Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 17/06
UCHWAŁA
Dnia 20 kwietnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący, autor uzasadnienia)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku S. Banque nyme (Spółka Akcyjna)
z siedzibą w P. Oddział w Polsce z siedzibą w W.
przeciwko K. C.
o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 20 kwietnia 2006 r.,
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy we W.
postanowieniem z dnia 23 stycznia 2006 r.,
„Czy dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności
bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez bank po
nabyciu objętej nim wierzytelności na podstawie przelewu od innego
banku, gdy dłużnik dokonał czynności bankowej ze zbywcą ?”
podjął uchwałę:
Dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności tytułowi
egzekucyjnemu wystawionemu przez bank, który nabył od
innego banku na podstawie umowy przelewu objętą tym tytułem
wierzytelność wynikającą z czynności bankowej.
2
Uzasadnienie
K. C. zawierając umowę o korzystanie z karty kredytowej z Bank Ś. -
Spółka Akcyjna w K. złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji w
trybie przepisów o bankowym tytule egzekucyjnym (art. 96 – 98 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze
zm. – dalej: „pr. bank.”). W dniu 1 lutego 2005 r. Bank Ś. przelał – między innymi -
wszelkie wierzytelności wynikające z wspomnianej umowy na inny bank, a
mianowicie na S. Banque z siedzibą w P. – oddział w Polsce z siedzibą w W.
Następnie bank nabywca wystawił bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko K. C. i
wystąpił do Sądu Rejonowego we W. z wnioskiem o nadanie temu tytułowi klauzuli
wykonalności. Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 28 października 2005 r.
oddalił wniosek, wskazując, że bank – nabywca wierzytelności nie był uprawniony
do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko K. C., gdyż nie zawarła
ona czynności bankowej, będącej źródłem wierzytelności objętej wystawionym
tytułem, bezpośrednio z tym bankiem, jak tego wymaga art. 97 ust. 1 pr. bank., lecz
z bankiem – zbywcą.
S. Banque wniósł zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego.
Sąd Okręgowy rozpoznając zażalenie nabrał poważnych wątpliwości co do
znaczenia przepisu postanawiającego, że bankowy tytuł egzekucyjny może być
podstawą egzekucji po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie
przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej
(art. 97 ust. 1 pr. bank.): czy dopuszcza on nadanie klauzuli wykonalności tylko
tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez bank, który był stroną czynności
bankowej dokonanej z dłużnikiem, przeciwko któremu tytuł egzekucyjny został
wystawiony, czy też w przepisie tym chodzi jedynie o to, żeby wierzytelność objęta
bankowym tytułem egzekucyjnym wynikała z czynności dokonanej przez dłużnika
z bankiem, a nie z podmiotem nie mającym statusu banku; klauzula wykonalności
może więc być także nadana tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez bank co
do nabytej w drodze przelewu wierzytelności wynikającej z czynności bankowej
3
zawartej przez dłużnika ze zbywcą wierzytelności, będącym również bankiem.
Wątpliwości te poparte odwołaniem się do wypowiedzi piśmiennictwa
i orzecznictwa znalazły wyraz w przedstawionym Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Tożsame zagadnienie prawne z przedstawionym przez Sąd Okręgowy we
W. stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w niedawno podjętej
uchwale z dnia 16 marca 2006 r., III CZP 4/06, LEX nr 172359. Według tej uchwały,
dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu
wystawionemu przez bank, który w drodze przelewu nabył od innego banku objętą
tym tytułem wierzytelność wynikającą z czynności bankowej. Stanowisko to należy
podzielić. Przemawia za nim przytoczona niżej argumentacja.
Ustawa określa odrębnie wymagania dotyczące wystawiania bankowych
tytułów egzekucyjnych (art. 96 pr. bank.) i odrębnie przesłanki warunkujące nadanie
bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności (art. 97 ust. 2 i 3 i art.
98 pr. bank. w związku z art. 7862
k.p.c.).
W świetle art. 96 pr. bank. nie ma przeszkód do wystawienia przez bank
tytułu egzekucyjnego obejmującego wierzytelność pieniężną nabytą w drodze
pisemnie stwierdzonego przelewu. Istnienie w tym przypadku dowodu nabycia
wierzytelności w postaci księgi banku lub innego dokumentu związanego
z dokonywaniem czynności bankowych (por. art. 5 ust. 2 pkt 5 pr. bank.) nie budzi
wątpliwości (por. końcowy fragment uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 129/05, Biul. SN 2006, nr 2, s. 6).
Z art. 97 ust. 1 pr. bank., pomijając fragment tego przepisu dotyczący
czynności zabezpieczających wierzytelności banku, wynikają następujące trzy
przesłanki nadania bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności:
wymaganie, aby dłużnik, przeciwko któremu został wystawiony bankowy tytuł
egzekucyjny dokonał czynności bankowej bezpośrednio z bankiem (art. 97 ust. 1 in
principio), wymaganie, aby wierzytelność objęta bankowym tytułem egzekucyjnym
wynikała bezpośrednio z czynności bankowej (art. 97 ust. 1 in fine) oraz
wymaganie, aby dłużnik, przeciwko któremu został wystawiony bankowy tytuł
egzekucyjny, złożył pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Co do
4
pierwszej przesłanki przyjmuje się, że określa ona podmiotowy zasięg bankowego
tytułu egzekucyjnego, który może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności, a co
drugiej, że określa ona przedmiotowy zasięg bankowego tytułu egzekucyjnego,
który może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Wątpliwości leżące
u podstaw przedstawionych zagadnień prawnych, wiążące się z przypadkiem
przelewu wierzytelności, wynikającej z czynności bankowej, przez bank, który
dokonał tej czynności z dłużnikiem, na inny bank, który wystawił przeciwko
dłużnikowi bankowy tytuł egzekucyjny i wystąpił z wnioskiem o nadanie mu klauzuli
wykonalności, koncentrują się wokół pierwszej z tych przesłanek.
Z brzmienia art. 97 ust. 1 pr. bank. nie wynika - gdy chodzi o wspomnianą
przesłankę - że klauzulę wykonalności można nadać wyłącznie przeciwko osobie,
która dokonała czynności bankowej bezpośrednio z bankiem będącym wystawcą
tytułu egzekucyjnego. Brzmienie tego przepisu przemawia za tym, że użyty w nim
zwrot „bezpośrednio z bankiem” ma na względzie transakcję dokonaną
bezpośrednio z podmiotem będącym bankiem w rozumieniu art. 2 pr. bank., nie zaś
z podmiotem, który nie ma takiego statusu. Wprawdzie do wyrażenia wymagania
tej treści wystarczyłby zwrot mówiący po prostu o dokonaniu czynności z bankiem,
jednakże dodatek „bezpośrednio” przed słowem bank sam przez się nie
uzasadnia odmiennego wniosku od wskazanego, w szczególności takiego, że
klauzulę wykonalności można nadać wyłącznie przeciwko osobie, która dokonała
czynności bankowej bezpośrednio z bankiem będącym wystawcą tytułu
egzekucyjnego.
Wykładnia językowa art. 97 ust. 1 pr. bank. prowadzi więc do wniosku, że
zmiana podmiotowa po stronie wierzyciela, jeżeli poprzednik i następca prawny
mają status banków, nie stoi na przeszkodzie nadaniu klauzuli wykonalności na
rzecz następcy przeciwko dłużnikowi, który dokonał czynności bankowej
z poprzednikiem, zarówno wtedy, gdy bankowy tytuł egzekucyjny wystawił
poprzednik, jak i wtedy, gdy bankowy tytuł egzekucyjny wystawił następca. Nie jest
natomiast dopuszczalne nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu
wystawionemu przez bank, który nabył wierzytelność od podmiotu nie będącego
bankiem (dłużnik przeciwko któremu został wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny
nie jest wówczas stroną czynności dokonanej z podmiotem mającym status banku,
5
a ponadto wierzytelność objęta tym tytułem nie wynika z czynności bankowej), ani
tytułowi egzekucyjnemu obejmującemu wierzytelność, która przeszła z banku, po
wystawieniu tego tytułu, na podmiot nie będący bankiem (możliwość prowadzenia
egzekucji na podstawie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności bankowego tytułu
egzekucyjnego jest przywilejem banków).
Niedopuszczalność nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu
wystawionemu przez bank, który nabył wierzytelność od podmiotu nie będącego
bankiem znalazła jednoznaczne potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego
z dnia 30 stycznia 2002 r., III CZP 80/01 (OSNC 2003, nr 1, poz. 2); por. także
odpowiednio aktualne w obecnym stanie prawnym orzeczenia Sądu Najwyższego
wydane na podstawie uprzednio obowiązującego stanu prawnego: wyrok z dnia
27 lutego 1997 r., III CKN 38/96, OSNC 1997, nr 5, poz. 68, oraz wyrok z dnia
7 maja 1997 r., II CKN 139/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 155). W uchwałach zaś
z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 9/04 (OSNC 2005, nr 6, poz. 98), i 22 lutego
2006 r., III CZP 129/05, Sąd Najwyższy potwierdził niedopuszczalność nadania
klauzuli wykonalności na rzecz niebędącego bankiem nabywcy wierzytelności
objętej bankowym tytułem egzekucyjnym (por. także odpowiednio aktualną
w obecnym stanie prawnym uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia
1996 r., III CZP 194/95 (OSNC 1996, nr 7-8, poz. 101). Z kolei w uchwałach z dnia
11 października 2001 r., III CZP 45/01, (OSNC 2002, nr 6, poz. 73) i z dnia
22 lutego 2006 r., III CZP 129/05, Sąd Najwyższy dał wyraz stanowisku
dopuszczającemu w razie połączenia banków nadanie na rzecz banku
przejmującego klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez
bank przejmowany. Argumenty przytoczone w tych uchwałach przemawiają też za
dopuszczalnością nadania w razie połączenia banków na rzecz banku
przejmującego klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez
ten bank przeciwko dłużnikowi, który dokonał czynności bankowej z poprzednikiem.
W obu jednak ostatnio powołanych uchwałach jako okoliczności
uzasadniające zajęte stanowisko wyeksponowane zostały „istota i zasady sukcesji
uniwersalnej”. Podkreślono, że charakter sukcesji uniwersalnej sprawia, iż w jej
przypadku, gdy poprzednik i następca są bankami, następca powinien być
traktowany jako bezpośredni, w rozumieniu art. 97 ust. 1 pr. bank., wierzyciel
6
dłużnika, przeciwko któremu bankowy tytuł egzekucyjny został wystawiony.
W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., III CZP 45/01,
zaznaczono przy tym, że wymaganie „bezpośredniości” przewidziane w art. 97 ust
1 in principio pr. bank. zakłada pozostawanie przez bank, na rzecz którego
następuje nadanie klauzuli wykonalności, bezpośrednim wierzycielem dłużnika
objętego bankowym tytułem egzekucyjnym. Innymi słowy, według uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., III CZP 45/01, klauzula wykonalności
może być nadana tylko na rzecz banku, który dokonał czynności bankowej
z dłużnikiem objętym tytułem egzekucyjnym (reguła), jednakże w przypadku
połączenia banków, następującego na zasadzie sukcesji uniwersalnej, tak
rozumiana przesłanka „bezpośredniości” jest spełniona w drodze swojego rodzaju
fikcji prawnej: uznania, że bank – następca jest niejako kontynuatorem osobowości
prawnej banku – poprzednika (w istocie wyjątek od wspomnianej reguły).
Przyjęte w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 października
2001 r., III CZP 45/01, rozumienie przewidzianej w art. 97 ust. 1 in principio pr.
bank. przesłanki „bezpośredniości” i zróżnicowana ocena jej spełnienia
w zależności od tego, czy pomiędzy bankami doszło do sukcesji uniwersalnej, czy
też do sukcesji pod tytułem szczególnym, nie przekonują. W świetle art. 97 ust. 1
pr. bank. brak podstaw do odmiennych ocen w zależności od rodzaju sukcesji.
Jeżeliby istotnie przepis ten uzasadniał nadanie klauzuli wykonalności jedynie na
rzecz banku będącego bezpośrednim wierzycielem dłużnika objętego bankowym
tytułem egzekucyjnym, ze względu na mogące wystąpić w przeciwnym razie
zagrożenie interesów dłużnika nie pozostającego w takiej relacji z bankiem -
wierzycielem, to nie tylko w przypadku sukcesji pod tytułem szczególnym, ale także
w przypadku sukcesji uniwersalnej, nie powinno się dopuścić do egzekucji opartej
na tytule wykonawczym, o którym mowa w tym przepisie. W takim razie
w przypadku jednej i drugiej sukcesji bank - następca nabywałby jedynie
wierzytelność, bez możliwości jej egzekwowania w sposób przewidziany w art. 97
pr. bank.
Przeciwko przyjętemu w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia
11 października 2001 r., III CZP 45/01, rozumieniu - co do zasady - przewidzianej
w art. 97 ust. 1 in principio pr. bank. przesłanki „bezpośredniości”, a za tym, że
7
zmiana podmiotowa po stronie wierzyciela, jeżeli poprzednik i następca prawny
mają status banków, nie stoi, bez względu na rodzaj sukcesji, na przeszkodzie
nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz następcy przeciwko dłużnikowi, który
dokonał czynności bankowej z poprzednikiem, przemawia nie tylko przedstawiona
wyżej wykładnia językowa, ale także wykładnia historyczna i systemowa.
Konsekwencją przyjętego w art. 509 k.c. założenia o identyczności wierzytelności
cesjonariusza z wierzytelnością, która przysługiwała cedentowi, jest dopuszczenie
podnoszenia przez dłużnika przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkich zarzutów,
które miał on przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie
(por. art. 513 § 1 KC, a co do tego przepisu uzasadnienie uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 14 lutego 2002 r., III CZP 81/01, OSNC 2002, nr 11, poz. 131).
Mieści się tu także zarzut niedopuszczalności zaopatrzenia w klauzulę
wykonalności, na wniosek cesjonariusza będącego bankiem, bankowego tytułu
egzekucyjnego wystawionego przeciwko dłużnikowi (uprzednio: wystawienia
przeciwko dłużnikowi bankowego tytułu wykonawczego), dlatego że takiej
możliwości nie miał cedent, gdyż nie był bankiem. W uchwale z dnia 25 marca
1992 r., III CZP 20/92, OSNC 1992, nr 10, poz. 185, Sąd Najwyższy dopuścił
jednak wydanie na podstawie art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. –
Prawo bankowe (Dz. U. nr 4, poz. 21 ze zm. – dalej: „prawo bankowe z 1989 r.”)
bankowego tytuły wykonawczego także co do wierzytelności nabytej przez bank na
podstawie umowy przelewu od zbywcy nie będącego bankiem. Konsekwencją tej
uchwały było orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 1995 r.,
K 12/93 (OTK 1995, nr 1, poz. 14), w którym Trybunał, uznając za miarodajną
interpretację przyjętą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1992 r.,
III CZP 20/92, stwierdził niekonstytucyjność art. 53 ust. 2 prawa bankowego
z 1989 r., w zakresie, w jakim dopuszczał on wystawianie bankowych tytułów
wykonawczych w odniesieniu do roszczeń banku wynikających z wierzytelności
nabytych przez niego na podstawie czynności prawnych z dotychczasowym
wierzycielem, niebędącym bankiem, z pominięciem zgody dłużnika na
egzekwowanie należności w trybie przewidzianym w tym przepisie. Przytoczone
orzeczenie znalazło odbicie w regulacji zawartej w art. 532
prawa bankowego
z 1989 r. w brzmieniu art. 48 pkt 4 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie
8
rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. nr 149, poz. 703). Nie weszła ona
wprawdzie w życie, ponieważ w dniu, w którym miało to nastąpić, weszło w życie
obecnie obowiązujące prawo bankowe (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 24 czerwca 1999 r., I CKN 269/99, OSNC 2000, nr 2, poz. 29), lecz art. 97
tego prawa przejął co do zasady treść tej regulacji. Powyższe okoliczności, w jakich
doszło do ustanowienia regulacji zawartej w art. 97 pr. bank., przemawiają więc, na
co już zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 stycznia 2002 r., III CZP
80/01, za tym, iż zamieszczenie zwrotu „bezpośrednio z bankiem” miało na celu
jedynie wyeliminowanie z zakresu zastosowania tej regulacji wierzytelności
nabytych przez bank w drodze przelewu od podmiotu nie będącego bankiem, a nie
wprowadzenie innych ograniczeń. Do analogicznego wniosku prowadzi też
zestawienie art. 97 ust. 1 pr. bank. z przepisami art. 509 i 513 k.c., przy
uwzględnieniu wskazanej wyżej, dominującej wykładni tych przepisów.
Powyższych wyników wykładni nie można podważyć za pomocą
argumentów odwołujących się do potrzeby ścisłego ujmowania wynikającej z art. 97
ust. 1 pr. bank. wyjątkowej, uprzywilejowującej banki, możliwości prowadzenia
egzekucji z majątku dłużnika – także mającego status konsumenta (por. art. 78a
pr. bank.) - z pominięciem postępowania rozpoznawczego (co do szczególnego
charakteru regulacji art. 96 – 98 pr. bank. por. np. uzasadnienie uchwały składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2004 r., III CZP 110/03,
OSNC 2004, nr 9, poz. 133). Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 stycznia
2005 r., P 10/04 (OTK-A 2005, nr 1, poz. 7) po przeprowadzeniu analizy art. 96 ust.
1 i art. 97 ust. 1 pr. bank. na tle innych polskich regulacji ustawowych oraz norm
prawa europejskiego, w tym dotyczących ochrony konsumenta, ostatecznie uznał
wymienione przepisy prawa bankowego za zgodne z art. 45 ust. 1 i art. 76
Konstytucji. Istotną przesłankę takiej ich oceny stanowiła nie budząca wątpliwości
możliwość żądania przez dłużnika merytorycznego rozstrzygnięcia sporu
o wierzytelność objętą bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę
wykonalności w drodze powództwa o ustalenie nieistnienia tej wierzytelności
(art. 189 k.p.c.) lub powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 k.p.c.). Osoba
objęta wspomnianym tytułem jako dłużnik może w wymienionych postępowaniach
kwestionować również skuteczność przelewu na bank, który uzyskał klauzulę
9
wykonalności, wskazanej w tym tytule wierzytelności, jak też powoływać się,
zgodnie z art. 513 § 1 k.c., na zarzuty przysługujące jej wobec banku – zbywcy,
dowodzące nieistnienia tej wierzytelności; przy czym, zgodnie z art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 100, poz. 1081
ze zm.), wyłączenie lub ograniczenie zarzutów przysługujących konsumentowi
w razie przelewu przez kredytodawcę wierzytelności z umowy o kredyt
konsumencki jest bezskuteczne.
Doniosłe znaczenie dla wspomnianej możliwości kwestionowania
skuteczności przejścia wierzytelności ma, gdy dłużnik jest konsumentem, art. 3853
pkt 5 k.p.c. Należy podzielić wyrażony w piśmiennictwie pogląd, że przepis ten
i pozostające z nim w związku przepisy tytułu III księgi trzeciej kodeksu cywilnego
w odniesieniu do wierzytelności z umów z konsumentem wychodzą z odmiennego
założenia niż przepisy kodeksu cywilnego o przelewie (art. 509 §1) i wymagają
zgody dłużnika – konsumenta na przelew wierzytelności z tych umów; odstępstwo
od tego jest możliwe jedynie na podstawie indywidualnie uzgodnionego
postanowienia umownego zezwalającego kontrahentowi konsumenta na przelew
bez jego zgody (por. też wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Warszawie z dnia 4 marca 2004 r., II SA 1603/03, LEX nr 156922). W braku
takiego postanowienia konsument objęty bankowym tytułem egzekucyjnym może
więc zakwestionować skuteczność przejścia wierzytelności na bank, który uzyskał
klauzulę wykonalności, za pomocą powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) lub
powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 §1 pkt 1 k.p.c.). Nie pogarsza się przy
tym położenie dłużnika – konsumenta z punktu widzenia przepisów o właściwości
miejscowej sądu (por. co do powództwa przeciwegzekucyjnego art. 843 §1 k.p.c.,
a co do powództwa o ustalenie - art. 34 k.p.c. w związku 3853
pkt 23 k.c.). Należy
dodać, że przelew wierzytelności nie rzutuje też na właściwość miejscową sądu
w postępowaniu klauzulowym (art. 781 §2 k.p.c.).
Pozycja prawna dłużnika, przeciwko któremu został wystawiony bankowy
tytuł egzekucyjny, nie jest więc w razie nadania klauzuli wykonalności na rzecz
banku - następcy, w tym również banku, którego następstwo wynika z przelewu,
gorsza niż w razie nadania klauzuli wykonalności na rzecz banku będącego
pierwotnym wierzycielem. W obu tych sytuacjach dłużnik może na podobnych
10
zasadach żądać merytorycznego rozstrzygnięcia sporu o wierzytelność objętą
bankowym tytułem egzekucyjnym; w przypadku następstwa prawnego – także
w zakresie dotyczącym tego następstwa, nie wyłączając przesłanek mających na
celu ochronę konsumenta. W rezultacie, samo powołanie się na potrzebę ścisłego
stosowania art. 96 – 98 pr. bank., bez wskazania na konkretne niekorzystne
konsekwencje dla dłużnika, nie może stanowić wystarczającej podstawy do
wykluczenia możliwości nadania klauzuli wykonalności na rzecz banku, który nabył
wierzytelność.
Podstaw do wykluczenia możliwości nadania klauzuli wykonalności na rzecz
banku, który nabył wierzytelność, nie daje także przewidziane w art. 97 ust. 1 pr.
bank. wymaganie złożenia przez dłużnika pisemnego oświadczenia o poddaniu się
egzekucji. Jakkolwiek oświadczenie to jest składane bankowi, z którym dłużnik
dokonał czynności bankowej, okoliczność ta w razie przelewu wierzytelności
wynikającej z tej czynności nie stanowi przeszkody do uzyskania przez bank
nabywający wierzytelność tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 97 ust. 1 pr.
bank. Oświadczenie to, tak jak umowa jurysdykcyjna, umowa o właściwość sądu,
zapis na sąd polubowny, należy do kategorii czynności stron stosunku
materialnoprawnego, składanych przed wszczęciem postępowania w sprawie,
a mających wywrzeć – mówiąc najogólniej - wpływ na postępowanie w sprawie.
Jeżeli zaś chodzi o takie czynności, dominuje zarówno w orzecznictwie, jak
piśmiennictwie, pogląd, że wywierają one skutek również wobec następców
prawnych; w przypadku cesji – na podstawie art. 509 §2 k.c. (por. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 3 września 1998 r., I CKN 822/97 (OSNC 1999, nr 2, poz. 39).
Jednakże dla usunięcia rozbieżności między treścią bankowego tytułu
egzekucyjnego, wskazującą jako wierzyciela bank – nabywcę, a treścią pisemnego
oświadczenia dłużnika o poddaniu się egzekucji, wskazującą bank – zbywcę jako
podmiot, wobec którego nastąpiło poddanie się egzekucji, należy do wniosku
o nadanie klauzuli wykonalności dołączyć dokument wykazujący przejście praw na
bank składający wniosek.
Co do tego, jaki to ma być dokument, nasuwają się dwie ewentualności:
przyjęcie przez analogię do art. 786 § 2 k.p.c., że może to być jakikolwiek
dokument, lub przyjęcie przez analogię do art. 788 § 1 k.p.c., że powinien to być
11
dokument urzędowy lub prywatny z podpisem urzędowo poświadczonym. Z tych
dwóch ewentualności za bardziej uzasadnioną należy uznać drugą. Artykuł 786 § 2
k.p.c., zadawalający się jakimkolwiek dokumentem dowodzącym nastąpienia
zdarzenia warunkującego wykonanie tytułu egzekucyjnego, ma charakter przepisu
szczególnego, którego szersze zastosowanie nasuwa zastrzeżenia ze względu na
daleko idące odstępstwo instytucji unormowanej w art. 96 – 96 pr. bank. od zasady
exsecutio ante sententiam non est facienda. Natomiast art. 788 § 1 k.p.c. jest
wyrazem ogólniejszej myśli, zakładającej posługiwanie się w postępowaniu
klauzulowym dla wykazania następstwa prawnego dokumentem urzędowym lub
prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 390
§ 1 k.p.c.).