Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZ 9/11
POSTANOWIENIE
Dnia 21 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. S. Przedsiębiorstwa Budowlano i J. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o zasiłek chorobowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 kwietnia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy J. S. Przedsiębiorstwa Budowlano - Usługowego na
postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
23 lipca 2010 r.,
1. oddala zażalenie;
2. zasądza od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego na rzecz
adwokata M. L. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu zażaleniowym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 23 lipca 2010 r. oddalił wniosek J. S. PBU o wyłączenie sędziów Sądu
Okręgowego D. N., B. B., A. K., Z. J. i J. P.
W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca podniósł zarzut braku bezstronności
wskazanych sędziów i zaistnienia konfliktu interesów stron. Wnioskodawca
utrzymywał, że stosunek osobisty sędziów wywołuje uzasadnione wątpliwości co do
ich bezstronności. Zdaniem wnioskodawcy wskazani sędziowie w sposób zupełny
nie reagują na stanowisko i wnioski dowodowe wnioskodawcy, nie wskazują
motywów swojego postępowania przy podejmowaniu decyzji procesowych, a także
nie uzasadniają swojego stanowiska ograniczając się do stwierdzeń ogólnikowych.
Sąd Okręgowy podkreślił, iż kodeks postępowania cywilnego przewiduje
dwie kategorie przyczyn wyłączenia sędziego, z mocy ustawy albo na jego żądanie
lub na wniosek strony postępowania i przeprowadził analizę dotyczącą przepisów
regulujących wyżej wskazane zagadnienia. Przypomniał, iż zgodnie z art. 50 k.p.c.
na stronie zgłaszającej wniosek spoczywa obowiązek konkretyzacji przyczyn
wyłączenia sędziego oraz ich uprawdopodobnienia. Konkludując stwierdził, iż na
podstawie podniesionych przez wnioskodawcę okoliczności, brak jest podstaw do
przyjęcia, by zachodziła okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwość co
do bezstronności sędziów, która w konsekwencji uzasadniałaby ich wyłączenie od
rozpoznania sprawy. Okoliczności przytoczone we wniosku, składające się na
stwierdzenia ogólnikowe, nie uzasadniają wyłączenia powołanych w nim sędziów,
gdyż dotyczą one jedynie kwestii proceduralnych. Sąd Okręgowy podkreślił dalej, iż
subiektywne przeświadczenie strony co do tego, że sędzia prowadzi proces z
naruszeniem przepisów procesowych, a także okoliczność, iż sędzia prezentuje
pogląd prawny niekorzystny dla strony, nie stanowi przesłanki żądania wyłączenia
sędziego. Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego żadna z okoliczności
powołanych przez wnioskodawcę nie stanowi uzasadnionej przyczyny wyłączenia
sędziów w rozumieniu art. 49 k.p.c., a jego wniosek sprowadza się do polemiki z
zasadnością podejmowanych przez sędziów zarządzeń i wydawanych przez Sąd
postanowień oraz wyroków w sprawach prowadzonych z jego udziałem. Z tych też
powodów, stwierdzając, że wniosek opiera się w istocie na odmiennej ocenie
słuszności zapadłych w toczących się z jego udziałem orzeczeń, nie zachodzi
3
żadna z przesłanek wyłączenia sędziego, w następstwie czego Sąd Okręgowy
wniosek oddalił.
Na powyższe postanowienie wnioskodawca złożył zażalenie, zarzucając
naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 49 k.p.c. w związku z art. 3941
§
1 i 2 k.p.c. przez błędne przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki do wyłączenia z
orzekania w postępowaniu apelacyjnym sędziów referentów wymienionych we
wniosku o ich wyłączenie. Żalący się na podstawie art. 3984
pkt 4 k.p.c., powołując
się na podniesione zarzuty zażalenia, wniósł o zmianę zaskarżonego
postanowienia, uwzględnienie w całości wniosku skarżącego i wyłączenie sędziów
Sądu Okręgowego Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych od rozpoznania
sprawy z odwołania sprawy z wniosku skarżącego od wyroku Sądu Rejonowego,
względnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej Instancji.
W uzasadnieniu żalący się wskazał, iż nie zgadza się z tezą, jakoby nie
uprawdopodobnił przyczyn wyłączenia wskazanych sędziów. Zdaniem żalącego się
Sąd Okręgowy niewłaściwie przyjął, że wniosek o wyłączenie sędziów oparty został
na odmiennej od poglądu Sądu ocenie prawa. Jak dalej wywiódł, nie odwoływał się
do analizy prawa prezentowanej przez sędziów ale zarzucał, że ocena dowodów
nie wynika z logiki i nie jest poparta przepisami i dowodami. W kontekście art. 233 §
1 k.p.c. powoduje to, że wydane orzeczenie jest ostateczne, nie przysługuje od
niego normalny środek odwoławczy i nie można zwalczać takiego orzeczenia w
trybie odwoławczym. Wyżej wskazane okoliczności przesądzają zdaniem żalącego
się o słuszności wniosku o wyłączenie z orzekania sędziów, co do których
wnioskodawca zgłasza zarzut, braku bezstronności, tym samym braku zaufania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Odnosząc się do zarzutu dotyczącego wyłączenia sędziów, wskazać należy
w pierwszej kolejności, iż prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd
jest gwarantowane przez art. 45 ust. 1 Konstytucji. Przyjąć zatem wypada, iż prawo
do wyłączenia sędziego jest konstytucyjną gwarancją prawa do bezstronnego sądu
4
(wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02, OTK ZU nr
7/A/2006 poz. 67). W kodeksie postępowania cywilnego ustawodawca rozdzielił
przyczyny wyłączenia sędziego dzieląc je na takie, gdy sędzia wyłączony jest z
mocy ustawy i te, które powodują wyłączenie sędziego na jego żądanie lub na
wniosek strony. O ile przyczyny wyłączenia sędziego z mocy ustawy wymienione
są enumeratywnie w art. 48 k.p.c., o tyle w odniesieniu do przyczyny
uprawniających do wyłączenia przez sąd sędziego na jego żądanie lub na wniosek
strony nie zostały przez ustawodawcę wyszczególnione - przyczyny te
ustawodawca określił w art. 49 k.p.c. wskazując, iż chodzi o sytuacje, gdy istnieje
okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do
bezstronności sędziego w danej sprawie.
Instytucja wyłączenia sędziego była kilkukrotnie przedmiotem rozważań
Trybunału Konstytucyjnego, który podkreślał, że wyłączenie sędziego służyć ma
m.in. realizacji zewnętrznych znamion niezawisłości sędziowskiej (wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 13 grudnia 2005 r., SK 53/04, OTK-A 2005/11/134). Nakaz
zachowania zewnętrznych znamion niezawisłości dowodzi, że ważne jest nie tylko
to, by sędzia orzekający w sprawie zachowywał się zawsze rzeczywiście zgodnie
ze standardami niezawisłości i bezstronności, lecz także by w ocenie zewnętrznej
zachowanie sędziego odpowiadało takim standardom. Reguły wyłączenia sędziego
służą bowiem budowie społecznego zaufania do wymiary sprawiedliwości (wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2004 r., SK 19/02, OTK ZU 7/A/2006,
poz. 67). Trybunał Konstytucyjny uznawał, że naruszenie obowiązku bezstronności
stanowi szczególnie drastyczną postać sprzeniewierzenia się obowiązkom, jakie
łączą się z zasadą niezawisłości (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24
czerwca, SK 3/98). W konsekwencji sąd obowiązany jest zapewnić stronom
postępowania realną możliwość urzeczywistnienia prawa do sądu. Również Sąd
Najwyższy niejednokrotnie podkreślał, że orzeczenie o wyłączeniu sędziego staje
się niezbędne, gdy strona ma chociażby subiektywną ale uzasadnioną wątpliwość
co do bezstronności sędziego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29
października 1993 r., I CO 37/93, LEX nr 78451).
Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę niniejszego sporu należy
stwierdzić, że wszystkie istotne aspekty sprawy znalazły się w polu widzenia Sądu
5
Okręgowego. Jak zauważył Sąd Najwyższy we wcześniejszym orzecznictwie,
hipotezie art. 49 k.p.c. odpowiada taka sytuacja, w której strona wykaże istnienie
okoliczności uzasadniających wątpliwości co do bezstronności sędziego. Samo
przeświadczenie strony co do tego, że sędzia prowadzi proces wadliwie, nie jest
przesłanką do żądania wyłączenia sędziego. Strona może zwalczać wadliwe
orzeczenie wydawane przez sąd przy pomocy środków odwoławczych. Nie może
natomiast, poprzez składanie nieuzasadnionego wniosku o wyłączenie sędziego,
wpływać na skład sądu rozpoznającego sprawę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6
maja 2010 r., II PK 344/09, LEX nr 603421). Argumentacja żalącego się, iż ocena
Sądu Okręgowego stanu faktycznego sprawy nie wynika z logiki i nie jest poparta
przepisami oraz dowodami, nie daje podstaw do wyłączenia sędziów wskazanych
we wniosku. Okoliczność, że sędzia reprezentuje pogląd prawny niekorzystny dla
strony, nie uzasadnia wyłączenia go od rozpoznania sprawy z mocy art. 49 k.p.c.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1976 r., II CZ 8/76, LEX nr
7802). Zarzuty godzące w dokonaną przez sąd I instancji ocenę zebranego
materiału dowodowego mogą być przedmiotem środków odwoławczych. Nie mogą
natomiast być uważane za samodzielną podstawę wniosku o wyłączenie sędziego
od rozpoznania sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1975
r., I CZ 170/74, LEX nr 7651).
Wobec bezzasadności zarzutów skarżącego, Sąd Najwyższy z mocy art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 orzekł o oddaleniu zażalenia, zaś o kosztach
postępowania zażaleniowego rozstrzygnął stosownie do § 19 pkt 1 w związku z §
13 ust. 2 pkt 2 w związku z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).