Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2013 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Wiszniewska

Sędziowie: SA Danuta Jezierska (spr.)

SA Małgorzata Gawinek

Protokolant: sekretarz sądowy Piotr Tarnowski

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2013 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółki akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w S.

przeciwko D. R. Deutschland AG z siedzibą w M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 8 maja 2012 r., sygn. akt VIII GC 300/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  powództwo oddala;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem kosztów pełnomocnictwa;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 8599 (osiem tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 276 (dwieście siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Danuta Jezierska SSA Iwona Wiszniewska SSA Małgorzata Gawinek

Sygn. akt I ACa 522/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanej D. R. Deutschland AG z siedzibą w M. na rzecz powoda Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w S. kwotę 27.013,05 euro z ustawowymi odsetkami od kwoty 13.499,59 euro od dnia 11 czerwca 2009 r. i od kwoty 13.513,46 euro od dnia 3 maja 2009 r., oddalił powództwo co do odsetek za dzień 2 maja 2009 r. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że (...) Spółka Akcyjna w S. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawierała z pozwaną D. R. Deutschland w H. umowy przewozu towarów. W ramach tych umów realizowała przewóz na trasie S. G.­W. - S. G.. W dniu 11 marca 2009 r. spółka wykonała na rzecz pozwanego usługi transportowe zgodnie z umową, co stało się podstawą do wystawienia w dniu 13 marca 2009 r. faktury VAT na kwotę 13.514,23 euro. Pozwana przekazała powyższą kwotę na konto przewoźnika w dniu 4 maja 2009 r. Kolejna umowa przewozu została przez Spółkę (...) S.A. wykonana na tej trasie w dniu 9 kwietnia 2009 r., co stanowiło podstawę do wystawienia faktury VAT na kwotę 13.513,46 euro. Jako termin płatności wskazano 1 maja 2009 r. Strony ustaliły wysokość wynagrodzenia przewoźnika na 12,90 euro za tonę przewożonego towaru. Trasa przewozu rozpoczynała się w niemieckiej miejscowości P. i wiodła przez G.. Do stacji S. G. przewóz realizowany był przez pozwaną. Umowę o analogicznej treści (...) S.A. zawarła z pozwaną również w maju 2009 r. Przewóz miał zostać wykonany na tej samej trasie, a wynagrodzenie za tonę towaru zostało ustalone na tym samym poziomie. Przewóz został wykonany w dniu 26 maja 2009 r., co stanowiło podstawę do wystawienia pozwanemu faktury VAT na kwotę 13.499,59 euro. Pismem z dnia 16 lutego 2010 r. powód - Syndyk Masy Upadłości R.C.O S.A. w S. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 27.013,05 euro z tytułu należności wynikających z faktur VAT (...) nr (...) i (...), w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 4 marca 2010 r. Wobec (...) Spółki Akcyjnej w S. ogłoszona została upadłość obejmująca likwidację majątku dłużnika.

Mając na uwadze takie ustalenia Sąd Okręgowy uznał powództwo, poza odsetkami za dzień 2 maja 2009 r., za zasadne.

Zdaniem Sądu w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć, jakie przepisy znajdują zastosowanie dla oceny wzajemnych obowiązków stron wynikających z umowy przewozu, jak też zgłoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczeń oraz skuteczności potrącenia.

Pozwana utrzymywała, iż oceny tej dokonywać należy w oparciu o przepisy Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami COTIF z dnia 9 maja 1980 r., a w szczególności CIM - załącznik B do konwencji. Tymczasem na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w ocenie Sądu, nie można było przyjąć, że upadła spółka wykonała zlecenie transportowe na trasie z Niemiec do Polski, lecz wyłącznie na terenie Polski - pomiędzy stacją S. G. a miejscowością W.. Chcąc się skutecznie przeciwstawić twierdzeniom powoda, to pozwana winna wykazać, zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., że przebieg tej trasy był inny, gdyż to pozwana powoływała się na przedawnienie roszczenia wynikające z powołanej konwencji. Dla poparcia swoich twierdzeń pozwana powoływała się na treść listu przewozowego, przedłożonego przez powoda, z którego wynikać miało, iż przewóz odbywał się na trasie G. - S.. Jednak analizowany list przewozowy, zdaniem Sądu, obrazował całą trasę przewozu ładunku, a nie wyłącznie jej część realizowaną przez spółkę (...). Przewoźnikiem umownym, na co wskazywała rubryka (...) (...) tego listu była pozwana, zatem decydujące znaczenie miało ustalenie, w jakim państwie doszło do wydania towaru przewoźnikowi ( spółce (...)). Tymczasem w fakturach wystawionych przez upadłego umieszczono zapis "usługi transportowe na terenie Polski - S. G. - W. - S. G.". Co prawda, zdaniem tego Sądu, treść faktur nie przesądzała o zakresie ustalonych przez strony obowiązków stron, niemniej analizowane dokumenty zostały wystawione bezpośrednio po wykonaniu przewozu, co pozwala na przyjęcie, iż obrazują one rzeczywiste zdarzenie i odzwierciedlają przedmiot umowy. Strona pozwana nie zakwestionowała prawdziwości tych zapisów, ani po otrzymaniu faktur ani też w piśmie procesowym z dnia 1.02.2012 r., a w toku postępowania nie naprowadziła innych dowodów pozwalających na dokonanie odmiennych ustaleń, niż te, które wynikają z zapisów faktur. O zastosowaniu w niniejszej sprawie przepisów konwencji COTIF nie mógł również przesądzać fakt, iż list przewozowy został sporządzony na druku oznaczonym symbolami CIM, gdyż powyższa okoliczność świadczyć może jedynie o skorzystaniu z szablonu stosowanego w obrocie międzynarodowym oraz prawie stosowanym do umowy przewozu zawartej przez nadawcę lub odbiorcę z głównym przewoźnikiem (przewoźnikiem umownym) tj. pozwanym. Sąd wskazał, że wprawdzie przepisy art. 27 § 2 Konwencji odnoszą się także do przewoźnika podwykonawcy, jednakże dotyczy to tylko reguł odpowiedzialności przewoźnika. Nie można zatem na tej podstawie wysuwać wniosku o zastosowaniu w relacji przewoźnik - przewoźnik podwykonawca wszystkich przepisów Konwencji, w tym także odnoszących się do przedawnienia roszczeń.

Z uwagi zatem na fakt, że strony umowy przewozu miały siedzibę w innych krajach i łączącył je stosunek prawny związany jest więcej niż z jednym państwem, dla oceny jakie przepisy powinny mieć zastosowanie konieczne było posłużenie się regulacjami prawa prywatnego międzynarodowego. W pierwszej kolejności Sąd odniósł się do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I-Dz. Urz. UE L 177 z 04.07.2008 r.) i przyjął, że nie ma ono w sprawie zastosowania, z uwagi na treść art. 28. Tym samym oceny stosunku prawnego Sąd dokonał w oparciu o Konwencję o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, podpisaną w dniu 19 czerwca 1980 r. w Rzymie ("konwencja rzymska"), która weszła ona w życie wobec Polski z dniem 1 sierpnia 2007 r. Sąd Okręgowy wskazał, że według art. 4 ust. 1 tej Konwencji, jeżeli wybór prawa właściwego dla umowy zgodnie z artykułem 3 nie został dokonany, umowa podlega prawu państwa, z którym wykazuje ona najściślejszy związek. Jeżeli jednak część umowy, która da się oddzielić od reszty, wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, wówczas do tej części można zastosować w drodze wyjątku prawo tego innego państwa. Zdaniem Sądu, w analizowanym stanie faktycznym wybór prawa nie został przez strony dokonany, gdyż nie można uznać za takowy odwołania się do przepisów Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami COTIF. Odniesienie się przez strony do regulacji konwencji COTIF stanowić może co najwyżej wskazanie materialno - prawne, równoznaczne z włączeniem postanowień Konwencji do postanowień umownych łączących strony. Postanowienia umowne nie mogą jednakże regulować skutecznie kwestii przedawnienia roszczeń i zmieniać w tym zakresie norm prawa powszechnego. Sąd przywołał art. 4 ust. 4 Konwencji rzymskiej, który do umów przewozu konstruuje domniemanie, wedle którego przyjmuje się, iż umowy te wykazują najściślejszy związek z tym państwem, w którym w chwili zawierania umowy przewoźnik miał swoje główne przedsiębiorstwo, o ile w państwie tym znajduje się także miejsce załadunku lub miejsce rozładunku albo główne przedsiębiorstwo nadawcy (...). Tym samym należało przyjąć trzeba, iż właściwe dla umowy przewozu stron będzie prawo polskie. Spółka (...) miała bowiem siedzibę w S., zaś zarówno miejsce załadunku, jak i miejsce rozładunku znajdowało się na terenie Polski (odpowiednio S. G. i W.). Za podstawę prawną powództwa należało przyjąć więc przepisy ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe, jako że powód dochodził zapłaty należności z tytułu zawartej umowy przewozu przesyłki towarowej (art. 35 i 75 ustawy).

Sąd wskazał, że pozwana nie kwestionowała wykonania umów przewozu wskazanych w fakturach dołączonych do pozwu. W zakresie podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia Sąd przywołał zaś art. 77 Prawa przewozowego. Podreślił, że daty płatności wskazano w wystawionych przez spółkę (...) fakturach na 1 maja 2009 r. i 10 czerwca 2009 r., zatem przedawnienie roszczeń powoda nastąpiłoby odpowiednio 2 maja 2010 r. i 11 czerwca 2010 r. Jednak okres przedawnienia, po myśli art. 77 ust. 4 ustawy, uległ zawieszeniu na okres przewidziany do załatwienia reklamacji. Okres ten wynosił, zgodnie z brzmieniem art. 75 ust. 2 ustawy, 3 miesiące, liczone od dnia otrzymania przez dłużnika wezwania do zapłaty. Wezwanie do zapłaty z dnia 16 lutego 2010 r. zostało prawidłowo doręczone pozwanej w dniu 4 marca 2010 r., stąd od tego dnia do 4 czerwca 2010 r. termin przedawnienia nie biegł. Z tych względów ustalony początkowy termin przedawnienia należało "przedłużyć" o trzy miesiące. Skutkowało to uznaniem, że roszczenia wynikające z faktury VAT nr (...) uległy przedawnieniu z dniem 2 sierpnia 2010 r., zaś z faktury VAT nr (...) września 2010 r. Skoro strona powodowa wniosła pozew w dniu 2 lipca 2010 r., to uczyniła to przed upływem terminu przedawnienia roszczeń.

Chybiony, zdaniem Sądu, okazał się również zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut potrącenia. Dokumenty złożone przez pozwaną nie pozwaliły bowiem na stwierdzenie, iż pozwana złożyła wobec powoda oświadczenie o potrąceniu - zgodnie z wymogami art. 498 k.c. Nie mogło stanowić takiego oświadczenia dokonanie określonych zapisów w księgowości pozwanej, skoro czynności te odbywały się bez jakiegokolwiek udziału powoda a w myśl natomiast art. 479 ¹⁴ § 4 k.p.c. do potrącenia w toku postępowania mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami.

Te okoliczności skutkować musiały uwzględnieniem powództwa w zakresie należności głównej w całości.

Rozstrzygniecie o odsetkach oparte zostało na przepisie art. 481 § 1 k.c. Odsetki od kwot wskazanych na fakturach zostały przyznane od dnia następnego po dniu wskazanym jako termin płatności. Jednakże termin płatności wskazany na fakturze VAT nr (...) przypadał na dzień ustawowo wolny od pracy, stąd zasadne było przyjęcie iż termin ten upływał w dniu następnym, to jest 2 maja 2009 r. W konsekwencji odsetki od kwoty 13.513,46 euro przyznano do dnia 3 maja 2009 roku, zaś oddalono powództwo co do odsetek za dzień 2 maja 2009 roku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu oparto o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c.

Z takim rozstrzygnięciem nie zgodziła się strona pozwana D. R. Deutschland AG z siedzibą w M. i zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 8 maja 2012 r. w całości, wnosząc o jego zmianę i oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd II instancji oraz orzeczenie o kosztach.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

I.  Sprzeczność ustaleń Sądu z zgromadzonym materiałem dowodowym poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, iż:

- powód zawierał z pozwaną umowy przewozu towarów koleją trasie S. G. - W. - S. G., gdy tymczasem z treści listu przewozowego (...), wskazanego jako dowód przez powoda, wynika, iż przewóz zlecała (...) R. Z. der (...) &amp: Co.KG. a przewoźników było dwóch: D. R. Deutschland AG (V. B. - przewoźnik umowny, pole (...) (...)) i (...) Spółka Akcyjna (A. B. - inny, kolejny przewoźnik, pole (...) (...));

- wykonane zostały dwa odrębne przewozy: jeden zrealizowany przez pozwaną na terenie Niemiec na podstawie listu przewozowego (...), a drugi wykonywany przez powoda bez żadnego listu przewozowego, a wyłącznie na podstawie faktury wystawionej już po wykonaniu przewozu, gdy tymczasem z treści listu przewozowego (...), wynika, że miał miejsce iż jeden przewóz wykonywany przez dwóch przewoźników;

- treść umowy przewozu, a w szczególności jego trasę określa faktura jednostronnie wystawiona przez powoda już po zakończeniu przewozu, gdy tymczasem treść umowy przewozu, a w szczególności międzynarodowy charakter przewozu, wynika z listu przewozowego (...) wystawionego przed rozpoczęciem przewozu, w którym wskazano zlecającą przewóz (...) R. Z. der (...) &amp: Co.KG., a jako przewoźników pozwaną i powoda;

II. naruszenia prawa materialnego, a mianowicie:

1.  błędną interpretację przez Sąd I instancji Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami COTIF (Dz.U. z 2007 nr 100 poz. 674 - tekst jednolity z późniejszymi zmianami), w tym CIM – załącznika B do Konwencji COTIF „przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu kolejami” a w szczególności:

- art. 3 CIM, gdyż „przewoźnik” w rozumieniu CIM to nie tylko przewoźnik umowny, z którym nadawca zawarł umowę przewozu (czyli pozwana), ale również kolejny przewoźnik odpowiadający na podstawie tej umowy przewozu (udokumentowanej jednym listem przewozowym CIM) - czyli powód wskazany we (...) (pole (...)) jako „kolejny przewoźnik”;

- art. 12 § 1 CIM, poprzez jego pominięcie, a zgodnie z którym, aż do wykazania dowodu przeciwnego list przewozowy (to jest (...)) stanowi dowód zawarcia i warunków umowy przewozu - a dowodu przeciwnego (np. w postaci innego listu przewozowego) żadna ze stron nie przeprowadziła;

- art. 26 CIM poprzez jego pominiecie, a zgodnie z którym, jeżeli przewóz jest przedmiotem jednej umowy przewozu (a tak wynika z treści listu przewozowego (...)) i jest wykonywany przez kilku kolejnych przewoźników, to każdy przewoźnik przez samo przyjęcie towaru wraz z listem przewozowym uczestniczy w umowie przewozu;

- niezastosowanie art. 48 CIM odnośnie przedawnienia roszczeń pomimo, że przewóz miał charakter międzynarodowy i był realizowany na podstawie Konwencji CIM.;

2.  pominięcie przez Sąd I Instancji art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe, zgodnie z którym dowodem zawarcia umowy przewozu jest potwierdzony przez przewoźnika list przewozowy, zatem dowodem określającym treść umowy przewozu powinien był list przewozowy wystawiony na podstawie polskich przepisów (którego to listu powód nie wskazał jako dowód i przedłożył w postępowaniu), a nie wystawione faktury;

III.  Naruszenie przepisów postępowania, mianowicie:

1.  art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów, tym w szczególności naruszenie zasady logiki, doświadczenia życiowego oraz wiedzy, na skutek przyjęcia przez sąd orzekający. iż:

- fakt zawarcia umowy przewozu i określenia jej treści w liście przewozowym CIM oznacza jedynie skorzystanie z szablonu, a treść umowy należy wyinterpretować z faktur wystawionych przez jednego z przewoźników już po zakończeniu przewozu;

- opis na fakturze wystawionej przez powoda „Usługi transportowe na terenie Polski” pozostaje w sprzeczności z treścią listu przewozowego (...), pomimo iż zgodnie z tym listem przewozowym powód był odpowiedzialny za realizację umowy przewozu na odcinku pomiędzy granicą polsko-niemiecką a stacją docelową - co oznacza że zgodnie z umową udokumentowaną (...) mógł wystawić fakturę opisaną w uproszczeniu "transport na terenie Polski;

2.  artykułu 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wskazanie i nie omówienie w uzasadnieniu wyroku powodów, dla których Sąd nie uznał listu przewozowego (...) (będącego dowodem wskazanym przez powoda) za dokument określający treść umowy przewozu międzynarodowego, w której „przewoźnikiem umownym" była pozwana a „kolejnym przewoźnikiem" był powód.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji, uznając wyrok za słuszny. Podniosła, że powód nie był kolejnym przewoźnikiem, lecz przewoźnikiem podwykonawcą i omówiła status przewoźników w treści listu przewozowego CIM. Wskazała, że w polu (...) tego listu cyfra 1 = przewoźnik kolejny, a cyfra 2 = przewoźnik podwykonawca.

Strona pozwana w odpowiedzi na to pismo podniosła, że w liście przewozowym została wskazana jako kolejny przewoźnik a nie przewoźnik podwykonawca i podtrzymała zarzuty apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej okazała się zasadna i należało ją uwzględnić w całości.

Trafnie bowiem skarżący podniósł, iż Sąd I instancji dopuścił się zarówno obrazy przepisów postępowania – zakresie ustaleń co umowy jak i statusu powoda w zakresie wykonywanego przewozu, jak i przepisów prawa materialnego – co do przepisów, które w sprawie powinny mieć zastosowanie.

W szczególności słuszny okazał się zarzut błędnego przyjęcia przez Sąd Okręgowy, iż wykonane zostały dwa odrębne przewozy, co do których stosowane powinny być różne systemy prawne i że powód przewóz ten wykonywał jako przewoźnik podwykonawca a nie jako kolejny przewoźnik. Błędnie, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przyjął ten Sąd, że tylko do przewozu zrealizowanego przez pozwanego powinna mieć zastosowanie Konwencja o międzynarodowym przewozie towarów kolejami COTIF, w tym CIM załącznik B do konwencji (Dz.U. z 2007 r. nr 100, poz. 674), zaś do powoda – na mocy Konwencji o prawie właściwym dla zobowiązań umownych (zwaną „konwencją rzymską” - Dz.U. z 2008 r. Nr 10, poz. 57) zastosowanie powinny mieć przepisy ustawy Prawo przewozowe (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601) i tam określone terminy przedawnienia roszczeń. Tymczasem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w oparciu o zaoferowane przez strony dowody, nie może ulegać w sprawie wątpliwości fakt, że w oparciu o jeden list przewozowy, realizowana była jedna umowa przewozu na trasie P. – S. G.. Przewóz ten zlecała (...) R. Z. der (...) &amp: Co.KG., zaś odbiorcą przesyłki była (...) spółka z o.o. w S. i przewóz ten był realizowany był przez pozwanego, jako przewoźnika umownego oraz przez (...) Spółkę Akcyjną w S. – jako kolejnego przewoźnika. Okoliczność ta wynika bowiem wprost z treści listu przewozowego (...) i co więcej została ona przyznana przez stronę powodową w piśmie procesowym z dnia 11 lipca 2012 r., stanowiącego odpowiedź na apelację, w której to powód dokonał omówienia objaśnień do tego listu przewozowego. Powód sam wskazał, że pole 57 to inni przewoźnicy, zaś status przewoźników określają cyfry 1 i 2, przy czym cyfra 1 = przewoźnik kolejny, a cyfra 2 = przewoźnik podwykonawca. Tymczasem w rubryce 57 listu przewozowego (...) powód wskazany został jako inny przewoźnik - na odcinku 51 00020-8-51 02074-3, o właściwości „1” (list przewozowy k. 166, z tłumaczeniem k. 251, 252). Tym samym nie może ulegać żadnej wątpliwości, że (...) S.A. posiadała status kolejnego przewoźnika, a nie jak błędnie przyjął Sąd I instancji – przewoźnika podwykonawcy, do którego przepisy cytowanej wyżej Konwencji, o ile strony nie umówiłyby się na jej stosowanie, nie miałyby zastosowania. Kolejnym przewoźnikiem jest bowiem zarówno osoba zobowiązana do przewiezienia przesyłki na podstawie jednej lub kilku umów przewozu zawartych z nadawcą lub odbiorca, jak i osoba, która zawarła umowę o przewóz tylko z pierwotnym przewoźnikiem tej przesyłki. Zatem w realiach niniejszej sprawy uznać należało, wbrew twierdzeniom Sądu Okręgowego, że realizowana była jedna umowa przewozu przez dwóch przewoźników o statusie „przewoźnik umowny” i „kolejny przewoźnik”. Natomiast okoliczność, od jakiej stacji powód przejął od strony pozwanej przesyłkę jest zaś bez znaczenie dla oceny statusu powoda w wykonywanej przez niego umowie przewozu, skoro strony realizowały jedną umowę przewozu. Brak było też tym samym podstaw do różnicowania reżimów prawnych, według których strony miałyby dokonywać rozliczeń w ramach tej jednej umowy. Zgodnie bowiem z artykułem 3 a) przepisów ujednoliconych o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami (CIM – załącznik B do konwencji – Dz.U. 2007, Nr 100, poz. 674) „przewoźnik” oznacza przewoźnika umownego, z którym nadawca zawarł umowę przewozu na podstawie Przepisów ujednoliconych lub kolejnego przewoźnika odpowiadającego na podstawie tej umowy. Z artykułu 26 tej Konwencji wynika zaś, że jeżeli przewóz jest przedmiotem jednej umowy przewozu i wykonywany jest przez kilku kolejnych przewoźników, każdy przewoźnik przez samo przyjęcie towaru wraz z listem przewozowym, uczestniczy w umowie stosownie do warunków określonym w tym dokumencie i przyjmuje wynikające z niej obowiązki. W tym wypadku każdy przewoźnik odpowiada za wykonanie przewozu na całej drodze aż do wydania. Słusznie też zauważył skarżący, że zgodnie z artykułem 12 § 1 tej Konwencji aż do wskazania dowodu przeciwnego, list przewozowy stanowi dowód zawarcia i warunków umowy przewozu oraz przyjęcia towarów przez przewoźnika. Takiego dowodu na okoliczność, iż w liście (...) błędnie określono status (...) S.A. w S. jako kolejnego przewoźnika, zamiast przewoźnika podwykonawcę, strona powodowa nie przestawiła, gdyż dowodem takim nie może być faktura, z niej bowiem statusu Spółki (...) w realizowanej przez strony umowie przewozu nie wynika. Był to dowód, który, wbrew twierdzeniom Sądu I instancji, obciążał stronę powodową a nie pozwaną, gdyż to powód domagał się zapłaty i na okoliczność wykonania umowy przewozu sam przedłożył list przewozowy (...).

Okoliczności te przesądzają zatem, zdaniem Sądu Apelacyjnego, iż w sprawie zastosowanie powinna mieć i to również w zakresie przedawnienia roszczeń - Konwencja COTIF, w szczególności wskazane wyżej przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami (CIM – załącznik B do konwencji), a nie, jak błędnie przyjął Sąd Okręgowy (w oparciu o wskazaną przez ten Sąd „konwencję rzymską”) - przepisy ustawy Prawo przewozowe. Twierdzenia tego Sądu, że nawet przy przyjęciu, iż w sprawie powinna mieć zastosowanie Konwencja COTIF – załącznik CIM, to odniesienie się przez strony do regulacji konwencji COTIF stanowić mogłoby co najwyżej wskazanie materialno - prawne, równoznaczne z włączeniem postanowień Konwencji do postanowień umownych łączących strony, zaś jako postanowienia umowne nie mogłyby one i tak regulować skutecznie kwestii przedawnienia roszczeń i zmieniać w tym zakresie norm prawa powszechnego, nie znajduje żadnego uzasadnienia i podstaw prawnych. Konwencja ta reguluje całość praw i obowiązków stron w zakresie międzynarodowego przewozu towarów kolejami, w tym również terminy i zasady przedawnienia roszczeń z niej wynikających. Artykuł 48 przepisów ujednoliconych o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami CIM – załącznik B do konwencji, wyraźnie stanowi, że roszczenia wynikające z umowy przewozu przedawniają się z upływem jednego roku (§ 1 zdanie pierwsze), a przedawnienie dla roszczeń we wszystkich innych wypadkach niż określone w pkt. a) i b) § 2 art. 48 – biegnie od dnia, od którego przysługuje prawo dochodzenia roszczeń. Dnia wskazanego jako początek biegu przedawnienia nie wlicza się do terminu (art. 48 § 2 „c” CIM). Roszczeń przedawnionych nie można dochodzić nawet na drodze powództwa wzajemnego ani podnosić na drodze sprzeciwu (art. 48 § 4 CIM). W niniejszej sprawie strony nie kwestionowały, iż daty płatności zostały określone w wystawionych przez (...) S.A. w S. fakturach na 1 maja 2009 r. i 10 czerwca 2009 r. Prawo dochodzenia roszczeń powstało więc 2 maja 2009 r. i 11 czerwca 2009 r. Tym samym, zgodnie z § 1 art. 48 przepisów CIM, roszczenia powoda uległy przedawnieniu odpowiednio 2 maja 2010 r. i 11 czerwca 2010 r. Tymczasem pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty został złożony w sądzie przez stronę powodową w dniu 2 lipca 2010 r., a więc po upływie okresu przedawnienia. Zatem roszczenie to, zgodnie z cytowanym wyżej art. 48 § 4 CIM w momencie złożenia pozwu już wygasło i nie mogło być przez stronę powodową skutecznie dochodzone.

Z tych też względów, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., należało zmienić zaskarżony wyrok i powództwo Syndyka masy upadłości (...) Spółki Akcyjnej w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w S. oddalić w całości (pkt. I.1 wyroku), obciążając stronę powodową, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002r. nr 163 poz. 1349 ze zm.) kosztami postępowania (pkt. I.2 wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego zasądzonych w pkt. II wyroku orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002r. nr 163 poz. 1349 ze zm.).

Na podstawie art. 83 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) Sąd Apelacyjny nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 276 zł tytułem wynagrodzenia biegłego tłumacza (pkt. III wyroku).

Danuta Jezierska Iwona Wiszniewska Małgorzata Gawinek