Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 94/10
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. G. Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przy uczestnictwie A. – R. Spółki z o.o. – G. Spółki Komandytowej z siedzibą w W.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 września 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 4 grudnia 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek o wpis w księdze wieczystej na rzecz
wnioskodawczyni prawa dzierżawy do dnia 30 kwietnia 2024 r. wraz z prawem jej
przedłużenia do dnia 30 kwietnia 2030 r. na warunkach określonych w umowie
z dnia 21 kwietnia 2004 r.
Apelację wnioskodawczyni oddalił Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia
4 grudnia 2008 r.. Uznał, że przedmiotem wniosku było wpisanie prawa dzierżawy,
nie zaś warunkowego prawa dzierżawy, czy też ekspektatywy prawa dzierżawy,
a próba wnioskodawcy uznania wniosku jako obejmującego żądanie wpisu
warunkowego prawa dzierżawy nie może odnieść zamierzonego przez skarżącego
skutku.
Uwzględniając wynikającą z art. 6268
§ 2 k.p.c kognicję Sądu
wieczystoksięgowego, a także Sądu odwoławczego przy rozpoznawaniu apelacji od
wpisu, Sąd drugiej instancji zaaprobował stanowisko Sądu pierwszej instancji,
że z pkt 2 warunkowej umowy dzierżawy z dnia 21 kwietnia 2004 r. wynika,
iż strony jej zastrzegły powstanie stosunku prawnego dzierżawy od uprzedniego
ziszczenia się określonych zdarzeń w przyszłości, które to zastrzeżenia spełniają
przesłanki warunków zawieszających na podstawie art. 89 k.c. Wobec powyższego
Sad odwoławczy uznał, że do czasu ziszczenia się tych warunków stosunek
prawny dzierżawy pomiędzy stronami nie powstaje, a zatem nie istnieje prawo
dzierżawy, które mogłoby być ujawnione w dziale III księgi wieczystej. Skoro zaś
wnioskodawczyni wnioskowała o wpis prawa dzierżawy, a nie warunkowego prawa
dzierżawy, a jednocześnie nie przedstawiono w odpowiedniej formie dokumentów
wskazujących na spełnienie się choćby jednego z warunków skutkujących
powstaniem stosunku prawnego dzierżawy, to prawidłowo uznał Sąd pierwszej
instancji, że brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku.
Skarga kasacyjna wnioskodawczyni oparta została na obu podstawach
kasacyjnych. W ramach podstawy pierwszej zarzucono naruszenie, przez błędną
wykładnię, art. 16 w zw. z art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece (u.k.w.h.) w zw. z art. 91 k.c. polegającą na uznaniu za
niedopuszczalne ujawnienia warunkowego prawa dzierżawy w księdze wieczystej.
3
W ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzucono naruszenie mające istotny
wpływ na wynik sprawy:
- art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c. poprzez wybiórcze
rozpoznanie części wniosku, a nie jego całości ujawnione w petitum;
- art. 328 § 2 w zw. z art. 378 § 1 oraz art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nieomówienie
powodów nieuwzględnienia zarzutów apelacji kwestionujących uznanie
przez Sąd za podstawę wpisu dokumentów wykazujących następstwo
prawne wnioskodawcy oraz ujawnienia w KRS połączenia spółek;
- art. 228 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 31 ust. 1 u.k.w.h. wskutek
błędnego przyjęcia, że notarialne odpisy dokumentów złożone do księgi
wieczystej prowadzonej przez ten sam sąd co rozpoznający wniosek,
nie mogą stanowić podstawy dokonania wpisu.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wnioskodawca obszernie odwołuje się do
orzecznictwa aprobującego ujawnianie w księdze wieczystej warunkowego prawa
dzierżawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenie przez błędną wykładnię art. 16 w związku z art. 1 u.k.w.h. i art.
91 k.c. polega - zdaniem skarżącej - na uznaniu za niedopuszczalne ujawnienia
warunkowego prawa dzierżawy w księdze wieczystej.
Z wniosku o wpis w księdze wieczystej wynika, że działająca
z profesjonalnym pełnomocnikiem wnioskodawczyni domagała się wpisu „prawa
dzierżawy na rzecz M. G. sp. z o.o., do dnia 30.04.2024 r. z prawem przedłużenia
do dnia 30.04.2030 (na warunkach określonych w umowie z dnia 21.04.2004.) w
stosunku do nieruchomości, dla której jest powadzona księga wieczysta KW nr
[…]”. Mając na względzie żądanie wniosku, Sąd odwoławczy uznał - co
jednoznacznie wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia - że nie ma
podstaw do dokonania wpisu w księdze wieczystej prawa dzierżawy, albowiem
wnioskodawczyni nie wykazała, aby na skutek spełnienia się przewidzianych w
umowie z dnia 21 kwietnia 2004 r. warunków zawieszających powstał stosunek
prawny dzierżawy, a więc by istniało w chwili rozpoznawania wniosku prawo
4
dzierżawy, objęte żądaniem wpisu. Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu nie było
natomiast - wbrew stanowisku skarżącego - żądanie wpisu warunkowego prawa
dzierżawy. W konsekwencji nie mogło dojść do naruszenia przytoczonych przepisów
prawa materialnego, w sposób wskazany przez stronę skarżącą. Wobec
powyższego omawiany zarzut naruszenia prawa materialnego należało ocenić jako
bezzasadny. Ponadto Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podziela w pełni w tym zakresie pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., sygn. akt IV CSK 556/09, wydanym w
sprawie o analogicznym stanie faktycznym toczącej się między tymi samymi
stronami. Uwzględnienie bowiem wniosku o wpis w księdze wieczystej prawa
dzierżawy wymaga jednoznacznego ustalenia, że powstało takie właśnie prawo,
które objęte było żądaniem wniosku o wpis.
Jedynie ubocznie należy zauważyć, że kwestia dopuszczalności ujawnienia
w księdze wieczystej warunkowego prawa dzierżawy była przedmiotem rozważań w
orzecznictwie Sądu Najwyższego. W postanowieniu z dnia 16 stycznia 2009 r.,
III CSK 233/08 (niepubl.) Sąd Najwyższy uznał, że warunkowe prawo dzierżawy
może być ujawnione w księdze wieczystej na podstawie ar 16 ust. 2 pkt 1 u.k.w.h.
Zdaniem Sądu Najwyższego nie jest przekonywający argument, że prawa
warunkowe mogą być ujawnione w księdze wieczystej tylko wtedy, gdy ustawa to
wyraźnie przewiduje, jak w wypadku roszczenia o przeniesienie własności
nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowieniu ograniczonego
prawa rzeczowego (art. 16 ust. w pkt 2 u.k.w.h.). Argument ten wynika z wykładni
a contrario, która może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy za jej przyjęciem
przemawiają - co nie ma miejsca w sprawie - argumenty wynikające z wykładni
celowościowej (funkcjonalnej). Sąd Najwyższy podkreślił, że księga wieczysta
powinna w pełni ujawniać aktualny stan prawny nieruchomości, a więc również
obciążające ją warunkowe prawo dzierżawy. Wskazał też na wspierające
przedstawioną wykładnię orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące
dopuszczalności wpisywania do ksiąg wieczystych innych niż dzierżawa (najem)
praw osobistych, w rozumieniu ustawy o księgach wieczystych i hipotece, będących
prawami obligacyjnymi (wierzytelnościami) w rozumieniu Kodeksu cywilnego
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 r., IV CKN 1673/00, niepubl.;
5
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2005 r., V CK 776/05,
Monitor Prawniczy 2007, nr 3, i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r.,
I CK 28/05, niepubl.).
Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia przez niewłaściwe
zastosowanie art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 i 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., polegającego na przyjęciu - zdaniem skarżącej - wbrew rzeczywistej treści
żądania, że przedmiotem wpisu było prawo dzierżawy, a nie warunkowe prawo
dzierżawy.
Sąd odwoławczy trafnie uznał - wbrew odmiennemu przekonaniu skarżącej -
że z treści żądania zawartego w pkt 8 wniosku o wpis wynika wyraźnie,
iż wnioskodawczyni domagała się wpisu prawa dzierżawy, a nie warunkowego prawa
dzierżawy. Ze względu na wyraźne oznaczenie prawa, które miało zostać ujawnione
w księdze wieczystej, nie było podstaw, aby treść żądania wpisu rozumieć - jak
twierdzi skarżąca - jako żądanie dokonania wpisu warunkowego prawa dzierżawy.
Za takim rozumieniem sformułowanego we wniosku o wpis żądania nie przemawiało
także zawarte w nawiasie odwołanie się do umowy z dnia 21 kwietnia 2004 r., skoro
profesjonalny pełnomocnik wnioskodawczyni, mimo świadomości charakteru
prawnego tej umowy, w żądaniu wniosku domagał się wyraźnie wpisu prawa
dzierżawy. Kwestionowanej oceny treści żądania nie podważa odwołanie się
skarżącej do art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. Przytoczony przepis nie może być
bowiem wykorzystywany do przypisania pismu procesowemu ex post - zarówno
przez sąd, jak i przez stronę - domniemanej intencji, nieznajdującej odzwierciedlenia
w treści pisma i mającej w istocie doprowadzić do jej zmiany (por. postanowienie SN
z dnia 8 grudnia 1997 r., III CKN 289/97, OSNC 1998/5/90).
Naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 378 § 2 i 13 § 2 k.p.c. polega -
zdaniem skarżącej - na niewyjaśnieniu w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia,
dlaczego zarzut apelacyjny obrazy art. 228 § 2 k.p.c. w związku z art. 31 ust. 1
u.k.w.h. został uznany za bezzasadny.
Przede wszystkim należy przypomnieć, że zgodnie z ugruntowanym
orzecznictwem Sądu Najwyższego, zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może
spowodować uznanie drugiej podstawy kasacyjnej za uzasadnioną tylko wyjątkowo,
6
gdy z powodu istotnych braków uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie
poddaje się kontroli kasacyjnej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 lutego
2006 r., II CSK 236/05, z dnia 28 lutego 2006 r., III CSK 149/05, z dnia 4 stycznia
2007 r., V CSK 364/06, z dnia 21 lutego 2008 r., III CSK 264/07, niepubl.).
Skarżąca nie wykazała, aby taka sytuacja zachodziła w sprawie.
Ponadto uszło jej uwagi, że ze względu na treść żądania wniosku o wpis
część zarzutów apelacyjnych - co wynika wyraźnie z uzasadnienia zaskarżonego
orzeczenia - została uznana za niemające wpływu na treść rozstrzygnięcia.
Z porównania wymienionych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
zarzutów apelacyjnych z zarzutami szczegółowo omówionymi wynika, że Sąd
odwoławczy trafnie uznał, iż apelacyjny zarzut naruszenia art. 228 § 2 k.p.c.
w związku z art. 31 u.k.w.h. miał właśnie taki charakter, ponieważ wniosek o wpis
prawa dzierżawy podlegał oddaleniu niezależnie od oceny i kwalifikacji
dokumentów związanych z tym zarzutem w kontekście dopuszczalności uznania
ich za stanowiące podstawę dokonania wpisu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).