Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 9/11
POSTANOWIENIE
Dnia 30 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie ze skargi Mariana B.
o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowień Sądu Okręgowego z dnia 22
czerwca 2009 r. i z dnia 17 sierpnia 2009 r. sygn. akt II Ca 779/09 (II Ca 803/09) i o
stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego z
dnia 23 lutego 2009 r., sygn. akt II Ca 1870/08
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 marca 2011 r.,
zażalenia skarżących Zofii B. i Mariana B.
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 9 kwietnia 2010 r.,
1. odrzuca zażalenie Zofii B.,
2. oddala zażalenie Mariana B.,
3. przyznaje adw. Grzegorzowi D. od Skarbu Państwa - Sądu
Okręgowego kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych
podwyższoną o należny podatek VAT, tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu skargowym.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2010 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
Mariana B. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych postanowień
Sądu Okręgowego z dnia 22 czerwca 2009 r. i 17 sierpnia 2009 roku, sygn. II Ca
779/09 (II Ca 803/09) oraz wyroku Sądu Okręgowego z 23 lutego 2009 r., sygn. II
Ca 1870/08. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, iż skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jako szczególny środek
prawny, objęta jest przymusem adwokacko-radcowskim, a skarga sporządzona z
uchybieniem tego wymogu podlega odrzuceniu przez sąd a limine, stosownie do
treści art. 4246
§ 3 k.p.c.
Zażalenie na postanowienie wnieśli Marian B. i Zofia B. reprezentowani
przez pełnomocnika zawodowego w osobie adwokata ustanowionego z urzędu. W
zażaleniu podnieśli, iż Sąd naruszył zapis art. 4246
§ 2 w zw. z art.117 § 6 k.p.c. w
zw. z art. 5 k.p.c. i wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do treści art. 3941
§ 1 pkt 1 in fine zażalenie do Sądu
Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające
skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Stosownie natomiast do treści art. 871
§ 1 k.p.c. w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych.
Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem
przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji.
Osobą legitymowaną do wniesienia zażalenia jest osoba, której interesów
procesowych zaskarżane orzeczenie dotyczy, a zatem w rozpoznawanej sprawie -
osoba, której Sąd Okręgowy odrzucił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia. Tym samym, przesądzające znaczenie dla określenia
legitymacji określonej osoby do wniesienia środka zaskarżenia na jednostkowe
rozstrzygnięcie Sądu, ma merytoryczny kształt decyzji procesowej, która została
zaskarżona. W rozpoznawanej sprawie zostało zaskarżone postanowienie Sądu
Okręgowego z dnia 9 kwietnia 2010 r., wydane w sprawie II Ca 777/09, w którym
3
sąd odrzucił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia wniesioną przez Mariana B. W konsekwencji, jedynie Marian B. jest
osobą legitymowaną do wniesienia zażalenia, a zatem i kwestionowania jego
merytorycznej poprawności. Zofia B. nie posiada legitymacji do zaskarżenia
postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 9 kwietnia 2010 r., wydanego w sprawie II
Ca 777/09, albowiem to orzeczenie nie odnosi się do jej interesów. Z tego też
względu zażalenie wniesione przez Zofię B. podlegało odrzuceniu, albowiem z
uwagi na brak legitymacji procesowej Zofii B. jest ono niedopuszczalne (art. 3941
§
3 w zw. z art. 39821
w zw. 370 k.p.c.).
Zażalenie wniesione przez skarżącego Mariana B. podlegało oddaleniu,
albowiem zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego było prawidłowe.
W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu Okręgowego, Marian B. jasno określił,
iż wnosi skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń,
tj. postanowień Sądu Okręgowego z dnia 22 czerwca 2009 r. i 17 sierpnia 2009
roku, sygn. akt II Ca 779/09 (II Ca 803/09) oraz wyroku Sądu Okręgowego z 23
lutego 2009 r., sygn. II Ca 1870/08. Wobec tak jednoznacznego określenia
charakteru wniesionej skargi Sąd Okręgowy prawidłowo dokonał jej wstępnej
kontroli i trafnie uznał, że skarga ta podlega odrzuceniu jako dotknięta brakiem
nieusuwalnym z uwagi na niezachowanie przez skarżącego przymusu adwokacko-
radcowskiego (art. 4246
§ 3 k.p.c.).
Skarżący w zażaleniu zarzucił, iż sąd w zaskarżonym orzeczeniu dopuścił
się naruszenia 4246
§ 2 w zw. z art. 117 § 6 k.p.c. w zw. z art. 5 k.p.c.
Stosownie do pierwszego z powołanych przez skarżącego przepisów, a to
art. 4246
§ 2 k.p.c. w razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych
określonych w art. 4245
§ 2, przewodniczący wzywa o poprawienie lub uzupełnienie
skargi. Stosownie natomiast do treści art. 4245
§ 2 k.p.c. skarga powinna czynić
zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a ponadto do skargi -
oprócz jej odpisów dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom - dołącza
się dwa odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego. Konsekwencją takiej
konstrukcji art. 4246
§ 2 k.p.c. jest fakt, iż uzupełnieniu podlegają jedynie braki
formalne skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
4
określone w art. 4245
§ 2 k.p.c. Tym samym jedynie w razie niedochowania przez
stronę wnoszącą skargę wymogów formalnych właściwych dla każdego pisma
procesowego, a zatem określonych w art. 126 k.p.c., strona zostaje wezwana do
ich uzupełnienia. Wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przez osobę nieposiadającą kwalifikacji pełnomocnika
zawodowego oraz osobę, która nie jest reprezentowana przez pełnomocnika
zawodowego stanowi naruszenie art. 871
k.p.c., które nie podlega uzupełnieniu
w trybie art. 4246
§ 2 k.p.c. Należy bowiem podkreślić, iż obowiązek sporządzenia
takiej skargi, podobnie jak skargi kasacyjnej, przez profesjonalnego pełnomocnika
ma charakter konstrukcyjny należący do samej istoty skargi, a zatem uchybienie
mu nie stanowi braku formalnego, do usunięcia którego można wezwać
skarżącego. Takiego braku nie można uzupełnić, a dotknięta nim skarga nie jest
w istocie środkiem prawnym, o jakim mowa w art. 4241
k.p.c. Skarga wniesiona
z naruszeniem art. 871
§ 1 k.p.c. podlega odrzuceniu, co wprost wynika
z unormowania zawartego w art. 4246
§ 3 k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 3
lipca 2009 r., II CNP 46/09, niepublikowane; postanowienie SN z dnia 3 lipca
2009 r., II CNP 54/09, niepublikowane; postanowienie SN z dnia 8 lipca 2009 r.,
II CNP 31/09, niepublikowane; postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2009 r., V CNP
106/08, niepublikowane; postanowienie SN z dnia 6 lutego 2009 r., IV CNP 121/08,
niepublikowane; postanowienie SN z dnia 26 listopada 2008 r., IV CNP 85/08,
niepublikowane). Z tego też względu, wbrew twierdzeniu skarżącego, Sąd
Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 4246
§ 2 k.p.c., albowiem powołany
przepis nie znajduje w sprawie zastosowania.
Bez znaczenia dla prawidłowości rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd
Okręgowy pozostaje powołany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 177 § 6
k.p.c. oraz art. 5 k.p.c. Pierwszy z powołanych przepisów odnosi się do uprawnienia
przysługującego stronie zwolnionej od kosztów sądowych do złożenia wniosku
o stanowienie dla niej pełnomocnika czy radcy prawnego, który to wniosek – jeżeli
zostanie złożony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub
postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, zostaje przekazany do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba
że sąd rozpoznający stosowny środek (o którym mowa w tym przepisie) uzna
5
wniosek za uzasadniony. Przepis ten pozostaje zatem bez związku z treścią
wydanego przez Sąd rozstrzygnięcia, podobnie jak i podniesiony przez skarżącego
zarzut naruszenia art. 5 k.p.c., który pozwala sądowi w razie uzasadnionej potrzeby
na udzielanie stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez
adwokata lub radcy prawnego niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.
Skarżący wywodzą, iż gdyby Marian B. został pouczony o tym, iż ustawa
przewiduje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych przed Sądem
Najwyższym, złożyłby wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika celem
złożenia stosownego środka, po otrzymaniu zobowiązania sądu. Wskazany
argument pozostaje jednakże chybiony, albowiem – jak już wyżej podniesiono –
przepisy nie przewidują możliwości sanowania „wady”, jaką obarczona jest skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, gdy została
wniesiona przez stronę osobiście, a strona nie pozostaje w kręgu osób, o których
mowa w art. 871
§ 1 i 2 k.p.c. „Poprawieniu” podlegają jedynie wady w postaci
braków formalnych pisma, co wprost wynika z treści art. 4246
§ 2 k.p.c., a tym
samym nawet przy założeniu, iż skarżący Marian B. postąpiłby tak, jak zakłada to
jego pełnomocnik - a zatem, że gdyby wraz ze zobowiązaniem nałożonym przez
przewodniczącego został pouczony o dochowaniu wymogu określonego w art. 871
§ 1 k.p.c. i złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wniesiona przez
niego skarga nadal podlegałaby odrzuceniu w oparciu o treść art. 4246
§ 3 k.p.c.
Zgodnie bowiem z ugruntowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego
stanowiskiem nie jest możliwe poparcie sporządzonej osobiście skargi przez
podpisanie jej przez adwokata lub radcę prawnego, stąd też wniosek
o ustanowienie w tym celu pełnomocnika jest bezprzedmiotowy, podobnie jak
i wezwanie do usunięcia tej nieprawidłowości (por. postanowienie SN z dnia 13
maja 2010 r., IV CZ 30/10, niepublikowane; postanowienie SN z dnia 20 stycznia
2009 r., II CZ 89/08, LEX nr 527186).
Z uwagi na powyższe okoliczności, zażalenie wniesione przez Mariana B.
podlegało oddaleniu, o czym Sąd Najwyższy orzekł w oparciu o treść art. art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy przyznał adw. Grzegorzowi D. kwotę 450 złotych
powiększoną o należny podatek VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy
6
prawnej udzielonej z urzędu, o co pełnomocnik wniósł, ustalając należne
wynagrodzenie w oparciu o treść § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).