Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 17/11
POSTANOWIENIE
Dnia 13 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa A. G. i K. L.
przeciwko Zakładowi Elektroenergetycznemu Spółce Akcyjnej
w G.
o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 maja 2011 r.,
zażalenia powodów na orzeczenie o kosztach,
zawarte w wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 8 grudnia 2010 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od powodów solidarnie na rzecz strony pozwanej
kwotę 300 zł (trzysta) tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Powodowie wnieśli o zobowiązanie strony pozwanej do usunięcia z ich
nieruchomości słupa elektrycznego oraz trakcji służącej do przesyłu energii
elektrycznej, ewentualnie o zasądzenie odszkodowania w wysokości 23 467 zł
za obniżenie wartości nieruchomości oraz o zasądzenie wynagrodzenia w kwocie
13 449,87 zł za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez okres 61 i pół
miesiąca.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 14 października 2009 r. Sąd Rejonowy w M. zasądził od
strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 13 129,63 zł tytułem
wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oraz kwotę 23 467 zł
odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości, obie kwoty z określonymi
ustawowymi odsetkami, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach
procesu.
Na skutek apelacji strony pozwanej Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 8
grudnia 2010 r. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że zasądził od
strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 3 059,32 zł z ustawowymi
odsetkami a w pozostałej części oddalił powództwo. Stosownie do zmiany
rozstrzygnięcia merytorycznego, zmienił też orzeczenie o kosztach procesu za
pierwszą instancję. Oddalił apelację w pozostałej części i zasądził od powodów
solidarnie na rzecz strony pozwanej kwotę 2 691,60 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sąd drugiej instancji uwzględnił zarzut braku legitymacji biernej strony
pozwanej w zakresie roszczenia o odszkodowanie za obniżenie wartości
nieruchomości oraz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości po
dniu 30 czerwca 2007 r., podniesiony już w postępowaniu przez Sądem pierwszej
instancji w odpowiedzi na pismo powodów rozszerzające powództwo w tym
zakresie i wynikający z faktu, że strona pozwana w dniu 1 lipca 2007 r. zbyła część
przedsiębiorstwa związaną z korzystaniem z przedmiotowego słupa i linii
przesyłowej.
3
Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów
wynagrodzenie za korzystanie jedynie z 70,85 m. kw. nieruchomości
powodów zajętej pod słup i obszar ochronny dookoła niego, po 98,98 zł miesięcznie
za okres od 1 września 2004 r. do 30 czerwca 2007 r. - łącznie 3059,32 zł.
Stwierdził bowiem, że w świetle art. 224 i art. 225 k.c., stanowiących podstawę
roszczenia, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powinno
uwzględniać stopień ingerencji strony pozwanej w nieruchomość powodów
i dlatego nie ma podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie przez
stronę pozwaną z nieruchomości pod linią napowietrzną, gdyż powodowie mogą
z obszaru tego korzystać zgodnie z jego dotychczasowym przeznaczeniem.
Uzasadniając orzeczenie o kosztach procesu przed Sądem I i II instancji Sąd
Okręgowy powołał się na art. 100 k.p.c. i rozdzielił te koszty stosownie do stopnia
wygrania sprawy przez każdą ze stron, wskazując, że powodowie ostatecznie
wygrali sprawę w 8% i w takim stosunku rozdzielił koszty postępowania oraz koszty
sądowe za I i za II instancję.
W zażaleniu na zawarte w powyższym wyroku postanowienie o kosztach
postępowania apelacyjnego powodowie zarzucili naruszenie art. 102 k.p.c. przez
jego niezastosowanie. Stwierdzili, że zmiana wyroku przez Sąd II instancji nastąpiła
z uwagi na zmianę stanowiska biegłego, a ściślej jego oświadczenie, że w opinii
wydanej przed Sądem I instancji nie wziął pod uwagę pewnych elementów, a także
dlatego, że Sąd II instancji przyjął brak legitymacji biernej strony pozwanej co do
roszczeń dotyczących okresu po 1 lipca 2007 r., jak również z powodu zmiany linii
orzecznictwa i sposobu postrzegania poruszonego w sprawie problemu, która
nastąpiła w 2008 r. Okoliczności te były niezależne od powodów i nie mogli oni ich
przewidzieć, co, zdaniem skarżących, uzasadniało zastosowanie w sprawie art. 102
k.p.c., tym bardziej, że to zachowanie strony pozwanej doprowadziło do
konieczności wytoczenia powództwa.
Wnosili o zmianę zaskarżonego postanowienia i obciążenie strony
powodowej kosztami postępowania apelacyjnego, ewentualnie wzajemne
zniesienie tych kosztów oraz obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania
zażaleniowego.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 102 k.p.c. jest wyjątkiem od przewidzianej w art. 98 k.p.c. zasady
odpowiedzialności za wynik procesu i jako przepis wyjątkowy musi być wykładany
ściśle. Dopuszcza on, w wypadkach szczególnie uzasadnionych, nie obciążanie
strony przegrywającej kosztami procesu albo zasądzenie od niej tylko części tych
kosztów. Nie uzasadnia natomiast, w żadnych okolicznościach, zasądzenia od
strony wygrywającej kosztów procesu na rzecz strony przegrywającej, jak żądają
tego w zażaleniu skarżący.
W świetle utrwalonego stanowiska Sądu Najwyższego, skorzystanie
z przewidzianej w art. 102 k.p.c. możliwości nie obciążenia strony przegrywającej
kosztami procesu jest dyskrecjonalnym i suwerennym uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy stwierdzenie, czy
występuje szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na zastosowanie tego
przepisu (porównaj między innymi orzeczenia z dnia 19 maja 2006 r. III CK 221/05,
z dnia 27 maja 2010 r. II PK 359/09 i z dnia 3 lutego 2010 r. II PK 192/09).
Zgodnie z zasadą ścisłej wykładni przepisów o charakterze wyjątkowym, użyte
w art. 102 k.p.c. pojęcie „wypadek szczególny” musi być rozumiane ściśle: jako
rzeczywiście wyjątkowe, niecodzienne okoliczności przedmiotowe lub podmiotowe
sprawy, uzasadniające, ze względów słuszności i zasad współżycia społecznego,
nie obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu.
Wskazane przez powodów w zażaleniu okoliczności nie należą do
wyjątkowych.
Przede wszystkim, wbrew twierdzeniom skarżących, zmiana wyroku
w Sądzie drugiej instancji nie nastąpiła na skutek zmiany stanowiska biegłego
sądowego, lecz dlatego, że Sąd Okręgowy dokonał innej, niż Sąd pierwszej
instancji, wykładni art. 224 i art. 225 k.c. i uznał, że w świetle tych przepisów
powodom należy się wynagrodzenie jedynie za rzeczywiście zajętą część gruntu
bezpośrednio pod słupem trakcyjnym, a nie za korzystanie z gruntu pod linią
przewodów. Dokonanie przez Sąd drugiej instancji innej wykładni przepisów
i zmiana w wyniku tego wyroku Sądu pierwszej instancji należy do zakresu
orzeczniczych uprawnień sądu drugiej instancji i jako taka z pewnością nie może
5
być uznana za okoliczność wyjątkową i „wypadek szczególny”, w rozumieniu art.
102 k.p.c.
Tak samo należy ocenić pozostałe, wskazane w zażaleniu, przyczyny
zmiany przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu pierwszej instancji. Oddalenie części
roszczeń z powodu braku legitymacji biernej strony pozwanej jest rozstrzygnięciem
oczywistym i możliwym do przewidzenia dla zawodowego pełnomocnika,
szczególnie w sytuacji, gdy przyczyny braku legitymacji biernej ujawnione zostały
już przed Sądem pierwszej instancji. Nie jest to zatem „wypadek szczególny”
w rozumieniu art. 102 k.p.c. Natomiast powołana przez skarżących, jako
okoliczność uzasadniająca zastosowanie art. 102 k.p.c., „zmiana linii orzecznictwa”
co do odszkodowań za bezumowne korzystanie z nieruchomości zajętej pod
urządzenia energetyczne nie została w żaden sposób wykazana. Powodowie nie
przedstawili żadnych orzeczeń Sądu Najwyższego wskazujących na taką zmianę,
brak jest też jakichkolwiek podstaw, w świetle wskazanych w uzasadnieniu wyroku
Sądu drugiej instancji przyczyn częściowego oddalenia powództwa, do uznania że
zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji nastąpiła na skutek zmiany linii
orzecznictwa w tego rodzaju sprawach.
Także okoliczność, że to zachowanie strony pozwanej doprowadziło do
konieczności wytoczenia powództwa, nie może być uznana za „wypadek
szczególny”, gdyż niewątpliwie z reguły, to zachowanie pozwanego naruszające
interes prawny powoda jest przyczyną wszczęcia procesu.
Należy zatem stwierdzić, że żadna z okoliczności powołanych przez
skarżących w zażaleniu nie może być uznana za „wypadek szczególny”
w rozumieniu art. 102 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie nie było więc podstaw do
zastosowania tego przepisu i nie obciążenia powodów kosztami procesu od
oddalonej części powództwa.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. oddalił zażalenie.