III CZP 54/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:31-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 54/12
POSTANOWIENIE
Dnia 24 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko A. R., Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu
, Sądowi Rejonowemu
i BNP Paribas Bank Polska S.A. w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 października 2012 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2012 r.,
"Czy w razie niepobrania przez komornika zaliczki na
wynagrodzenie za dozór zajętych ruchomości, przyznanego dozorcy
w postępowaniu egzekucyjnym postanowieniami sądu i komornika,
nie określającymi podmiotu zobowiązanego do wypłaty
wynagrodzenia, dozorca jest uprawniony do dochodzenia
w odrębnym postępowaniu zapłaty tego wynagrodzenia od
wierzyciela?
2
w przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi na powyższe
pytanie:
Z jaką chwilą roszczenie dozorcy do wierzyciela o wypłatę
wynagrodzenia za dozór staje się wymagalne i w jakim terminie
dochodzi do jego przedawnienia oraz czy postanowienie ustalające
wynagrodzenie dozorcy przerywa bieg przedawnienia tego
roszczenia?"
odmawia podjęcia uchwały.
3
Uzasadnienie
M. W. wniósł przeciwko A. R., Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu
oraz BNP Paribas Bank Polska S.A. w W. powództwo o zasądzenie kwoty
4 140 512,94 zł, w tym 440 408,76 zł z tytułu wynagrodzenia za sprawowanie
dozoru nad zajętymi w postępowaniu egzekucyjnym ruchomościami, oraz
3 700 104,20 zł z tytułu odszkodowania za szkodę poniesioną na skutek braku
możliwości wyegzekwowania wynagrodzenia za dozór.
Wyrokiem częściowym z dnia 14 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił
powództwo o zasądzenie kwoty 440 408,76 zł. Z ustaleń wynika, że powód został
dozorcą ruchomości, zajętych - na wniosek wierzyciela Fortis Bank Polska S.A. w
W., którego następcą prawnym jest pozwany Paribas – w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego A. R. W postępowaniu
tym przyznano dozorcy wynagrodzenie za sprawowanie dozoru w łącznej kwocie
440 408,76 zł, w postanowieniu o przyznaniu wynagrodzenia nie określono
natomiast podmiotu zobowiązanego do zapłaty, komornik nie wezwał też
wierzyciela do uiszczenia zaliczki. Postępowanie egzekucyjne w zakresie zajęcia
ruchomości zostało ostatecznie umorzone, wobec cofnięcia przez wierzyciela
wniosku w tej części, w pozostałym zakresie toczy się nadal. Powód, po zwolnieniu
z obowiązków dozorcy, wszczął przeciwko dłużnikowi egzekucję co do kosztów
dozoru, jednak okazała się ona bezskuteczna.
Sąd Okręgowy uznał, że powód może w odrębnym procesie domagać
się zasądzenia od wierzyciela kosztów wynagrodzenia za sprawowanie dozoru,
bowiem oddanie zajętych rzeczy pod dozór tworzy pomiędzy dozorcą
a stronami postępowania egzekucyjnego stosunek cywilnoprawny, do którego
odpowiednie zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego o przechowaniu.
Koszty te powinien zwrócić wierzyciel, który następnie może wyegzekwować
ich zwrot od dłużnika. Roszczenie przeciwko wierzycielowi uległo jednak
przedawnieniu, bowiem zastosowanie ma art. 8599
k.c., przewidujący roczny termin
przedawnienia dla roszczeń z umowy składu, ewentualnie zaś znajduje
zastosowanie trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych
4
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Oba te terminy powinny być liczone
najpóźniej od dnia zakończenia dozoru i upłynęły przed wniesieniem powództwa.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda od powyższego wyroku Sąd
Apelacyjny powziął wyrażoną w sentencji wątpliwość prawną, którą przedstawił do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśnione zostało kilkakrotnie,
że instytucja określona w art. 390 k.p.c., prowadząca do związania sądów niższej
instancji w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego, zawartym w uchwale,
jest wyjątkiem od konstytucyjnej zasady podległości sędziego tylko Konstytucji
i ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji) i reguły samodzielnego rozstrzygnięcia
sprawy przez sąd właściwy. Ze względu na tę wyjątkowość, przesłanka stosowania
art. 390 § 1 k.p.c. powinna być wykładana ściśle. Zagadnienie prawne, stanowiące
przedmiot pytania sądu drugiej instancji powinno być przedstawione w sposób
ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie
uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej subsumcji
i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (por. m.in. postanowienie z dnia 9 kwietnia
2010 r., III CZP 17/10, z dnia 18 maja 2011 r., III CZP 17/11). Nie może się
sprowadzać do pytania o sposób rozstrzygnięcia sprawy (por. m.in. postanowienie
z dnia 10 maja 2007 r., III UZP 1/07, OSNP 2008, nr 3-4, poz. 49). Sąd Najwyższy
nie może bowiem zastępować sądów powszechnych w rozstrzygnięciu konkretnej
sprawy. W niniejszej zaś sprawie powód dochodzi zasądzenia w odrębnym
procesie wynagrodzenia od wierzyciela za sprawowanie obowiązków dozorcy
w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym z wniosku tego wierzyciela.
Przedstawione przez Sąd Apelacyjny pytania sprowadzają się do kwestii, czy
dozorcy przysługuje w odrębnym procesie takie roszczenie w razie niepobrania
przez komornika zaliczki na wydatki związane z powierzeniem mu tych obowiązków
i jaki jest termin przedawnienia takiego roszczenia. Zmierzają zatem wprost do
uzyskania odpowiedzi o sposób rozstrzygnięcia sprawy, co nie jest dopuszczalne.
5
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)
postanowił, jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 24 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko A. R., Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu
, Sądowi Rejonowemu
i BNP Paribas Bank Polska S.A. w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 października 2012 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2012 r.,
"Czy w razie niepobrania przez komornika zaliczki na
wynagrodzenie za dozór zajętych ruchomości, przyznanego dozorcy
w postępowaniu egzekucyjnym postanowieniami sądu i komornika,
nie określającymi podmiotu zobowiązanego do wypłaty
wynagrodzenia, dozorca jest uprawniony do dochodzenia
w odrębnym postępowaniu zapłaty tego wynagrodzenia od
wierzyciela?
2
w przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi na powyższe
pytanie:
Z jaką chwilą roszczenie dozorcy do wierzyciela o wypłatę
wynagrodzenia za dozór staje się wymagalne i w jakim terminie
dochodzi do jego przedawnienia oraz czy postanowienie ustalające
wynagrodzenie dozorcy przerywa bieg przedawnienia tego
roszczenia?"
odmawia podjęcia uchwały.
3
Uzasadnienie
M. W. wniósł przeciwko A. R., Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu
oraz BNP Paribas Bank Polska S.A. w W. powództwo o zasądzenie kwoty
4 140 512,94 zł, w tym 440 408,76 zł z tytułu wynagrodzenia za sprawowanie
dozoru nad zajętymi w postępowaniu egzekucyjnym ruchomościami, oraz
3 700 104,20 zł z tytułu odszkodowania za szkodę poniesioną na skutek braku
możliwości wyegzekwowania wynagrodzenia za dozór.
Wyrokiem częściowym z dnia 14 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił
powództwo o zasądzenie kwoty 440 408,76 zł. Z ustaleń wynika, że powód został
dozorcą ruchomości, zajętych - na wniosek wierzyciela Fortis Bank Polska S.A. w
W., którego następcą prawnym jest pozwany Paribas – w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego A. R. W postępowaniu
tym przyznano dozorcy wynagrodzenie za sprawowanie dozoru w łącznej kwocie
440 408,76 zł, w postanowieniu o przyznaniu wynagrodzenia nie określono
natomiast podmiotu zobowiązanego do zapłaty, komornik nie wezwał też
wierzyciela do uiszczenia zaliczki. Postępowanie egzekucyjne w zakresie zajęcia
ruchomości zostało ostatecznie umorzone, wobec cofnięcia przez wierzyciela
wniosku w tej części, w pozostałym zakresie toczy się nadal. Powód, po zwolnieniu
z obowiązków dozorcy, wszczął przeciwko dłużnikowi egzekucję co do kosztów
dozoru, jednak okazała się ona bezskuteczna.
Sąd Okręgowy uznał, że powód może w odrębnym procesie domagać
się zasądzenia od wierzyciela kosztów wynagrodzenia za sprawowanie dozoru,
bowiem oddanie zajętych rzeczy pod dozór tworzy pomiędzy dozorcą
a stronami postępowania egzekucyjnego stosunek cywilnoprawny, do którego
odpowiednie zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego o przechowaniu.
Koszty te powinien zwrócić wierzyciel, który następnie może wyegzekwować
ich zwrot od dłużnika. Roszczenie przeciwko wierzycielowi uległo jednak
przedawnieniu, bowiem zastosowanie ma art. 8599
k.c., przewidujący roczny termin
przedawnienia dla roszczeń z umowy składu, ewentualnie zaś znajduje
zastosowanie trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych
4
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Oba te terminy powinny być liczone
najpóźniej od dnia zakończenia dozoru i upłynęły przed wniesieniem powództwa.
Przy rozpoznawaniu apelacji powoda od powyższego wyroku Sąd
Apelacyjny powziął wyrażoną w sentencji wątpliwość prawną, którą przedstawił do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśnione zostało kilkakrotnie,
że instytucja określona w art. 390 k.p.c., prowadząca do związania sądów niższej
instancji w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego, zawartym w uchwale,
jest wyjątkiem od konstytucyjnej zasady podległości sędziego tylko Konstytucji
i ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji) i reguły samodzielnego rozstrzygnięcia
sprawy przez sąd właściwy. Ze względu na tę wyjątkowość, przesłanka stosowania
art. 390 § 1 k.p.c. powinna być wykładana ściśle. Zagadnienie prawne, stanowiące
przedmiot pytania sądu drugiej instancji powinno być przedstawione w sposób
ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie
uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej subsumcji
i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (por. m.in. postanowienie z dnia 9 kwietnia
2010 r., III CZP 17/10, z dnia 18 maja 2011 r., III CZP 17/11). Nie może się
sprowadzać do pytania o sposób rozstrzygnięcia sprawy (por. m.in. postanowienie
z dnia 10 maja 2007 r., III UZP 1/07, OSNP 2008, nr 3-4, poz. 49). Sąd Najwyższy
nie może bowiem zastępować sądów powszechnych w rozstrzygnięciu konkretnej
sprawy. W niniejszej zaś sprawie powód dochodzi zasądzenia w odrębnym
procesie wynagrodzenia od wierzyciela za sprawowanie obowiązków dozorcy
w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym z wniosku tego wierzyciela.
Przedstawione przez Sąd Apelacyjny pytania sprowadzają się do kwestii, czy
dozorcy przysługuje w odrębnym procesie takie roszczenie w razie niepobrania
przez komornika zaliczki na wydatki związane z powierzeniem mu tych obowiązków
i jaki jest termin przedawnienia takiego roszczenia. Zmierzają zatem wprost do
uzyskania odpowiedzi o sposób rozstrzygnięcia sprawy, co nie jest dopuszczalne.
5
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)
postanowił, jak w sentencji.