Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 7 grudnia 2005 r.
III KRS 7/05
Niedopuszczalne jest odwołanie do Sądu Najwyższego od uchwały Kra-
jowej Rady Sądownictwa w przedmiocie nieprzedstawienia Prezydentowi Rze-
czypospolitej Polskiej kandydata na stanowisko sędziego.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2005 r. sprawy
z odwołania Andrzeja S. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia 16
marca 2004 r. w przedmiocie niepowołania do pełnienia urzędu na stanowisku sę-
dziego,
o d r z u c i ł odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Krajowa Rada Sądownictwa w uchwale z dnia 16 marca 2004 r. [...] postano-
wiła, że wymienieni w niej kandydaci, w tym Andrzej S., nie zostają przedstawieni
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego.
Sędzia Andrzej S. wniósł odwołanie od powyższej uchwały do Sądu Najwyż-
szego z wnioskiem o uchylenie zaskarżonej uchwały i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania Krajowej Radzie Sądownictwa z powodu naruszenia § 14 pkt
1 i 2 w związku z § 20 zdanie pierwsze rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 152, poz. 1725) oraz
art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa
(Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.), przez naruszenie ust. II pkt 2 uchwały Krajowej
Rady Sądownictwa z dnia 17 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów oceny kandydatów na
stanowiska sędziowskie przeprowadzanej przez prezesów sadów okręgowych i ape-
2
lacyjnych [...] w związku z art. 57 § 1 oraz art. 63 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
Odwołanie sędziego Andrzeja S. zawiera przede wszystkim stanowisko odwo-
łującego się w kwestii dopuszczalności zaskarżenia tej uchwały. Zagadnienie wynika
na tle art. 13 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o KRS, który przewiduje możliwość od-
wołania się od uchwały KRS w sprawach indywidualnych do Sądu Najwyższego,
jednakże możliwość takiego odwołania w sprawie dotyczącej nieprzedstawienia
Prezydentowi RP wniosku o powołanie na stanowisko sędziego wyklucza zdanie
drugie powołanego przepisu. Pomimo takiej regulacji ustawowej sędzia Andrzej S.
uważa, że jego odwołanie powinno być przyjęte do rozpoznania przez Sąd Najwyż-
szy na podstawie art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji
oraz na podstawie art. 13 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o KRS. Prawo do sądu wy-
nikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji ma bowiem charakter autonomiczny i samoistny
w relacji do innych praw i wolności konstytucyjnych. Chodzi o zasadę prawa konsty-
tucyjnego, która powinna stanowić dla ustawodawcy wiążącą dyrektywę. Stosownie
zaś do treści art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazane jest zamykanie drogi sądowej w do-
chodzeniu naruszonych wolności lub praw, czego ustawodawca także nie może na-
ruszyć. Krajowa Rada Sądownictwa podejmując uchwały w indywidualnych spra-
wach sędziów rozstrzyga o możliwości wykonywania funkcji publicznej, co powinno
podlegać sądowej kontroli, zagwarantowanego przez art. 60 Konstytucji prawa do-
stępu obywateli do służby publicznej na jednakowych zasadach. Wyłączenie takiej
ochrony - zdaniem sędziego Andrzeja S. - naruszałoby prawo do równego traktowa-
nia przez władze publiczne oraz prawo do niedyskryminacji w życiu społecznym z
jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 Konstytucji). Prawo do sądu jako prawo konstytu-
cyjne w szczególnych przypadkach może być ograniczone przez określenie szcze-
gólnego trybu rozpoznawania konkretnej kategorii spraw, np. przez powierzenie ich
rozpoznawania sądom innym niż powszechne. Taka sytuacja ma miejsce w przypad-
ku spraw indywidualnych rozpatrywanych przez KRS, gdzie przewidziano jako regułę
możliwość odwołania do Sądu Najwyższego (art. 13 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o
KRS). Sędzia Andrzej S. uważa, że gdyby przedstawiona przez niego argumentacja
wzbudziła wątpliwości, to Sąd Najwyższy powinien wystąpić z pytaniem prawnym do
Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym zgodności art. 13 ust. 2 zdanie drugie
ustawy o KRS z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 w związku z art. 32 i art. 60 Konstytucji.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnieniem wstępnym - wynikającym z odwołania sędziego Andrzeja S. -
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, wynikającej z jej kompetencji w zakresie
rozpatrywania i oceniania kandydatur na stanowiska sędziowskie (art. 1 ust. 1 pkt 2
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa) oraz w zakresie przedstawiania Prezyden-
towi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyż-
szym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sadach powszechnych i sądach woj-
skowych (art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa) - jest dopusz-
czalność takiego odwołania. Na gruncie obowiązującego „ustawowego” porządku
prawnego nie budzi wątpliwości i nie jest przez sędziego Andrzeja S. kwestionowane
ustanowienie niedopuszczalności takiego odwołania. Wynika to z brzmienia art. 13
ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, w którym, po pierwsze, przewiduje się
prawo sędziego do odwołania się do Sądu Najwyższego od uchwały Krajowej Rady
Sądownictwa w sprawie indywidualnej, ale po drugie - wyraźnie wyklucza się (w
sformułowaniu „odwołanie nie przysługuje”) odwołanie w sprawach określonych w
art. 2 ust. 1 pkt 2, 3 i 6 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Wskazując na powyższe uregulowanie sędzia Andrzej S. zmierza mimo to do
jego zakwestionowania ze względu na wskazane w odwołaniu przepisy Konstytucji
RP. Uważając, że należy uznać, iż zawarte w zdaniu drugim art. 13 ust. 2 ustawy o
Krajowej Radzie Sadownictwa wyłączenie odwołania jako sprzeczne z Konstytucją
straciło moc prawną, skarżący konstruuje w istocie nową normę prawną, którą mia-
łoby wyrażać zdanie pierwsze art. 13 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa,
określającą uprawnienie sędziego do zaskarżenia do Sądu Najwyższego uchwały w
sprawie indywidualnej. Przy rozważaniu takiego stanowiska odwołującego się trzeba
podkreślić, że proponowane w odwołaniu skonstruowanie ustawowej normy prawnej
wykracza poza należącą do sądów właściwość w zakresie interpretacji i stosowania
prawa. Efektem sugerowanego „usunięcia” części regulacji staje się bowiem nieunik-
nione stworzenie w ten sposób innej, wyraźnie sprzecznej z uchwaloną przez usta-
wodawcę, normy prawnej. W obowiązującej regulacji ustawowej (art. 13 ust. 2
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa) zawarte jest zezwolenie na zaskarżenie
odwołaniem do Sądu Najwyższego pewnego zakresu uchwał w sprawach indywidu-
alnych, z wyraźnym wyłączeniem uchwał w sprawach określonych w art. 2 ust. 1 pkt
2, 3 i 6 tej ustawy. Jeżeli zakwestionuje się te ustawowe wyłączenia, to w ten sposób
4
zmienia się istotę regulacji i w efekcie ustala nieprzewidzianą dotychczas w ustawie
nową normę prawną, określającą zaskarżalność takich uchwał, które przecież usta-
wodawca z zaskarżalności wyłączył.
Skoro takiej normy prawnej nie ma w ustawie, to powstaje zagadnienie czy
dopuszczalna byłaby jej rekonstrukcja ze względu na wskazane w odwołaniu prze-
pisy Konstytucji RP. Sędzia Andrzej S. powołał się na bezpośrednie (art. 8 ust. 2
Konstytucji) zastosowanie art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Jednakże, poprze-
stając na uwagach dotyczących quasi prawotwórczej konstrukcji stanowiska odwo-
łującego się, należy stwierdzić, że ze wskazanych przepisów Konstytucji nie da się
wyprowadzić - na zasadzie bezpośredniego stosowania - normy prawnej, która okre-
ślałaby właściwość Sądu Najwyższego do rozpatrywania odwołań od określonych
uchwał Krajowej Rady Sądownictwa. Istotne w tym kontekście jest rozważenie kon-
stytucyjnie określonej pozycji Krajowej Rady Sądownictwa jako strażnika niezależno-
ści sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 ust. 1 Konstytucji), którego ustrój, zakres
działania i tryb pracy określa ustawa (art. 187 ust. 4 Konstytucji oraz przepisy usta-
wowe, w szczególności wyżej powoływany art. 13 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o
Krajowej Radzie Sądownictwa) w relacji do Sądu Najwyższego, który sprawując nad-
zór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania (art.
183 ust. 1 Konstytucji), wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i
ustawach (art. 183 ust. 2 Konstytucji). Konstytucja przekazała ustawodawcy - w ra-
mach ustaw, o których mowa w art. 187 ust. 4 i art. 183 ust. 2 - określenie czynności
Sądu Najwyższego, które może on podejmować w stosunku do czynności wynikają-
cych ze sprawowania urzędu przez Krajową Radę Sądownictwa.
Z obowiązującego porządku prawnego obejmującego w pierwszym rzędzie
Konstytucję, a w obrębie ustaw - ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa i ustawę o
Sądzie Najwyższym oraz Prawo o ustroju sądów powszechnych - nie wynika kom-
petencja Sądu Najwyższego do rozpatrywania odwołań od decyzji (uchwał) Krajowej
Rady Sądownictwa, które podejmuje ona w ramach czynności dotyczących rozpa-
trywania i oceniania kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedsta-
wienia (lub nieprzedstawienia) Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o
powołanie sędziów. Konstytucja bowiem bezpośrednio tych kwestii nie uregulowała,
natomiast ustawodawca powierzył wprawdzie Sądowi Najwyższemu rozpoznawanie
odwołań od określonych uchwał Krajowej Rady Sądownictwa, wyraźnie jednakże
wyłączył z tego zakresu czynności wyżej wymienione.
5
Przedstawione wyżej ustalenia stwarzają wystarczającą podstawę do stwier-
dzenia niedopuszczalności odwołania, które wniósł do Sądu Najwyższego sędzia
Andrzej S. Dodać do tego można, że Sąd Najwyższy nie podzielił wyrażonej w od-
wołaniu sędziego Andrzeja S. krytyki ustanowionego w art. 13 ust. 2 ustawy o Krajo-
wej Radzie Sądownictwa wyłączenia możliwości odwołania się od określonych
uchwał Krajowej Rady Sądownictwa, ze względu na wskazane przepisy Konstytucji
RP. Należy tu zwrócić uwagę przede wszystkim na dwa aspekty odnoszące się do
treści krytykowanej w odwołaniu regulacji. Po pierwsze, że przedmiotowe wyłączenie
odnosi się do specyficznej grupy spraw indywidualnych, w których - tak jak w rozpa-
trywanym przypadku - Krajowa Rada Sądownictwa korzysta z przysługującej jej
kompetencji w zakresie wyboru kandydata do pełnienia urzędu sędziowskiego. Po
drugie, patrząc na zagadnienie z punktu widzenia osoby (kandydata) starającego się
o powołanie do pełnienia urzędu sędziowskiego, trzeba zauważyć, że obowiązujący
porządek prawny osobie takiej nie zapewnia - w każdym razie nie na zasadzie prawa
podmiotowego - prawa do uzyskania stanowiska sędziego. Wynikają stąd konse-
kwencje odnoszące się do poruszonych w odwołaniu sędziego Andrzeja S. proble-
mów konstytucyjnych. Nie ma racji odwołujący się, że jego prawo do zaskarżenia
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa wynika z prawa do sądu, ukształtowanego w
art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, ze skierowanym ponadto do ustawodawcy zakazem za-
mykania drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2).
Problem w tym, że brak jest przekonywającego przedstawienia prawa do uzyskania
stanowiska sędziego, a z tego powodu nie powstaje prawo do rozpatrzenia sprawy w
rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji. Prawo do sądu nie może być bowiem odrywane
od jego materialnego sensu dotyczącego uzyskania możliwości realnej (skutecznej)
ochrony praw na drodze sądowej, że zainteresowany, w oparciu o dostatecznie
ukształtowane w przepisach prawa warunki, może domagać się i może uzyskać, za-
spokojenie swego roszczenia. W rozpatrywanym przypadku sytuacja taka nie zacho-
dzi. Skarżący nie ma wynikającego z przepisów prawa roszczenia o przedstawienie
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej jego kandydatury na stanowisko sędziego
Sądu Okręgowego i nie może w związku z tym powoływać się na wynikające z Kon-
stytucji prawo do sądu, bo nie przysługuje mu roszczenie, którego ochrony Sąd Naj-
wyższy mógłby mu udzielić.
Z przedstawionych przyczyn, wobec niedopuszczalności odwołania sędziego
Andrzeja S., Sąd Najwyższy postanowił na podstawie art. 13 ust. 6 ustawy o Krajo-
6
wej Radzie Sądownictwa w związku z art. 3986
§ 2 i § 3 k.p.c. odpowiednio zastoso-
wanych.
========================================