Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 105/10
POSTANOWIENIE
Dnia 8 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSA Maria Szulc
w sprawie z powództwa „F.(...)” Spółki z o.o. w W.
przeciwko D. N.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 grudnia 2010 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 29 września 2010 r., sygn. akt I ACa (…),
„Czy dopuszczalne jest prowadzenie postępowania po doręczeniu pozwanemu nakazu
zapłaty w postępowaniu upominawczym w sposób przewidziany w art. 139 § 1 k.p.c.
oraz w § 9 ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w
sprawie szczegółowego trybu doręczania pism procesowych przez pocztę w
postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 62, poz. 697 ze zm.) po upływie terminu do
wniesienia sprzeciwu liczonego od dokonanego w ten sposób doręczenia?”
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
Nakazem zapłaty z dnia 9 września 2009 r., wydanym w postępowaniu
upominawczym, Sąd Okręgowy w O. uwzględnił powództwo powodowej spółki z
ograniczona odpowiedzialnością „F.(...)” w W. przeciwko D. N. prowadzącemu
2
działalność gospodarczą w E. Nakaz zapłaty został wysłany pozwanemu na adres jego
zamieszkania (W., ul. Ł.), wskazany w zaświadczeniu z ewidencji działalności
gospodarczej. Po dwukrotnym awizowaniu przesyłka sądowa wróciła z adnotacją, że nie
podjęto jej w terminie. Na wezwanie przewodniczącego Sądu powód przedstawił
aktualne zaświadczenie z ewidencji gospodarczej potwierdzające prawidłowość adresu,
z informacją o prowadzeniu przez pozwanego działalności gospodarczej w E. pod
czterema adresami. Nakaz zapłaty został wówczas wysłany na jeden z tych adresów
(E., ul. S.). Po złożeniu przez pozwanego sprzeciwu Sąd Okręgowy prowadził
postępowanie merytoryczne, które doprowadziło do oddalenia powództwa wyrokiem z
dnia 16 marca 2010 r. W toku tego postępowania strona powodowa podnosiła zarzut, że
nakaz zapłaty uprawomocnił się.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda przez Sąd Apelacyjny wyłoniło się
zagadnienie prawne, które zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne zostało sformułowane w sposób nieprecyzyjny. Z treści
pytania wynika bowiem, że doręczenie zastępcze przewidziane w art. 139 § 1 k.p.c. oraz
w § 9 ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w
sprawie szczególnego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu
cywilnym (Dz. U. Nr 62, poz. 697 ze zm.) jest procesowo skuteczne. Jeżeli tak, to po
upływie terminu do złożenia sprzeciwu nakaz zapłaty wydany w postępowaniu
upominawczym uprawomocnia się i ma skutki prawomocnego wyroku (art. 504 § 2
k.p.c.). Nie może być w konsekwencji prowadzone „dalsze postępowanie w sprawie”.
Oznacza to zarazem, że nie ujawniło się w rozpoznawanej sprawie zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości w rozumieniu art. 390 § 1 k.p.c. (por. orzeczenia Sadu
Najwyższego z dnia 25 stycznia 2007 r., III CZP 100/06, niepubl., z dnia 8 listopada
2007 r., III CZP 95/07, niepubl., z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CZP 17/10, niepubl. oraz z
dnia 27 maja 2010 r., III CZP 32/10, niepubl.).
W uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego zamieszczona została jednak
sugestia, że istnieje w judykaturze rozbieżność co do skuteczności doręczenia stronie w
trybie art. 139 § 1 k.p.c. pisma będącego pierwszym pismem w sprawie. Sąd wskazał,
że nieskuteczność takiego doręczenia wynikać może z postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 6 lutego 2009 r., IV CZ 7/09 (niepubl.). Wyrażony został w nim
przede wszystkim pogląd, że możliwość pozostawienia pisma sądowego w aktach
3
sprawy ze skutkiem doręczenia nie znajduje zastosowania do pierwszego pisma
doręczonego stronie. Należy jednak podkreślić, iż możliwość pozostawienia w aktach
pisma ze skutkiem doręczenia nie dotyczy sytuacji określonej w art. 139 § 1 k.p.c.
Dotyczy natomiast sytuacji, w której strona nie dopełnia obowiązku zawiadomienia sądu
o zmianie adresu (art. 136 § 2 k.p.c.) lub nieujawnia w rejestrze zmiany adresu (art. 139
§ 3 k.p.c.) i aktualizuje się wówczas, gdy została wcześniej pouczona przez sąd o takim
obowiązku (art. 136 § 2 zd. drugie k.p.c. oraz art. 139 § 4 k.p.c.). Taka procesowa
możliwość nie dotyczy więc pierwszego doręczenia, dlatego też wyrażony (wytezowany)
pogląd w postanowieniu z dnia 6 lutego 2009 r. (IV CZ 7/09) jest trafny, tyle że nie jest
adekwatny do stanu faktycznego tej sprawy. Na bazie tego orzeczenia nie można
jednak zakwestionować dominującego w judykaturze i piśmiennictwie poglądu, że
doręczenie zastępcze w trybie art. 139 § 1 k.p.c. dotyczy także pierwszego pisma w
sprawie (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1998 r., III CKN 620/97
(OSNC 1998, nr 9, poz. 146), z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1246/99, niepubl., z dnia
7 marca 2000 r., V CKN 302/00, niepubl., z dnia 23 stycznia 2004 r., III CZP 112/03,
OSNC 2005, nr 4, poz. 61, z dnia 10 marca 2006 r., IV CK 287/05, niepubl., z dnia 8
marca 2009 r., IV CNP 87/08, niepubl. oraz dnia 5 czerwca 2009 r., I CZ 26/09,
niepubl.).
Również Trybunał Konstytucyjny potwierdził w wyroku z dnia 15 października
2002 r., SK 6/02 (Dz. U. Nr 178, po. 1486), że art. 139 § 1 k.p.c. dotyczy również
pierwszego doręczenia. Zwrócił też uwagę na funkcjonowanie tej instytucji prawnej w
innych ustawodawstwach, ponieważ jest ona konieczna dla przełamania całkowitej
niemożności doręczenia przy celowej odmowie odbioru pism sądowych przez
pozwanego dłużnika. W wyroku tym oraz w judykaturze Sądu Najwyższego zwrócona
została jednocześnie uwaga na konieczność zachowania daleko posuniętej ostrożności
przy stosowaniu art. 139 § 1 k.p.c., w szczególności gdy pierwszym pismem jest
orzeczenie sądu oraz na potrzebę umożliwienia stronie korzystania ze środków
prawnych umożliwiających zniwelowanie niekorzystnych skutków procesowych
wynikających z doręczenia zastępczego, np. w drodze przywrócenia terminu.
W judykaturze utrwalony jest również pogląd, że przedsiębiorcom – osobom
fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji
dokonuje się doręczeń według zasad przewidzianych dla osób fizycznych
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2006 r., IV CK 287/05, niepubl.).
4
Doręczenie zastępcze z art. 139 § 1 k.p.c. jest uwarunkowane niemożnością
doręczenia właściwego bądź określonego w art. 138 k.p.c., musi być też dokonane na
„właściwy adres”, który ustala sąd w konkretnej sprawie.
Powyższe uwagi dowodzą, że w obrębie przedstawionego zagadnienia prawnego
nie występują rozbieżności orzecznicze wymagające wykładni w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Należało w konsekwencji odmówić podjęcia uchwały.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13