Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 228/12
POSTANOWIENIE
Dnia 21 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa E. S.
przeciwko Urzędowi Gminy K.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 stycznia 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 23 marca 2012 r., […],
I. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
II. zasądza od Urzędu Gminy K. na rzecz E. S. kwotę 1.020
(jeden tysiąc dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów
wywołanych wniesieniem skargi kasacyjnej.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy w P. zasądził od Urzędu
Gminy K. na rzecz E. S. kwotę 8.064 zł tytułem odszkodowania w związku z
rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu dopuszczenia się
przez pracodawcę ciężkiego naruszenia obowiązków wobec pracownika, kwotę
13.912 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek rozstroju zdrowia
wywołanego mobbingiem oraz kwotę 27.580 zł tytułem odszkodowania w związku z
rozwiązaniem umowy o pracę wskutek mobbingu.
2
Wyrokiem z dnia 23 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w P. zmienił powyższy
wyrok w ten sposób, że kwotę odszkodowania z tytułu mobbingu obniżył z 27.580 zł
do kwoty 16.128 zł, a w pozostałym zakresie apelację strony pozwanej oddalił.
W skardze kasacyjnej pozwany Urząd zarzucił: I. naruszenie prawa
materialnego, tj.: 1) art. 55 § 11
oraz art. 55 § 2 w związku z art. 52 § 2 k.p., przez
przyjęcie, iż rozwiązanie umowy o pracę przez powódkę nastąpiło zgodnie z
powyższymi przepisami, co uprawniało ją do żądania odszkodowania w wysokości
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia; 2) art. 943
§ 2 i 3 k.p., przez uznanie
działań i zachowań Wójta Gminy K. wobec powódki za mobbing oraz przez
ustalenie, że wywołał on rozstrój zdrowia, co uprawniało powódkę do żądania
zadośćuczynienia; 3) art. 943
§ 4 w związku z art. 55 § 11
i § 2 oraz z art. 52 § 2
k.p., przez przyjęcie, iż powódka wskutek mobbingu i w sposób zgodny z
powyższymi przepisami rozwiązała umowę o pracę, co uprawniało ją do żądania
odszkodowania; 4) art. 943
§ 4 k.p., przez zasądzenie na rzecz powódki
odszkodowania w kwocie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę pomimo
nie wykazania przez nią wyższej wysokości poniesionej szkody; II. naruszenie
przepisów prawa procesowego, tj. art. 217 § 2, art. 233 § 1, art. 278 § 1, art. 285 §
1 i art. 316 w związku z art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c., poprzez nierozpoznanie
sprawy w granicach zaskarżenia i nierozpatrzenie zarzutów pozwanego
dotyczących nieuzasadnionego przepisem art. 217 § 2 k.p.c. oddalenia jego
wniosków dowodowych, całkowicie dowolną i w żaden sposób nieuzasadnioną
ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów, przeprowadzenie dowodu z opinii
biegłych wbrew treści art. 278 § 1 k.p.c. oraz przyjęcie wbrew treści art. 285 § 1
k.p.c. jako wiarygodnego dowodu z opinii biegłych pomimo, iż nie były one
prawidłowo uzasadnione, a także wydanie wyroku z pominięciem zgłoszonych
przez pozwanego zarzutów.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji
lub o uchylenie także wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania temu Sądowi.
3
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniony został po
pierwsze - istnieniem w sprawie istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego:
1) sposobu ustalania przez sąd zachowania terminu do rozwiązania umowy o pracę
w trybie art. 55 § 11
i § 2 w związku z art. 52 § 2 k.p. w przypadku rozwiązania
umowy o pracę z powodu mobbingu; 2) sposobu i metody ustalania odszkodowania
za stosowanie mobbingu wobec pracownika na podstawie art. 943
§ 4 k.p. w
przypadku pozostawania bez zatrudnienia (po rozwiązaniu umowy o pracę) osoby,
wobec której stosowany był mobbing i niewykazania istnienia szkody, o której
mowa w powyższym przepisie; 3) zasad i sposobu ustalania zadośćuczynienia na
rzecz pracownika, u którego mobbing spowodował rozstrój zdrowia, w tym
powiązania wysokości tego zadośćuczynienia z ustalonym uszczerbkiem na
zdrowiu (art. 943
§ 3 k.p.); 4) prawnej dopuszczalności ustalenia stosowania
mobbingu wobec pracownika wyłącznie na podstawie jego zeznań, nie
potwierdzonych żadnymi innymi dowodami (art. 943
§ 2 k.p. i art. 6 k.c.) oraz po
drugie - oczywistą zasadnością skargi kasacyjnej, gdyż Sądy obu instancji nie
dokonały żadnej wykładni przepisów Kodeksu pracy pozwalającej na rozwiązanie
wyżej wymienionych zagadnień prawnych i nie uzasadniły w żaden sposób
przyjętych przez siebie rozwiązań oraz nie poczyniły ustaleń niezbędnych dla
prawidłowego rozstrzygnięcia, uznając prawidłowość rozwiązania umowy o pracę
przez powódkę, pomimo iż nastąpiło ono z wyraźnym naruszeniem i
przekroczeniem terminu określonego w art. 52 § 2 k.p.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 3984
§ 2 k.p.c. wymaga, aby wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania stanowił odrębny element pisma niezależny od
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Uzasadnienie wniosku natomiast powinno nawiązywać do przesłanek przyjęcia
skargi do rozpoznania określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w
4
orzecznictwie sądów, 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Spełnienie wymagania z art. 3984
§ 2 k.p.c.
powinno zatem przybrać formę wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym
skarżący wskaże, jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na
uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie
uzasadni, dlaczego odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek.
Poprzestanie w tym zakresie na sformułowaniu podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnieniu jest niewystarczające, bo chociaż przy konstruowaniu obu
wymaganych elementów skargi argumenty mogą być podobne, to Sąd Najwyższy
bada je na różnych etapach postępowania kasacyjnego.
Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika konieczność nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób
oczywisty. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu
(przepisów) nie prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, czyli że jej zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka”
(prima facie) i w sposób oczywisty prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za
błędny i jego wzruszenia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane).
Jest tak dlatego, że o ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej
podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania koniecznej jest
wykazanie kwalifikowanej podstawy naruszenia prawa materialnego lub
procesowego widocznej przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez
wdawania się w pogłębioną analizę prawną. Z tego względu przyjmuje się, że nie
spełnia tego wymagania odwołanie się do podstaw kasacyjnych i opatrzenie
zawartego tam zarzutu dodatkowo mianem rażącego, ewidentnego lub
oczywistego, jeżeli nie zostanie wykazane, w czym przejawia się oczywistość
naruszenia wskazywanych przepisów.
Z kolei zagadnieniem prawnym jest zagadnienie, które wiąże się z
określonym przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem
5
prawnym, których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia
przedmiotowej sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw.
Wskazanie zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi
kasacyjnej powinno zatem nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z
którymi zostało sformułowane i wskazanie argumentów, które prowadzą do
rozbieżnych ocen. Dopiero bowiem wówczas Sąd Najwyższy ma podstawę do
oceny, czy przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem „prawnym”
oraz czy jest to zagadnienie „istotne” (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
10 maja 2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 11; z dnia 13 sierpnia 2002 r.,
I PKN 649/01, OSNP 2004, nr 9, poz. 158; z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02,
Wokanda 2004, nr 7-8, s. 51). W myśl utrwalonego orzecznictwa Sądu
Najwyższego, istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się w tym, że w danej
sprawie występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub
znaczenie precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie
o występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy,
kiedy przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd
Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z
odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie z
dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr 577468).
Skarżący nie odnosi się do tak rozumianych przesłanek przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania.
W zakresie oczywistej zasadności skargi skarżący ogranicza się do opisu
uchybień procesowych Sądów obu instancji i to w sytuacji, gdy kontroli kasacyjnej
podlega wyłącznie wyrok Sądu odwoławczego (art. 3981
§ 1 k.p.c.), nie przywołując
nawet przepisów postępowania, których obraza miałaby niewątpliwie zachodzić i to
w sposób prowadzący do uwzględnienia skargi. Odnośnie do obrazy art. 52 § 2 k.p.
skarżący nie wskazuje, na czym miałoby polegać przekroczenie określonego w nim
terminu, skoro podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, iż
przyczyną rozwiązania przez powódkę w dniu 26 stycznia 2009 r. umowy o pracę z
uwagi na ciężkie naruszenie przez pozwany Urząd podstawowych obowiązków
pracodawcy było również niewypłacenie powódce w zakreślonym terminie, tj. do
6
dnia 31 grudnia 2008 r. zaległego wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych.
W świetle powyższego ustalenia nie wiadomo również, gdyż skarżący tego
nie wykazuje, jakie znaczenie dla wyniku sprawy miałaby mieć wątpliwość
wyłaniająca się - w jego ocenie - na tle art. 52 § 2 k.p. i kwalifikowana jako istotne
zagadnienie prawne.
Co do tej przesłanki przyjęcia skargi do rozpoznania należy zauważyć, że w
zakresie wszystkich formułowanych zagadnień skarżący ogranicza się do
zaprezentowania własnego stanowiska i stwierdzenia, że „z treści zaskarżonego
wyroku wynika, iż Sąd Okręgowy w P. przyjął we wszystkich czterech opisanych
zagadnieniach prawnych odmienne od pozwanego stanowisko, ale w żaden sposób
go nie uzasadnił, co w pewnym stopniu utrudnia przedstawienie w tym zakresie
kontrargumentów”. Tymczasem skonstruowanie zagadnienia prawnego nie polega
na polemice z motywami rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji, ale wymaga
przeprowadzenia wywodu jurydycznego dla wykazania, że zagadnienie prawne
faktycznie istnieje, nie znalazło rozwiązania w dotychczasowej judykaturze Sądu
Najwyższego i jest na tyle istotne, że wymaga jego zaangażowania.
Odnośnie do wątpliwości formułowanej przez skarżącego na tle art. 943
§ 3
k.p. to należy wskazać, że została ona rozstrzygnięta w wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 29 marca 2007 r., II PK 228/06 (OSNP 2008 nr 9-10, poz. 126), w którym
wskazano, że nie ma przeszkód, aby przy zasądzaniu odpowiednich kwot tytułem
zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną mobbingiem sądy pracy uwzględniały
odpowiednio zasady i kryteria wypracowane w judykaturze z zakresu orzekania o
zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 i art. 448 k.c.), jak i
kompensaty szkody wywołanej rozstrojem zdrowia (art. 444 § 1 k.c.; por. także
wyrok z dnia 7 maja 2009 r., III PK 2/09, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 5, w którym Sąd
Najwyższy wyraził pogląd, że przy ustaleniu rozmiaru zadośćuczynienia po
spełnieniu przesłanki dotyczącej rozstroju zdrowia z art. 943
§ 3 k.p., można
dochodzić zadośćuczynienia nie tylko za ten skutek mobbingu, ale za całokształt
doznanej krzywdy). Natomiast podnoszone przez skarżącego kwestie dotyczące
art. 943
§ 2 i 4 k.p. w ogóle nie są zagadnieniami prawnymi, ale próbą
zakwestionowania oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji stanowiących
7
podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia ustaleń co do stosowania wobec powódki
zachowań posiadających cechy mobbingu oraz wysokości poniesionej przez nią
szkody. Oznacza to, że skarżącemu chodzi w istocie o zajęcie przez Sąd
Najwyższy stanowiska co do zarzutów podniesionych w ramach podstaw
kasacyjnych. Taka okoliczność nie stanowi jednak ustawowej przesłanki przyjęcia
skargi do rozpoznania.
Z tych względów na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.