Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WZ 24/13
POSTANOWIENIE
Dnia 23 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Buliński (przewodniczący)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
SSN Andrzej Tomczyk (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Juliusza Balceraka
w sprawie ppłk. D. P. oskarżonego z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., po
rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 23 października 2013 r.
zażalenia prokuratora na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z
dnia 11 września 2013 r.
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej oskarżył ppłk. D. P. o
przestępstwo z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., mające polegać na tym, że:
„pełniąc w latach 2007 - 2012 zawodową służbę wojskową w JW. […] na
stanowisku Głównego Księgowego - Szefa Finansów i będąc z tego tytułu, jako
2
funkcjonariusz publiczny, odpowiedzialnym za realizację zadań związanych z
prawidłowym prowadzeniem gospodarki finansowej wym. jednostki wojskowej,
właściwym dokonywaniem wszelkich operacji finansowych, prowadzeniem
gospodarki finansowej Pułku zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz będąc z
racji zajmowanego stanowiska przełożonym pracowników cywilnych wojska Pionu
Głównego Księgowego, nie dopełniał obowiązków służbowych określonych w § 16
ust. 1, 2, 3 pkt 1 ppkt a i b, ust. 3 pkt 10 Zakresu Działania Brygady […] w czasie
pokoju, wprowadzonych Rozkazem Nr Z-201 Dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 28
czerwca 2006 roku, w § 18 ust. 1, 2, 3 pkt 1 ppkt a i b, ust. 3 pkt 10 Zakresu
Działania Brygady, wprowadzonych Rozkazem Nr Z-163 Dowódcy Wojsk
Lądowych z dnia 22 kwietnia 2008 roku, w pkt 2, 3, 4 ust. 1) ppkt a), b), ust. 2) ppkt
b), ust. 10) i 11) zakresów obowiązków Głównego Księgowego - Szefa Finansów
JW. […] oraz określonych w art. 54 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z dnia 13 października
1998 roku o finansach publicznych (Dz. U. z 2009r., Nr 157, poz. 1240) w ten
sposób, że nie sprawował właściwego nadzoru nad podległymi pracownikami w
zakresie naliczania i opłacania - zgodnie przepisami zawartymi w art. 6a ustawy z
dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich rodzin (Dz. U. z 2004r., Nr 8, poz. 66), w art. 47 ust. 4, ust. 4a i ust. 4b ustawy z
dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z
2009r., Nr 205, poz. 1585 j.t.), w art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o
emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008r., Nr 237, poz. 1656), w art. 104 ust. 1
pkt 1) ppkt g) ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy (Dz. U. z 2008 roku, Nr 69, poz. 415) oraz w Rozporządzeniu Ministra
Obrony Narodowej z dnia 22 listopada 2004 roku w sprawie przekazywania do ZUS
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od uposażeń żołnierzy zwolnionych
z czynnej służby wojskowej (Dz. U. z 2004r., Nr 255, poz. 2562) - do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenie społeczne żołnierzy, nie
spełniających po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej warunków do
emerytury wojskowej lub renty inwalidzkiej, co w konsekwencji spowodowało, że
składki nie były naliczane i odprowadzane przez JW. […], wskutek czego doszło do
powstania szkody w mieniu w służbie finansowej JW. […] w postaci odsetek
3
ustawowych od nieterminowej wpłaty w/w składek w kwocie 77.012,65 zł, czym
działał na szkodę interesu publicznego”.
Na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2013 r. obrońca oskarżonego złożył
wniosek o umorzenie postępowania karnego z uwagi na to, że czyn zarzucony ppłk.
D. P. nie zawiera znamion czynu zabronionego.
Wojskowy Sąd Okręgowy nie uwzględnił tego wniosku, uznając go za
przedwczesny, gdyż „… dotyczy świadomości oskarżonego, a ta kwestia wymaga
sprawdzenia tych okoliczności przez Sąd, tym bardziej, że istnieje możliwość
zakwalifikowania zabronionego czynu z innych przepisów niż to uczynił prokurator”
(cytat z protokołu rozprawy k. 674).
Po przesłuchaniu oskarżonego, nieprzyznającego się do winy, Wojskowy
Sąd Okręgowy uprzedził strony o możliwości zakwalifikowania czynu zarzucanego
oskarżonemu z przepisu art. 219 k.k., ewentualnie z art. 98 § 1 pkt 1a ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych albo z art. 231 §
3 k.k., a na zgodny wniosek stron przewodniczący zarządził przerwę w rozprawie.
Po przerwie, na rozprawie w dniu 11 września 2013 r., Sąd ten postanowił
„… uznać, iż czyn oskarżonego stanowi jedynie wykroczenie z art. 98 ust. 1 pkt 1a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych”. Zapowiedział, że „… dalsze
postępowanie będzie prowadzone w trybie kodeksu postępowania w sprawach o
wykroczenia”, postanowił prowadzić rozprawę od początku, po czym „na podstawie
art. 5 § 1 pkt 9 kpsw w zw. z art. 86a § 1 kpsw w zw. z art. 400 k.p.k….”, umorzył
„… postepowanie w (…) sprawie z uwagi na brak żądania ścigania pochodzącego
od osoby uprawnionej”.
Postanowienie to zaskarżył prokurator, zarzucając „…obrazę przepisów
prawa materialnego w postaci art. 231 § 1 k.k. poprzez jego niezasadne pominięcie
i błędne uznanie, iż zarzucony ppłk. D. P. aktem oskarżenia czyn wypełnia
znamiona wykroczeń z art. 98 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o
systemie ubezpieczeń społecznych (…)”. W konsekwencji wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
Rozwijając w uzasadnieniu zażalenia sformułowany w nim zarzut, skarżący
uwypuklił to, że Wojskowa Prokuratura Garnizonowa nie oskarżyła ppłk. D. P. o
4
nienaliczenie i niepłacenie składek na ubezpieczenia społeczne żołnierzy, lecz o
niedopełnienie przez tego oficera obowiązków dotyczących sprawowania
właściwego nadzoru nad podległymi pracownikami i działanie na szkodę interesu
publicznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Analiza argumentacji zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia
wskazuje, że Wojskowy Sąd Okręgowy w istocie przyjął, że „… w odniesieniu do
funkcjonariusza publicznego każde niedopełnienie obowiązku opłacania składek na
ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie (art. 98 ust. 1 pkt
1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). które przecież de facto jest
również działaniem na szkodę interesu publicznego i prywatnego konkretnych osób
fizycznych, będzie również niedopełnieniem obowiązków i działaniem na szkodę
interesu publicznego i prywatnego przewidzianym w art. 231 § 1 k.k.” Uznał jednak,
że „… ustawodawca ten konkretny sposób niedopełnienia obowiązków, także przez
funkcjonariuszy publicznych (…) penalizuje jako wykroczenie przewidziane w cyt.
art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych”. Wywiódł dalej,
że „inna interpretacja tej konkretnej sytuacji prawnej prowadziłaby do niczym
nieuzasadnionego, nierównoprawnego traktowania za taki sam czyn głównego
księgowego w jednostce wojskowej, który jest osobą cywilną (odpowiadałby jedynie
za wykroczenie) z osobą głównego księgowego, który jest żołnierzem zawodowym,
a zatem posiada status funkcjonariusza publicznego – art. 115 § 13 k.k.
(odpowiadałby również za przestępstwo)”. To rozumowanie doprowadziło Sąd do
wniosku, że „… przepis art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych jest przepisem szczególnym, specjalnym w odniesieniu do czynu
polegającego na nieterminowym odprowadzeniu składek na ubezpieczenie
społeczne przez osoby posiadające status funkcjonariusza publicznego”.
Prezentując opisane rozumowanie, zmierzające do wykazania
nierównoprawnego traktowania takich samych osób działających w tożsamych
warunkach, Wojskowy Sąd Okręgowy zdaje się nie dostrzegać, bądź bagatelizować,
że osoby te różni posiadany przez nie status. Oczywiste jest bowiem, i przykładów
takich można by wskazywać wiele, że tożsame zachowanie funkcjonariusza
publicznego i osoby niebędącej funkcjonariuszem publicznym podlegają różnej
5
ocenie prawnokarnej. To jest przecież istotą regulacji zawartej w przepisach art.
231 k.k. Niezasadność tej argumentacji dyskwalifikuje również oparte na niej
wnioski.
Dodatkowo stwierdzić należy, że niesłusznie Wojskowy Sąd Okręgowy
zawęził zarzucany oskarżonemu czyn do nieterminowego odprowadzania składek
na ubezpieczenie społeczne, w sytuacji, gdy jego opis dalece poza tę czynność
wykracza. To, niczym nieuzasadnione na obecnym etapie postępowania zawężenie,
doprowadziło do przedwczesnego wyeliminowania kwalifikacji prawnej z art. 231 §
1 k.k., co słusznie kwestionuje w zażaleniu skarżący.
Z przytoczonych powodów należało zaskarżone postanowienie uchylić i
sprawę przekazać do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
W ponownym rozpoznaniu sprawy sąd powinien przeprowadzić
postępowanie dowodowe, którego wynik stworzy podstawy do ustalenia i oceny
prawnokarnej rzeczywistego zachowania oskarżonego przez pryzmat – co
oczywiste – zarzutu aktu oskarżenia. Dopiero tak ustalone zachowanie ppłk. D. P.,
kwestionującego zasadność oskarżenia, pozwoli na decydowanie o zakresie jego
ewentualnej odpowiedzialności.