Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 44/10
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska
w sprawie skargi D. K. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 czerwca 2008 r., wydanego w sprawie
z powództwa „P.” Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko D. K.
o nakazanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2011 r.,
odrzuca skargę; oddala wniosek strony powodowej
o zasądzenie od skarżącego na jej rzecz kosztów postępowania
wywołanego skargą.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 5 czerwca 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego
D. K. od wyroku Sądu Okręgowego w W. z 30 października 2007 r.,
uwzględniającego powództwo strony powodowej „P.” Spółka z o.o. z siedzibą w W.
Wyrokiem Sądu pierwszej instancji nakazano pozwanemu m.in.:
- zaprzestania produkowania i wprowadzania do obrotu określonej bliżej w tym
wyroku blachodachówki;
- usunięcie skutków produkowania i wprowadzania do obrotu wskazanej
blachodachówki;
- przeproszenie strony powodowej – w określonej bliżej tym wyrokiem formie
i terminie – w związku bezprawnym produkowaniem i wprowadzaniem do
obrotu tejże blachodachówki.
Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniu, że pozwany
dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji, albowiem wobec zgłoszenia przez
stronę powodową w Urzędzie Patentowym wzoru przemysłowego […] miała ona
pierwszeństwo użycia w obrocie kształtu blachodachówki, chronionego tym
wzorem. Produkowanie, reklamowanie i wprowadzenie przez pozwanego do obrotu
blachodachówki łudząco podobnej w swej formie do modelu blachodachówki strony
powodowej stworzyło realne zagrożenie dla interesów strony powodowej.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia skarżący D. K. zaskarżył w całości powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego
i wniósł o stwierdzenie jego niezgodności z prawem. Jako podstawę skargi
skarżący wskazał naruszenie prawa materialnego, w tym art. 105 ust. 2 w związku
z art. 256 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej, art.
3 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej
konkurencji w związku z art. 2 § 3 k.p.c., art. 16 i 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Według
skarżącego, zaskarżony wyrok jest niezgodny m.in. z wyszczególnionymi wyżej
przepisami prawa.
3
Skarżący w skardze oświadczył, że nie miał podstawy do zakwestionowania
wyroku Sądu Apelacyjnego z 5 czerwca 2008 r. w drodze skargi kasacyjnej, gdyż
decyzja Urzędu Patentowego o unieważnieniu – z mocą wsteczną – prawa
z rejestracji przedmiotowego wzoru przemysłowego została wydana dopiero
18 marca 2009 r. W tej dacie termin do złożenia skargi kasacyjnej już upłynął,
natomiast wcześniejsze wniesienie tej skargi doprowadziłoby do jej oddalenia.
W sprawie występują przesłanki przewidziane w art. 4241
§ § 2 k.p.c., gdyż
niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowej zasady porządku
prawnego, jakim jest zasada związania trwałą i ostateczną decyzją organu
administracji publicznej. Wzruszenie wyroku w inny sposób, zwłaszcza w drodze
wznowienia postępowania nie wchodzi w rachubę, bowiem nie ma ku temu
stosownej podstawy procesowej.
W wyniku wydania zaskarżonego wyroku została wyrządzona skarżącemu
szkoda polegająca na pokryciu kosztów publikacji w prasie odpowiednich ogłoszeń.
Koszty te zamknęły się łączną kwotą 245 171,20 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z aktualną wersją redakcyjną art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od
prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie,
gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie
tego orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie
jest możliwe. W przepisie tym wyrażono zasadę, że przesłanką dopuszczalności
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest
wykorzystanie przez stronę przysługujących jej środków prawnych. Odstępstwo od
wskazanej zasady przewidziano w art. 4241
§ 2 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli
strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, dopuszczalność
skargi uzależniona jest od spełnienia przesłanki w postaci istnienia wyjątkowego
wypadku związanego z tym, że występowanie niezgodności z prawem ma
kwalifikowany charakter, wynikający z naruszenia podstawowych zasad porządku
prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
Zaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji omawianą skargą nie przysługuje też
4
w wypadku, gdy jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych
przysługujących stronie środków prawnych.
W rozpoznawanej sprawie wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., nie występuje.
Poddając analizie okoliczności nieskorzystania przez skarżącego
z przysługującego mu środka zaskarżenia w postaci skargi kasacyjnej, należy
podkreślić, że w orzecznictwie Sąd Najwyższego zostało wyjaśnione, iż wyjątkowe
wypadki, o których mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., odnoszą się także do przyczyn
nieskorzystania przez stronę z przysługujących jej środków zaskarżenia. Przyczyny
te muszą mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co oznacza, że
chodzi o wyjątkowe okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie wniesienie
środka zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli lub
zaniedbań strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez
nią z przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów
mających charakter siły wyższej, takich jak ciężka choroba, katastrofa, klęska
żywiołowa czy wyjątkowe okoliczności leżące po stronie osób trzecich, które
obiektywnie rzecz biorąc uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, z dnia
29 listopada 2006 r., II CNP 85/06, niepubl., i z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP
217/07, OSNC-ZD 2008, nr 4, poz. 114).
Wskazana w skardze przyczyna niewniesienia skargi kasacyjnej nie mieści
się w przedstawionym wyżej rozumieniu wyjątkowych wypadków
usprawiedliwiających nieskorzystanie przez stronę z przysługujących jej środków
zaskarżenia. Powoływanie się przez skarżącego na okoliczność, że unieważnienie
decyzji Urzędu Patentowego nastąpiło już po upływie terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej nie może odnieść oczekiwanego rezultatu przede wszystkim dlatego, że
skarżący pomija fakt, że w apelacji zarzucał Sądowi pierwszej instancji naruszenie
art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. przez odmowę zawieszenia postępowania do czasu
rozstrzygnięcia, czy wzór strony powodowej jest ważny. Zarzutu tego Sąd
Apelacyjny nie podzielił, stąd też chociażby z tego względu skarżący mógłby podjąć
5
próbę podważenia w ewentualnej skardze kasacyjnej trafności i legalności tego
rodzaju stanowiska. Ponownie zresztą podkreślić należy, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku jako nadzwyczajny środek
zaskarżenia przysługuje tylko wtedy, gdy zmiana lub uchylenie tego wyroku
w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
W związku z tym skarga jest dopuszczalna, gdy strona wykaże, że skorzystała ze
wszystkich środków procesowych lub że środki te nie przysługiwały i nie
przysługują jej w tej sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 stycznia
2006 r., III CNP 23/05, OSNC 2006 nr 7-8, poz. 140). W analizowanym wypadku
tymczasem zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych były możliwe. Skoro zatem skarżący
możliwości tej nie wykorzystał i zaniechał zaskarżenia wyroku Sądu Apelacyjnego
niewątpliwie przysługującą mu skargą kasacyjną, w której mógł zakwestionować
legalność prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego, a tym samym – ewentualnie
– doprowadzić do jego zmiany lub uchylenia, to skarga o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia jest niedopuszczalna.
W tej sytuacji tylko dodatkowo wypada zaznaczyć, że w utrwalonym
orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że niezgodność
orzeczenia z prawem stanowi autonomiczną kategorię bezprawności i nie może być
utożsamiana z pojęciem szeroko rozumianej bezprawności, występującym
w dziedzinie odpowiedzialności cywilnej. Podkreśla się, że przy interpretacji
wskazanego pojęcia uwzględnić należy istotę władzy sądowniczej, wyrażającą się
w orzekaniu w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny, zależny nie tylko od
obowiązujących ustaw, ale także od „głosu sumienia” oraz zakładającą swobodę
sędziego w ocenie prawa i faktów. W zaistniałych realiach procesowych sprawy
zasadniczej Sądy obu instancji, co zresztą przyznaje sam skarżący, związane były
ostateczną decyzją administracyjną, na mocy której doszło do zarejestrowania
spornego wzoru przemysłowego. Jeżeli więc Sąd drugiej instancji, respektując tę
decyzję, postąpił niewadliwie, to nie sposób jednocześnie mówić, jeżeli wywód ma
być logicznie spójny, o niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku. Pod uwagę
wziąć także trzeba to, że błędną i niezgodną z prawem okazała się decyzja
administracyjna. Nie jest, oczywiście, rzeczą Sądu Najwyższego wypowiadać się co
6
do ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa z tytułu
szkody wyrządzonej przez wydanie ostatecznej decyzji, niemniej jednak nie może
ujść uwagi okoliczność, że ustawodawca co do zasady taką możliwość przewidział
(zob. art. 4171
§ 2 k.c.).
W tym stanie rzeczy, skoro nie występuje przewidziana w art. 4241
§ 2 k.p.c.
przesłanka dopuszczalności skargi w postaci zaistnienia wyjątkowego wypadku, to
skargę tę należało odrzucić (art. 4248
§ 2 k.p.c.).
Sąd Najwyższy oddalił wniosek strony przeciwnej o zwrot kosztów
postępowania skargowego, albowiem odpowiedź na skargę została złożona po
upływie ustawowego terminu (doręczenia skargi dokonano w dniu 5 lipca 2010 r.,
k. 45, natomiast odpowiedź na nią złożono po upływie dwóch tygodni, bo w dniu
21 lipca 2010 r., k. 132). Tym samym wniosek ten był bezskuteczny (art. 42412
w zw. z art. 3987
§ 1 k.p.c.).