Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. R. (J. R. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o zwrot nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne oraz o podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy zlecenia

na skutek apelacji ubezpieczonej J. R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 29 grudnia 2011r. sygn. akt X U 2234/09

oddala apelację.

/-/ SSA M.Żurecki /-/ SSA I.Goik /-/ SSA J.Pietrzak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 974/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2009 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej J. R. z dnia 14 lipca 2009 roku odmówił zwrotu nienależnie opłaconych składek. Organ rentowy powołał się na uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 listopada 2006 roku
i uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 6 marca 2008 roku wskazując,
że ubezpieczona niezasadnie twierdzi, że wobec ustalenia przez Sąd, iż nie była ubezpieczona w okresie od 1 listopada 2003 roku, to brak jest podstaw do naliczania składek z tego tytułu. Zdaniem ZUS ubezpieczona nie dostrzega jednak,
że w przypadku przyjęcia, iż praca była wykonywana na podstawie umowy zlecenia przychód osiągnięty z tego tytułu stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Nadto organ rentowy wskazywał, że roszczenie o zwrot nadpłaty składek kierowane do organu rentowego przysługuje zasadniczo płatnikowi składek
a z wnioskiem takim występował płatnik składek w dniu 24 listopada 2005 roku. Wniosek nie został zrealizowany ponieważ na koncie fundacji występowało zadłużenie i prowadzona była egzekucja należności z tytułu składek. Skoro Fundacja została wykreślona z KRS z dniem 9 października 2006 roku, to wnioskodawczyni nie może obecnie występować w imieniu nieistniejącego podmiotu o zwrot nadpłaconych składek na podstawie art. 26 ust. 6c ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 205 poz. 1585 ze zm.). W ocenie organu rentowego w związku z objęciem ubezpieczonej ubezpieczeniem społecznym z tytułu zlecenia od przychodu osiągniętego z powyższego tytułu należy naliczyć i odprowadzić składki na poszczególne rodzaje ubezpieczeń.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniosła ubezpieczona J. R. domagając się jej uchylenia w całości. Odwołująca argumentowała, że organ rentowy wydał w dniu 13 sierpnia 2009 roku decyzję odmawiającą jej zwrotu nienależnie wpłacanych składek pomimo, że Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie o sygn. akt III AUa 400/07 stwierdził, że uchylił decyzje wydane przez organ rentowy w 2005 roku i tym samym utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt X U 1989/05, w uzasadnieniu którego Sąd stwierdził, iż ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniu pracowniczemu od dnia
1 listopada 2003 roku. Zdaniem ubezpieczonej J. R. decyzja została wydana z naruszeniem przepisów dotyczących funkcjonowania organu rentowego jak również k.p.a. Od 1 listopada 2003 roku ubezpieczona pełniła funkcję likwidatora Fundacji (...) w likwidacji w ramach Uchwały Rady Fundacji nie będąc jej pracownikiem. Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 roku z późniejszymi zmianami o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 13 pkt 9 likwidator pobiera wynagrodzenia zaliczkowe z tytułu powołania nie podlegając ubezpieczeniom społecznym lecz jedynie Urzędowi Skarbowemu. Nadto skarżąca dodała,
że wynagrodzenie zryczałtowane nie jest formą umowy zlecenia, oraz wskazała na okoliczność, iż to że obecnie Fundacja (...) w likwidacji została wykreślona z KRS nie jest tożsame z wygaśnięciem mandatu likwidatora. Ubezpieczona zauważyła również, że Fundacja (...) w likwidacji złożyła wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek już 24 listopada 2005 roku czyli 4 lata temu, kiedy Fundacja była jeszcze w likwidacji. Ubezpieczona J. R. otrzymała wówczas informację, że sprawa zwrotu składek zostanie rozpatrzona po zapadnięciu wyroku Sądu. Zdaniem ubezpieczonej organ rentowy wydał decyzję w tej sprawie dopiero po półtora roku od wydania prawomocnego wyroku przez Sąd Apelacyjny, co upoważnia ją do zwrócenia się do Sądu
o rozstrzygnięcie sporu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Decyzją z dnia 4 września 2009 roku organ rentowy powołując się na art. 83, art. 38, art. 68, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12, art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 205 poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że J. R. podlega obowiązkowo
w okresie od dnia 1 listopada 2003 roku do dnia 30 września 2005 roku ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia
u płatnika składek Fundacja (...).

Następnie decyzją z dnia 10 września 2009 roku organ rentowy na podstawie art. 83, art. 17 ust 1, art. 24 ust. 6a oraz art. 123 ustawy systemowej odmówił zwrotu składek finansowanych przez ubezpieczoną za okres od dnia 1 września 2003 roku do dnia 30 września 2005 roku.

Odwołując się od przedstawionych decyzji ubezpieczona J. R. ponownie powołała się na przepis art. 13 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz na wyrok Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego, według których nie podlegała ubezpieczeniom społecznym od 1 listopada 2003 roku argumentując, że na koncie nie ma żadnych zaległości.

Decyzją z dnia 2 listopada 2010 roku organ rentowy odmówił wnioskodawczyni zwrotu nadpłaty składek wskazując, iż w piśmie z dnia 9 lutego 2010 roku została przedstawiona okoliczność powstania zaległości na koncie fundacji. Wskazano w nim, iż w związku z objęciem wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznym z tytułu umowy zlecenia na podstawie decyzji z dnia
4 września 2009 roku na koncie płatnika figuruje zaległość w łącznej wysokości
4.095,15 zł. Zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy systemowej nienależnie opłacone składki w przypadku istnienia zaległości na koncie płatnika składek, podlegają zaliczeniu na ich poczet z urzędu.

W takim wypadku nie zwraca się stronie nienależnie opłaconych składek.

Stanowisko organu rentowego co do przedmiotowej kwestii poparł Sąd Apelacyjny
w Katowicach w sprawie III AUa 269/10.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniosła ubezpieczona argumentując,
iż organ rentowy w sposób niewłaściwy interpretuje wyroki sądowe.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2011 roku sygn. akt X U 2234/09 Sąd Okręgowy Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach X Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania ubezpieczonej.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że uchwałą Rady Fundacji (...) z dnia 31 października 2003 roku ubezpieczona J. R. została powołana do pełnienia funkcji likwidatora Fundacji. Z dokumentów złożonych przez płatnika składek wynikało, że składki za ubezpieczoną za okres od listopada 2003 roku Fundacja deklarowała z tytułu stosunku pracy. Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika również, iż decyzją z dnia 13 października 2005 roku organ rentowy zobowiązał ubezpieczoną J. R. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od dnia 1 listopada 2003 roku do dnia 31 lipca 2005 roku ponieważ we wniosku o przyznanie świadczenia emerytalnego ubezpieczona podała, że po dniu 31 października 2003 roku to jest po dacie ustania zatrudnienia
w (...) S.A. nie pozostawała w stosunku pracy u innego pracodawcy.
Decyzją z dnia 9 grudnia 2003 roku organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury podejmując jej wypłatę do dnia 1 listopada 2003 roku. W lipcu, sierpniu 2004 roku ubezpieczona przedkładała zaświadczenia wystawiane przez Fundację (...) w likwidacji potwierdzające fakt zatrudnienia od 1 listopada 2003 roku na podstawie umowy o pracę. Dlatego organ rentowy decyzją z dnia
13 października 2005 roku zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Decyzją z dnia 27 października 2005 roku organ rentowy objął ubezpieczoną ubezpieczeniem od dnia 1 listopada 2003 roku do dnia 30 września 2005 roku. Następnie Sąd I instancji ustalił, że wyrokiem z dnia 14 listopada 2006 roku Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygn. akt X U 1989/05 zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że stwierdził, iż ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniom społecznym pracowniczym od dnia 1 listopada 2003 roku oraz wniosek ubezpieczonej z dnia 18 stycznia 2006 roku o zwrot składek wpłaconych za ubezpieczoną w okresie od dnia 1 listopada 2003 roku do dnia 30 września 2005 roku przekazał organowi rentowemu do rozpoznania. Uzasadniając zajęte stanowisko Sąd Okręgowy stwierdził, że ubezpieczona nie podlegała ubezpieczeniu pracowniczemu od 1 listopada 2003 roku a czynności zmierzające do likwidacji Fundacji i warunki w jakich je wykonywała stanowią o zleceniu a nie o umowie o pracę. Sąd Apelacyjny
w Katowicach wyrokiem z dnia 6 marca 2008 roku oddalił apelację organu rentowego.

Sąd Apelacyjny argumentował, iż fakt zgłoszenia ubezpieczonej do ubezpieczenia społecznego według błędnego kodu po 1 listopada 2003 roku nie podważa ustaleń Sądu Okręgowego dotyczących sposobu realizacji uchwały Rady Fundacji z dnia
31 października 2003 roku, z których wynikało, że ubezpieczona wykonywała czynności likwidatora nie w ramach stosunku pracowniczego, lecz w ramach umowy zlecenia, która w istocie stanowiła tytuł ubezpieczenia społecznego po 1 listopada 2003 roku, w oparciu o który występowano do ZUS o doliczenie kolejnych okresów zatrudnienia w czasie pobierania emerytury.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika również, iż prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach w sprawie o sygn. akt KA VI Ns-Rej. KRS (...) z dnia 9 października 2006 roku w rejestrze stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji społecznych wpisano informację o zakończeniu likwidacji z dniem 31 maja 2006 roku. Podmiot wykreślono z KRS z dniem
9 października 2006 roku. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia
14 listopada 2006 roku w sprawie Fundacji (...) w likwidacji przeciwko organowi rentowemu umorzono postępowania w sprawie o zapłatę składek. Nadto Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona w dniu 14 lipca 2009 roku wystąpiła
z wnioskiem o zwrot nadpłaconych składek przez Fundację (...)
za okres od 1 listopada 2003 roku do 30 września 2005 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołania ubezpieczonej zasługują na oddalenie.

Zdaniem Sądu Okręgowego po przyjęciu, iż w spornym okresie ubezpieczona podlegała ubezpieczeniu na podstawie umowy zlecenia nie ma podstaw do zwrotu jakichkolwiek składek, niezależnie od tego czy na koncie Fundacji jest czy nie ma zadłużenia z innych tytułów, tzn. nie związanych bezpośrednio z ubezpieczeniem wnioskodawczyni.

Sąd I instancji argumentował, iż nie polega zatem na prawdzie twierdzenie ubezpieczonej, że Sądy obu instancji stwierdziły, iż nie podlega ona jako likwidator ubezpieczeniom społecznym. Sądy uznały bowiem, że ubezpieczona wykonywała czynności w ramach umowy zlecenia a nie umowy o pracę. Sąd Okręgowy podzielił pogląd obu wskazanych Sądów. Sąd miał również na uwadze okoliczność, że przepis art. 13 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, na który powołała się ubezpieczona stwierdza, że za przychody
z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menadżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody
z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa
w pkt 7”(pkt 9) a zatem nie odnosi się do sytuacji ubezpieczonej. Sąd powołał się również na przepis art. 9 ust. 4a ustawy systemowej, który reguluje sprawę pobierania świadczenia emerytalnego i jednoczesnej pracy na podstawie umowy zlecenia- przesądzając, że osoba taka podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym
i rentowym oraz wypadkowym przez art. 12 a nie tylko ubezpieczeniom zdrowotnym. Sąd I instancji miał również na uwadze przepis art. 18 ust. 3 ustawy systemowej, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo,
w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od wskazanego wyroku wniosła ubezpieczona.

Wnosząca środek odwoławczy domagała się uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Zdaniem ubezpieczonej wyroki Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego
w Katowicach stwierdzają, iż nie podlegała od listopada 2003 roku pełniąc funkcję likwidatora ubezpieczeniem społecznym, pracowniczym. Nadto zdaniem ubezpieczonej Sąd stwierdził, że organ rentowy nie musi zwracać składek, gdyż Fundacja została zlikwidowana, nawet jeżeli roszczenie przeciwko organowi rentowemu skierowane przez ubezpieczoną dotyczy jej pieniędzy odprowadzanych przez Fundację a potrącanych z wynagrodzeń zaliczkowych, a także kwot ubezpieczenia wpłacanych do ZUS, a obciążających płatnika. Zdaniem ubezpieczonej zlikwidowany podmiot nie utracił praw do należności pracowniczej wobec ZUS gdyż od 2005 roku toczyła się sprawa przed Sądem w tym zakresie a likwidator z chwilą zlikwidowania podmiotu nadal nim jest i nadal reprezentuje zlikwidowaną Fundację. W ocenie skarżącej uchwała Rady Fundacji powołująca do pełnienia funkcji likwidatora, nie była umową zlecenie, nie podlegała ubezpieczeniom pracowniczym czemu dał wyraz organ rentowy w decyzji z dnia 14 maja 2008 roku o zmniejszeniu okresu składkowego do 41 lat i 9 miesięcy. W opinii apelującej jeżeli organ rentowy nie podwyższył jej okresów składkowych za niesłusznie otrzymane składki od jej wynagrodzeń zaliczkowych, tym samym otrzymane składki za okres od dnia
1 listopada 2003 roku do dnia 30 czerwca 2005 roku podlegają bezwzględnemu zwrotowi.

Ubezpieczona powoływała się na ustawę z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 13 pkt 9 pod który również podlega funkcja likwidatora i który jej zdaniem stwierdza, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście o której mówi art. 10 ust. 1 pkt 2 uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menadżerskich lub innych umów o podobnym charakterze a one nie podlegają ubezpieczeniom społecznym, lecz tylko jedynie podatkom od dochodów osobistych. Skarżąca argumentowała, iż uchwała Rady Fundacji powołująca ją do pełnienia funkcji likwidatora ma jedynie znamiona takiej umowy a nie jest z nią tożsama.

Apelująca nadmieniła, że Fundacja skorygowała druki ZUS DRA IRCA oraz
w dniu 27 października 2005 roku złożyła je do organu rentowego jak również
z dniem 26 października 2005 roku wyrejestrowała ubezpieczoną z ZUS z dniem
1 listopada 2003 roku. Zdaniem ubezpieczonej, ponieważ organ rentowy od momentu złożenia wskazanych korekt nie miał żadnych uwag, tym samym zgodnie z Ustawą Karno-Skarbową o Księgowości powinien niesłusznie zapłacone składki wyksięgować i zaksięgować nadpłatę na koncie Fundacji i ubezpieczonej za okres od dnia
1 listopada 2003 roku do dnia 30 czerwca 2005 roku. Ubezpieczona dodała, że System Informacyjny organu rentowego nie wykazuje jej od dnia 1 listopada 2003 roku czemu dano wyraz w decyzji z dnia 14 maja 2008 roku zmniejszając okres składkowy
do 41 lat i 9 miesięcy tj. do dnia 31 października 2003 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Zdaniem Sądu II instancji, Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nie naruszył przepisów prawa materialnego ani postępowania w tym art. 233 § 1 k.p.c. zaś poczynione przez niego ustalenia faktyczne Sąd II instancji podziela i przyjmuje za swoje.

Zgodnie z art. 24 ust. 6c i 6d ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 205 poz. 1585 ze zm.) po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot. Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku o którym mowa
w art. 6c.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia czy składki zapłacone za ubezpieczoną J. R. w czasie pełnienia przez nią obowiązków likwidatora Fundacji (...) w likwidacji w czasie od dnia 1 listopada 2003 roku do dnia 30 września 2005 roku mogą zostać uznane za nienależne i w konsekwencji zwrócone.

Odnosząc się do spornego zagadnienia trzeba przypomnieć, iż wyrokiem z dnia 6 lipca 2008 roku sygn. akt III AUa 400/07 Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację ubezpieczonej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia
14 listopada 2006 roku sygn. akt X U 1989/05. Należy tutaj zaznaczyć, że podzielono ustalenia Sądu Okręgowego dotyczące sposobu realizacji uchwały Rady Fundacji
z dnia 31 października 2003 roku z których wynikało, że ubezpieczona wykonywała czynności likwidatora nie w ramach stosunku pracowniczego lecz w ramach umowy zlecenia, która w istocie stanowiła tytuł do ubezpieczenia społecznego po 1 listopada 2003 roku.

Nie zasługują zatem na uznanie twierdzenia ubezpieczonej dotyczące odmiennego rozumienia wskazanych rozstrzygnięć, a co istotne należy zaakcentować, iż wobec powyższego słusznie Sąd Okręgowy upatruje obowiązku ubezpieczenia apelującej w przepisach ustawy systemowej tj. art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust 1.

W sposób prawidłowy nie traci się z pola widzenia zapisu art. 9 ust. 4a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie pozostają w stosunku pracy z zastrzeżeniem
ust. 4b. Rację ma przy tym Sąd pierwszej instancji stwierdzając, że art. 13 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych nie ma odniesienia do sytuacji ubezpieczonej.

Skoro zostało ustalone, że ubezpieczona realizowała uchwałę Rady Fundacji
z dnia 31 października 2003 roku wykonując czynności likwidatora w ramach umowy zlecenia oznacza to stwierdzenie, iż w niniejszej sprawie nie można w żaden sposób mówić o składkach nienależnie opłaconych, co w konsekwencji oznacza brak podstaw do ich zwrotu w myśl art. 24 ust. 6d ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 205 poz. 1585 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA M.Żurecki /-/ SSA I.Goik /-/ SSA J.Pietrzak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek