Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 9 czerwca 2010 r.
II PZ 17/10
Roszczenie pracownika o zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za
doznaną krzywdę wyrządzoną mobbingiem, nierównym traktowaniem lub naru-
szeniem godności pracowniczej (art. 943
§ 3 k.p. albo art. 24 § 1 k.c. w związku
z art. 445 k.c. lub art. 448 k.c. w związku z art. 300 k.p.) ma charakter majątko-
wy, stąd też o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu
zaskarżenia.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 czerwca
2010 r. sprawy z powództwa Marii B.-Z. przeciwko Prokuraturze Okręgowej w W. o
odszkodowanie, na skutek zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 12 stycznia 2010 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie, postanowieniem z dnia 12 stycznia
2010 r. odrzucił skargę kasacyjną powódki Marii B.-Z. wniesioną w dniu 16 grudnia
2009 r. od wyroku tego Sądu z dnia 19 października 2009 r.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy stwierdził, że na podstawie art.
3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa mająt-
kowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy
złotych, w sprawach gospodarczych - niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych,
a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć
tysięcy złotych. Z kolei na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. Sąd drugiej instancji odrzuca
na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu, skargę
niespełniającą wymagań określonych w art. 3984
§ 1 k.p.c., nieopłaconą oraz skargę,
2
której braków nie usunięto w terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalną. Skarga
kasacyjna z innych przyczyn - niż uchybienie terminu - niedopuszczalna, to, między
innymi, skarga wniesiona od orzeczenia sądu drugiej instancji, od którego ten środek
zaskarżenia nie przysługuje ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. Sąd
podniósł, że we wniesionej w dniu 16 grudnia 2009 r. skardze kasacyjnej jako war-
tość przedmiotu zaskarżenia wskazano kwotę 7.856,88 zł.
Pełnomocnik powódki wniósł na powyższe postanowienie zażalenie, zarzuca-
jąc obrazę przepisów prawa procesowego - art. 3982
§ 1 k.p.c. - polegającą na wyra-
żeniu niesłusznego poglądu prawnego co do niedopuszczalności skargi kasacyjnej w
sprawach z zakresu prawa pracy o zadośćuczynienie w kwocie poniżej dziesięć ty-
sięcy złotych związanego z ochroną dóbr osobistych, naruszonych przez mobbing i
uchybienie godności pracowniczej, tj. ze szkodą niemajątkową.
W uzasadnieniu podniesiono, że przedmiotem postępowania w niniejszej
sprawie nie jest ustalenie prawa majątkowego lub szkody materialnej, sprawa doty-
czy ochrony dóbr osobistych naruszonych w wyniku mobbingu i uchybienia godności
pracowniczej oraz powstania w związku z tym szkody niemajątkowej lecz szkody na
osobie. Roszczenie o naprawienie tej szkody na osobie przybrało postać zadość-
uczynienia. Wobec tego wysokość roszczenia tytułem zadośćuczynienia nie decy-
duje o dopuszczalności skargi kasacyjnej. Podkreślono też, że przepis art. 3982
§ 1
k.p.c. nie dotyczy skarg kasacyjnych w sprawach o roszczenia niemajątkowe nie-
związane ze szkodą majątkową (materialną). Wyrażenie odmiennego poglądu co do
dopuszczalności skargi kasacyjnej godziłoby w interesy prawne pokrzywdzonego
pracownika, zgłaszającego umiarkowane roszczenia o zadośćuczynienie w związku
z krzywdą, jaką doznał w wyniku mobbingu lub naruszenia godności pracowniczej.
Ponadto ustalenie niedopuszczalności skargi kasacyjnej w tego rodzaju sprawach
eliminowałoby kontrolę orzecznictwa drugoinstancyjnego co do roszczeń niemająt-
kowych. Zauważono także, że o wadze spraw poddanych jurysdykcji Sądu Najwyż-
szego nie decyduje wyłącznie wysokość roszczenia, lecz znaczenie sprawy w odnie-
sieniach międzyludzkich.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione. Przyznanie zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę przewidują między innymi art. 24 k.c., art. 445 k.c., art. 448 k.c. i art. 943
§ 3
3
k.p. Każdy z tych przepisów łączy przyznanie zadośćuczynienia z naruszeniem dóbr
osobistych poszkodowanego. Osoba, której dobra osobiste zostały zagrożone lub
naruszone cudzym działaniem (w tym mobbingiem) może dochodzić ochrony praw-
nej zarówno za pomocą roszczenia niemajątkowego, a więc roszczenia o zaniecha-
nie działania zagrażającego dobru osobistemu, roszczenia o zaniechanie działania
naruszającego dobro osobiste lub roszczenia o dopełnienie czynności potrzebnych
do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, w szczególności złożenia sto-
sownego oświadczenia (art. 24 § 1 zdanie drugie k.c.), jak i roszczeń majątkowych
(art. 24 § 1 zdanie trzecie k.c.) w postaci żądania zasądzenia zadośćuczynienia pie-
niężnego lub odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny - art. 445 § 1
k.c. i art. 448 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009 r., II CZ
20/09, LEX nr 511983), w przypadku zaś mobbingu - art. 943
§ 3 k.p. Wybór sposobu
ochrony należy do poszkodowanego.
Przyjęcie koncepcji prezentowanej w zażaleniu o niemajątkowym charakterze
zadośćuczynienia za krzywdę związaną z naruszeniem dobra osobistego oznaczało-
by uznanie istnienia „niemajątkowego żądania pieniężnego", co jest błędne z punktu
widzenia logiki (contradictio in adiecto). Z zasady bowiem żądanie uiszczenia okre-
ślonej sumy pieniężnej nie może być uznane za roszczenie niemajątkowe, bez
względu na podstawę tego żądania. Tego charakteru procesowego nie zmienia za-
tem niemajątkowy charakter chronionego dobra. Przykładowo, w wyroku uwzględ-
niającym takie powództwo dopuszczalne jest rozłożenie świadczenia (zadośćuczy-
nienia) na raty (art. 320 k.p.c.) lub stosowanie instytucji miarkowania (art. 440 k.c.);
jego egzekucja odbywa się tylko według przepisów o egzekucji świadczeń pienięż-
nych. To również przemawia za tym, że wyrok taki zasądza świadczenie majątkowe
(pieniężne). Nie sposób bowiem przyjąć, że to samo roszczenie ma w procesie cha-
rakter niemajątkowy, a w egzekucji - charakter pieniężny. Podkreślić także należy, że
tak ukształtowane powództwo (o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę)
nie prowadzi wprost do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, czyli bezpo-
średnio jego ochrony, lecz ma na celu uzyskanie satysfakcji dla pokrzywdzonego i
wymierzenie dolegliwości ekonomicznej (w celach represyjno-wychowawczych) dla
sprawcy umyślnego naruszenia dobra osobistego (por. także uchwałę składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1985 r., III CZP 27/85, OSNC 1985,
nr 12, poz. 185). Wyłączną albo dominującą funkcją zadośćuczynienia pieniężnego z
4
art. 445 k.c., art. 448 k.c. i art. 943
§ 3 k.p. jest funkcja kompensacyjna, co nadaje mu
wyraźny charakter majątkowy.
Wszystkie te argumenty prowadzą do wniosku, że roszczenie o uiszczenie
określonej kwoty pieniężnej z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobi-
stego, oparte na przepisie art. 24 k.c., art. 445 k.c., art. 448 k.c. czy art. 943
§ 3 k.p.
jest żądaniem procesowym majątkowym, a ściślej mówiąc - pieniężnym, między in-
nymi, przy określeniu wartości przedmiotu sporu, jak i właściwości rzeczowej sądu
lub przy rozkładaniu świadczenia na raty (art. 320 k.p.c.), jak również przy kwalifikacji
sprawy z punktu widzenia dopuszczalności skargi kasacyjnej. Identyczne stanowisko
zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 października 2006 r., I PZP 3/06 (OSNP
2007 nr 11-12, poz. 151), stwierdzając, że właściwość rzeczową sądu okręgowego w
sprawie z powództwa pracownika, której przedmiotem jest wyłącznie roszczenie o
zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (na podstawie art.
943
§ 3 k.p. albo art. 24 § 1 zdanie trzecie k.c. w związku z art. 445 k.c. lub art. 448
k.c. w związku z art. 300 k.p.), określa się na podstawie art. 17 pkt 4 k.p.c. Przyjął
zatem, że sprawa ta jest sprawą o roszczenia majątkowe. Nie budzi również wątpli-
wości, że roszczenie wynikające z przepisu art. 943
§ 4 k.p., które nie stanowi za-
dośćuczynienia za doznaną krzywdę, lecz jest odszkodowaniem za szkodę ponie-
sioną na skutek rozwiązania stosunku pracy, ma również charakter majątkowy.
W niniejszej sprawie powódka zaskarżyła skargą kasacyjną rozstrzygnięcie
Sądu drugiej instancji oddalające jej apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji od-
dalającego powództwo o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na skutek
mobbingu i nierównego traktowania oraz z tytułu naruszenia godności pracowniczej,
które oparła na art. 943
§ 2 i 4 k.p. oraz „art. 23 k.c. w związku z art. 417 § 1 k.c.”.
Było to jedyne zgłoszone roszczenie, mające charakter majątkowy, a określona w
skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia - mniejsza niż dziesięć tysięcy
złotych - zasadnie doprowadziła do jej odrzucenia przez Sąd drugiej instancji.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================