Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 212/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa J. U., Z. K. i K. M.
przeciwko PGE Kopalni Węgla "B." SA
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 18 maja 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej J. U., Z. K. i K.
M. i przekazuje sprawę w tej części Sądowi Okręgowemu -
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 25
listopada 2009 r., w pkt 1. zasądził od pozwanego PGE Kopalni […] na rzecz
powoda J.F. kwotę 1.235,98 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 marca 2009 r.
do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania; w pkt 2. zasądził od pozwanego PGE
Kopalni […] na rzecz powoda J. U. kwotę 29.345,45 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 23 marca 2009 r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania; w pkt 3. zasądził od
pozwanego PGE Kopalni […] na rzecz powoda Z. K. kwotę 10.566,00 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, tytułem
odszkodowania; w pkt 4. zasądził od pozwanego PGE Kopalni […] na rzecz
powoda K. M. kwotę 34.052,22 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 marca 2009
r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania; w pkt 5. zasądził od pozwanego PGE
Kopalni […] na rzecz powoda T. J. kwotę 9.315,29 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania; w pkt 6. umorzył
postępowanie w sprawie z powództwa J. F. w zakresie kwoty 3.908,66 zł; w pkt 7.
umorzył postępowanie w sprawie z powództwa J. U. w zakresie kwoty 20.127,71 zł;
w pkt 8. umorzył postępowanie w sprawie z powództwa Z. K. w zakresie kwoty
22.544,06 zł; w pkt 9. umorzył postępowanie w sprawie z powództwa K. M. w
zakresie kwoty 14.270,34 zł; w pkt 10. umorzył postępowanie w sprawie z
powództwa T. J. w zakresie kwoty 3.481,67 zł; w pkt 11. Ponadto orzekł o kosztach
procesu.
Sąd Rejonowy ustalił między innymi, że J. U. był pracownikiem Kopalni [...] w
okresie od 18 lutego 1986 r. do 19 grudnia 2002 r. W czasie zatrudnienia pracował
na stanowisku konserwatora tras przenośnikowych i operatora przenośników
taśmowych. Pozwany pracodawca nie kwalifikował pracy wykonywanej przez
powoda, jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Od rozwiązania stosunku
pracy J. U. pobiera emeryturę. Uwzględniając dane dotyczące pracy, zawarte w
wystawionym przez pozwaną Spółkę świadectwie pracy, Zakład Ubezpieczeń
Społecznych przyznał powodowi prawo do emerytury na zasadach ogólnych. W
styczniu 2008 r. powód wystąpił do Kopalni o „zweryfikowanie stanowiska pracy”.
Komisja weryfikacyjna działająca w pozwanej Spółce na wniosek powoda uznała, iż
J. U. w okresie zatrudnienia w Kopalni wykonywał pracę górniczą w przodku. W
marcu 2008 roku powód wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie prawa do
3
emerytury górniczej. ZUS wydał decyzję odmawiającą powodowi prawa do
emerytury górniczej. Od tej decyzji powód wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego
w G. W toku postępowania sądowego ZUS uwzględnił odwołanie powoda i decyzją
z dnia 10 grudnia 2008 r. przyznał powodowi prawo do emerytury górniczej od dnia
1 marca 2008 r. i obliczył wysokość emerytury z przelicznikiem 1,8. W wyniku
wydania nowej decyzji wzrosła wysokość świadczenia. Powód pobrał emeryturę w
zaniżonej wysokości w okresie od grudnia 2002 r. do lutego 2008 r. Różnica
pomiędzy emeryturą powoda J. U., obliczoną według zasad określonych w decyzji
ZUS z dnia 10 grudnia 2008 r., a emeryturą pobraną przez powoda w okresie od
grudnia 2002 r. do lutego 2008 r. stanowi kwotę 36.595,50 zł. Po potrąceniu
podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie
zdrowotne różnica ta stanowi kwotę 29.359,45 zł.
J. U. zwracał się do pozwanej Spółki o wypłatę odszkodowania z tytułu utraty
dochodów w związku z zaniżoną wysokością świadczenia emerytalnego.
Z. K. był pracownikiem Kopalni […] w okresie od 7 października 1980 r. do
31 grudnia 2005 r. W czasie zatrudnienia pracował na stanowisku ślusarza, górnika
eksploatacji taśmociągów, mechanika maszyn i urządzeń układu KTZ. Stosunek
pracy łączący powoda z pozwanym pracodawcą został rozwiązany za
porozumieniem stron. Pozwany pracodawca nie kwalifikował pracy wykonywanej
przez powoda, jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Od rozwiązania
stosunku pracy Z. K. pobiera emeryturę. Przy obliczaniu wysokości emerytury
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zastosował przelicznik 1,2, uwzględniając dane
dotyczące pracy zawarte w wystawionym przez pozwaną Spółkę świadectwie
pracy. W czerwcu 2007 r. powód wystąpił do ZUS z wnioskiem o ponowne
obliczenie wysokości emerytury z uwzględnieniem przelicznika 1,8. ZUS Oddział w
Zabrzu wydał decyzję odmowną, od której powód wniósł odwołanie do Sądu
Okręgowego w G. Sąd ten wyrokiem z dnia 6 listopada 2007 r. przyznał powodowi
prawo do zastosowania przelicznika 1,8. Decyzją z dnia 7 stycznia 2008 r., wydaną
w wykonaniu prawomocnego wyroku Zakład Ubezpieczeń Społecznych obliczył
wysokość emerytury powoda z uwzględnieniem przelicznika 1,8. Wyrównanie
świadczenia powód otrzymał od czerwca 2007 r. Powód pobrał emeryturę w
zaniżonej wysokości w okresie od stycznia 2006 r. do maja 2007 r. Różnica
4
pomiędzy emeryturą powoda, obliczoną według zasad określonych w decyzji ZUS z
dnia 7 stycznia 2008 r., a emeryturą pobraną przez powoda w okresie od stycznia
2006 r. do maja 2007 r. stanowi kwotę 13.676,93 zł. Po potrąceniu podatku
dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne
różnica ta stanowi kwotę 10.556,00 zł.
Z. K. zwracał się do pozwanej Spółki o wypłatę odszkodowania z tytułu utraty
dochodów w związku z zaniżoną wysokością świadczenia emerytalnego.
K. M. był pracownikiem Kopalni Węgla […] w okresie od 2 września 1975 r.
do 31 grudnia 2002 r. W czasie zatrudnienia pracował na stanowisku spawacza-
ślusarza, mechanika maszyn i urządzeń górniczych. Stosunek pracy łączący
powoda z pozwanym pracodawcą został rozwiązany za porozumieniem stron.
Pozwany pracodawca nie kwalifikował pracy wykonywanej przez powoda, jako
pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Od rozwiązania stosunku pracy K. M.
pobiera emeryturę. Przy obliczaniu wysokości emerytury Zakład Ubezpieczeń
Społecznych zastosował przelicznik 1,2, uwzględniając dane dotyczące pracy
zawarte w wystawionym przez pozwaną Spółkę świadectwie pracy. W maju 2007 r.
powód wystąpił do ZUS z wnioskiem o ponowne obliczenie wysokości emerytury z
uwzględnieniem przelicznika 1,8. ZUS Oddział w Z. wydał decyzję odmowną, od
której powód wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego w G. Sąd ten wyrokiem z dnia
18 września 2007 r. przyznał powodowi prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do
wysokości emerytury. Decyzją z dnia 8 listopada 2007 r., wydaną w wykonaniu
prawomocnego orzeczenia Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. obliczył
wysokość emerytury powoda z uwzględnieniem przelicznika 1,8. Wyrównanie
świadczenia powód otrzymał od maja 2007 r. Powód pobrał emeryturę w zaniżonej
wysokości w okresie od stycznia 2003 r. do kwietnia 2007 r. Różnica pomiędzy
emeryturą powoda, obliczoną zgodnie z decyzją ZUS wydaną w wykonaniu
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w G., a emeryturą pobraną przez
powoda w okresie od stycznia 2003 r. do kwietnia 2007 r. stanowi kwotę 45.983,14
zł. Po potrąceniu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na
ubezpieczenie zdrowotne różnica ta stanowi kwotę 34.052,22 zł.
K. M. zwracał się do pozwanej Spółki o wypłatę odszkodowania z tytułu
utraty dochodów w związku z zaniżoną wysokością świadczenia emerytalnego.
5
Sąd Rejonowy uznał, że powództwa zasługują na częściowe uwzględnienie.
Zdaniem Sądu, wszyscy powodowie wykazali, iż ponieśli szkodę w postaci
obniżonej wysokości emerytury w związku z wystawieniem przez pracodawcę
świadectw pracy, zawierających nieprawidłowe informacje o charakterze
wykonywanej przez nich pracy, które stały się podstawą do ustalenia wysokości
emerytur przez organ rentowy. Przepis art. 97 k.p. reguluje obowiązek wydania
przez pracodawcę świadectwa pracy pracownikowi. Zgodnie z § 2 art. 97 k.p. w
świadectwie pracy należy podać między innymi informacje dotyczące okresu i
rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, a także inne informacje
niezbędne do ustalenia uprawnień z ubezpieczenia społecznego Zakres
niezbędnych informacji wynika ponadto z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa
pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. Nr 60, poz. 282)
obowiązki pracodawcy w zakresie wykazania okresów pracy górniczej wynikają też
z art. 125 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.)
Sąd Rejonowy uznał, że żaden przepis nie nakłada na organ rentowy
obowiązku kontrolowania treści świadectwa pracy (z danymi zawartymi w
dokumentacji pracodawcy związanej z wykonywaniem pracy górniczej).
Sąd Rejonowy stwierdził, że przepis art. 471 k.c. stanowi podstawę
dochodzenia przez pracowników roszczeń odszkodowawczych od pracodawców z
tytułu otrzymania niższego świadczenia emerytalnego wskutek nienależytego
wykonania zobowiązania przez pracodawcę, także w czasie obowiązywania ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Źródłem stosunku zobowiązaniowego pomiędzy powodami i pozwaną
Spółką jest przepis 125 a ust. 2 tej ustawy. Z art. 471 k.c. wynika domniemanie
winy dłużnika (pracodawcy), natomiast pracownik powinien wykazać szkodę
majątkową pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z niewykonaniem
lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. Pracownik otrzymujący od
pracodawcy dokumenty stanowiące podstawę do ustalenia świadczeń z
ubezpieczenia społecznego ma prawo uważać, iż takie dokumenty zostały wydane
zgodnie z obowiązującym prawem.
6
W ocenie Sądu Rejonowego, odpowiedzialność pozwanego pracodawcy
według przepisów prawa cywilnego powoduje zastosowanie przepisów prawa
cywilnego do oceny przedawnienia. W zakresie roszczeń dotyczących
odszkodowania z tytułu otrzymywania niższego świadczenia emerytalnego brak jest
szczególnych przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń, tym samym do
przedawnienia roszczeń powodów mają zastosowanie przepisy ogólne kodeksu
cywilnego, bowiem wymagalność i przedawnienie roszczenia odszkodowawczego
dochodzonego na zasadach ogólnych (art. 471 k.c.) ustalane są przy zastosowaniu
reguł określonych w art. 117-125 k.c. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie
zastosowanie mają reguły ogólne i 10-letni okres przedawnienia z art. 118 k.c. w
zw. z art. 120 k.c. Roszczenie o naprawienie szkody staje się wymagalne
najwcześniej w dniu, w którym powstaje szkoda, a nie w dniu nienależytego
wykonania zobowiązania. Początek przedawnienia należy łączyć ze szkodą, która u
powodów powstała w dniu wypłacenia im emerytury w zaniżonej wysokości.
Szkoda powstawała sukcesywnie, za każdym razem, gdy powodom wypłacano
zaniżone świadczenie emerytalne. Powodowie zobowiązani byli wykazać szkodę
majątkową pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z nienależytym
wykonaniem zobowiązania przez pracodawcę. Wykazanie wysokości szkody mogło
nastąpić poprzez zsumowanie różnicy wysokości świadczeń należnych powodom w
spornych okresach i świadczeń otrzymanych przez powodów. W ocenie Sądu
powodowie bezspornie wykazali poniesienie i wysokość szkody majątkowej. Gdyby
swoje roszczenia skierowali przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych,
wówczas byłyby one roszczeniami o świadczenie okresowe, roszczeniami o
wyrównanie świadczenia emerytalnego.
Sąd pierwszej instancji podniósł, że sprawy z powództwa byłego pracownika
przeciwko zakładowi pracy o odszkodowanie z tytułu otrzymywania niższego
świadczenia emerytalnego wskutek nienależytego dopełnienia obowiązków przez
zakład pracy należą do kategorii spraw z zakresu prawa pracy w rozumieniu art.
476 § 1 pkt 1 k.p.c., jako sprawy o roszczenia związane ze stosunkiem pracy, nie
zaś jako sprawy ze stosunku pracy. Roszczenia powodów nie są roszczeniami ze
stosunku pracy, bowiem nie dochodzą oni sprostowania świadectwa pracy, a
odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku wystawienia wadliwego świadectwa
7
pracy (art. 99 § 1 i 2 k.p.) inną niż utrata zarobków w związku z pozostawaniem bez
pracy.
Zdaniem Sądu Rejonowego, pojęcie „sprawy z zakresu prawa pracy" jest
przedmiotowo szersze od pojęcia „sprawy ze stosunku pracy", obejmuje ono
bowiem również sprawy związane ze stosunkiem pracy, ale niebędące
roszczeniem ze stosunku pracy. Przepis art. 291 § 1 k.p. precyzyjnie wskazuje, iż z
upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, ulegają
przedawnieniu roszczenia ze stosunku pracy. Przepis ten nie wymienia roszczeń
związanych ze stosunkiem pracy, do których należą roszczenia zgłoszone przez
powodów. Przedawnienie roszczeń powodów nie może być ocenione na podstawie
Kodeksu pracy.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją przez stronę pozwaną.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 18 maja
2010 r., oddalił apelację.
W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, iż w
przedmiotowej sprawie pozwany pracodawca ponosi względem powodów
odpowiedzialność opartą na art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p. z tytułu wystawienia
wadliwego świadectwa pracy.
Sąd Okręgowy zaznaczył, iż w zakresie problematyki wystawienia
pracownikowi przez pracodawcę świadectwa pracy treść zobowiązania tego
ostatniego podmiotu określa art. 97 § 2 k.p. Z mocy tego przepisu w świadectwie
pracy należy podać m.in. informacje niezbędne do ustalenia uprawnień
pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Doprecyzowanie
obowiązków w tym zakresie zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej w dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy
oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania wprowadzające w § 1 ust. 1 pkt
11 wymóg wskazania okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (co obejmuje także pracę górniczą). Jednocześnie Sąd
Okręgowy podniósł, że dodatkowym potwierdzeniem zakresu obowiązków
pracodawcy co do wykazania w świadectwie pracy okresów pracy górniczej są
przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych. Istotny jest w tym zakresie zwłaszcza przepis art. 125a
8
§ 2 stanowiący, iż płatnik składek jest zobowiązany do wystawienia dokumentów
(zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, okresów pracy górniczej oraz okresów pracy na kolei.
Jednocześnie nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że odpowiedzialność za
niedopełnienie lub nienależyte dopełnienie obowiązku prawidłowego wpisania w
świadectwie pracy okresów pracy górniczej i wynikłą z takiego zachowania szkodę
ponosi pracodawca na podstawie Kodeksu cywilnego. Zdaniem Sądu Okręgowego,
podstawę odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracownikowi wskutek
odmowy poświadczenia zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w
szczególnym charakterze, wynikającej z nienależytego wykonania obowiązku
prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy i akt
osobowych pracownika (art. 94 pkt 9a k.p.), stanowi art. 471 k.c. w związku z art.
300 k.p. Sąd drugiej instancji zaakcentował dodatkowo, że żaden przepis nie
nakłada na organ emerytalno-rentowy obowiązku kontrolowania zgodności zapisów
zawartych w świadectwie z danymi zawartymi w znajdującej się w posiadaniu
pracodawcy dokumentacji związanej z wykonywaniem pracy górniczej. Tym samym
nie jest dopuszczalne obciążanie ZUS-u skutkami błędów innych instytucji, w
szczególności zakładów pracy (pracodawców), którzy nienależycie wykonali swoje
obowiązki. Sąd Okręgowy stwierdził, że naruszenie przez pracodawcę obowiązku
wydania pracownikowi właściwego (kompletnego) świadectwa pracy i wyrządzenie
szkody wywołanej brakiem informacji lub podaniem informacji błędnych rodzi
odpowiedzialność odszkodowawczą.
Zdaniem Sądu Okręgowego, skoro odpowiedzialność pozwanego wobec
powoda za zaniżenie wysokości emerytury, będące następstwem nieprawidłowego
wystawienia świadectwa pracy, jest odpowiedzialnością kontraktową, której
podstawę prawną stanowi art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p., „tym samym”
także do przedawnienia roszczenia powoda należy stosować przepisy ogólne
kodeksu cywilnego zawarte w art. 117-125. Konstatacji tej nie zmienia, w ocenie
Sądu, okoliczność, iż sprawy z powództwa pracownika (byłego pracownika)
przeciwko pracodawcy (byłemu pracodawcy) o odszkodowanie z tytułu wystawienia
nieprawidłowego świadectwa pracy są sprawami z zakresu prawa pracy w
rozumieniu art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c., jako sprawy o roszczenia związane ze
9
stosunkiem pracy. Tym samym nie ma racji skarżący, iż przy ocenie podniesionego
przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia Sąd Rejonowy wadliwie nie
zastosował przepisu art. 291 § 1 k.p. Przepis ten nie wymienia bowiem roszczeń
związanych ze stosunkiem pracy, a jedynie roszczenia ze stosunku pracy. A takim
nie są roszczenia zgłoszone przez powodów. W związku z powyższym, w ocenie
Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, iż do roszczenia
zgłoszonego przez powoda ma zastosowanie 10-letni okres przedawnienia,
określony w art. 118 k.c.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości skargą kasacyjną wniesioną
przez stronę pozwaną, w której zarzucono naruszenia prawa materialnego poprzez:
niewłaściwe zastosowanie art. 6 k.c. w związku z art. 471 k.c. poprzez przyjęcie, że
powodowie wykazali, iż skarżący nienależycie wykonał swoje zobowiązania
wydając im świadectwa pracy nieuwzględniające pracy górniczej w wymiarze
półtorakrotnym, a także poprzez przyjęcie, że powodowie wykazali istnienie
adekwatnego związku przyczynowego między wydaniem im takich świadectw, a
doznaną szkodą; niewłaściwe zastosowanie art. 471 k.c. poprzez przyjęcie, że
skarżący wydając świadectwa pracy z określeniem stanowisk pracy zgodnie z
brzmieniem rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia
1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk
pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej
emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 r., Nr 2 poz. 8 ze zm.) w sposób nienależyty
wykonał swoje zobowiązania, a także przyjęcie, iż uczynił to w sposób zawiniony;
niewłaściwe zastosowanie art. 471 k.c. w związku z art. 361 § 1 k.c. poprzez
przyjęcie istnienia adekwatnego związku przyczynowego między wydaniem przez
skarżącego świadectw pracy nieuwzględniających pracy górniczej w wymiarze
półtorakrotnym, a poniesioną przez powodów szkodą w postaci zaniżenia
świadczeń emerytalnych w sytuacji występowania innej okoliczności pozostającej w
adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą, a polegającej na zwłoce powodów
w dochodzeniu emerytur w wymiarze półtorakrotnym spowodowanej brakiem
należytej staranności ze strony powodów; niewłaściwe zastosowanie art. 365 § 1
k.p.c. poprzez przyjęcie, że prawomocnymi orzeczeniami sądu wydanymi w innych
postępowaniach, których stroną nie był skarżący, związany jest także sąd drugiej
10
instancji; niezastosowanie art. 362 k.c. w związku z art. 471 k.c. poprzez
nieuwzględnienie przyczynienia się powodów do szkody przez brak należytej
staranności przy składaniu wniosków o emerytury, zwłokę w złożeniu przez
powodów wniosków o przeliczenie świadczeń, a także przez brak odwołania się od
decyzji organu rentowego ustalającej wymiar emerytury wskutek wyroku sądowego;
niewłaściwe zastosowanie art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 13.10.1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) oraz
art. 133 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j.
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz.353 ze zm.) przez przyjęcie, że ZUS nie ponosi żadnej
odpowiedzialności za wydanie błędnych decyzji; błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 291 § 1 k.p. w związku z art. 471 k.c. w związku z art. 300 k.p.
poprzez przyjęcie, że roszczenia odszkodowawcze z tytułu nienależytego
wykonania przez pracodawcę zobowiązań, pozostających w związku ze stosunkiem
pracy nie podlegają przedawnieniu zgodnie z art. 291 § 1 k.p., ewentualnie błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 118 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenia
powodów jako pozostające w związku ze świadczeniem okresowym nie podlegają
3-letniemu przedawnieniu zgodnie z art. 118 k.c. tak jak świadczenia okresowe.
W skardze kasacyjnej zarzucono również naruszenie przepisów
postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy „poprzez
niewłaściwe zastosowanie art. 382 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez
brak oceny dowodu w sprawie jakim jest wyrok sądu wydany w sprawie, w której
skarżący nie uczestniczył.”
Wskazując na powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 18 maja 2010 r. w całości i przekazanie sprawy temu sądowi do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcie o kosztach w sprawie kasacyjnej;
ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18 maja
2010 r. w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództw, a
ponadto o zasądzenie od powodów na rzecz skarżącego kosztów procesu.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Strona pozwana podała, że skarży wyrok Sadu Okręgowego w całości,
jednakże w treści skargi wymieniła tylko trzech powodów (spośród pięciu) co do
11
których skarga kasacyjna jest dopuszczalna ze względu na wartość przedmiotu
zaskarżenia wyznaczony wysokością uwzględnionych roszczeń. W tej sytuacji
należy przyjąć, że w istocie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony
tylko co do powodów U., K. i M. wymienionych w treści skargi.
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy odnoszące się do naruszenia
prawa materialnego.
Zarzut naruszenia przepisów postępowania nie może być uznany za
skuteczny już z tego powodu, że wpływ zarzucanego uchybienia na wynik sprawy
nie został w skardze przedstawiony (art. 3983
1 pkt 2 k.p.c.). W wypadku zarzutu
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (w którym uregulowane zostały wymagania dotyczące
uzasadnienia wyroku) z reguły nie występuje wpływ na wynik sprawy, gdyż
uzasadnienie – jak wiadomo – sporządzane jest po rozstrzygnięciu. Stąd
ewentualne wady uzasadnienia nie mają wpływu na wynik sprawy. W orzecznictwie
Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
wyjątkowo może stanowić uzasadnioną podstawę skargi wówczas, gdy
uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji sporządzone zostało w taki sposób, że
niemożliwe jest przeprowadzenie kontroli kasacyjnej. Z nowszych orzeczeń można
wymienić wyroki: z 24 listopada 2010 r. (I PK 107/10, LEX 737366), z 9 września
2010 r. (I CSK 679/09, LEX 622199) i z 24 sierpnia 2010 r. (I UK 76/10, LEX
653655). Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie ma takich wad. Zarzut naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c. został w skardze powiązany z zarzutem naruszenia art. 382 k.p.c.
odnoszącym się do podstaw orzekania przez sąd drugiej instancji. Skarżący
podniósł, ze Sąd Okręgowy nie rozważył w uzasadnieniu swego wyroku znaczenia
wyroku (i decyzji ZUS) odnoszących się do podstawy wymiaru emerytury powoda
dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu w tej sprawie. Ta kwestia nie może być
podnoszona w związku z podstawą faktyczną wyroku sądu drugiej instancji.
Znaczenie podwyższenia emerytury powoda i przyczyny wcześniejszego ustalenia
jej w niższej kwocie są istotne w tej sprawie, jednakże polemika z poglądem Sądu
przyjętym za podstawę rozstrzygnięcia nie może być skutecznie prowadzona przy
odwołaniu się do przepisów art. 382 i 328 § 2 k.p.c.
Rozważanie podniesionych w skardze zarzutów naruszenia prawa
materialnego należy rozpocząć od zarzutu naruszenia art. 291 § 1 k.p. Zarzut ten
12
jest słuszny. Sąd Okręgowy uznał, że przepis ten nie może mieć zastosowania w
tej sprawie, gdyż roszczenia powodów oparte zostały na przepisach prawa
cywilnego a sprawa niniejsza nie jest sprawą ze stosunku pracy lecz sprawą
związaną ze stosunkiem pracy. Sąd Najwyższy nie podziela tego poglądu,
natomiast podziela pogląd odmienny wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2011 r. (I PZP 5/10, LEX nr 685249, Biul. SN
2011 nr 1, poz. 21). Zgodnie z nią, roszczenie o odszkodowanie z tytułu
otrzymywania niższej emerytury wskutek wydania przez pracodawcę
niewłaściwego świadectwa pracy oraz niewydania zaświadczenia o pracy górniczej
przedawnia się na podstawie art. 291 § 1 k.p. Uchwała została wydana w sprawie o
stanie faktycznym analogicznym do występującego w niniejszej sprawie. Sąd
Najwyższy wyraził pogląd, że podstawa dochodzonego roszczenia, którą jest art.
471 k.c. nie przesądza o tym, że do oceny jego przedawnienia winny być
stosowane przepisy prawa cywilnego. W ocenie Sądu Najwyższego przepisy prawa
pracy określają terminy przedawnienia roszczeń powstałych między pracownikiem
a pracodawcą na tle łączącego ich stosunku pracy wobec czego nie ma
uzasadnienia sięganie w tej kwestii do prawa cywilnego na podstawie art. 300 k.p.
Dochodzone w tej sprawie roszczenie wywodzone jest z twierdzenia o
nienależytym wykonaniu przez pracodawcę jego obowiązków w zakresie
wydawania pracownikowi dokumentów potrzebnych do nabycia świadczeń z
ubezpieczenia społecznego. Obowiązki te są uregulowane w Kodeksie pracy (art.
97 § 2 ) i w art. 125 ust. 1 pkt 1 i 1 oraz art. 125a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W przepisach tych nie zostały
określone sankcje za niewykonanie tych obowiązków, stąd potrzeba sięgnięcia do
regulacji prawa cywilnego odnoszącej się do odpowiedzialności z tytułu
nienależytego wykonania zobowiązań. Nie ma natomiast uzasadnienia sięganie do
przepisów prawa cywilnego dotyczących przedawnienia roszczeń, skoro źródłem
dochodzonego od pracodawcy roszczenia pracownika jest stosunek pracy. Kwestia
przedawnienia takich roszczeń jest uregulowana w prawie pracy – w art. 291 k.p. Z
tych względów zarzut naruszenia art. 291 § 2 k.p. okazał się słuszny.
13
Uzasadniony jest też zarzut naruszenia art. 471 k.c. W przepisie tym
uregulowana została odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania. Jest to odpowiedzialność oparta na
zasadzie winy. Do przypisania pracodawcy odpowiedzialności za szkodę, jaką
poniósł pracownik otrzymujący przez kilka lat emeryturę w zaniżonej wysokości nie
jest wystarczające ustalenie wydania nienależycie sformułowanych dokumentów
potrzebnych do nabycia świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Sąd Okręgowy
zaniechał poczynienia ustaleń co do winy pracodawcy. Ustalenia te nie mogą
ograniczać się do stwierdzenia, że świadectwo pracy i zaświadczenie okazały się
(„obiektywnie”) nieprawidłowe. Sąd drugiej instancji nie ustosunkował się do
twierdzeń pracodawcy co do tego, że dołożył należytej staranności wykonując
obowiązki w zakresie sporządzenia dokumentów potrzebnych do nabycia
świadczenia z ubezpieczenia społecznego.
Natomiast nie ma wpływu na odpowiedzialność pracodawcy zakres
ewentualnej odpowiedzialności organu rentowego względem ubezpieczonego.
Zasadność tych zarzutów skargi powoduje konieczność uchylenia
zaskarżonego wyroku na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. Pozostałe kwestie
podniesione w zarzutach skargi kasacyjnej mogłyby być rozważone dopiero po
uzupełnieniu ustaleń koniecznych dla zastosowania prawa materialnego w celu
oceny roszczeń powoda.