Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 52/08
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Strus
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa "I.M.S." s.r.I. w S. - Włochy
przeciwko "O. International" Spółce z o.o. w L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lipca 2008 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 2 kwietnia 2008 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej spółki od wyroku tego Sądu z dnia 11 października 2007 r. z
tej przyczyny, że pełnomocnik pozwanej nie usunął braków formalnych skargi, gdyż
pomimo wezwania nie przedłożył pełnomocnictwa do reprezentowania pozwanej
spółki w postępowaniu przed Sądem Najwyższym (art. 3986
§ 1 i 2 w związku z
3984
§ 2 i art.126 § 3 k.p.c.). Sąd Apelacyjny podkreślił, że radca prawny L. O., po
wezwaniu go do usunięcia braku formalnego skargi, złożył pełnomocnictwo, z
którego wynika, że został umocowany „do prowadzenia w imieniu spółki wszystkich
spraw przed wszystkimi sądami powszechnymi, sądami administracyjnymi oraz
organami publicznymi (w tym organami egzekucyjnymi), a także przed
niepublicznymi osobami i jednostkami organizacyjnymi” (k. 367). Pełnomocnictwo
to nie upoważnia radcy prawnego L. O. do reprezentowania pozwanej w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym, zgodnie bowiem z art. 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.), sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy
apelacyjne, natomiast złożone pełnomocnictwo, podobnie jak pełnomocnictwo
dołączone do sprzeciwu od nakazu zapłaty (k. 172), nie zawiera wzmianki o
postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Zachodzą zatem podstawy, by
stwierdzić, że braki formalne skargi kasacyjnej nie zostały uzupełnione. W tej
sytuacji skarga ta ulega odrzuceniu (art. 3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwana zarzuciła naruszenie
przepisów: art. 3986
§ 2 w związku z art. 126 § 3 k.p.c. przez przyjęcie, że
pełnomocnictwo dołączone do sprzeciwu od nakazu zapłaty oraz złożone
dodatkowo na wezwanie Sądu Apelacyjnego nie upoważniają radcy prawnego do
wniesienia skargi kasacyjnej oraz do reprezentowania spółki w postępowaniu
kasacyjnym, i art. 91 pkt 1 k.p.c. przez przyjęcie, że ogólne pełnomocnictwo
procesowe nie upoważnia do wniesienia w imieniu reprezentowanej strony skargi
kasacyjnej do Sądu Najwyższego, mimo że – zgodnie z ukształtowaną linią
orzecznictwa – czynność wniesienia skargi łączy się z daną sprawą i jest
3
wyłączona dopiero w przypadku wyraźnego zastrzeżenia w treści pełnomocnictwa.
W konkluzji żaląca wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prezentując podgląd, że zarówno pełnomocnictwo dołączone do sprzeciwu
od nakazu zapłaty, jak i złożone na wezwanie Sądu nie upoważniają radcy
prawnego do wniesienia skargi kasacyjnej w imieniu pozwanej spółki, Sąd
Apelacyjny przesądził tę kwestię w sposób arbitralny, nie podejmując nawet próby
przytoczenia argumentów, które mogłyby podważyć prawidłowość odmiennego
stanowiska wyrażanego w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Po nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego ustawami z dnia 2 lipca
i 22 grudnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804 i Dz.U. z 2005 r. Nr 13,
poz. 98) wyłonił się problem, czy pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy
prawa – na podstawie art. 91 k.p.c. – umocowanie do wniesienia skargi kasacyjnej.
Problem ten wynikał z faktu, że od czasu wspomnianej nowelizacji skarga
kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym przysługującym od
prawomocnych orzeczeń. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominował pogląd,
że udzielenie pełnomocnictwa procesowego do reprezentowania strony
w określonej sprawie, bez ograniczenia jego zakresu, oznacza umocowanie
pełnomocnika do podejmowania wszystkich łączących się ze sprawą czynności,
w tym także do sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej. Sąd Najwyższy
argumentował, że zakres pełnomocnictwa procesowego został w sposób ogólny
określony w pierwszej części art. 91 pkt 1 k.p.c., stanowiącej, że pełnomocnictwo
procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie do wszystkich łączących
się ze sprawą czynności procesowych, natomiast w dalszej części wymienione
zostały już tylko przykładowo łączące się ze sprawą czynności procesowe, które
obejmuje udzielone pełnomocnictwo. To sformułowanie oraz przykładowo
wymienione czynności procesowe wskazują, że pełnomocnictwo procesowe
obejmuje nie tylko czynności podejmowane w sprawie do czasu jej prawomocnego
zakończenia, skoro przykładowo wymienia umocowanie do wniesienia skargi
o wznowienie postępowania, a także stwierdza, że pełnomocnictwo obejmuje też
wszystkie czynności dotyczące zabezpieczenia i egzekucji. Należy zatem przyjąć,
że wskazane w pierwszej części punktu pierwszego art. 91 k.p.c. „wszystkie
4
łączące się ze sprawą czynności” objęte zakresem pełnomocnictwa, to także
czynności podejmowane po uprawomocnieniu się orzeczenia związane
z wnoszeniem nadzwyczajnych środków odwoławczych przysługujących w sprawie,
w której udzielono pełnomocnictwa. Przykładowe wymienienie jako takiej czynności
skargi o wznowienie postępowania należy tłumaczyć tym, że ewentualne jej
pominięcie – zważywszy, że w przeciwieństwie do skargi kasacyjnej wszczyna ona
nową, odrębną sprawę – mogłoby zrodzić wątpliwości, czy jest to czynność
„łącząca się ze sprawą” (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia
2006 r., III CZ 13/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 176, z dnia 10 marca 2006 r., IV CZ
18/06, niepubl. i z dnia 3 kwietnia 2008 r., II CZ 16/08, niepubl.).
Obok przedstawionego kierunku orzecznictwa prezentowany był także
pogląd, że wniesienie skargi kasacyjnej, przysługującej od prawomocnego
orzeczenia, wszczyna nową sprawę rozpoznawaną przez Sąd Najwyższy poza
strukturami sądów powszechnych, której celem jest wyłącznie kontrola legalności
tego orzeczenia, w związku z czym do wniesienia skargi kasacyjnej konieczne jest
udzielenie osobnego pełnomocnictwa procesowego (zob. zarządzenia
przewodniczącego z dnia 12 stycznia 2006 r., III CSK 137/05, niepubl. i z dnia
10 maja 2006 r., III CSK 115/06, niepubl.).
W związku z ujawnioną rozbieżnością w wykładni prawa Sąd Najwyższy – na
wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego – w dniu 5 czerwca 2008 r. podjął
w składzie siedmiu sędziów uchwałę, III CZP 142/07, w której przyjął, że
pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do
wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym. Uchwale tej
nadano moc zasady prawnej, jednak w jej uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił,
że w dążeniu do ujednolicenia praktyki oraz uniknięcia komplikacji, które mogłyby
nastąpić na skutek stosowania uchwały jako argumentu przy wnoszeniu skarg
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnymi orzeczeniami opartymi
na odmiennej wykładni, rozważył zakres jej związania – jako zasady prawnej –
w czasie. Dodał, że podstawę do tych rozważań daje głoszony w literaturze oraz
orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego pogląd, że w sytuacji, w której
występowały rozbieżności interpretacyjne w praktyce funkcjonowania prawa,
w zachowaniach podmiotów zobowiązanych do przestrzegania norm prawnych
5
oraz w działaniach organów powołanych do ich stosowania, istnieje możliwość
ograniczenia wstecznego stosowania ustalonej interpretacji przepisu (zob. uchwałę
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 1995 r., W 9/94, OTK Zb.Urz. 1995,
nr 1, poz. 20). W konsekwencji, Sąd Najwyższy stwierdził, że dokonana w uchwale
wykładnia ma zastosowanie na przyszłość, od dnia jej podjęcia (dotąd niepubl.).
Poczynione zastrzeżenie oznacza, że wykładnia art. 91 pkt 1 k.p.c. przyjęta
w uchwalonej zasadzie prawnej nie uzasadnia odrzucenia skargi kasacyjnej
w niniejszej sprawie, skoro skarga ta została wniesiona kilka miesięcy przed
uchwaleniem wspomnianej zasady, a autor skargi zastosował się do odmiennego
poglądu wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r.,
III CZ 13/06, opublikowanym w urzędowym zbiorze orzeczeń Sądu Najwyższego
(OSNC 2006, nr 10, poz. 176). W konsekwencji, trzeba przyjąć, że w dacie
wniesienia skargi kasacyjnej pełnomocnictwo procesowe dołączone przez radcę
prawnego do sprzeciwu od nakazu zapłaty (k. 172) obejmowało również
umocowanie do sporządzenia i wniesienia tej skargi w imieniu pozwanej spółki.
Pogląd taki prezentował wówczas notabene także skład orzekający Sądu
Najwyższego.
Nie można natomiast podzielać zapatrywania żalącej, że pełnomocnictwo
złożone na wezwanie Sądu Apelacyjnego obejmuje upoważnienie do
reprezentowania pozwanej spółki w postępowaniu przed Sądem Najwyższym
(k. 394). Argumenty mające wspierać tezę, jakoby użyte w nim pojęcie organu
publicznego odnosiło się do Sądu Najwyższego, są nieprzekonujące. Wypada
zauważyć, że Sąd Najwyższy, wymieniony w Konstytucji odrębnym rozdziale
VIII zatytułowanym „Sądy i Trybunały”, jest organem władzy sądowniczej, który
w treści pełnomocnictwa powinien być określony właściwą nazwą (art. 183
Konstytucji, art. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U.
Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
Z przytoczonych już wyżej powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone
postanowienie.