Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 319/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z odwołania S. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 kwietnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok z dnia 23
czerwca 2010 r. Sądu Okręgowego i oddalił odwołanie S. S. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 sierpnia 2009 r., którą odmówiono
wnioskodawcy prawa do przeliczenia emerytury z zastosowaniem przelicznika 1,8
za każdy rok pracy górniczej.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił: I. naruszenie prawa
materialnego, przez: 1) błędną wykładnię i niezastosowanie art. 50d ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. ustawy emerytalnej w związku z załącznikiem Nr 3
poz. 4 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia
1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk
pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej
emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r., Nr 2 poz. 8, zwanego dalej rozporządzeniem)
2
i niezaliczenie spornego okresu pracy wnioskodawcy w wymiarze półtorakrotnym
pomimo, że było on zatrudniony na stanowisku operatora spycharek i maszyn
wieloczynnościowych na odkrywce przy wykonywaniu innych prac przodkowych
związanych z bezpośrednim urabianiem nadkładu i złoża; 2) naruszenie art. 2 i 32
Konstytucji RP polegające na nierównym traktowaniu ubezpieczonych przez organ
rentowy oraz orzekające w sprawie Sądy poprzez wydawanie różnych orzeczeń w
podobnym stanie faktycznym i prawnym; II. naruszenie prawa procesowego, które
miało istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez: 1) naruszenie zasady
bezpośredniości (art. 382 k.p.c.) i całkowicie odmienną ocenę materiału
dowodowego niż Sąd pierwszej instancji bez przeprowadzenia choćby
uzupełniająco własnego postępowania dowodowego; 2) nierozpoznanie istoty
sprawy (art. 391 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c.) polegające na nieodniesieniu
się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do ustawowego określenia w art. 50d ust.
1 pkt 1 pojęcia „inne prace przodkowe" oraz niezdefiniowaniu na użytek choćby
zaskarżonego wyroku pojęcia „przodka".
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez przyznanie
prawa do emerytury górniczej.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniony został po
pierwsze - potrzebą wykładni wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów
art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w kwestii dookreślenia pojęć „przodka" oraz
„inne prace przodkowe" zawartych w treści tego przepisu oraz po drugie –
oczywistą zasadnością skargi, gdyż Sąd odwoławczy, wskutek pobieżnej oceny
materiału dowodowego, dokonał odmiennych ustaleń niż Sąd pierwszej instancji,
często całkowicie niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym oraz błędnej
wykładni art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, a w konsekwencji odmówił
wnioskodawcy prawa do przeliczenia emerytury górniczej za sporny okres według
przelicznika 1,8 w sytuacji, gdy dotychczas wszyscy operatorzy spycharek
pracujący przy innych pracach przodkowych wspomagających pracę
podstawowych urządzeń wydobywczych otrzymywali takie prawo decyzjami organu
rentowego lub wskutek wyroków sądów.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 3984
§ 2 k.p.c. wymaga, aby wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania stanowił odrębny element pisma niezależny od
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Uzasadnienie wniosku natomiast powinno nawiązywać do przesłanek przyjęcia
skargi do rozpoznania określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów, 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Spełnienie wymagania z art. 3984
§ 2 k.p.c.
powinno zatem przybrać formę wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym
skarżący wskaże, jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na
uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie
uzasadni, dlaczego odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek.
Poprzestanie w tym zakresie na sformułowaniu podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnieniu jest niewystarczające, bo chociaż przy konstruowaniu obu
wymaganych elementów skargi argumenty mogą być podobne, to Sąd Najwyższy
bada je na różnych etapach postępowania kasacyjnego.
Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika konieczność nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób
oczywisty. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu
(przepisów) nie prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, czyli że jej zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka”
(prima facie) i w sposób oczywisty prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za
błędny i jego wzruszenia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane).
4
Jest tak dlatego, że o ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej
podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania koniecznej jest
wykazanie kwalifikowanej podstawy naruszenia konkretnych i powołanych w
podstawach kasacyjnych przepisów prawa materialnego lub procesowego
widocznej przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez wdawania się w
pogłębioną analizę prawną.
Skarżący w ogóle nie podejmuje próby wykazania istnienia tak rozumianej
oczywistej zasadności skargi kasacyjnej z uwagi na naruszenie przez Sąd drugiej
instancji art. 50d ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, poprzestając na odwołaniu się do
rozstrzygnięć w sprawach o podobnym stanie faktycznym i prawnym, co jest
niewystarczające dla przyjęcia istnienia rozpatrywanej przesłanki (por. także wyrok
Sadu Najwyższego z dnia 28 maja 2008 r., I PK 259/07, OSNP 2009 nr 19-20, poz.
256, w którym stwierdzono, że na proces stosowania prawa składa się nie tylko
ustalenie stanu faktycznego, ale także poddanie wykładni właściwych przepisów w
celu ustalenia treści normy prawnej, dokonanie subsumcji stanu faktycznego do tej
normy oraz ustalenie wynikających z niej skutków prawnych; w konsekwencji
proces wykładni prawa jest wieloetapowy i złożony i - w zależności od
zastosowanych metod - może prowadzić i niejednokrotnie prowadzi do różnych
rezultatów). Wykazanie oczywistej zasadności skargi w zakresie naruszenia
powołanego przepisu jest zresztą niemożliwe o tyle, że skarżący formułuje
jednocześnie rodzącą się na jego tle wątpliwość, w jego ocenie tak istotną, że
wymagającą zaangażowania Sądu Najwyższego.
Odwołanie się do przesłanki istnienia potrzeby wykładni przepisów prawnych
budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
sądów wymaga wykazania, że określony przepis prawa, mimo że budzi poważne
wątpliwości (ze wskazaniem, na czym te poważne wątpliwości polegają), nie
doczekał się wykładni, bądź że jego niejednolita wykładnia wywołuje rozbieżności w
orzecznictwie sądów, które należy przytoczyć (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, OSNC 2002 nr 12, poz.
151 i z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02, niepublikowane). W myśl
utrwalonego orzecznictwa, nie istnieje potrzeba wykładni przepisów prawa ani nie
występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne, jeżeli Sąd Najwyższy wyraził
5
swój pogląd we wcześniejszym orzecznictwie, a nie zachodzą okoliczności
uzasadniające zmianę tego poglądu. Ponadto rozstrzygnięcie zagadnienia
prawnego lub wątpliwości interpretacyjnych nie może się sprowadzać do
odpowiedzi na zarzuty skarżącego skierowane pod adresem zaskarżonego
orzeczenia ani też do odpowiedzi na wątpliwości skarżącego, które można wyjaśnić
za pomocą obowiązujących reguł wykładni bądź w drodze prostego zastosowania
przepisów (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego dnia 16 stycznia 2003 r.,
I PK 230/02, OSNP-wkładka 2003 nr 13, poz. 5).
Wskazując na potrzebę wykładni art. 50d ust. ustawy emerytalnej skarżący
odwołuje się do rozbieżności w orzecznictwie sądów, jednakże żadnego z tych
orzeczeń nie przytacza. Nadto wbrew prezentowanemu w skardze stanowisku,
podnoszona przez skarżącego kwestia nie wymaga wykładni, gdyż orzecznictwo
Sądu Najwyższego w tym zakresie jest ugruntowane. W orzecznictwie tym
podkreśla się, że o uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w
wymiarze półtorakrotnym decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych
przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa
stanowiska określona w angażach lub zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w
szczególnych warunkach (wyroki z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97,
OSNAPiUS 1999 nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00,
OSNAPiUS 2002 nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr
621137); nie może o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez
pracodawcę ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy dokonana
przez komisję weryfikacyjną (wyrok z dnia 6 września 2011 r., I UK 70/11,
niepublikowany); praca „na odkrywce” w kopalniach węgla brunatnego (siarki) jest
odpowiednikiem pracy „w przodkach” pod ziemią i polega na zatrudnieniu przy
pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z wydobywaniem
kopalin, pozyskiwaniu złóż (wyrok z dnia 28 kwietnia 2010 r., I UK 339/09, LEX nr
607444 oraz z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 360/10, LEX nr 949021); istotne jest,
aby prace wykonywane przez górnika były bezpośrednio związane z
wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy
montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i
transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych, a
6
pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym
procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i
wydobywaniu kopalin (wyroki z dnia 11 lutego 2010 r., I UK 236/09, LEX nr 585722
oraz z dnia 24 marca 2011 r., I UK 328/10, LEX nr 811825).
Sąd Najwyższy nie dostrzega w skardze kasacyjnej wystarczających
argumentów przemawiających za odstąpieniem od tej wykładni, tym bardziej że
treść uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania wskazuje na to, iż
skarżącemu w rzeczywistości chodzi o ocenę prawidłowości stanowiska Sądu
Apelacyjnego w przedmiocie ustalenia, że wykonywał prace operatora maszyn
budowlanych oraz sprzętu technologicznego „na terenie całej odkrywki”, a w
rezultacie prace na przodku nie były przez niego wykonywane stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c.