II CNP 12/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-05-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CNP 12/08
POSTANOWIENIE
Dnia 27 sierpnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 sierpnia 2008 r.
skargi M. B.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Rejonowego w Ł. z dnia 4 lipca 2007 r., sygn. akt I Ns (…)
wydanego w sprawie z wniosku M. B.
przy uczestnictwie E. B. i A. D.
o stwierdzenie nabycia spadku po B. D. i J. D.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
M. B. zaskarżył prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego z 4 lipca 2007 r.
wydane w sprawie I Ns (…), w zakresie dotyczącym ustalenia udziałów J. D. (męża
spadkodawczyni) i D. B. (córki spadkodawczyni) w spadku po B. D. zmarłej 27 grudnia
1960 r., żądając stwierdzenia, że jest ono niezgodne z prawem - art. LI ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny i art. 22 dekretu z dnia 8
października 1946 r. Prawo spadkowe.
W uzasadnieniu skarżący wywodził, że występuje wyjątkowy wypadek
uzasadniający wniesienie skargi, ponieważ prawomocne orzeczenie narusza
przysługujące spadkobiercom D. B. (w tym wnioskodawcy) konstytucyjnie chronione
prawa własności i dziedziczenia.
2
Okoliczności uzasadniające skargę są bezsporne, a błąd w określeniu udziałów w
spadku po B. D. oczywisty. Trafne są twierdzenia skarżącego, że porządek
dziedziczenia ustawowego w spadku otwartym pod rządem Prawa spadkowego określa
art. 22 tego prawa postanawiający, że pozostały przy życiu małżonek dziedziczy z
ustawy, w zbiegu ze zstępnymi małżonka zmarłego - jedną czwartą część spadku.
W konsekwencji spadkobrania po J. D. i jego córce D. B., skarżącemu zgodnie z
treścią postanowień przypada po B. D. 1/16 część spadku mniej niż wynikałoby z
ustawy.
Powszechnie wiadomo, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia pełni funkcje prejudycjalne umożliwiając dochodzenie od
Skarbu Państwa roszczeń o naprawienia szkody wyrządzonej m.in. przez wydanie
prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 4171
§ 2 k.c. oraz art. 4241
§ 1 k.p.c.). W
przepisie postępowania zwraca uwagę zastrzeżenie o pierwotnym braku możliwości
zmiany orzeczenia wyrządzającego szkodę. Wynika stąd wniosek o obowiązku strony
wykorzystania legalnych możliwości (środków odwoławczych i zaskarżenia) w celu
zapobieżenia szkodzie i w tym świetle wykładać należy art. 4241
§ 2 k.p.c.
dopuszczający wyjątkowo skargę na prawomocne orzeczenie mimo niewykorzystania
środków odwoławczych.
Konstrukcja rozpoznawanej skargi wskazuje na utożsamianie przesłanek uznania
wypadku za wyjątkowy ze względu na naruszenie konstytucyjnie chronionych praw
własności i dziedziczenia. Zapatrywanie takie byłoby nieusprawiedliwione. Rodzaj
naruszonych praw lub wolności stanowi dodatkową przesłankę obok wyjątkowości
wypadku usprawiedliwiającej niewykorzystanie środków pozostawionych dyspozycji
strony procesu lub uczestnika postępowania. W klauzuli generalnej „wyjątkowych
wypadków” ustawodawca przyznał Sądowi Najwyższemu możliwość otwarcia
poszkodowanemu drogi do naprawienia szkody, w wypadkach, których nie sposób
przewidzieć i ująć w formułę przepisu, a ze względów aksjologicznych nie można
pominąć.
W rozpoznawanej sprawie okoliczności takie nie występują. Wnioskodawca w
postępowaniu sygn. I Ns (…) reprezentowany był przez kwalifikowanego pełnomocnika.
Nie umniejszając roli błędu prawnego Sądu orzekającego należy zauważyć, że we
wniosku nie określono udziałów przypadających spadkobiercom B. D. ani podstawy
prawnej dziedziczenia. Natomiast wnioskodawca po wydaniu wadliwego postanowienia
nie zażądał doręczenia postanowienia z uzasadnieniem i nie wniósł w terminie apelacji.
3
Błędne określenie udziałów nie wyłącza skarżącego od dziedziczenia a jedynie
zmniejsza o kilka procent wielkość jego udziału, nie można zatem dopatrzyć się
naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego.
Przyjęcie w takich okolicznościach roszczenia odszkodowawczego w stosunku do
Skarbu Państwa zmieniałoby odpowiedzialność ukształtowaną w art. 4171
§ 2 k.c. z
odszkodowawczej w gwarancyjną, w której strony nie musiałyby wykazywać
odpowiedniej troski o wynik postępowania w swojej sprawie. Orzecznictwo Sądu
Najwyższego w sprawach rozpoznawanych na skutek skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia konsekwentnie wskazuje na
szczególny charakter tej instytucji prawa cywilnego niedopuszczający rozszerzania
roszczeń odszkodowawczych na szkody o znikomej wysokości (postanowienie z 27
sierpnia 2008 r. sygn. II CNP 43/08, niepubl.), wynikłe z niedbalstwa strony
(postanowienie z 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, Biul. SN 2008/5/6), ścisłą wykładnie
pojęcia wypadków wyjątkowych (postanowienie z 22 czerwca 2007 r., III CNP 37/07),
zawinionego niewykorzystania przysługującego środka zaskarżenia (I BU 2/05,
postanowienie z 2 marca 2006 r. niepubl.).
Kierując się tymi okolicznościami Sąd Najwyższy na podstawie art. 42411
§ 1
k.p.c. oddalił skargę, nie dopatrując się podstawy do stwierdzenia wyjątkowości
wypadku objętego tą skargą.
POSTANOWIENIE
Dnia 27 sierpnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 sierpnia 2008 r.
skargi M. B.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
Rejonowego w Ł. z dnia 4 lipca 2007 r., sygn. akt I Ns (…)
wydanego w sprawie z wniosku M. B.
przy uczestnictwie E. B. i A. D.
o stwierdzenie nabycia spadku po B. D. i J. D.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
M. B. zaskarżył prawomocne postanowienie Sądu Rejonowego z 4 lipca 2007 r.
wydane w sprawie I Ns (…), w zakresie dotyczącym ustalenia udziałów J. D. (męża
spadkodawczyni) i D. B. (córki spadkodawczyni) w spadku po B. D. zmarłej 27 grudnia
1960 r., żądając stwierdzenia, że jest ono niezgodne z prawem - art. LI ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny i art. 22 dekretu z dnia 8
października 1946 r. Prawo spadkowe.
W uzasadnieniu skarżący wywodził, że występuje wyjątkowy wypadek
uzasadniający wniesienie skargi, ponieważ prawomocne orzeczenie narusza
przysługujące spadkobiercom D. B. (w tym wnioskodawcy) konstytucyjnie chronione
prawa własności i dziedziczenia.
2
Okoliczności uzasadniające skargę są bezsporne, a błąd w określeniu udziałów w
spadku po B. D. oczywisty. Trafne są twierdzenia skarżącego, że porządek
dziedziczenia ustawowego w spadku otwartym pod rządem Prawa spadkowego określa
art. 22 tego prawa postanawiający, że pozostały przy życiu małżonek dziedziczy z
ustawy, w zbiegu ze zstępnymi małżonka zmarłego - jedną czwartą część spadku.
W konsekwencji spadkobrania po J. D. i jego córce D. B., skarżącemu zgodnie z
treścią postanowień przypada po B. D. 1/16 część spadku mniej niż wynikałoby z
ustawy.
Powszechnie wiadomo, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia pełni funkcje prejudycjalne umożliwiając dochodzenie od
Skarbu Państwa roszczeń o naprawienia szkody wyrządzonej m.in. przez wydanie
prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 4171
§ 2 k.c. oraz art. 4241
§ 1 k.p.c.). W
przepisie postępowania zwraca uwagę zastrzeżenie o pierwotnym braku możliwości
zmiany orzeczenia wyrządzającego szkodę. Wynika stąd wniosek o obowiązku strony
wykorzystania legalnych możliwości (środków odwoławczych i zaskarżenia) w celu
zapobieżenia szkodzie i w tym świetle wykładać należy art. 4241
§ 2 k.p.c.
dopuszczający wyjątkowo skargę na prawomocne orzeczenie mimo niewykorzystania
środków odwoławczych.
Konstrukcja rozpoznawanej skargi wskazuje na utożsamianie przesłanek uznania
wypadku za wyjątkowy ze względu na naruszenie konstytucyjnie chronionych praw
własności i dziedziczenia. Zapatrywanie takie byłoby nieusprawiedliwione. Rodzaj
naruszonych praw lub wolności stanowi dodatkową przesłankę obok wyjątkowości
wypadku usprawiedliwiającej niewykorzystanie środków pozostawionych dyspozycji
strony procesu lub uczestnika postępowania. W klauzuli generalnej „wyjątkowych
wypadków” ustawodawca przyznał Sądowi Najwyższemu możliwość otwarcia
poszkodowanemu drogi do naprawienia szkody, w wypadkach, których nie sposób
przewidzieć i ująć w formułę przepisu, a ze względów aksjologicznych nie można
pominąć.
W rozpoznawanej sprawie okoliczności takie nie występują. Wnioskodawca w
postępowaniu sygn. I Ns (…) reprezentowany był przez kwalifikowanego pełnomocnika.
Nie umniejszając roli błędu prawnego Sądu orzekającego należy zauważyć, że we
wniosku nie określono udziałów przypadających spadkobiercom B. D. ani podstawy
prawnej dziedziczenia. Natomiast wnioskodawca po wydaniu wadliwego postanowienia
nie zażądał doręczenia postanowienia z uzasadnieniem i nie wniósł w terminie apelacji.
3
Błędne określenie udziałów nie wyłącza skarżącego od dziedziczenia a jedynie
zmniejsza o kilka procent wielkość jego udziału, nie można zatem dopatrzyć się
naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego.
Przyjęcie w takich okolicznościach roszczenia odszkodowawczego w stosunku do
Skarbu Państwa zmieniałoby odpowiedzialność ukształtowaną w art. 4171
§ 2 k.c. z
odszkodowawczej w gwarancyjną, w której strony nie musiałyby wykazywać
odpowiedniej troski o wynik postępowania w swojej sprawie. Orzecznictwo Sądu
Najwyższego w sprawach rozpoznawanych na skutek skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia konsekwentnie wskazuje na
szczególny charakter tej instytucji prawa cywilnego niedopuszczający rozszerzania
roszczeń odszkodowawczych na szkody o znikomej wysokości (postanowienie z 27
sierpnia 2008 r. sygn. II CNP 43/08, niepubl.), wynikłe z niedbalstwa strony
(postanowienie z 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, Biul. SN 2008/5/6), ścisłą wykładnie
pojęcia wypadków wyjątkowych (postanowienie z 22 czerwca 2007 r., III CNP 37/07),
zawinionego niewykorzystania przysługującego środka zaskarżenia (I BU 2/05,
postanowienie z 2 marca 2006 r. niepubl.).
Kierując się tymi okolicznościami Sąd Najwyższy na podstawie art. 42411
§ 1
k.p.c. oddalił skargę, nie dopatrując się podstawy do stwierdzenia wyjątkowości
wypadku objętego tą skargą.