Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 20/12
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Maciej Pacuda (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego D. K.
o ubezpieczenie społeczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 grudnia 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G., wyrokiem z
dnia 11 sierpnia 2011 r., oddalił odwołanie M. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 27 stycznia 2011 r., dotyczącej objęcia D. K. ubezpieczeniami
społecznymi z tytułu zatrudnienia na podstawie umów o świadczenie usług na rzecz
płatnika składek w okresie od 4 stycznia 2010 r. do dnia 29 stycznia 2010 r. oraz
ustalającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe,
wypadkowe i zdrowotne za luty 2010 r.
Apelację od tego wyroku wywiódł płatnik składek reprezentowany przez
pełnomocnika będącego radcą prawnym w dniu 19 października 2011 r. Zarzucając
2
Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa materialnego oraz
procesowego, wniósł o zmianę wyroku bądź jego uchylenie i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń społecznych, postanowieniem z
29 grudnia 2011 r. uznał, że apelacja odwołującej się nie podlega merytorycznemu
rozpoznaniu, a jako wniesiona po upływie terminu określonego art. 369 k.p.c.
podlega odrzuceniu.
Sąd Apelacyjny ustalił, że po ogłoszeniu wyroku w dniu 11 sierpnia 2011 r.
pełnomocnik odwołującej się M. R. złożył ustnie do protokołu wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został mu
doręczony w dniu 6 października 2011 r. W dniu 19 października 2011 r.
pełnomocnik skarżącej wniósł zaś apelację od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 11
sierpnia 2011 r.
Sąd drugiej instancji przypomniał także, iż stosownie do treści art. art. 369 §
1 k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie
dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem, a jeżeli
strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia
sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do
żądania uzasadnienia (art. 369 § 2 k.p.c.). Zgodnie z treścią art. 328 § 1 k.p.c.
orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w terminie tygodniowym
od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia. Momentem początkowym tego
terminu jest chwila ogłoszenia sentencji wyroku, a końcowym data, w której termin
upływa, tj. dzień, który nazwą odpowiada pierwszemu dniu terminu (art. 112 k.c. w
zw. z art. 165 § 1 k.p.c.). Z mocy art. 165 § 2 k.p.c. oddanie pisma procesowego w
polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z
wniesieniem go do sądu.
Sąd Apelacyjny zauważył, że w niniejszej sprawie wyrok Sądu Okręgowego
zapadł w dniu 11 sierpnia 2011 r. i od tego dnia biegł termin do złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia, który upłynął w dniu 18 sierpnia 2011 r. Jeżeli strona
nie zażądała skutecznie uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od
ogłoszenia sentencji wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia w
którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. W przedmiotowej sprawie termin
3
do wniesienia apelacji - biegnący od dnia 18 sierpnia 2011 r. - upłynął więc w dniu 1
września 2011 r. Z akt sprawy wynika z kolei, że pełnomocnik, odwołującej się (
będący radcą prawnym ) apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego
wniósł w dniu 19 października 2011 roku, a więc po upływie ustawowego terminu.
Sąd Apelacyjny wskazał ponadto, że stosownie do treści art. 466 k.p.c.
pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może
zgłosić w sądzie ustnie do protokołu między innymi treść środków odwoławczych i
innych pism procesowych (w tym wniosku o doręczenie uzasadnienia). A contrario
prawo do ustnego zgłoszenia w sądzie wniosku o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem nie przysługuje stronie reprezentowanej przez radcę prawnego
bądź adwokata. W tym zakresie sąd drugiej instancji powołał się na pogląd prawny
zawarty w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 11 stycznia 2000 r. I PKN
579/99 (OSNP 2001/15/488) oraz z dnia 21 kwietnia 2005 r., I PZ 44/04 (OSNP
2006, nr 1-2, poz. 16).
W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny za nieskuteczny uznał
zatem wniosek pełnomocnika odwołującej się M. R. o sporządzenie uzasadnienia
zgłoszony podczas posiedzenia jawnego wyznaczonego w celu publikacji wyroku
Sądu Okręgowego w dniu 11 sierpnia 2011 r. Powyższe oznaczało, że wniesienie
przez radcę prawnego apelacji w imieniu M. R. winno skutkować jej odrzuceniem z
mocy art. 370 k.p.c.
Pełnomocnik odwołującej się złożył zażalenie na postanowienie Sądu
Apelacyjnego z dnia 29 grudnia 2011 r., w przedmiocie odrzucenia apelacji,
zaskarżając je w całości.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie: (1) art. 87 ust. 1 oraz
art. 2 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,
polegające na wyjściu przez Sąd Apelacyjny poza dopuszczalne granice wykładni,
skonstruowaniu normy nieprzewidzianej przez ustawodawcę i oparcie
rozstrzygnięcia na tej normie; (2) art. 466 k.p.c. przez jego błędną wykładnię,
wyrażającą się w uznaniu, że przepis ten uniemożliwia pełnomocnikowi
profesjonalnemu złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku ustnie do
protokołu rozprawy publikacyjnej; (3) art. 328 k.p.c. w zw. z art. 466 k.p.c. przez ich
błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że pełnomocnik ubezpieczonej nie
4
złożył skutecznie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku; (4) art. 328 § 2
k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. przez wydanie uzasadnienia bez wyjaśnienia w stopniu
wystarczającym podstawy prawnej rozstrzygnięcia; (5) art. 369 § 1 k.p.c. przez jego
niezastosowanie; (6) art. 369 § 2 k.p.c. przez jego zastosowanie, pomimo
niezaistnienia przesłanek jego zastosowania; (6) art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370
k.p.c. przez ich zastosowanie, pomimo niezaistnienia przesłanek ich zastosowania.
W nawiązaniu do podniesionych zarzutów wniesiono o uchylenie
zaskarżanego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania, a także o przyznanie na rzecz skarżącej kosztów
postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Zdaniem autora zażalenia, brak podstaw do uznania, że celem przepisu art.
466 k.p.c. jest cokolwiek ponad polepszenie sytuacji procesowej pracownika
(ubezpieczonego). Bez wątpienia ustalone przez Sąd Apelacyjny znaczenie art.
466 k.p.c. pogorszyło sytuację strony reprezentowanej przez profesjonalnego
pełnomocnika. W postępowaniu zwykłym strona ta lub reprezentujący ją
pełnomocnik może bowiem złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku do
protokołu posiedzenia wyznaczonego w celu jego publikacji. Żadnych ograniczeń w
tym względzie nie zawiera art. 328 § 1 k.p.c., ograniczając zgłoszenie
przedmiotowego wniosku jedynie terminem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione. Podniesiony w nim problem był już
przedmiotem rozpoznania Sądu Najwyższego, między innymi w postanowieniach: z
dnia 8 maja 2012 r., II UZ 8/12, II UZ 9/12 i II UZ 10/12 oraz z dnia 10 maja 2012
r., II UZ 12/12 i II UZ 13/12 (dotychczas niepublikowanych). We wszystkich tych
sprawach zapadły analogiczne rozstrzygnięcia, oddalające zażalenie odwołującej
się Moniki Rataj. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie przychyla się do poglądów
wyrażonych w uzasadnieniach powołanych orzeczeń, w związku z czym uznaje za
stosowne odwołać się do nich.
5
Stosownie do art. 125 § 1 k.p.c. pisma procesowe obejmują wnioski i
oświadczenia stron składane poza rozprawą. Przepis ten konstruuje ogólną zasadę
obowiązującą w postępowaniu cywilnym, z której wynika, że czynności procesowe
poza rozprawą dokonywane są w formie pism procesowych. Posiedzenia jawne
dzielą się na rozprawy oraz inne posiedzenia jawne niebędące rozprawami.
Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym (art. 326 § 2 k.p.c.), lecz po
zamknięciu rozprawy (art. 316 § 1 in principio k.p.c.), co oznacza, że wniosek
strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku, składany jest poza rozprawą, a więc i
on musi przybrać postać pisma procesowego. Wyjątek od przedstawianej zasady
został ustanowiony w art. 466 k.p.c., stosownie do którego pracownik lub
ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie
właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i
innych pism procesowych. Błędne jest zatem założenie, na którym zbudowano
argumentację zażalenia, że w postępowaniu zwykłym wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku może być złożony w formie ustnej do protokołu. O formie tego
wniosku decyduje bowiem treść art. 125 § 1 k.p.c., a nie art. 328 § 1 k.p.c. W
konsekwencji przedstawiona przez sąd drugiej instancji interpretacja art. 466 k.p.c.
nie pogarsza sytuacji procesowej pracownika i ubezpieczonego w porównaniu do
uprawnień stron w postępowaniu zwykłym.
Wykładnia językowa art. 466 k.p.c. jest natomiast jednoznaczna. Dotyczy on
pracownika lub ubezpieczonego działających bez adwokata lub radcy prawnego.
Odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego
jednoznacznym brzmieniem mogą z kolei uzasadniać tylko szczególnie istotne i
doniosłe względy prawne, społeczne, ekonomiczne lub moralne. Przepis art. 466
k.p.c. ma na celu przyznanie podmiotom procesowym, z reguły nieposiadającym
wiedzy prawniczej oraz gorzej radzącym sobie z prowadzeniem własnych spraw,
uprawnień pozwalających na odstępstwo od formalnych wymagań obowiązujących
w postępowaniu cywilnym. Udział profesjonalnego pełnomocnika po stronie
pracownika lub ubezpieczonego powoduje natomiast, że względy, dla których
ustanowiono powyższy przywilej, przestają istnieć (por. powoływane przez Sąd
Apelacyjny postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2005 r., I PZ
44/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz.16).
6
W przypadku strony działającej przez adwokata lub radcę prawnego
gwarancją skutecznego dokonania czynności procesowej jest właśnie fachowe
zastępstwo. Nie ma zatem w takim przypadku potrzeby odformalizowania reguł
dotyczących czynności procesowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
11 stycznia 2000 r., I PKN 579/99, OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 488).
Wbrew chybionemu zarzutowi zażalenia o rzekomo niekonstytucyjnym
wykreowaniu „normy nieprzewidzianej przez ustawodawcę” taka linia orzecznictwa
ma oparcie w wyżej wskazanych przepisach procedury cywilnej, dlatego bez
zmiany obowiązującego stanu prawnego w zakresie wymaganej pisemnej formy
składania przez pełnomocników procesowych wniosków poza rozprawą,
uwzględnienie zażalenia nie jest możliwe.
Trafnie zatem przyjął Sąd Apelacyjny, że wniosek o uzasadnienie wyroku
zgłoszony przez radcę prawnego ustnie do protokołu nie był prawnie skuteczny.
Stąd dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji, stosownie do art. 369 § 2 k.p.c.,
biegł od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Skoro został on
przekroczony, to odrzucenie apelacji na podstawie art. 370 k.p.c. w związku z art.
373 k.p.c. przez Sąd drugiej instancji, w pełni odpowiadało prawu.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak sentencji.