Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2013 roku

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie następującym:

Przewodniczący – SSO Krzysztof Główczyński

Sędziowie: SSO Andrzej Marek (spr.)

SSO Jacek Wilga

Protokolant: Ewa Sawiak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2013 roku w Legnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa B. N. i G. D.

przeciwko (...) w L.

o odszkodowanie

na skutek apelacji powódek

od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

z dnia 7 grudnia 2012 roku sygn. akt IV P 491/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że zasądza od strony pozwanej (...) w L. następujące kwoty:

-.

-

na rzecz powódki B. N. – 1 500, 00 zł (słownie złotych: jeden tysiąc, pięćset, 00/100),

-

na rzecz powódki G. D. - 2 400, 00 zł (słownie złotych: dwa tysiące czterysta, 00/100),

oddalając powództwa w pozostałym zakresie oraz zasądza od strony pozwanej na rzecz każdej z powódek kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a ponadto zobowiązuje stronę pozwaną do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Rejonowego w Legnicy kwotę 195 zł tytułem opłat sądowych od uiszczenia których powódki były zwolnione,

II.  w pozostałej części apelację oddala,

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz każdej powódek kwoty po 90 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Legnicy oddalił powództwa B. N. i G. D. przeciwko (...) w L. o odszkodowanie, zasądził od każdej z powódek na rzecz strony pozwanej kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz orzekł, że koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Powódki zarzucały, że pozwany pracodawca nie dochował w zakresie ich odwołania ze stanowiska kierowniczego wymogów proceduralnych i merytorycznych określonych przepisami art. 37 i 38 ustawy z dnia 07 września 1991r. o systemie oświaty. W ocenie Sądu I instancji powyższe przepisy dotyczą stanowisk wicedyrektora i innych stanowisk kierowniczych w „szkole" lub „placówce". Pojęcie „szkoły" zdefiniowane zostało w art. 3 pkt l w zw. z art. 2 pkt l i 2 ustawy, a pojęcie „placówki" - w art. 3 pkt 3 ustawy. Z treści tych przepisów wynika, że przepis art. 3 pkt 3 ustawy definiujący pojęcie „placówek" nie zalicza do nich zakładów kształcenia, ani placówek doskonalenia nauczycieli oraz kolegiów pracowników służb społecznych (art. 2 pkt 9 i 11 ustawy). Powyższych form nie można też zaliczyć do „szkół" w rozumieniu art. 3 pkt l ustawy. W niniejszej sprawie natomiast bezspornym jest to, że strona pozwana - (...) w L.- jest zakładem kształcenia nauczycieli. Tym samym Sąd uznał, że do strony pozwanej nie mają zastosowania przepisy art. 37 i 38 ustawy o systemie oświaty, na które w pozwach powołują się powódki. Natomiast na mocy delegacji zawartej w art. 77 ust. 2 cytowanej ustawy Minister Edukacji Narodowej w dniu 12 sierpnia 1997 roku wydał rozporządzenie w sprawie zakładów kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 1997 r. Nr 104, poz. 664 z późn. zm.), w którym w przepisach § 27 i 28 uregulowano kwestię powoływania i odwoływania wicedyrektora, kierownika praktyk pedagogicznych, a także kierowników specjalności. Zgodnie z tym rozporządzeniem decyzje w sprawie powierzenia stanowisk: kierownika praktyk pedagogicznych oraz kierowników specjalności kierowniczych oraz odwołania z nich dokonuje dyrektor kolegium (§ 27 ust. 5 oraz § 28 ust. 2 ). W treści w/w przepisów brak wymogu zasięgnięcia przed odwołaniem ze stanowiska kierowniczego opinii któregokolwiek z organów kolegium. W świetle powyższych regulacji, w ocenie Sądu I instancji, brak jest podstaw do uznania, iż dyrektor strony pozwanej odwołując w dniach l i 3 października 2012 roku powódki z zajmowanych przez nie stanowisk kierowniczych naruszył przepisy art. 37 i 38 ustawy o systemie oświaty.

Skuteczną podstawą roszczeń odszkodowawczych powódek nie może być też - zdaniem Sądu I instancji- zarzut naruszenia przepisu art. 32 ust. l pkt l i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych. Utrata dodatku funkcyjnego, do którego prawo nie wynikało z zawartych przez powódki ze stroną pozwaną umów o pracę stanowiła zwykłą konsekwencję nie wykonywania funkcji, w związku z którą przedmiotowe dodatki zostały przyznane.

Apelację od powyższego wyroku złożyły powódki wskazując, że zaskarżają go w całości wnosząc o zmianę wyroku w całości poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek odszkodowań w wysokości określonej w pozwach - to jest dla B. N. w wysokości 18.382 złotych i dla G. D. w wysokości 19.616 złotych oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, w podwójnej wysokości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucały obrazę przepisów:

I. prawa materialnego, a to art. 37 i 38 ustawy o systemie oświaty w zw. z art. 471 i 45 § l kodeksu pracy poprzez oddalenie powództwa o odszkodowanie, w związku z niezgodnym z prawem odwołaniem powódek - nauczycieli ze stanowisk kierowniczych;

II. prawa materialnego, a to art. 32 ustawy o związkach zawodowych w zw. z art. 45 § l kp poprzez oddalenie powództwa w sytuacji jednostronnej zmiany na niekorzyść powódek warunków pracy i płacy, pomimo posiadania przez nie szczególnej ochrony i braku zgody reprezentującej je zakładowej organizacji związkowej na takie odwołanie;

III. prawa procesowego, a to art. 233 § l kpc poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wnosiła o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódek jest uzasadniona jedynie częściowo.

Sąd podziela w pełni, uznając za własne ustalenia Sądu I instancji w zakresie oceny, że do strony pozwanej nie będącej placówką ani szkołą w rozumieniu ustawy z dnia 07 września 1991r. o systemie oświaty nie mają zastosowania przepisy art. 37 i 38 ustawy ustalające tryb odwoływania z funkcji. Wywody Sad I instancji w tym przedmiocie, jak i w zakresie możliwości analogicznego zastosowania tez wynikających z orzeczeń Sądu Najwyższego w zakresie roszczeń przysługujących odwoływanym z funkcji dyrektorom, czy wicedyrektorom szkoły, Sąd uznaje za w pełni trafne i wyczerpujące, nie widząc konieczności ich powielania.

Sąd Okręgowy uznał natomiast za słuszny zawarty w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a to art. 32 ustawy o związkach zawodowych w zw. z art. 45 § l kodeksu pracy poprzez oddalenie powództwa w sytuacji jednostronnej zmiany na niekorzyść powódek warunków pracy i płacy. Bezspornym w sprawie było, że powódki pozostawały, w chwili odwoływania ich ze stanowisk kierowniczych, pod ochroną szczególną statuowaną przez art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Poza sporem pozostawał również brak zgody reprezentującej je zakładowej organizacji związkowej na takie odwołanie. W myśl przepisu art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, ani też zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa wyżej, z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy. Sad II instancji podziela stanowisko powódek, że ochrona przewidziana cytowanym wyżej przepisem została przez pracodawcę naruszona, skoro korzystniejsze warunki pracy (zniżka pensum) i płacy (dodatek funkcyjny) zostały powódkom jednostronnie odebrane. Brak podstaw do przyjęcia, że przepis art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy zmiana warunków pracy lub płacy następuje na skutek wypowiedzenia zmieniającego w trybie art. 42 kp. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 2 u.z.z. ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych odnosi się do wszelkich jednostronnych działań pracodawcy zmieniających na niekorzyść status pracownika. W rachubę wchodzi tu zarówno wypowiedzenie warunków pracy lub/i płacy w trybie art. 42 § 1-3 k.p., jak i czasowe powierzenie innej pracy na mocy § 4 tegoż przepisu. Także inne niekorzystne przekształcenia treści stosunku pracy - na przykład o charakterze układowym - inicjowane przez pracodawcę podlegają rygorom omawianego przepisu. (por. Baran K. w: Komentarz do ustawy o związkach zawodowych). Również Sąd Najwyższy zajął takie stanowisko w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 2009 r. (II PK 288/08). Sprawa dotyczyła wprawdzie odwołania z funkcji dyrektora, ale w treści uzasadnienia wyroku Sąd Najwyższy jednoznacznie ocenił, że odwołanie nauczyciela mianowanego ze stanowiska nie jest tożsame z wypowiedzeniem zmieniającym (art. 42 § 1 k.p.), jednakże w sferze faktycznej odnosi podobny skutek. Stanowi bowiem jednostronną zmianę warunków pracy i to niekorzystną dla pracownika. Zmiana ta dotyczy treści stosunku pracy nauczyciela pełniącego funkcję, gdyż pozbawia go funkcji i uprawnień oraz w istotny sposób uszczupla należne mu wynagrodzenie za pracę, pozbawiając go dodatku funkcyjnego (por. też: wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 10 stycznia 2003 r., I PK 74/02, OSNP 2004 nr 13, poz. 221; z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 88/97, OSNAPiUS 1998 nr 1, poz. 10).

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że powódki były objęte ochroną przed odwołaniem ich z funkcji kierowniczych na mocy art. 32 ust. pkt 2 ustawy o związkach zawodowych, a tym samym wobec braku zgody organizacji związkowej powyższą zmianę warunków pracy i płacy należało uznać za dokonaną z naruszeniem obowiązującym przepisów, a w konsekwencji uznać za uzasadnione co do zasady roszczenie powódek o odszkodowanie w trybie art. 45 § 1 w zw. z art. 42 kp.

W myśl przepisu art. 47 ¹ kp odszkodowanie przysługuje odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Sąd uznał, iż żądanie zasądzenia odszkodowania w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia za pracę jest nieuzasadnione ze względu na okoliczności powierzenia powódkom funkcji kierowniczych (przez ówczesnego dyrektora B. K. na kilka dni przez zakończeniem sprawowania funkcji ) oraz fakt, że stanowisko powierzone powódce B. N. było przed ponownym powierzeniem powódce nieobsadzone, a powierzone jej zostało w dniu 13 września 2012r. z datą wsteczną od 01 września 2012r. Jak wskazała strona pozwana w odpowiedzi na apelację takie postępowanie ustępującego dyrektora jednostki naruszyło dobry obyczaj nakazujący konsultowanie tego rodzaju decyzji z następcą. Nadto zwrócić należy uwagę, że pomimo odwołania ze stanowisk kierowniczych, powódki pozostają nadal w stosunku pracy jako nauczyciele mianowani i otrzymują wynagrodzenie za pracę, pomniejszone jedynie o dodatek funkcyjny. W związku z odwołaniem nie utraciły wynagrodzenia. W tej sytuacji uznając, że odwołanie powódek nastąpiło jedynie z naruszeniem formalno-prawnych wymogów art. 32 ustawy o związkach zawodowych mając na względzie zasady współżycia społecznego oraz względy moralne (art. 8 kp) należało uznać, że w tej sytuacji powódkom przysługuje odszkodowanie obejmujące tylko dodatek funkcyjny za 3 miesiące, a nie całe wynagrodzenie za ten czas (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 1997 r., I PKN 138/97) stanowiące uzasadnioną rekompensatę za naruszenie przez pracodawcę przepisu art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach zawodowych.

Orzeczenie w przedmiocie zwrotu kosztów postępowania Sąd wydał mając na względzie treść przepisu art. 100 kpc, który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Skoro żądania powódek zostały uwzględnione odpowiednio w 9,3% i 16%, a opłata od pozwu B. N. wynosiła 805zł, zaś od pozwu D. W. -D. – 746zł, to biorąc pod uwagę stosunek w jakim strona pozwana przegrała sprawę winna uiścić łącznie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 195zł ( 75zł + 120zł ) tytułem opłat sądowych, od uiszczenia których powódki były zwolnione

Orzeczenie o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego Sąd wydał na podstawie oraz § 12 ust. 1 pkt Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu mając na względzie linię orzeczniczą wynikającą z orzeczeń Sądu Najwyższego, tj. uchwały z dnia 07 sierpnia 2002r. (II PZP 15/02 ) oraz postanowienia SN w sprawie o sygn. II PZ 20/10.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym Sąd wydał na podstawie przepisów § 12 ust. 1 pkt w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz art. 35 w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.