Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 października 2009 r.
I PK 85/09
Utrata nieposzlakowanej opinii wymaganej od pracownika samorządo-
wego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym (art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.) oznacza niemożliwość przywrócenia do pracy
w rozumieniu art. 45 § 2 k.p.
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 października 2009 r.
sprawy z powództwa Jacka R. przeciwko Urzędowi Gminy w K. o przywrócenie do
pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 4 listopada 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 30 maja 2008 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Olkuszu
przywrócił powoda Jacka R. do pracy w pozwanym Urzędzie Gminy w K. na dotych-
czasowych warunkach zatrudnienia oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz po-
woda kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód rozpoczął pracę w pozwanym Urzędzie w
dniu 1 kwietnia 1988 r., przy czym do dnia 31 marca 1990 r. zajmował stanowisko
referenta, a po tej dacie inspektora. Uchwałą Rady Gminy w K. z dnia 17 czerwca
1990 r. powód został wybrany na stanowisko Wójta Gminy K. Pismem z dnia 18
czerwca 1990 r. powód zwrócił się z wnioskiem do sekretarza pozwanego Urzędu o
udzielenie urlopu bezpłatnego na czas pełnienia funkcji wójta, na co uzyskał zgodę.
2
W dniach 26 czerwca 1994 r., 3 listopada 1998 r. i 10 listopada 2002 r. powód został
ponownie wybierany na stanowisko wójta (na kolejne czteroletnie kadencje) i po każ-
dym wyborze uzyskiwał od sekretarza Urzędu zgodę na korzystanie z urlopu bezpłat-
nego na czas pełnienia funkcji. W dniu 6 grudnia 2006 r. zakończyła się ostatnia ka-
dencja, w czasie której powód pełnił funkcję wójta Gminy K. Tego dnia powód - w
związku z zakończeniem urlopu bezpłatnego - zgłosił na piśmie pozwanemu goto-
wość wykonywania pracy. Nowy wójt Gminy K. oznajmił powodowi, że będzie zajmo-
wał stanowisko inspektora. Równocześnie pozwany sporządził pismo (otrzymane
przez powoda dopiero 18 grudnia 2006 r.), w którym określono stanowisko powoda i
przysługujące mu wynagrodzenie, począwszy od dnia 7 grudnia 2006 r. W piśmie
tym zaznaczono, że pisemny zakres obowiązków zostanie przedstawiony powodowi
w późniejszym terminie. Od 6 grudnia 2006 r. powód chorował nieprzerwanie przez
okres pięciu miesięcy, a z adnotacji umieszczonej na zwolnieniach lekarskich wyni-
kało, że „mógł chodzić”. W dniu 12 grudnia 2006 r. odbyła się sesja Rady Gminy K.,
w której powód czynnie uczestniczył (zabierał głos) jako mieszkaniec gminy. Pod ko-
niec sesji doszło do polemiki pomiędzy powodem, a nowym wójtem na temat stanu
zadłużenia gminy. W dniu 14 grudnia 2006 r. o godzinie 1000
- zgodnie z sugestią
nowego wójta - powód zgłosił się w pozwanym Urzędzie w celu odbioru pisma, które
miało ustalać zakres jego obowiązków pracowniczych. Powoda poproszono do gabi-
netu wójta dopiero około godziny 1400
. Wójt - w towarzystwie radcy prawnego oraz
asystentki - ustnie zakomunikował powodowi, że jest zwolniony z pracy bez
wypowiedzenia i usiłował wręczyć mu pismo rozwiązujące umowę o pracę. Powód
wówczas odmówił przyjęcia tego pisma. Odebrał je osobiście w Urzędzie w dniu 18
grudnia 2006 r. wraz z pismem pracodawcy datowanym na dzień 6 grudnia 2006 r.,
określającym jego stanowisko pracy i wynagrodzenie przysługujące po powrocie z
urlopu bezpłatnego. W piśmie z dnia 12 kwietnia 2007 r. wójt Gminy K. uchylił się od
skutków prawnych oświadczenia woli, które dotyczyło powierzenia powodowi z
dniem 7 grudnia 2006 r. stanowiska inspektora i przyznania mu stosownego wyna-
grodzenia.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo o
przywrócenie powoda do pracy na dotychczasowych warunkach zatrudnienia w po-
zwanym Urzędzie jest zasadne. Sąd zwrócił uwagę, że pozwany w piśmie rozwiązu-
jącym umowę o pracę bez wypowiedzenia wskazał jako przyczynę tego uczestnictwo
powoda w dniu 12 grudnia 2006 r. w sesji Rady Gminy K., mimo że powód w tym
3
czasie przebywał na zwolnieniu lekarskim oraz zakłócanie przebiegu sesji i
ingerowanie od dnia 6 grudnia 2006 r. w wykonywanie przez pracowników pozwane-
go czynności służbowych. Zdaniem Sądu, powód miał prawo uczestniczyć w sesji -
mimo przebywania na zwolnieniu lekarskim - bowiem lekarz w zaświadczeniu lekar-
skim stwierdził, że w czasie choroby może chodzić. Dlatego z pewnością powód nie
naruszył (tym bardziej w sposób ciężki) swoich obowiązków pracowniczych. W tej
sytuacji rozwiązanie z powodem umowy o pracę było bezpodstawne. Sąd pierwszej
instancji rozważał możliwość zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda odszkodo-
wania w miejsce żądania przywrócenia do pracy z uwagi na konflikt pomiędzy powo-
dem, a nowo wybranym wójtem. Jednak ostatecznie uznał to za nieprawidłowe, gdyż
- w kontekście art. 51 k.p. - zasądzenie odszkodowania oznaczałoby wliczenie do
stażu zatrudnienia tylko okresu pozostawania bez pracy odpowiadającemu okresowi,
za który powód otrzymałby odszkodowanie. W przypadku przywrócenia do pracy
natomiast cały okres pozostawania powoda bez pracy nie będzie traktowany jako
przerwa w zatrudnieniu pociągająca za sobą utratę uprawnień uzależnionych od
nieprzerwanego zatrudnienia, co ma istotne znaczenie dla powoda, który nie pracuje
od 14 grudnia 2006 r. Sąd pierwszej instancji przyjął, że wójt gminy nie mógł uchylić
się od skutków prawnych oświadczenia woli, które złożył w piśmie z 6 grudnia 2006 r.
Zdaniem Sądu, pismo to dotyczy zatrudnienia powoda z dniem 7 grudnia 2006 r. na
stanowisku inspektora za stosownym wynagrodzeniem. Tymczasem oświadczenie
wójta datowane na 12 kwietnia 2007 r. jest ściśle związane z rozwiązaniem umowy o
pracę bez wypowiedzenia, od którego powód odwołał się już 28 grudnia 2006 r. Po-
wód nie wprowadził w błąd wójta, pisząc w zgłoszeniu gotowości do pracy, że prze-
bywał wcześniej na urlopie bezpłatnym. Sąd Rejonowy podkreślił, że powód przeby-
wał na urlopach bezpłatnych od 18 czerwca 1990 r. (ostatnio od 11 listopada 2002 r.)
- jako pracownik pozwanego Urzędu zatrudniony na stanowisku inspektora - w celu
wykonywania funkcji wójta. Stąd też urlopów bezpłatnych powinien mu udzielić pra-
codawca (art. 174 § 1 k.p.), a więc Urząd Gminy w K., a nie Rada Gminy lub jej prze-
wodniczący. Z akt osobowych powoda wynika, że urlopu każdorazowo udzielał mu
pracownik Urzędu (sekretarz Urzędu Gminy w K.). W związku z tym należy przyjąć,
że powód rzeczywiście korzystał z urlopów bezpłatnych w czasie pełnienia funkcji
wójta.
Wyrokiem z dnia 4 listopada 2008 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu pierw-
4
szej instancji. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i
ich ocenę prawną, przyjmując je za własne. Wskazał, że podstawą udzielenia pra-
cownikowi urlopu bezpłatnego w związku z nawiązaniem stosunku pracy na podsta-
wie wyboru jest art. 174 k.p., który nie ogranicza w żaden sposób celu, w jakim urlop
może być udzielony. Tym celem może być więc także odmienne niż dotychczas, za-
trudnienie u tego samego pracodawcy, co miało miejsce w sprawie. Choć przepis ten
wymaga pisemnego wniosku pracownika, to należy jednak wziąć pod uwagę specy-
fikę sytuacji, w której pracodawca udziela urlopu bezpłatnego pracownikowi zatrud-
nionemu na podstawie umowy o pracę w celu i na czas zatrudnienia go u tego praco-
dawcy na podstawie wyboru. W udzieleniu takiego urlopu ma interes zarówno pra-
cownik, jak i pracodawca. Oznacza to, że wniosek pracownika i udzielenie urlopu nie
muszą być czynnościami sformalizowanymi (dotyczy to głównie formy pisemnej wnio-
sku urlopowego). Wniosek pracownika oraz udzielenie urlopu są oświadczeniami
woli, ta zaś może być wyrażona przez każde zachowanie ujawniające ją w sposób
dostateczny (art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Skoro pracownik wyraża zgodę
na zatrudnienie na podstawie wyboru u pracodawcy, z którym związany jest już
umową o pracę, to należy uznać, że tym samym wyraża wolę co do zawieszenia
praw i obowiązków składających się na treść stosunku pracy łączącego dotychczas
strony. Z kolei, skoro pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na stanowisku z
wyboru, to tym samym wyraża wolę zwolnienia pracownika z wykonywania obowiąz-
ków wynikających z dotychczasowego stosunku pracy. W związku z tym bezprzed-
miotowe są rozważania co do tego, czy powód prawidłowo złożył wniosek o udziele-
nie urlopu bezpłatnego i czy udzieliła mu go upoważniona do tego osoba. Skoro z
jednej strony on sam zgadzał się na pełnienie funkcji wójta, a z drugiej strony praco-
dawca dopuścił go do wykonywania obowiązków wójta, to w sposób dorozumiany
udzielono powodowi urlopu bezpłatnego. Z tego względu zgodnie z art. 74 k.p. po-
wód miał prawo powrotu do pracy w pozwanym Urzędzie, który zatrudniał go w chwili
wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio
zajmowanym.
Odnosząc się do zasadności rozwiązania z powodem stosunku pracy, Sąd od-
woławczy wywiódł, że przyczyny wskazane w piśmie rozwiązującym zostały szczegó-
łowo rozważone przez Sąd Rejonowy. Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu pierwszej
instancji, że powód nie nadużywał korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia spo-
łecznego, nie zakłócał przebiegu sesji Rady Gminy w dniu 12 grudnia 2006 r. ani nie
5
ingerował w sposób wykonywania czynności służbowych przez pracowników pozwa-
nego Urzędu. Zdaniem Sądu Okręgowego, przywrócenie powoda do pracy - wbrew
twierdzeniom apelującego - nie było niecelowe. Sąd Okręgowy wprawdzie przyznał
pozwanemu rację, że art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracowni-
kach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.) wy-
maga, aby pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym cieszył
się nieposzlakowaną opinią, to jednak w polskim systemie prawnym obowiązuje za-
sada domniemania niewinności. Jak zaś podał sam apelujący, powód nie został pra-
womocnie skazany za żadne przestępstwo, a przymusowego leczenia odwykowego
ostatecznie wobec niego nie zastosowano. To, że wobec powoda toczy się „postępo-
wanie komornicze” jeszcze nie świadczy o braku nieposzlakowanej opinii. W tej sytu-
acji prawidłowe było oddalenie przez Sąd pierwszej instancji wniosków dowodowych
o przeprowadzenie dowodu z akt wskazanych postępowań, gdyż te dowody nie
wniosłyby nic nowego do sprawy, a jedynie przedłużyły postępowanie. Z tych samych
względów również i Sąd Okręgowy oddalił przedmiotowe wnioski. Ponadto, Sąd dru-
giej instancji nie dopatrzył się w konflikcie istniejącym pomiędzy obecnym wójtem a
powodem, przeszkody w przywróceniu powoda do pracy w pozwanym Urzędzie.
W skardze kasacyjnej wniesionej od całości wyroku Sądu Okręgowego - w ra-
mach podstawy dotyczącej obrazy przepisów prawa materialnego - pozwany zarzucił
naruszenie: 1) art. 31
§ 1 k.p. w związku z art. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samo-
rządowych i w związku z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), „przez ich nieza-
stosowanie i dokonanie błędnego ustalenia, że powód uzyskiwał od pracodawcy
urlopy bezpłatne na okres kolejnej kadencji pełnienia stanowiska wójta Gminy K., a
ostatni urlop bezpłatny uzyskał w dniu 11.11.2002”; 2) art. 74 w związku z art. 174 §
1, art. 29 § 2 zdanie pierwsze k.p. oraz z art. 60, art. 74 § 1, art. 77 § 1 i art. 84 k.c. w
związku z art. 300 k.p., wskutek wadliwego przyjęcia, że „w sposób dorozumiany do-
szło do udzielenia powodowi urlopu bezpłatnego, że do udzielenia tego urlopu wy-
starczające jest oświadczenie woli złożone przez każde zachowanie ujawniające
wolę w sposób dostateczny i że powód ma prawo powrotu do pracy na stanowisko,
które zajmował przed wyborem po raz pierwszy na stanowisko wójta Gminy K. (..) i
na dokonaniu ustalenia, że Wójt Gminy K. nie może uchylić się od oświadczenia woli
z dnia 6.12.2006 dlatego, że wiąże się ono ściśle z jego oświadczeniem z dnia
14.12.2006 i nie może bez niego funkcjonować oraz, że powód nie wprowadził Wójta
6
Gminy w błąd, pisząc w zgłoszeniu gotowości do pracy, iż przebywał na urlopie bez-
płatnym”; 3) art. 52 § 1 pkt 1 i art. 56 § 1 k.p., wskutek przyjęcia, że udział powoda w
sesji rady gminy w dniu 12 grudnia 2006 r. w czasie zwolnienia lekarskiego nie był
sprzeczny z celem tego zwolnienia i że powód nie ingerował w pracę Teresy K., żą-
dając od niej informacji, do otrzymania której nie był uprawniony oraz 4) art. 3 ust. 3
pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych w związku z art. 56 § 2 i art. 45 § 2
k.p., przez ich niezastosowanie i błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że „nie-
zgodne z prawdą potwierdzenie prawidłowości postępowania przetargowego, stwier-
dzone wyrokiem Sądu Rejonowego w M. w sprawie [...] umarzającym wobec powoda
warunkowo postępowanie, niepłacenie alimentów zasądzonych w sprawie [...], które
egzekwuje Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w M. w sprawie [...], stwier-
dzone w sprawie [...], przekroczenie uprawnień i niedopełnienie obowiązków służbo-
wych ciążących na powodzie, jako na funkcjonariuszu publicznym, stwierdzone w
sprawie [...] nadużywanie przez powoda alkoholu, nie świadczą o niespełnianiu przez
powoda określonego tym przepisem warunku wymaganego dla bycia pracownikiem
samorządowym”.
Pozwany zarzucił też naruszenie przepisów prawa procesowego, mogące
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jest: 1) art. 227 w związku z art. 244 i 245
oraz art. 232 zdanie drugie i art. 278 k.p.c., „przez nieuwzględnienie wniosku pozwa-
nego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza na okoliczność czy aktywny
udział powoda w długotrwałej sesji Rady Gminy K. w dniu 12.12.2006 był sprzeczny
z celem zwolnienia lekarskiego i przez niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii
instytucji naukowej z zakresu pismoznawstwa na okoliczność, czy dokumenty: wnio-
sek powoda datowany na 11.11.2002 i pismo podpisane przez Sekretarz Gminy K. z
tej samej daty zostały sfałszowane przez antydatowanie”; 2) art. 233 § 1 i art. 328 § 2
w związku z art. 391 § 1 oraz art. 382 k.p.c., przez niewskazanie dowodów, którym
Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz niewskazanie przyczyn tej od-
mowy; 3) art. 355 § 1 k.p.c., wskutek nieumorzenia postępowania w sytuacji, gdy wy-
danie wyroku stało się zbędne, bowiem z upływem kadencji wójta (6 grudnia 2006 r.)
powód przestał być pracownikiem pozwanego, a zatem nie przysługiwało mu już
roszczenie o przywrócenie do pracy; 4) art. 4771
k.p.c., wskutek zaniechania
orzeczenia o odszkodowaniu w miejsce przywrócenia do pracy „na skutek błędnego
przyjęcia, że takie okoliczności jak dopuszczenie się popełnienia przestępstwa
niezgodnego z prawdą potwierdzenia prawidłowości postępowania przetargowego,
7
niepłacenie alimentów zasądzonych wyrokiem sądu, nadużywania alkoholu, dopusz-
czanie się przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków służbowych nie
mogą być uznane za okoliczności świadczące o tym, że powód nie może być uznany
za osobę cieszącą się nieposzlakowaną opinią”.
W uzasadnieniu skargi pozwany wywiódł w szczególności, że sekretarz gminy
nie był uprawniony do udzielenia powodowi - który został wybrany wójtem - urlopu
bezpłatnego na czas pełnienia tej funkcji, gdyż mogła to uczynić tylko rada gminy w
formie uchwały. Skoro oświadczenie o udzieleniu powodowi urlopu bezpłatnego nie
zostało złożone przez radę gminy, to było ono nieważne i nie wywoływało skutku
prawnego w postaci udzielenia powodowi urlopu bezpłatnego na czas pełnienia funk-
cji wójta. W ocenie skarżącego, pisma wyrażające zgodę na korzystanie przez po-
woda z urlopu bezpłatnego na czas wykonywania funkcji wójta zostały sfałszowane
przez ich antydatowanie. Ponieważ sfałszowanie tych dokumentów stanowi przestęp-
stwo z art. 270 § 1, art. 271 § 1 i art. 273 k.k. w związku z art. 115 § 13 pkt 4 k.k. po-
zwany złożył w dniu 12 lutego 2009 r. w Prokuraturze Rejonowej w M. zawiadomienie
o popełnieniu przestępstwa. Skarżący podniósł także, że powód nie spełnia kryterium
zatrudnienia go na stanowisku urzędniczym w rozumieniu art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o
pracownikach samorządowych (wymaganie nieposzlakowanej opinii). Powód nie
może być uznany za osobę cieszącą się nieposzlakowaną opinią, gdyż w sprawie
[...] zapadł wyrok Sądu Rejonowego w M. warunkowo umarzający wobec niego po-
stępowanie karne za niezgodne z prawdą potwierdzenie prawidłowości postępowa-
nia przetargowego, w sprawie [...] zasądzono od niego alimenty, które egzekwuje
komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w M. w sprawie [...], zaś w sprawie [...]
toczy się przeciwko niemu postępowanie karne dotyczące przekroczenia uprawnień i
przywłaszczenia mienia gminnego, a w sprawie [...] - postępowanie o zastosowanie
przymusowego leczenia odwykowego. Dokonana z naruszeniem art. 227 k.p.c. od-
mowa dopuszczenia dowodu z akt wskazanych spraw w efekcie doprowadziła do
naruszenia art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych.
Pozwany wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w całości i przekaza-
nie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie za-
skarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i przekaza-
nie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania lub o uchylenie zaskar-
żonego wyroku oraz zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez oddalenie po-
wództwa bądź umorzenie postępowania oraz o zasądzenie od powoda na rzecz po-
8
zwanego kosztów postępowania za wszystkie instancje, względnie o uchylenie za-
skarżonego wyroku oraz zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez „orzeczenie o
odszkodowaniu zamiast o przywróceniu do pracy”.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
W pierwszej kolejności należy rozważyć zarzuty dotyczące obrazy art. 31
§ 1
k.p. w związku z art. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych i z art. 15 ust. 1
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 74 w związku z art.
174 § 1 k.p., art. 29 § 2 zdanie pierwsze k.p. oraz z art. 60, art. 74 § 1, art. 77 § 1 i
art. 84 k.c. w związku z art. 300 k.p. Wszystkie te zarzuty są nieusprawiedliwione.
W myśl art. 73 k.p., nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wy-
boru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracow-
nika, zaś wraz z wygaśnięciem mandatu stosunek pracy z wyboru ulega rozwiązaniu.
Zgodnie z obowiązującymi przed dniem 1 stycznia 2009 r. (mającymi zastosowanie
do stanu faktycznego sprawy) przepisami ustawy o pracownikach samorządowych z
1990 r., nawiązanie stosunku pracy na stanowisku wójta gminy następowało na pod-
stawie wyboru (art. 2 pkt 1 lit. c). Ta sama zasada obowiązuje również w obecnym
stanie prawnym (art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracow-
nikach samorządowych, Dz.U. Nr 223, poz. 1458). Z ustaleń faktycznych stanowią-
cych podstawę zaskarżonego wyroku (którymi Sąd Najwyższy jest związany w myśl
art. 39813
§ 2 k.p.c.) wynika, że powód był czterokrotnie (w latach 1990, 1994, 1998,
2002) wybierany na stanowisko wójta Gminy K., przy czym w chwili pierwszego wy-
boru był zatrudniony w pozwanym Urzędzie na stanowisku inspektora. Tak więc
pierwszy wybór powoda na stanowisko wójta w dniu 17 czerwca 1990 r. (a także wy-
bory na kolejne kadencje) spowodowały wystąpienie specyficznej sytuacji, w której
powód pozostawał z pozwanym w dwóch stosunkach pracy. Pierwszym z nich był
umowny stosunek pracy nawiązany w 1988 r. na stanowisku urzędniczym inspektora,
a drugi stosunek pracy na podstawie wyboru (art. 73 § 1 k.p.) dotyczył wykonywania
przez powoda funkcji wójta Gminy K. W obydwu tych stosunkach pracy pracodawcą
powoda był ten sam podmiot (pozwany Urząd). Wybór powoda na wójta - na czas
pełnienia tej funkcji - uprawniał go do wystąpienia o udzielenie na podstawie art. 174
§ 1 k.p. urlopu bezpłatnego w ramach umownego stosunku pracy (na stanowisku
inspektora). Taki stan faktyczny był przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w
9
uzasadnieniu uchwały z dnia 18 grudnia 2003 r., III PZP 17/03 (OSNP 2004 nr 8,
poz. 134), w którym w szczególności wywiedziono, że przy stosowaniu art. 174 k.p.
należy uwzględnić „swoistość” takiej sytuacji, kiedy pracodawca udziela (może lub
powinien udzielić) urlopu bezpłatnego pracownikowi zatrudnionemu na podstawie
umowy o pracę w celu i na czas zatrudnienia go u tego pracodawcy na podstawie
wyboru. W udzieleniu urlopu w takich razach ma interes nie tylko pracownik, ale i
pracodawca. Owa „swoistość” okoliczności powinna być odniesiona zwłaszcza do
oceny zachowania przewidzianych rygorów formalnych. Zarówno wniosek pracow-
nika, jak i udzielenie urlopu nie muszą być sformalizowane. Dotyczy to głównie pi-
semnej formy wniosku, gdyż dla udzielenia urlopu bezpłatnego nie została przewi-
dziana żadna forma szczególna. Zarówno wniosek, jak i udzielenie urlopu są oświad-
czeniami woli. Wola zaś może być oświadczona - stosownie do art. 60 k.c. w związku
z art. 300 k.p. - przez każde zachowanie ujawniające ją w sposób dostateczny. Skoro
pracownik wyraża zgodę na zatrudnienie z wyboru u pracodawcy, z którym związany
jest umową o pracę, to należy przyjąć, że tym samym wyraża wolę zawieszenia praw
i obowiązków składających się na treść dotychczas łączącego strony stosunku pracy.
Skoro pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na stanowisku z wyboru, to tym
samym wyraża wolę zwolnienia go z wykonywania obowiązków wynikających z do-
tychczasowego stosunku pracy.
Taka - niewątpliwie trafna - wykładnia była podstawą rozstrzygnięcia Sądu dru-
giej instancji. Powód - jako umowny pracownik pozwanego Urzędu - mógł więc sku-
tecznie, nawet w sposób dorozumiany - złożyć wniosek o udzielenie urlopu bezpłat-
nego w związku z wyborem i na czas trwania kadencji wójta. Oczywiście, w imieniu
pracodawcy (będącego jednostką organizacyjną) udzielenia tego urlopu (co było
możliwe także w sposób dorozumiany) powinien dokonać odpowiedni organ praco-
dawcy (art. 31
§ 1 k.p.). Jeszcze raz należy podkreślić, że chodzi o udzielenie urlopu
bezpłatnego w ramach umownego stosunku pracy, a nie stosunku pracy z wyboru.
Zgodnie z art. 4 pkt 4 ustawy o pracownikach samorządowych z 1990 r., czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy wobec pracowników urzędu gminy wykonywał wójt
gminy. Właściwym organem do udzielenia powodowi (jako pracownikowi umownemu)
urlopu bezpłatnego nie była rada gminy, jak błędnie wywodził skarżący. Rada gminy -
będąca organem stanowiącym jednostki samorządu terytorialnego (ewentualnie jej
przewodniczący w zakresie ustalonym przez radę w odrębnej uchwale) - wykonuje
bowiem czynności z zakresu prawa pracy w imieniu pozwanego Urzędu tylko wobec
10
wójta gminy (art. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych). Skoro powód
ubiegał się o zwolnienie z pełnienia obowiązków inspektora (na czas trwania kadencji
wójta), to urlopu bezpłatnego powinien udzielić mu wójt gminy. Na tym też polega
„swoistość” sytuacji, w której pracownik wnioskujący o urlopowanie go w ramach
umownego stosunku pracy (urzędnika samorządowego-inspektora urzędu gminy)
jest jednocześnie osobą (organem), która w imieniu pracodawcy samorządowego
powinna udzielić mu tego urlopu. Należy więc stwierdzić, że powód jako pracownik
umowny mógł konkludentnie składać wnioski o udzielenie urlopu bezpłatnego, a w
imieniu pozwanego Urzędu wnioski te mogły być akceptowane (urlop udzielany,
także w sposób dorozumiany) przez odpowiedni organ, którym był wójt gminy (czyli
sam powód pełniący tę funkcję). W ustalonym stanie faktycznym nie może budzić
wątpliwości, że tego rodzaju oświadczenia były składane. Powód w trakcie pełnienia
funkcji wójta gminy nie świadczył obowiązków służbowych związanych ze stanowi-
skiem inspektora i nie pobierał wynagrodzenia z tego tytułu, a więc jego prawa i obo-
wiązki w zakresie dotyczącym umownego stosunku pracy pozostawały w zawiesze-
niu, co było akceptowane przez pracodawcę (wójta jako uprawnionego do tego or-
gan).
Dla tej oceny nie jest istotne, czy powód w ogóle składał na piśmie wnioski o
udzielenie urlopów (czy też - jak twierdzi strona pozwana - wnioski te sfałszował, an-
tydatował). W tym kontekście bezzasadne są zarzuty skargi dotyczące naruszenia
art. 227 w związku z art. 244 i 245 oraz art. 232 zdanie drugie i art. 278 k.p.c. przez
niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii instytucji naukowej z zakresu pismoznaw-
stwa na okoliczność, czy wniosek powoda datowany na 11 listopada 2002 r. i pismo
podpisane przez sekretarza gminy z tej samej daty zostały sfałszowane przez anty-
datowanie. Okoliczności te i dowody na ich poparcie nie mają bowiem istotnego zna-
czenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Skoro powód jako pracownik umowny miał udzielony urlop bezpłatny na czas
wykonywania funkcji wójta, to po zakończeniu ostatniej kadencji z dniem 6 grudnia
2006 r., mógł skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 74 k.p. Na swój wnio-
sek miał więc prawo powrócić do wykonywania pracy na stanowisku inspektora
(ewentualnie innym równorzędnym pod względem płacowym) w pozwanym Urzę-
dzie, pod warunkiem zgłoszenia powrotu w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku
pracy z wyboru. Powód niewątpliwie spełnił to wymaganie i pracodawca powinien
dopuścić go do wykonywania pracy na odpowiednim stanowisku, co też faktycznie i
11
zgodnie z prawem nastąpiło. Z tych względów nietrafne są zarzuty skargi w części
dotyczącej „uchylenia się od skutków oświadczenia” złożonego przez pracodawcę w
piśmie z 6 grudnia 2006 r. Pozwany nie został wprowadzony w błąd przez powoda co
do tego, że przed zgłoszeniem powrotu do pracy na poprzednie stanowisko, przeby-
wał on na urlopie bezpłatnym, gdyż tak rzeczywiście było.
Bezzasadne są zarzuty skargi dotyczące naruszenia art. 355 § 1 k.p.c. oraz
art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. Zarzuty te zostały skon-
struowane na wadliwym (co wyżej stwierdzono) założeniu, że powód nie był pracow-
nikiem pozwanego, bo nie zrealizował prawa powrotu na poprzednio zajmowane sta-
nowisko. Poza tym naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art.
382 k.p.c. może stanowić skuteczną podstawę kasacyjną tylko wyjątkowo, gdy uza-
sadnienie zaskarżonego wyroku nie daje możliwości odtworzenia toku rozumowania
Sądu drugiej instancji, przez co orzeczenie to nie poddaje się kontroli kasacyjnej (por.
choćby wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2008 r., II PK 48/08, LEX nr
513006). Tymczasem uzasadnienie zaskarżonego wyroku wyjaśnia w dostateczny
sposób dlaczego Sąd Okręgowy uznał rozwiązanie z powodem umowy o pracę za
czynność wadliwą (z uwagi na bezzasadność przyczyn rozwiązania umowy) i dlacze-
go, uwzględniając powództwo o przywrócenie powoda do pracy, uznał, że nie zacho-
dzi przypadek wskazany w art. 45 § 2 k.p. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. jako prze-
pisu odnoszącego się wprost do oceny dowodów oraz art. 382 k.p.c. w tym aspekcie
nie może stanowić podstawy kasacyjnej, gdyż w myśl art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą
skargi nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów (por.
choćby wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., I PK 244/07, LEX nr
465983).
Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 52 § 1 pkt 1 i art. 56 § 1 k.p. Sąd Najwyż-
szy w całej rozciągłości podziela w tym zakresie wywody Sądu Okręgowego, że roz-
wiązanie przez pozwanego bez wypowiedzenia umowy o pracę z powodem było nie-
uzasadnione i niezgodne z prawem, bowiem wskazane przez pozwanego pracodaw-
cę przyczyny, bądź w ogóle nie miały miejsca w ustalonym stanie faktycznym, bądź
nie kwalifikowały się do zastosowania trybu rozwiązania stosunku pracy przewidzia-
nego w art. 52 § 1 pkt 1 k.p. W szczególności czynny udział powoda w sesji rady
gminy w dniu 12 grudnia 2006 r. w trakcie zwolnienia lekarskiego nie uzasadniał roz-
wiązania z nim umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 k.p. dlatego, że zaświadczenie
lekarskie nie zawierało adnotacji o obłożnej chorobie powoda. Sąd Najwyższy wielo-
12
krotnie stwierdzał, że w takiej sytuacji pracownik w ogóle nie dopuszcza się narusze-
nia obowiązków pracowniczych (por. w szczególności wyroki z dnia 19 stycznia 1998
r., I PKN 486/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 23, poz. 687; Palestra 1999 nr 11, s. 128, z
glosą W. Cajsela; z dnia 2 kwietnia 1998 r., I PKN 14/98, OSNAPiUS 1999 nr 6, poz.
210, z dnia 4 marca 1999 r., I PKN 613/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 309; z dnia
13 kwietnia 2005 r., II PK 94/04, LexPolonica nr 377161). W tym kontekście bezza-
sadne są zarzuty naruszenia art. 227 w związku z art. 244 i 245 oraz art. 232 zdanie
drugie i art. 278 k.p.c. „przez nieuwzględnienie wniosku pozwanego o dopuszczenie
dowodu z opinii biegłego lekarza na okoliczność czy aktywny udział powoda w długo-
trwałej sesji Rady Gminy K. w dniu 12.12.2006 był sprzeczny z celem zwolnienia
lekarskiego”.
Uzasadnione są natomiast zarzuty naruszenia art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o pra-
cownikach samorządowych w związku z art. 56 § 2 i 45 § 2 k.p., a w konsekwencji
także art. 4771
k.p.c. Oddalając apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji
uwzględniającego powództwo o przywrócenie do pracy, Sąd odwoławczy w rozważa-
niach skoncentrował się na analizie zagadnienia, czy istniejący pomiędzy powodem
a obecnym wójtem konflikt nie będzie stanowił przeszkody w reaktywowaniu stosun-
ku pracy. Sąd doszedł do przekonania, że stopień nasilenia tego konfliktu nie jest aż
tak wysoki, by prowadził do oddalenia powództwa w części dotyczącej przywrócenia
do pracy. Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał, że skoro powód nie jest prawomocnie
skazany za przestępstwo (zasada domniemania niewinności), to nie można przyjąć,
aby nie cieszył się nieposzlakowaną opinią. Tym samym Sąd drugiej instancji uznał
za bezzasadne powoływanie się przez stronę pozwaną na okoliczności przemawia-
jące za niecelowością przywrócenia powoda do pracy i zasądzeniem zamiast niego
odszkodowania. Ocena ta jest nietrafna, a to oznacza również zasadność zarzutu
pominięcia wnioskowanych w postępowaniu dowodów z akt spraw karnych, rodzin-
nych i egzekucyjnych, a w istocie pominięcia ustaleń na podstawie tych dowodów, bo
część z nich została przeprowadzona (niektóre akta „przeglądnięto” [...]).
Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych z 1990 r.,
pracownikiem samorządowym zatrudnionym na stanowisku urzędniczym (a do takiej
kategorii niewątpliwie zalicza się stanowisko, na które powód został przywrócony)
może być osoba, która - poza spełnieniem kryteriów ogólnie wymaganych od wszyst-
kich pracowników samorządowych - dodatkowo nie jest prawomocnie skazana za
przestępstwo umyślne oraz cieszy się nieposzlakowaną opinią. Nieposzlakowana
13
opinia jest przesłanką zatrudnienia w charakterze pracownika samorządowego na
stanowisku urzędniczym (art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych z
1990 r.), a więc nieposiadanie tej cechy (jej utrata, verba legis niecieszenie się niepo-
szlakowaną opinią) należy kwalifikować jako prawną przeszkodę w tym zatrudnieniu
oznaczającą niemożność przywrócenia do pracy w rozumieniu art. 45 § 2 k.p. Prze-
pis art. 3 ust. 3 pkt 3 ustawy jednoznacznie rozróżnia wymaganie niekaralności za
przestępstwo umyślne od wymagania posiadania nieposzlakowanej opinii. Już tego
względu argumentacja oparta na domniemaniu niewinności (obowiązującym zresztą
tylko w postępowaniu karnym) jest nietrafna. Z tego przepisu wynika, że można „nie
cieszyć się nieposzlakowaną opinią”, mimo że nie doszło do skazania za przestęp-
stwo umyślne. Posiadanie nieposzlakowanej opinii („cieszenie się” nią) to cecha wy-
nikająca z regulacji prawnej zawierającej typowy zwrot niedookreślony. Sąd powinien
podjąć próbę wypełnienia go konkretną treścią, choćby intuicyjnie, a w każdym razie
uwzględniając normy etyczne (zasady współżycia społecznego) oraz doświadczenie
życiowe. Tego typu zwroty występują w wielu regulacjach prawnych, których dotyczy
również orzecznictwo (co do pojęcia nieposzlakowanej opinii - por. np. wyrok NSA z
dnia 1 marca 2007 r., I OSK 788/06, LEX nr 362453 oraz wyroki WSA w Warszawie z
dnia 12 stycznia 2006 r., VI SA/Wa 871/05, LEX nr 206533; z dnia 9 czerwca 2006 r.,
II SA/Wa 249/06, LEX nr 221865 oraz z dnia 21 grudnia 2006 r., II SA/Wa 927/06,
LEX nr 302709; co do zbliżonego pojęcia nieskazitelnego charakteru por. np. wyroki
NSA z dnia 6 grudnia 2007 r., II GSK 231/07, ONSAiWSA 2009 nr 1, poz. 10; OSP
2009 nr 12, poz. 132 z glosą A. Gomułowicza i z dnia 5 lutego 2008 r., II GSK
325/07, LEX nr 489599 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 27 stycznia 2009 r., VI
SA/Wa 2011/08, LEX nr 519851; por. też w literaturze M. Laskowski: Ustawowe poję-
cie „nieskazitelność charakteru”, Prokuratura i Prawo 2008 nr 6, s. 50). Sąd
odwoławczy powinien więc ustalić, czy prawdziwe są twierdzenia strony pozwanej,
że co do powoda zapadł prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie
karne za niezgodne z prawdą potwierdzenie prawidłowości postępowania przetargo-
wego, zasądzono od niego alimenty, które egzekwuje komornik sądowy, toczy się
przeciwko niemu postępowanie karne dotyczące przekroczenia uprawnień i przy-
właszczenia mienia gminnego oraz postępowanie o zastosowanie przymusowego
leczenia odwykowego. Następnie Sąd powinien ocenić, czy są to okoliczności ozna-
czające, że powód nie jest osobą cieszącą się nieposzlakowaną opinią. Sąd pracy
jest bowiem obowiązany uzasadnić na zarzut pozwanego pracodawcy odmowę za-
14
stosowania art. 45 § 2 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN
572/97, OSNAPiUS 1999 nr 3, poz. 83). Wymaga to odpowiednich ustaleń faktycz-
nych (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 641/98, OSNAPiUS
2000 nr 11, poz. 416 oraz z dnia 29 listopada 2000 r., I PKN 122/00, OSNAPiUS
2002 nr 13, poz. 310) i wzięcia także pod uwagę okoliczności, które wystąpiły po roz-
wiązaniu umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2000 r., I
PKN 531/00, OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 234), według stanu rzeczy istniejącego w
chwili zamknięcia rozprawy - art. 316 § 1 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25
stycznia 2001 r., I PKN 206/00, OSNAPiUS 2002 nr 19, poz. 460).
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1 i 108 § 2 k.p.c.
============ ============================