Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 48/09
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Jan Katner
SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 listopada 2009 r.,
skargi wierzyciela Banku Spółdzielczego
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Rejonowego w P.
z dnia 5 listopada 2007 r., sygn. akt [...]
wydanego w postępowaniu upadłościowym
M.D. – prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą „Firma D."
na skutek zażalenia wierzyciela Banku Spółdzielczego
na postanowienie Sędziego Komisarza z dnia 13 sierpnia 2007 r.
w przedmiocie odrzucenia zgłoszenia wierzytelności
Banku Spółdzielczego złożone w dniu 25 maja 2007 r.
oddala skargę;
oddala wniosek Syndyka masy upadłości M.D. prowadzącego
działalność gospodarczą pod nazwą „Firma D.” o zasądzenie
kosztów postępowania.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 5 listopada 2007 r. Sąd Rejonowy w P. Trybunalskim
w sprawie upadłościowej M.D., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
„Firma D.", oddalił zażalenie wierzyciela – Banku Spółdzielczego na postanowienie
Sędziego Komisarza z dnia 13 sierpnia 2007 r. w przedmiocie odrzucenia
zgłoszenia wierzytelności Banku Spółdzielczego z dnia 25 maja 2007 r.
W uzasadnieniu powyższego orzeczenia Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu
16 maja 2006 r. wierzyciel upadłego – Bank Spółdzielczy zgłosił w postępowaniu
upadłościowym wierzytelność w kwocie 128 770,73 zł, na którą wystawione zostały
bankowe tytuły wykonawcze oraz tytuły wykonawcze dotyczące wydania
przewłaszczonych na zabezpieczenie ruchomości. Syndyk masy upadłości odmówił
uznania powyższej wierzytelności na liście wierzytelności. Bank Spółdzielczy nie
zgłosił do listy sprzeciwu, a Sędzia Komisarz zatwierdził ją postanowieniem z dnia
17 stycznia 2007 r. W dniu 25 maja 2007 r. Bank Spółdzielczy ponownie zgłosił
wierzytelność, z tym, że w kwocie 90 286,98 zł. Wynikała ona z tych samych
tytułów wykonawczych co poprzednia. Syndyk odmówił jej uznania, powołując się
na fakt powtórnego zgłoszenia wierzytelności w tym samym postępowaniu.
Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2007 r. Sędzia Komisarz na podstawie art. 199
§ 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 229 p.u.n. odrzucił ponowne zgłoszenie wierzytelności
Banku Spółdzielczego.
Rozpoznając zażalenie wierzyciela na powyższe postanowienie, w którym
skarżący podniósł, że uprawomocnienie się listy wierzytelności nie powoduje
powagi rzeczy osądzonej, a zgłoszenie wierzytelności z dnia 25 maja 2007 r. nie
opiera się na tych samych podstawach i twierdzeniach co poprzednie, Sąd
Rejonowy oddalił je jako niezasadne. Sąd ten podzielił stanowisko Sędziego
Komisarza, iż zgłoszenie wierzytelności dokonane 25 maja 2007 r. jest tożsame ze
zgłoszeniem z dnia 16 maja 2006 r.. Wynika ono bowiem z tych samych umów
kredytowych i bankowych tytułów wykonawczych. Drugie zgłoszenie pomija jedynie
zawarte w pierwszym tytuły wykonawcze dotyczące wydania przewłaszczonych
ruchomości, zmniejszając tym samym kwotę wierzytelności, ale okoliczność ta
3
prowadzi tylko do modyfikacji wierzytelności zgłoszonej już uprzednio, a nie do
powstania nowej. W ocenie Sądu Rejonowego nie znajduje oparcia w prawie
stanowisko skarżącego, iż prawomocne zgłoszenie wierzytelności z dnia 16 maja
2006 r. nie stanowi powagi rzeczy osądzonej, podobnie jak i twierdzenie, że
obydwa zgłoszenia dotyczą różnych wierzytelności. Z tych względów Sąd podzielił
pogląd o konieczności odrzucenia ponownego zgłoszenia wierzytelności na
podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 229 u.p.n.
W skardze o stwierdzenie niezgodności tego prawomocnego orzeczenia
z prawem, Bank Spółdzielczy zarzucił naruszenie przepisu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.,
poprzez uznanie, że zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
stanowi powagę rzeczy osądzonej, a nadto podniósł, że orzeczenie to jest
niezgodne z art. 252 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i
naprawcze ( Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
sądu o jakiej stanowi art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c. jest nadzwyczajnym środkiem
zaskarżenia, który służy uzyskaniu odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem
działania władzy publicznej. Jako środek nadzwyczajny nie może wszakże
przysługiwać od każdego wadliwego wyroku czy postanowienia kończącego
postępowanie w sprawie. Zgodnie z utrwalonym już w tej mierze orzecznictwem
Sądu Najwyższego, skarga może być uwzględniona tylko wówczas, gdy naruszenie
prawa ma charakter kwalifikowany, rudymentarny, wynikający z ewidentnych
błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad wykładni lub
stosowania prawa (por. Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 9 marca 2006 r.,
II BP 6/05, OSNP 2007/3-4/42, z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05,
OSNC 2007/1/ 17, z 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06. Biul. SN 2007, nr 4, z dnia
3 grudnia 2008 r., V CNP 82/08, niepubl.). Przy wydawaniu bowiem każdego
orzeczenia, sąd stosując prawo dokonuje jego wykładni, która z istoty swej
dopuszcza wielość możliwych interpretacji. Za niezgodne z prawem można zatem
uznać jedynie orzeczenie oczywiście sprzeczne z ogólnie przyjętymi standardami
rozstrzygnięć albo takie, które zostało wydane w wyniku wykładni bezsprzecznie
4
błędnej lub nieprawidłowego zastosowania prawa, zauważalnych bez głębszej
inferencji prawniczej. W rezultacie nie można stwierdzić niezgodności z prawem
orzeczenia opartego na przepisie prawa, którego treść dopuszcza możliwość
różnych, popartych uzasadnionymi argumentami interpretacji (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, Dz. U. Nr 145, póz. 1638, oraz
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2006 r., II BP 1/05, i z dnia 13 grudnia
2005 r., II BP 3/05, niepubl., z dnia 10 czerwca 2008 r. l BP 54/07, niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie błędne jest przekonanie skarżącego o rażącym
naruszeniu prawa w rozumieniu wyżej przedstawionym, a więc takiego, które
mogłoby prowadzić do uwzględnienia wniesionej przez niego skargi. Jej zarzuty
dotyczą dwóch kwestii. Po pierwsze, zastosowania przez Sąd Rejonowy art. 199
§ 1 pkt 2 k.p.c., który nakazuje odrzucenie pozwu (a w związku z art. 229 u.p.n.
także wniosku w postępowaniu upadłościowym) w przypadku, gdy o to samo
roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie
osądzona, a po drugie, pominięcia przez Sąd treści art. 252 ust. 1 u.p.n. przy
ocenie ponownego zgłoszenia przez skarżącego wierzytelności w aspekcie powagi
rzeczy osądzonej. Rozpoczynając rozważania od drugiego zagadnienia stwierdzić
należy, iż zarzucane naruszenie wskazanego przepisu nie miało miejsca, gdyż nie
mógł być on w przedmiotowej sprawie zastosowany. Przepis ten dotyczy bowiem
możliwości zgłoszenia wierzytelności już po upływie zakreślonego do dokonania tej
czynności terminu, bez względu na przyczynę opóźnienia, aż do zatwierdzenia
ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości (§ 2). Sytuacja taka
odnośnie do wierzytelności zgłoszonej przez skarżącego, której dotyczy
przedmiotowe orzeczenie Sądu Rejonowego, nie miała miejsca. Zgłaszał on
bowiem wierzytelność dwukrotnie, przy czym pierwszy raz 16 maja 2006 r.
w terminie, a wątpliwość sprowadzała się do tego, czy drugie zgłoszenie (z 25 maja
2007 r.) dotyczyło tej samej co poprzednie wierzytelności, która po rozpoznaniu
pierwszego zgłoszenia nie została na zatwierdzonej liście wierzytelności uznana.
Nie może budzić wątpliwości, iż wierzytelność zgłoszona w dniu 25 maja
2007 r. była objęta także zgłoszeniem z 16 maja 2006 r. Dług upadłego w stosunku
do Banku Spółdzielczego uległ w postępowaniu upadłościowym jedynie
zmniejszeniu, wskutek sprzedaży przez Bank ruchomości jakie były na jego rzecz
5
tytułem zabezpieczenia spłaty kredytu przewłaszczone i zostały mu wydane przez
syndyka. Uznając, iż obydwa zgłoszenia dokonane przez skarżącego dotyczyły tej
samej wierzytelności, i że w związku z tym to późniejsze podlegało na mocy
art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. odrzuceniu jako naruszające powagę rzeczy osądzonej,
Sąd Rejonowy nie uchybił powyższej normie prawnej. Kwestia, czy prawomocne
nieuznanie zgłoszonej wierzytelności na liście wierzytelności wywołuje stan powagi
rzeczy osądzonej, nie jest wprost uregulowana w Prawie upadłościowym
i naprawczym, ale była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego i doktryny
i to nie po myśli skarżącego. W uzasadnieniu uchwały z dnia 25 sierpnia 1994 r.
(l PZP 33/94, OSNP 1994/10/161) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż w przypadku
ponownego zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym tej samej wierzytelności,
podlega ona odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 68 Prawa
upadłościowego (obecnie art. 229 Prawa upadłościowego i naprawczego)
w zakresie objętym pierwszym wnioskiem. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
18 stycznia 2006 r. (V CSK 74/05, Lex Polonica 1383234) na jakie powołuje się
skarżący, dotyczy natomiast innej kwestii, a mianowicie tego, że postępowanie
upadłościowe nie stanowi sprawy w toku w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., ale
w tym znaczeniu, że rozstrzygnięcie w przedmiocie wierzytelności, tj. jej uznanie
lub odmowa uznania nie ma waloru rzeczy osądzonej i w przypadku odmowy
uznania wierzyciel będzie mógł jej dochodzić w postępowaniu procesowym (a nie
ponownie w postępowaniu upadłościowym). Podobne stanowisko zajmował Sąd
Najwyższy i we wcześniejszych orzeczeniach. W postanowieniu z dnia 20 grudnia
1996 r. wskazał, iż postanowienia sędziego komisarza i sądu w przedmiocie listy
wierzytelności (...) nie przesądzają zasadności wierzytelności, gdyż jej uznanie lub
odmowa skutkuje tylko w ramach postępowania upadłościowego i nie wyłącza
stosowanego powództwa po jego ukończeniu (II CKU 68/96, Prok. i Pr. 1997/3/34).
Analogiczne zapatrywanie prezentuje doktryna, stojąc na stanowisku, iż odmowa
uznania wierzytelności ma znaczenie wyłącznie dla postępowania upadłościowego,
w którym powoduje ona stan powagi rzeczy osądzonej. Przedmiot rozstrzygnięcia
w przedmiotowej sprawie dotyczył zaś tylko postępowania upadłościowego,
a zatem sytuacja występująca w powołanym przez skarżącego orzeczeniu nie
miała w niej miejsca.
6
Wobec powyższego rozpoznawana skarga nie może być uznana za
zasadną. Kwestionowane orzeczenie Sądu Rejonowego nie zapadło z oczywistym
i rażącym naruszeniem prawa, było natomiast wyrazem dopuszczalnej wykładni
przepisów prawa procesowego, nie odbiegającej przy tym od dotychczasowej jego
interpretacji dokonanej w orzecznictwie i w doktrynie.
Z tych powodów, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., orzeczono jak
w sentencji. Nie uwzględniono wniosku Syndyka masy upadłości o zasądzenie
„od pozwanego" na rzecz „powoda" kosztów postępowania w tym kosztów
zastępstwa procesowego, z braku ku temu podstaw, jako że Syndyk masy
upadłości M.D. nie był stroną ani uczestnikiem niniejszego postępowania.