Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku R. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w N.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Wydziału IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 lipca 2012 r. sygn. akt IV U 15/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1312/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 marca 2013 r.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Nowym Sączu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. z dnia 25 listopada 2011 r. w ten sposób, że przyznał R. B. emeryturę od dnia 1 października 2011 r.

Sąd Okręgowy stwierdził, że bezspornym w sprawie jest, iż R. B., urodzony (...) na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 26 lat, 1 miesiąc i 22 dni okresu ubezpieczenia, w tym 4 lata, 4 miesiące i 1 dzień okresów pracy w szczególnych warunkach (od 15 października 1979 r. do 14 lutego 1984 r.). Wnioskodawca nie pozostaje w stosunku pracy, nie jest również członkiem OFE.

Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od dnia 15 lutego 1984 r. do dnia 31 października 1994 r. R. B. pracował w Fabryce (...) S.A. w G. na stanowiskach: specjalista ds. energetycznych i instalacyjnych, kierownika robót - koordynatora rozbudowy elektrociepłowni, zastępcy kierownika działu- koordynatora rozbudowy elektrociepłowni, specjalisty ds. inwestycji - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Od dnia 15 lutego 1984 r. do dnia 31 maja 1985 r. wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku specjalisty ds. energetycznych i instalacyjnych i w tym czasie zajmował się przygotowaniem dokumentacji technicznej robót inwestycyjnych i remontowych oraz nadzorem technicznym nad realizacją rzeczową robót wykonywanych w zakresie instalacji i urządzeń energetycznych w Wydziale Elektrociepłowni i w Wydziale Głównego Energetyka. Od 1 czerwca 1985 r. do dnia 31 października 1985 r. pracował na stanowisku kierownika robót - Koordynatora rozbudowy elektrociepłowni, koordynując pracę wykonawców z różnych branż, budowlano - montażowych, instalacyjnych, zaopatrzenia materiałowego w trakcie realizacji inwestycji związanej z rozbudową elektrociepłowni. Wnioskodawca zajmował się nadzorem nad pracą wykonawców inwestycji. W okresie od dnia 1 listopada 1985 r. do dnia 1 kwietnia 1990 r. pracował na stanowisku zastępcy Kierownika Działu - koordynatora rozbudowy elektrociepłowni i zajmował się tak jak poprzednio koordynacją pracy służb technicznych, nadzoru inwestycyjnego, zaopatrzenia materiałowego, wykonawców inwestycji. Od dnia 2 kwietnia 1990 r. do dnia 31 października 1994 r. wnioskodawca pracował na stanowisku specjalisty ds. inwestycji w zakresie energetyki, nadzoru inwestycyjnego nad realizacją rzeczową inwestycji energetycznych, w tym na potrzeby elektrociepłowni, a także inwestycji na wydziałach Fabryki. Przez cały okres zatrudnienia od 15 lutego 1984 r. do dnia 31 października 1994 r. wnioskodawca wykonywał pracę koordynatora robót budowlanych, inwestycyjnych i montażowych, przy czym zmieniały się nazwy jego stanowisk pracy. Czynności te wykonywał w Dziale Inwestycji, który składał się z działu przygotowania dokumentacji, działu zakupów, rozliczeń oraz wykonywania robót. Wnioskodawca nie był pracownikiem biurowym, wszystkie prace wykonywał w terenie na rozbudowywanych obiektach. Do około 1992 r. pracował wyłącznie przy rozbudowie elektrociepłowni, później również przy dobudowie, rozbudowie i remontach na innych obiektach fabryki, tj. kuźni, odlewni, wydziale konstrukcji stalowych, galwanizerni. Jeżeli chodzi o rozbudowę elektrociepłowni, to zajmował się koordynacją pracy między biurem projektowym, wykonawcami i użytkownikiem - elektrociepłownią, która w tym czasie pracowała. Zajmował się on inwestycjami budowlanymi i instalacyjnymi, wycinkowych zakresów obiektu, tj. dokonywał konkretnych obmiarów, aby udzielić stosownych informacji wykonawcy lub pracownikom biura projektowego. Na placu budowy pracowało kilku wykonawców jednocześnie, których to pracę koordynował. Na bieżąco dokonywał pomiarów i prowadził notatki urzędowe. Wnioskodawca otrzymywał harmonogram realizacji robót, a następnie sprawdzał zgodność jego realizacji z postępem prac, ilość robót i stan techniczny, dokonywał częściowych odbiorów robót, dopuszczał kolejną branżę do dalszych prac (nie było wówczas wymogu nadzoru budowlanego, prowadzonego przez inspektora nadzoru). Wnioskodawca przez cały dzień przebywał na budowie dozorując w/w prace i czyniąc stosowne uzgodnienia z wykonawcami, biurem projektowym i użytkownikiem. Korzystał też z tzw. „mistrzówki” przy elektrociepłowni, gdzie mógł zjeść śniadanie czy skorzystać z telefonu. Podczas rozbudowy elektrociepłowni wnioskodawca koordynował wszelkie prace budowlane, np. prace związane z wykopami, roboty wodno- kanalizacyjne, budowa rurociągów, prace zbrojarsko-betoniarskie, prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, prace malarskie na wysokości, prace dekarskie, prace spawalnicze, montaż urządzeń technologicznych np. kotłów, orurowania, montaż taśmociągów. W tym czasie wnioskodawca cały czas przebywał na budowie, na terenie elektrociepłowni. Wszyscy pracownicy zatrudnieni w elektrociepłowni (za wyjątkiem personelu administracyjnego) pracowali w warunkach szczególnych, m.in. palacze, maszyniści, operatorzy odżużlania. W elektrociepłowni panowało duże zapylenie, opary dwutlenku siarki, tlenku azotu, bardzo wysoka temperatura. Stanowisko kierownicze (zastępca kierownika działu), które zajmował wnioskodawca w latach 1985-1990 nie miało wpływu na charakter jego pracy, albowiem zakres jego obowiązków był przez cały czas taki sam - jako koordynator rozbudowy elektrociepłowni nie pracował w biurze ale w terenie. W razie nieobecności kierownika odwołujący go zastępował (co zdarzało się rzadko). Zastępstwa sprowadzały się do udzielania urlopów lub informowania przełożonych o postępach prac. W latach 1992-1993 zakres prac przy rozbudowie elektrociepłowni stopniowo się zmniejszał, wobec czego kierownictwo fabryki przydzieliło wnioskodawcy dodatkowo koordynację zadań inwestycyjnych na innych wydziałach fabryki. Prowadził on koordynację i nadzór prac związanych z modernizacją galwanizerni. Prace te polegały na wymianie wanien galwanicznych (w tym wymiana rur, posadzek). Wnioskodawca nadzorował również prace na wydziale konstrukcji stalowych (montaż nowych urządzeń na stanowiskach spawalniczych lub wymiana starych urządzeń na nowe, wymiana suwnic, obrabiarek). Na wydziale kuźni R. B. nadzorował prace związane z instalacją nowych pieców grzewczych oraz montażem chłodni wentylatorowej, remontem młota pneumatycznego. Z kolei na wydziale odlewni żeliwa wnioskodawca nadzorował prace przy montażu żeliwiaków (pieców służących do topienia żeliwa), montażu pieca indukcyjnego. Nadzór i koordynacja wymienionych prac wymagały obecności wnioskodawcy na wszystkich w/w wydziałach. Wszyscy pracownicy produkcyjni zatrudnieni w wydziałach galwanizerni, kuźni, konstrukcji stalowych i odlewni pracowali w warunkach szczególnych. Razem z wnioskodawcą w Fabryce (...) pracował J. W. zatrudniony w okresie od 1 października 1980 r. do 14 maja 1997 r., jako szef inwestycji. J. W. kierował grupą specjalistów ok. 40 osób, która zajmowała się inwestycjami, remontami i nadzorem nad tymi pracami (był przełożonym wnioskodawcy).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że pracodawca wnioskodawcy tj. Fabryka (...) w G. poprawnie zakwalifikowała okres od dnia 15 lutego 1984 r. do dnia 31 października 1994 r. jako pracę w warunkach szczególnych (wykaz A działu XIV poz. 24 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, i późn. zm.)). Wnioskodawca bowiem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował dozór inżynieryjno- techniczny na wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych. Wnioskodawca dozorował szereg prac budowlano-montażowych i budowlano-remontowych, na oddziałach będących w ruchu (tj. elektrociepłownia oraz wydziały Fabryki (...), tj. galwanizernia, kuźnia, konstrukcji stalowych, odlewnia).

Sąd I instancji powołując się na art. 27, art. 32 i art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz przepisy cyt. rozporządzenia uznał, że wnioskodawca spełnia wszystkie wymagane warunki do przyznania emerytury. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania. Strona skarżąca zarzuciła nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. W uzasadnieniu zakwestionowano stanowisko Sądu I instancji jakoby zeznania świadków, potwierdzały, iż wnioskodawca w okresie od 15 lutego 1984 r. do 31 października 1994 r., wykonywał pracę koordynatora robót budowlanych, inwestycyjnych i montażowych. Czynności te wnioskodawca wykonywał w Dziale Inwestycji, który składał się z działu przygotowania dokumentacji, działu zakupów, rozliczeń oraz wykonywania robót. Pracując przy rozbudowie elektrociepłowni wnioskodawca zajmował się koordynacją prac między biurem projektowym, wykonawcami i użytkownikiem czyli elektrociepłownią. Dokonywał zatem konkretnych pomiarów, prowadził notatki urzędowe, porównywał postępy prac z harmonogramem realizacji robót, a także sprawdzał ilość robót i stan techniczny, dokonywał częściowych odbiorów robót i dopuszczał kolejną branże do dalszych prac. Po 1992r. wnioskodawca pracował również przy rozbudowie i remontach innych obiektów fabryki tj. kuźni, odlewni , galwanizerni oraz wydziału konstrukcji stalowych. W tym stanie rzeczy praca wnioskodawcy w przeważającej części polegała na koordynowaniu robót w rozbudowywanym czy remontowanym wydziale co nie jest równoznaczne z wykonywaniem czynności kontrolnych bądź nadzorczych. Czynności polegające na koordynowaniu robót nie odpowiadają więc przedmiotowo zakresowi obowiązków ujętych pod poz. 24 działu XIV wykazu A cyt. rozporządzenia, a nawet gdyby takie czynności wymienione pod powyższą pozycją się zdarzyły to trudno przyjąć, że były one wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy podniósł, nadto, że nie można za pracę w szczególnych warunkach uznać czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w elektrociepłowni i innych wydziałach fabryki np. kuźni czy odlewni tylko dlatego, że były one wykonywane bezpośrednio na hali produkcyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.01.2008 r., sygn. akt I UK 192/07).

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca podniósł, że organ rentowy nie wnosi nic istotnego. ZUS kwestionuje stanowisko Sądu przyjmując inną nie zgodną ze stanem faktycznym interpretację faktów. Organ rentowy błędnie przyjął, iż praca koordynatora robót nie jest równoznaczna z wykonywaniem czynności nadzoru czy kontroli, o czym świadczy wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego. W świetle powyższego wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji ZUS jako bezzasadnej i utrzymanie wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu Wydział z dnia 5 lipca 2012 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do otrzymania emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), w szczególności czy legitymuje się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 cyt, ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust.2).

Sąd Okręgowy, do stażu pracy w warunkach szczególnych zaliczył wnioskodawcy okres świadczonej przez niego pracy w Fabryce (...) w G. w okresie od dnia 15 lutego 1984 r. do dnia 31 października 1994 r. jako pracę w warunkach szczególnych przez co uznał, iż spełnia on warunek legitymowania się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest błędne, gdyż szczegółowa analiza akt oraz zeznania świadka i wnioskodawcy dowodzą, że wnioskodawca nie spełnia warunku legitymowania się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Brak jest bowiem podstaw do uwzględnienia powyższego okresu jako pracy ujętej w wykazie A dział XIV, poz. 24 cyt rozporządzenia. Trafnie podniósł organ rentowy w wywiedzionej apelacji, iż w spornym okresie wnioskodawca świadczył pracę w charakterze koordynatora robót budowlanych, inwestycyjnych i montażowych. Kluczowe znaczenie ma jednakże fakt, iż wnioskodawca wykonywał pracę w dziale Inwestycji, podczas gdy wykaz A dział XIV poz. 24 przewiduje kontrolę międzyoperacyjna, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Przyjąć zatem należy, iż jedynie wykonywane czynności w dziale produkcji, mogłyby zostać zaliczone do stażu pracy w warunkach szczególnych. Z zeznań świadka wynika wprost, iż wnioskodawca koordynował pracę przy rozbudowie elektrociepłowni, a zatem w rzeczywistości sprawował nadzór nad pracami budowlanymi, a nie nad procesem produkcji. Odbiór prac budowlanych nie można zatem utożsamiać z dozorem inżynieryjno-technicznym, o którym mowa w wykazie A dział XIV poz. 24. Także zeznania złożone przez samego wnioskodawcę utwierdzają w przekonaniu o słuszności stanowiska organu rentowego. Z całą stanowczością podnieść należy, iż nie można utożsamiać nadzoru nad przebiegiem prac modernizacyjnych, przeprowadzonych na oddziałach produkcyjnych z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, iż z uwagi na charakter przeprowadzanych napraw-modernizacja, produkcja została wstrzymana, a zatem brak było szkodliwego oddziaływania czynników na osoby przebywające wówczas na hali.

Reasumując uznać należy, że praca wnioskodawcy polegała na koordynowaniu robót w rozbudowywanym czy remontowanym wydziale co nie jest równoznaczne z wykonywaniem czynności kontrolnych bądź nadzorczych w procesie produkcji. Czynności polegające na koordynowaniu robót nie odpowiadają przedmiotowo zakresowi obowiązków ujętych pod poz. 24 działu XIV wykazu A cyt. rozporządzenia, a nawet gdyby takie czynności wymienione pod powyższą pozycją się zdarzyły to trudno przyjąć, że były one wykonywane stale w pełnym wymiarze czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., sygn. akt I UK 192/07). Bez znaczenia pozostaje w niniejszej sprawie fakt, iż wnioskodawca posiada świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez tenże zakład pracy. Wskazać należy, że określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako "pracy wykonywanej w szczególnych warunkach" w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do cyt. rozporządzenia nie należy bowiem do kompetencji pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., sygn. akt I UK 351/04,OSNP 2006/5-6/90). Wydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych (przede wszystkim dla celów wykazania przed organem rentowym, że pracownik nabył uprawnienia związane z pracą w szczególnych warunkach), a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Należy podkreślić, że decydującą rolę, w analizie charakteru pracy wnioskodawcy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych jest możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załącznika do cyt. rozporządzenia. Pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego. Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B (ust.2). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt II UK 21/10, stwierdził, że wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za pracę w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Z tego też względu nie można uznać, iż wnioskodawca świadczył pracę ujętą w wykazie A dział XIV poz. 24 dotyczącą ściśle produkcji, podczas gdy świadczył pracę w/w zakładzie w dziale inwestycji.

Sąd Apelacyjny za niemiarodajne uznał zeznania wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 26 czerwca 2012 r., z uwagi na fakt, iż nie pokrywają się one z uprzednio złożonymi zeznaniami, jak również zeznaniami J. W.. Wnioskodawca uwypuklił bowiem stanowiska rzekomo przez niego nadzorowane, które to zostały ujęte w wykazie prac wykonywanych w warunkach szczególnych, mimo, iż uprzednio oświadczył, iż jedynie koordynował przebieg prac budowlano-remontowo-modernizacyjnych. Trudno jest w okolicznościach niniejszej sprawy przyjąć, iż wnioskodawca dysponuje niezbędnymi kwalifikacjami, by ocenić prawidłowość wykonania robót zbrojarskich, betoniarskich, orurowania, montażu kotłów, pieców, itp. Z pierwotnie złożonych bowiem przez wnioskodawcę zeznań, które pokrywają się z zeznaniami J. W., wynikało, iż jako pracownik działu inwestycji, koordynował i nadzorował przebieg prac z uwzględnieniem uprzednio zatwierdzonego harmonogramu. Za prawidłowość wykonania poszczególnych prac, zgodność z przepisami prawa budowlanego i przyjętymi w tym zakresie standardami odpowiadały poszczególne ekipy, a nie wnioskodawca. Nie można zatem uznać, iż wnioskodawca sprawował czynny nadzór nad pracami, o których mowa w powołanym wyżej wykazie, gdyż nie miał do tego kwalifikacji. Wnioskodawca, jak sam zeznał, był odpowiedzialny między innymi za „przygotowanie placu budowy, oddzielenia stref, gdzie prowadzone były prace od strefy eksploatacyjnej,…, sprawdzanie postępu robót,…, dokonywać uzgodnień między wykonawcami…”.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że zakwestionowanie spornego okresu sprawia, że brak jest w niniejszej sprawie podstaw do przyznania wnioskodawcy emerytury, w oparciu o art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z uwagi na niespełnienie przez niego warunku posiadania 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Z tego względu Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c.