Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 1 KWIETNIA 2011 R.
III KK 58/11
„Obowiązkiem” w rozumieniu art. 75 § 2 k.k. nie jest rozstrzygnięcie
uwzględniające powództwo cywilne, o którym mowa w art. 415 § 1 k.p.k.
Przewodniczący: sędzia SN D. Rysińska.
Sędziowie SN: R. Malarski (sprawozdawca), Z. Puszkarski.
Sąd Najwyższy w sprawie Zdzisława R., skazanego z art. 284 § 2 k.k. i
in., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 1 kwietnia 2011 r.
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazane-
go od postanowienia Sądu Rejonowego w E. z dnia 12 listopada 2009 r.,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i na podstawie art. 15 § 1 k.k.w. u m o -
r z y ł postępowanie wykonawcze w przedmiocie zarządzenia wykonania kary
pozbawienia wolności, obciążając w tym zakresie kosztami procesu Skarb
Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w E., wyrokiem z dnia 5 czerwca 2006 r., m.in. wymierzył
Zdzisławowi R. karę łączną roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wy-
konanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat, oraz na podstawie art. 415
§ 1 k.p.k. zasądził od niego i pozostałych dwóch współoskarżonych solidarnie
2
na rzecz PZU S.A. kwotę 199 959 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4
kwietnia 2002 r. do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy w E., wyrokiem z 14 grudnia
2006 r., utrzymał w mocy pierwszoinstancyjne orzeczenie.
Postanowieniem z dnia 12 listopada 2009 r. Sąd Rejonowy w E., na
podstawie art. 75 § 2 k.k., zarządził wykonanie kary łącznej pozbawienia wol-
ności, wskazując w uzasadnieniu, że Zdzisław R. nie uiścił na rzecz zakładu
ubezpieczeń zasądzonej sumy, co było „aktem złej woli, ponieważ obiektywnie
oceniając sytuację finansową skazanego miał on możliwość do wywiązania się
z obowiązku zapłaty”.
Wniosek skazanego o uchylenie postanowienia o zarządzeniu wykona-
nia kary w trybie art. 24 § 1 k.k.w. spotkał się w dniu 3 września 2010 r. z od-
mową sądu właściwego. Złożone przez obrońcę skazanego zażalenie na to
postanowienie nie zostało uwzględnione w dniu 26 października 2010 r. przez
Sąd Okręgowy w E., który podkreślił, że Zdzisław R. nie wywiązał się z ciążą-
cego na nim „obowiązku zapłaty określonej kwoty na rzecz pokrzywdzonego”.
Kasację od prawomocnego postanowienia z dnia 12 listopada 2009 r.
wniósł na korzyść skazanego w trybie art. 521 k.p.k. Rzecznik Praw Obywa-
telskich. Zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naru-
szenie art. 75 § 2 k.k., przez błędne uznanie, że niezapłacenie zasądzonej na
mocy art. 415 § 1 k.p.k. kwoty stanowi niewykonanie nałożonego „obowiązku”
w rozumieniu wskazanego przepisu prawa materialnego, wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i na mocy art. 15 § 1 k.k.w. umorzenie postępo-
wania wykonawczego w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawie-
nia wolności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja, jako w oczywistym stopniu zasadna, zasługiwała w całości na
uwzględnienie.
3
Rozpocząć wypada od przypomnienia stypizowanych w art. 75 § 2 k.k.
fakultatywnych podstaw zarządzenia wykonania kary ze względu na zacho-
wanie skazanego w okresie próby. Podstawami tymi są: rażące naruszenie
porządku prawnego, uchylanie się od uiszczenia grzywny, od dozoru, od wy-
konania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych. Przed-
stawiony katalog ma charakter zamknięty i jakiekolwiek próby jego uzupełnie-
nia czy też rozszerzającej wykładni poszczególnych przesłanek, prowadzące
do poszerzenia zakresu instytucji odwołania dobrodziejstwa warunkowego
zawieszenia wykonania kary, uznać należy za niedopuszczalne. W świetle po-
czynionej uwagi trzeba przyjąć, że pod pojęciem „nałożonych obowiązków”
rozumieć trzeba obowiązki probacyjne, które stosowane są wobec skazanego
w okresie próby w celu wychowawczego oddziaływania, w szczególności za-
pobieżenia popełnienia przez niego ponownie przestępstwa (art. 72 k.k.). Ta-
kiego charakteru, poniekąd represyjnego, nie mają z całą pewnością orzecze-
nia sądów karnych, zapadłe w procesie adhezyjnym na podstawie art. 415 § 1
k.p.k. Mają one charakter wybitnie cywilnoprawny, a do procedowania w za-
kresie powództwa cywilnego co do zasady stosuje się przepisy postępowania
cywilnego (art. 70 k.p.k.).
Sumując, należy stwierdzić: „obowiązkiem” w rozumieniu art. 75 § 2 k.k.
nie jest rozstrzygnięcie uwzględniające powództwo cywilne, o którym mowa w
art. 415 § 1 k.p.k.
W tej sytuacji, skoro orzeczenie o zasądzeniu na podstawie art. 415 § 1
k.p.k. kwoty 199 959 zł na rzecz zakładu ubezpieczeń nie stanowiło „obowiąz-
ku” w znaczeniu, o którym mowa w art. 75 § 2 k.k., to zarządzenie przez sąd
właściwy wykonania kary tylko z tej racji, że skazany, kierując się „złą wolą”,
nie uiścił na rzecz uprawnionego podmiotu zasądzonej sumy pieniężnej z tytu-
4
łu odszkodowania, należało potraktować jako rażące i mające istotny wpływ
na treść rozstrzygnięcia naruszenie prawa.
Skutkiem przedstawionej konstatacji stało się uchylenie zaskarżonego
postanowienia i – na podstawie art. 15 § 1 k.k.w. – umorzenie postępowania
wykonawczego w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wol-
ności, bowiem upłynęło już 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 75 §
4 k.k.).
O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 632 pkt 2 k.p.k.