Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 46/10
POSTANOWIENIE
Dnia 15 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Józef Iwulski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. P.
przeciwko Carrefour Polska Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w
Warszawie
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 grudnia 2010 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie zawarte w punkcie 3. sentencji wyroku
Sądu Okręgowego
z dnia 17 czerwca 2010 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
W wyroku z dnia 17 czerwca 2010 r., w sprawie o odszkodowanie za
niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił zażalenie pozwanej
Carrefour Polska Spółki z o.o. w Warszawie na rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy zawarte w punkcie trzecim wyroku tego Sądu z dnia 25 marca 2010 r.,
zwalniające powódkę D. P. z obowiązku uiszczenia na rzecz pozwanej kosztów
zastępstwa procesowego w pierwszej instancji (punkt II sentencji wyroku Sądu
2
Okręgowego) oraz postanowił nie obciążać powódki kosztami zastępstwa
procesowego pozwanej za drugą instancję (punkt III sentencji wyroku Sądu
Okręgowego).
W uzasadnieniu rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów zastępstwa
procesowego Sąd Okręgowy wywiódł, że skoro ustawa nie precyzuje pojęcia
"wypadków szczególnie uzasadnionych" użytego w art. 102 k.p.c., to obowiązek
ustalenia, czy występują one w danej sprawie spoczywa każdorazowo na sądzie
orzekającym, który powinien brać pod uwagę całokształt okoliczności danej sprawy.
Okolicznością przemawiającą za zastosowaniem art. 102 k.p.c. może być w
szczególności zła sytuacja materialna (bytowa) strony, czy skomplikowany
charakter sprawy. Brak jakichkolwiek ograniczeń wyliczonych choćby przykładowo
w art. 102 k.p.c. oznacza, że ustawodawca szeroko rozumie ten termin. W tej
sytuacji do "szczególnych przypadków" zaliczyć również trzeba zachowanie strony
przeciwnej, które mogło uzasadniać wytoczenie powództwa. Z kolei negatywną
przesłanką przemawiającą przeciwko zastosowaniu reguły słuszności jest
niewłaściwy lub oczywiście nielojalny względem przeciwnika procesowego lub sądu
sposób prowadzenia procesu przez stronę, która przegrała sprawę (np.
podejmowanie przez nią działań mających na celu zwiększenie kosztów procesu
lub jego przedłużanie przez zgłaszanie zbędnych wniosków dowodowych,
usiłowanie wprowadzenia sądu w błąd itp.). Dlatego w ocenie Sądu Okręgowego,
Sąd pierwszej instancji zasadnie nie obciążył powódki kosztami procesu.
Przemawia za tym nie tylko sytuacja rodzinna powódki, która wspólnie z mężem
utrzymuje dwoje małoletnich dzieci, ale i skomplikowany charakter sprawy.
Pozwany rozwiązał z powódką umowę o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.,
wskazując przyczynę rozwiązania. Przyczyna ta była obszerna, nie odnosiła się do
jednego przypadku ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych przez powódkę. Pozwany pracodawca nie podał w oświadczeniu
rozwiązującym umowę o pracę ani tego, kiedy to naruszenie miało miejsce, ani w
jakim czasie powziął o tym wiadomość. Dopiero przeprowadzone w sprawie
postępowanie dowodowe wykazało te okoliczności i pozwoliło Sądowi pierwszej
instancji poczynić ustalenie, iż nie został przekroczony termin wskazany w art. 52 §
2 k.p., wobec czego rozwiązanie umowy o pracę było prawidłowe. Wszystkie te
3
okoliczności powodują, że nie było podstaw do obciążenia powódki kosztami
procesu, mimo przegrania przez nią sprawy. Dlatego zażalenie pozwanej na
rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w przedmiocie kosztów postępowania należało
oddalić jako bezzasadne. Z tych samych przyczyn Sąd Okręgowy - mimo oddalenia
apelacji powódki od wyroku Sądu pierwszej instancji - nie obciążył powódki
kosztami zastępstwa procesowego pozwanej za drugą instancję.
Na postanowienie w przedmiocie odmowy obciążenia powódki kosztami
zastępstwa procesowego należnymi pozwanej za drugą instancję, zawarte w
punkcie trzecim sentencji wyroku Sądu Okręgowego, pozwana złożyła zażalenie, w
którym wniosła o uchylenie tego postanowienia w całości i przekazanie sprawy
Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania. Pozwana zarzuciła naruszenie
art. 98 § 1 w związku z art. 98 § 3 i 99 k.p.c. przez odmowę obciążenia strony
przegrywającej kosztami postępowania poniesionymi przez pozwaną na etapie
postępowania apelacyjnego, niezbędnymi dla celowej obrony oraz naruszenie art.
102 k.p.c. przez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że w sprawie
istnieją przesłanki zwalniające stronę przegrywającą z obciążenia kosztami
postępowania apelacyjnego. Żaląca się wywiodła, że wszelkie odstępstwa od
zasady sformułowanej art. 98 § 1 k.p.c. powinny być stosowane "jedynie w drodze
wąsko rozumianego wyjątku". W ocenie pozwanej, w sprawie nie zaszły żadne
okoliczności, które uzasadniałyby odstąpienie od zwrotu jej celowych i
uzasadnionych kosztów obrony poniesionych na etapie postępowania
apelacyjnego, gdyż sytuacja finansowa powódki ani charakter sprawy nie
uzasadniają zastosowania art. 102 k.p.c. Istotną okolicznością jest, że powódka nie
utrzymuje małoletnich dzieci samodzielnie, lecz wraz z mężem. Poza tym mąż
powódki zeznał w trakcie przesłuchania na rozprawie w dniu 26 listopada 2009 r. o
dobrej sytuacji materialnej powódki, wynikającej z jego wysokich zarobków.
Przyczyną "wszczęcia niniejszego postępowania" było zawinione działanie
powódki, która swoimi karygodnymi zaniedbaniami doprowadziła do powstania u
pozwanej znaczących szkód majątkowych. W świetle ustaleń faktycznych sprawy
odmowa obciążenia powódki kosztami postępowania apelacyjnego jest dla
pozwanej "dalece krzywdząca i nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia".
Zdaniem żalącej się, w sprawie powinien zostać przyznany jej zwrot kosztów
4
procesu w wysokości określonej w zestawieniu znajdującym się w aktach sprawy
(1.532,46 zł).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Zwolnienie powódki z obowiązku uiszczenia na
rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą
miało oparcie w art. 102 k.p.c., w myśl którego w wypadkach szczególnie
uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów
albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Wprawdzie art. 102 k.p.c. nie może być
rozszerzająco wykładany i wyklucza uogólnienia, ale opiera się na zasadzie
słuszności i może być stosowany w zależności od konkretnego przypadku (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1981 r., IV PZ 11/81, LEX nr
8307). Ocena, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie
uzasadnione", jest pozostawiona swobodnej ocenie sądu i ocena następuje
niezależnie od przyznanego stronie zwolnienia od kosztów sądowych (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, LEX nr
578136). Sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym
uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy
przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia
odstąpienie, a jeśli tak to, w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia
kosztami procesu strony przegrywającej spór (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19
maja 2006 r., III CK 221/05, LEX nr 439151; z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 192/09,
LEX nr 584735 oraz z dnia 27 maja 2010 r., II PK 359/09, LEX nr 603828).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w uzasadnieniu rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania szeroko wypowiedział się na temat stosowania przez sądy
powszechne zasady słuszności wyrażonej w art. 102 k.p.c. i przytoczył w tym
względzie stosowne orzeczenia Sądu Najwyższego. Wywody Sądu Okręgowego
odnoszą się zarówno do kosztów postępowania w pierwszej instancji, jak i do
kosztów postępowania poniesionych w instancji odwoławczej. Skoro Sąd Okręgowy
poczynił ustalenia faktyczne, z których wynika, że powódka ma na utrzymaniu wraz
z mężem dwójkę małoletnich dzieci, zaś okoliczności, w jakich nastąpiło
rozwiązanie z powódką umowy o pracę przez pozwaną wymagały przeprowadzenia
wnikliwego postępowania dowodowego, to te dwie okoliczności stanowiły
5
uzasadnione przesłanki zwolnienia powódki - jako strony przegrywającej sprawę
również w drugiej instancji - z obowiązku zwrotu pozwanej kosztów procesu
poniesionych przez nią w instancji odwoławczej a zastosowanie art. 102 k.p.c. było
trafne.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.