Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 88/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko C. F. Spółce z o.o. w P.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 grudnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 6 listopada 2012 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda 120 (sto
dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód M. K. wniósł o zasądzenie od pozwanej C. S. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w G., obecnie C. F. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
P. 92.400 zł tytułem odszkodowania za nieuzasadnione i niezgodne z prawem
wypowiedzenie umowy o pracę wraz z odsetkami. Pozwana wniosła o oddalenie
powództwa. Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy w K. powództwo
oddalił. Sąd przyjął iż stron nie wiązała umowa o pracę, lecz umowa
cywilnoprawna. Uwzględniając apelację powoda Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z
dnia 12 sierpnia 2011 r. uchylił powyższy wyrok Sądu pierwszej instancji i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 26
stycznia 2012 r. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 92.400 zł
tytułem odszkodowania. Sąd Rejonowy ustalił, że 10 września 2009 r. powód
odebrał pismo pozwanej sporządzone 9 września 2009 r., w którym został
poinformowany, że został odwołany z pełnienia obowiązków dyrektora generalnego
ze skutkiem natychmiastowym na podstawie uchwały akcjonariuszy z 9 września
2009 r. W piśmie wskazano także, że zgodnie z § 16 umowy menadżerskiej umowa
dobiegnie końca 31 marca 2010 r. Powód przed wypowiedzeniem nic nie wiedział o
przyczynach, które doprowadziły do wypowiedzenia. Pozwana przedłożyła
kserokopię uchwały podjętej przez C. S. Holding GmbH z siedzibą w L. jako
jedynego udziałowca pozwanej Spółki, w którym wyrażono zgodę na głosowanie
drogą korespondencyjną i jednogłośnie podjęto pisemną uchwałę Zgromadzenia
Wspólników odwołującą powoda z natychmiastowym skutkiem z funkcji prezesa
zarządu Spółki i jednocześnie powołującą Ł. S. do pełnienia funkcji prezesa.
Uchwała ta nosi datę 10 września 2009 r.
Sąd pierwszej instancji, uznając powództwo za uzasadnione, wskazał, że
zgodnie z oceną Sądu Okręgowego zawartą w uzasadnieniu wyroku z 12 sierpnia
2011 r., powód był pracownikiem pozwanego, co uzasadnia rozpoznanie
zgłoszonych roszczeń. Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26
stycznia 2000 r., I PKN 479/99 (OSNAP 2001 nr 11, poz. 377) Sąd wskazał, że
odwołanie ze stanowiska członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie
3
podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę
uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (art. 45 § 1 k.p.) pracownikowi
zatrudnionemu w charakterze członka tego zarządu. 11 września 2009 r. odbyło się
w G. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników, na którym odwołano powoda z
funkcji prezesa. Z kolei w piśmie z 9 września 2009 r. pracodawca poinformował
powoda, że został odwołany z pełnienia obowiązków dyrektora generalnego C. S.
Sp. z o.o. ze skutkiem natychmiastowym na podstawie uchwały akcjonariuszy z 9
września 2009 r. Pozwana nie przedłożyła tej uchwały, złożyła natomiast
kserokopię uchwały z 10 września 2009 r. Zdaniem Sądu Rejonowego nie ma
podstaw do przyjęcia, aby pismo datowane na 9 września 2009 r. stanowiło
uchwałę. Wynika z niego, że powód został jedynie poinformowany o odwołaniu na
podstawie uchwały z 9 września 2009 r. Trudno treść tego pisma uznać za
spełniającą wymogi uchwały podjętej na piśmie w rozumieniu art. 227 § 2 k.s.h.
Zgodnie z art. 248 § 3 k.s.h, uchwały pisemne, powzięte zgodnie z art. 227 § 2,
zarząd wpisuje do księgi protokołów. Pozwana nie przedłożyła dokumentu
potwierdzającego, że uchwała ta została wpisana do księgi protokołu. Odwołanie
członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje z dniem
podjęcia stosownej uchwały. Wypowiedzenie umowy o pracę winno wskazywać
przyczynę wypowiedzenia. Oświadczenie pozwanego o wypowiedzeniu umowy
zostało sporządzone 9 września 2009 r. Tym samym w dacie jego sporządzania nie
istniała ani przedłożona przez pozwanego kserokopia uchwały o odwołaniu powoda
z funkcji prezesa ani uchwala z 11 września 2009 r. W ocenie Sądu twierdzenia
pozwanej, że wskazanie w uchwale z 10 września 2009 r. (zamiast 9 września
2009 r.) jest następstwem najprawdopodobniej błędu i wynika z przyjętej obecnie
linii obrony. Jak wynika z zeznań świadka C. P., najpierw została podjęta pisemna
decyzja w L. w dniu 9 września 2009 r. a później po uzyskaniu wiadomości, ze
odwołanie dyrektora zarządzającego może odbyć się tylko na zgromadzeniu
wspólników postanowiono upoważnić M. K. do uzyskania takiego postanowienia
wspólników na walnym zgromadzeniu wspólników. Tym samym stanowisko
pozwanego, że odbycie walnego zgromadzenia wspólników w G. w dniu 11
września 2009 r. miało służyć tylko szybszemu wpisowi do KRS, nie koresponduje
z treścią zeznań świadka. Pozwany nie przedłożył żadnej pisemnej decyzji podjętej
4
w dniu 9 września 2009 r. W ocenie Sądu pozwana nie wskazała argumentów,
które uzasadniałyby powtórzenie uchwały w G., skoro jak twierdzi pozwana
wcześniej wspólnicy podjęli pisemną uchwałę, która w ocenie pozwanej spełniała
wszelkie wymogi ważnej uchwały z art. 227 § 2 k.s.h. Poza tym prawidłowo podjęta
uchwała o odwołaniu członka zarządu i powołaniu w jego miejsce innej osoby staje
się skuteczna niezależnie od tego, czy zmiana taka zostanie ujawniona w rejestrze
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W odniesieniu do powołania i odwołania
członków zarządu decydujące znaczenia ma ważnie powzięta uchwała o ich
powołaniu (odwołaniu). Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego
przyjąć należy, że uchwała o odwołaniu powoda ze stanowiska prezesa została
skutecznie podjęta 11 września 2009 r. na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu
wspólników w G. Oświadczenie o wypowiedzeniu było redagowane 9 września
2009 r. Skoro w tej dacie nie było uchwały o odwołaniu powoda z funkcji prezesa to
uznać należy, ze wypowiedzenie nastąpiło bez uzasadnionej przyczyny. Ponieważ
umowa o pracę powoda przewidywała 6 miesięczny okres wypowiedzenia, to
przyjąć należy, że żądanie powoda zasądzenia odszkodowania w kwocie 6
miesięcznego wynagrodzenia zasługuje na uwzględnienie.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy w
K. oddalił apelację pozwanej i zasądził od niej na rzecz powoda kwotę 60 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.
W uzasadnieniu Sąd odwoławczy wskazał, że zgodnie ze wskazaniami
uprzednio wydanego przez Sąd Okręgowy orzeczenia, ustalenia wymagało czy w
dacie wypowiedzenia powodowi umowy o pracę istniała ważna uchwała o
odwołaniu powoda z pełnionej funkcji. Zdaniem Sądu odwoławczego trafne jest
stanowisko Sądu pierwszej instancji, który przyjmuje, iż okoliczność ta przez stronę
pozwaną, a obecnie skarżącą, nie została wykazana. W piśmie datowanym na 9
września 2009 r. informuje się powoda, iż zgodnie z uchwałą Walnego
Zgromadzenia Wspólników z tej samej daty został on odwołany z funkcji prezesa.
Samej uchwały jednak nie przedłożono. Natomiast przedłożona przez stronę
pozwaną pisemna uchwała Zgromadzenia Wspólników z dnia 10 września 2009 r.
pozostaje w sprzeczności z powołanym pismem, które odwołuje się do zdarzenia z
dnia poprzedniego. Ponadto dalej niejasne są okoliczności podjęcia 11 września
5
2009 r. uchwały w G., skoro jak twierdzi strona pozwana wszelkie wymogi związane
ze zgodnym z prawem odwołaniem powoda zostały spełnione już w L. Z zeznań
świadka C.P. wynika, iż decyzja odwołania powoda była podejmowana dwa razy,
pierwszy raz 9 września 2009 r. Świadek wskazał na pisemną decyzję i późniejsze
zorientowanie się strony pozwanej, iż wbrew temu co obecnie podnosi wymogi
prawa nie zostały wówczas spełnione. Strona pozwana wykazała uprawnienie J. G.
i H. H. do odwołania powoda z pełnionej funkcji, ale nie wykazała aby to odwołanie
nastąpiło. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, iż w dacie złożenia oświadczenia
o wypowiedzeniu nie było ważnej uchwały o odwołaniu powoda co aktualizuje po
stronie powoda roszczenia związane z wypowiedzeniem umowy o pracę.
Dodatkowo Sąd wskazał na zeznania J. G. który stwierdził, iż powód przed
wypowiedzeniem nie wiedział jeszcze nic o przyczynach.
Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości.
Skarżąca zarzuciła naruszenia przepisów prawa procesowego mogące mieć istotny
wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: (1) art. 386 § 6 k.p.c., przez jego błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, przez uznanie, że związanie wskazaniami
poprzednio orzekającego w sprawie Sądu drugiej instancji przy rozpoznaniu
apelacji powoda w sprawie o sygn. akt … 278/11 obejmuje również związanie
odnośnie do oceny prawnej zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego; (2)
art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 378 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez
brak merytorycznego uzasadnienia stanowiska Sądu odwoławczego w przedmiocie
wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji pozwanego, w tym w szczególności
że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było uzasadnione w świetle uchwały
podjętej w L. 10 września 2009 r., a jeśli nawet ona nie uzasadniała wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę - wypowiedzenie to było zasadne w świetle uchwały z 11
września 2009 r.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego strona
skarżąca zarzuciła naruszenie: (1) art. 65 § 1 i 2 k.c., przez błędną wykładnię i
wadliwą, dokonaną z pominięciem okoliczności i celu dla jakich była zawierana
umowa, interpretację oświadczeń woli stron zawartych w umowie o zarządzanie
spółką z dnia 21 maja 2002 r., polegającą na przyjęciu, iż kreuje ona stosunek
pracy między powodem a pozwanym; (2) art. 22 § 1 i § 12
k.p., przez jego
6
niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż strony łączyła umowa o pracę; (3) art. 30 §
4 w związku z art. 45 § 1 k.p., przez jego niewłaściwe zastosowanie i błędną
wykładnię przez przyjęcie: (a) że przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę jest
uzasadniona wyłącznie wówczas, gdy zdarzenie w postaci oświadczenia woli
pracodawcy (uchwała wspólników) stanowiące przyczynę wypowiedzenia umowy
miało miejsce w dniu wskazanym w piśmie zawierającym wypowiedzenie umowy;
(b) że przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę (odwołanie z zarządu spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością) jest uzasadniona wyłącznie wówczas, gdy
odwołanie to zostało skutecznie dokonane w postaci uchwały wspólników powziętej
przed wręczeniem wypowiedzenia umowy o pracę prowadzącym do jej
rozwiązania.
W odpowiedzi na skargę powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania w postępowaniu kasacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona. Zarzuty skargi kasacyjnej zostały oparte na
obydwu podstawach wynikających z art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W pierwszej
kolejności rozważenia wymaga zatem podstawa naruszenia przepisów
postępowania.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. Zgodnie z tym
przepisem, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w
uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa
została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy.
Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego. W wyroku z
12 sierpnia 2011 r., uchylającym wyrok Sądu Rejonowego z 7 kwietnia 2011 r. do
ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy dokonał oceny prawnej, zgodnie z którą
zatrudnienie powoda na podstawie zawartej 21maja 2002 r. między powodem a
pozwaną Spółką umowy o zarządzanie spółką było zatrudnieniem pracowniczym, w
związku z czym w rozpoznawanej sprawie powód dochodzi odszkodowania w
związku z wypowiedzeniem umowy o pracę. Ocenę tę Sąd Okręgowy oparł na
treści wymienionej umowy, zawierającej odwołania do instytucji prawa pracy
7
(godziny nadliczbowe, podróże służbowe), ustalenia, iż zarządzający spółką jest
zobowiązany na odpowiednie polecenie wspólników wykonać wszelkie świadczenia
wymagane dla spełnienia jego funkcji, § 13 ust. 3, w którym przewidziano
możliwość rozwiązania stosunku pracy ze skutkiem natychmiastowym. Ponadto
Sąd wziął pod uwagę faktyczne funkcjonowanie powoda, w tym ewidencjonowanie
jego godzin pracy, fakt, iż powód w przypadku nieprzestrzegania wskazań
Kolegium Doradczego musiałby się liczyć z konsekwencjami dyscyplinarnymi
mogącymi doprowadzić do natychmiastowego zakończenia czynności służbowych.
Sąd odwołał się także do treści pisma z 17 września 2009 r., w którym powód
został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i w którym mówi się o rozwiązaniu
umowy o pracę, a pozwana została określona jako pracodawca a powód jako
pracownik. Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle orzecznictwa Sądu
Najwyższego odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej
stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, której zawarcie
wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko. Podkreślając przy
tym, że odwołanie nastąpiło 11 września 2009 r. w G., wypowiedzenie zostało
dokonane przed tą datą, a w piśmie o wypowiedzeniu powołuje się uchwałę o
odwołaniu z funkcji Prezesa podjętą w L. 9 września, której status prawny jest
niejasny, skoro uchwała ta została ponowiona, Sąd Okręgowy wskazał, że gdyby
odwołanie które nastąpiło w Austrii nie miało statusu uchwały o odwołaniu,
wówczas byłyby podstawy do uznania, że wypowiedzenie nastąpiło bez wymaganej
przyczyny. Kwestia ta wymaga jednak rozważenia, co uzasadnia uwzględnienie
apelacji. Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego rozpoznającego
ponownie sprawę, Sąd przyjął ocenę prawną zawartej między stronami umowy o
zarządzanie jako umowy o pracę, a po rozważeniu relacji między uchwałami
Zgromadzenia Wspólników z 10 i 11 września, a także powoływanej w piśmie o
wypowiedzeniu uchwały z 9 września 2009 r., której w sprawie nie przedłożono,
doszedł do wniosku, że w dacie złożenia przez pozwaną oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę nie było ważnej uchwały o odwołaniu go z funkcji
prezesa zarządu. W ocenie Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy zastosował się więc
do ocen prawnych i wskazań co do dalszego postępowania zawartych w
uzasadnieniu wyroku tego Sądu z 12 sierpnia 2011 r. Wbrew twierdzeniom strony
8
skarżącej, Sąd nie pominął oceny, czy uchwały z 10 września „2010”
(prawdopodobnie pełnomocnikowi chodzi o uchwałę z 10 września 2009 r.) i z 11
września 2009 r. stanowią przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o
pracę. W tej kwestii Sąd wyraźnie uznał, że uchwała z 10 września 2009 r. nie
stanowi takiej przyczyny, bowiem skutecznie powoda odwołano z funkcji prezesa
zarządu dopiero uchwałą z 11 września 2009 r., i że ta ostatnia uchwała nie mogła
stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie bowiem nastąpiła już po
złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę. Sąd drugiej instancji
ponownie rozpoznający sprawę nie dokonał też ustaleń faktycznych, które mogłyby
zdezaktualizować oceny prawne i wskazania co do dalszego postępowania zawarte
w wyroku z 12 sierpnia 2011 r. Sąd ustalił, jak wskazano, że w dacie złożenia
oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę nie było ważnej uchwały o
odwołaniu powoda oraz, że powód przed wypowiedzeniem nic nie wiedział o jego
przyczynach.
Wobec powyższego, zarzut naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. okazał się
nieuzasadniony.
Bezpodstawne są też zarzuty naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 378 §
1 i w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Zgodnie z ustalonym stanowiskiem Sądu
Najwyższego, art. 328 § 2 k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę
kasacyjną wtedy, gdy uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji nie ma wszystkich
koniecznych elementów lub gdy zawiera kardynalne braki, które uniemożliwiają
kontrolę kasacyjną. Chodzi o sytuację, gdy treść uzasadnienia orzeczenia
uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania wyroku (np. orzeczenia Sądu Najwyższego z: 8 października 1997 r.,
I CKN 312/97; 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00; 20 lutego 2003 r., I CKN 656/01;
10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; 9 marca 2006 r.,
I CSK 147/05, LEX nr 190753; 9 lipca 2008 r., I PK 2/08, LEX nr 497691). Art. 328
§ 2 k.p.c., zastosowany odpowiednio do uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej
instancji (art. 391 § 1 k.p.c.), oznacza, że uzasadnienie to nie musi zawierać
wszystkich elementów uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, ale takie
elementy, które ze względu na treść apelacji i na zakres rozpoznawanej sprawy,
wyznaczony przepisami ustawy, są potrzebne do rozstrzygnięcia sporu przez ten
9
sąd (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., II CSK 244/07, LEX nr
487508). W ocenie Sądu Najwyższego rozpoznającego niniejszą sprawę,
uzasadnienie zaskarżonego wyroku, jakkolwiek skrótowe, umożliwia rozeznanie
motywów, którymi Sąd kierował się przy jego wydaniu. W istocie rzeczy argumenty
pełnomocnika skarżącej wspierające rozważany zarzut zmierzają do wykazania, że
Sąd nie rozważył doniosłości prawnej uchwał Zgromadzenia Wspólników pozwanej
Spółki z 10 i 11 września 2009 r. Argument ten jest nietrafny, ponieważ Sąd
Okręgowy, jak wyżej wskazano, kwestię tę rozważył, jakkolwiek doszedł do
wniosków innych niż oczekiwane przez stronę skarżącą. Tego rodzaju sytuacja nie
mieści się jednak w zakresie wadliwości mogących uzasadnić zarzut naruszenia
art. 328 § 2 k.p.c. Przepis ten określa bowiem jedynie wymagania konstrukcyjne
uzasadnienia orzeczenia. Nie stanowi on, więc właściwej płaszczyzny do krytyki
trafności przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku ustaleń faktycznych, ani ich
oceny prawnej, a argumentacja skarżącego zmierzająca w takim kierunku nie może
wywrzeć zamierzonego skutku (zob. np. wyroki SN z: 20 lutego 2008 r., II CSK
449/07, LEX nr 442515; 25 kwietnia 2012, I UK 153/12, LEX nr 1224673). Podobnie
nie można uznać trafności zarzutu naruszenia art. 378 § 1 k.p.c., opartego na
twierdzeniu, że Sąd drugiej instancji pominął zarzuty apelacyjne odnoszące się do
doniosłości prawnej uchwał Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki z 10 i 11
września 2009 r. Jak już wskazano, Sąd takiej oceny dokonał, dochodząc wszakże
do wniosków rozbieżnych z oczekiwaniami strony skarżącej.
Skoro podstawa naruszenia przepisów postępowania okazała się
nieuzasadniona) Sąd Najwyższy jest związany podstawą faktyczną zaskarżonego
wyroku przy ocenie naruszenia prawa materialnego (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Zarzuty
odnoszące się do tej podstawy skargi mają charakter alternatywny. Zarzuty
naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 22 § 1 i § 12
k.p. zmierzają do
zakwestionowania prawidłowości uznania przez Sąd odwoławczy, że zawarta
21maja 2002 r. między powodem a pozwaną Spółką umowa o zarządzanie spółką
była umową o pracę. Z kolei zarzuty naruszenia art. 30 § 4 i 45 § 1 k.p. zostały
zgłoszone na wypadek uznania przez Sąd Najwyższy, że powołana wyżej umowa
była umową o pracę. Zmierzają one do wykazania, że nawet w takim razie
powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.
10
Zarzuty dotyczące art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 22 § 1 i § 12
k.p. są
nieuzasadnione. Jak już wyżej wskazano, Sąd Okręgowy wydając zaskarżony
rozpoznawaną skargą kasacyjną wyrok był związany oceną prawną charakteru
zatrudnienia (stosunku prawnego) wynikającego z wymienionej umowy, zawartą w
uzasadnieniu wyroku tego Sądu z 12 sierpnia 2011 r. Sąd Najwyższy oceną tą nie
jest związany (zob. np. wyroki SN z: 6 kwietnia 1998 r., I CKN 595/97, OSNC 1998
nr 12, poz. 211; 11 stycznia 2001 r., I PKN 183/00, OSNAPiUS 2002 nr 17, poz.
411). Sąd Najwyższy rozpoznający niniejszą sprawę nie znajduje jednak podstaw
do zakwestionowania tej oceny na podstawie zarzutu błędnej wykładni umowy. Jak
wynika z art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje
się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego
kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a
pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei § 11
tego
artykułu stanowi, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest
zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez
strony umowy. Należy wskazać, że zgodnie z przyjętą w podobnych sprawach
regułą, decydujące znaczenie dla oceny charakteru łączącego spółkę z
ograniczoną odpowiedzialnością z członkiem jej zarządu stosunku prawnego ma
treść tego stosunku i warunki jego realizacji (zob. wyrok SN z dnia 1 czerwca
2010 r., II UK 34/10, LEX nr 619639, LEX nr 619639 i powołane w nim
orzecznictwo). Sąd Okręgowy orzekając 12 sierpnia 2011 r., dokonał wykładni
umowy stron stosując subiektywne i obiektywne kryteria jej oceny, a więc
uwzględniając zarówno jej rozumienie przez strony, jej treść, jak i istotny kontekst
jej zawarcia i funkcjonowania, potwierdzającego wolę stron wyrażoną w treści
umowy. Dokonując wykładni przedmiotowej umowy Sąd trafnie podkreślił, że sama
strona pozwana określała powoda jako pracownika, a sporną umowę jako umowę o
pracę. Następnie zaakcentował pracownicze cechy wynikającego z niej stosunku
prawnego, w tym zwłaszcza podporządkowanie powoda pracodawcy wynikające
nie tylko z ewidencji jego godzin pracy, lecz także z wyraźnego związania powoda
poleceniami wspólników. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze kasacyjnej,
które poza wszystkim wykraczają poza ustalenia faktyczne przyjęte w sprawie, nie
ma znaczenia to, czy to uprawnienie wspólników było faktycznie realizowane. Do
11
stwierdzenia podporządkowania wystarczy bowiem to, że pracodawca może ze
swoich kierowniczych uprawnień korzystać. W tym stanie rzeczy zarzuty
naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 22 § 1 i § 12
k.p. nie mogą zostać
uwzględnione.
Podobnie nie można uwzględnić zarzutów naruszenia art. 30 § 4 i 45 § 1 k.p.
Zarzuty te skarżąca opiera na twierdzeniu, że wobec podjęcia 10 września 2009 r.,
tj. w dacie doręczenia powodowi pisma z oświadczeniem woli o wypowiedzeniu mu
stosunku pracy, uchwały Zgromadzenia Wspólników z tej samej daty o jego
odwołaniu z funkcji prezesa zarządu, wypowiedzenie było uzasadnione, ponieważ
przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie w postaci uchwały odwołującej istniała.
Ponadto twierdzi, że również uchwała z 11 września 2009 r. odwołująca powoda z
tej samej funkcji uzasadniała to wypowiedzenie. Argumenty te nie zasługują na
uznanie. Należy zauważyć, że jak wynika z okoliczności ustalonych w niniejszej
sprawie, strona pozwana twierdzi o istnieniu trzech uchwał odwołujących powoda z
tej samej funkcji. Najpierw w uzasadnieniu oświadczenia z 9 września 2009 r. o
wypowiedzeniu mu umowy o pracę powołała się na uchwałę z tej samej daty
odwołującą go z funkcji prezesa zarządu. Uchwały tej nie przedstawiła. Następnie
przedstawiła podjętą w L. w języku niemieckim uchwałę Zgromadzenia Wspólników
również odwołującą powoda z tej funkcji. Na koniec podjęto jednak w G. uchwałę
tego samego Zgromadzenia Wspólników ponownie odwołującą powoda z tej samej
funkcji w tym samym zarządzie wskazując, że wchodzi ona w życie z dniem jej
podjęcia. W tych okolicznościach przyjęcie przez Sąd Okręgowy w podstawie
zaskarżonego rozpoznawaną skargą wyroku, że uchwała o odwołaniu powoda
została podjęta dopiero 11 września 2009 r. jest usprawiedliwione i zrozumiałe.
Należy też zauważyć, że nawet gdyby przyjąć, że istotnie 10 września 2009 r. w L.
podjęto uchwałę o odwołaniu powoda z jego funkcji w zarządzie, to strona skarżąca
nie podniosła zarzutów naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa
materialnego, które ewentualnie Sąd ten by naruszył ignorując rzeczywiście
istniejącą uchwałę. Z tego względu Sąd Najwyższy, działając zgodnie z art. 39813
§
1 k.p.c. w granicach podstaw skargi, nie ma kompetencji do oceny stanowiska
Sądu odwoławczego w tej kwestii. Poza tym trafnie Sąd Okręgowy zaznaczył, że
przedłożona przez pozwaną uchwała z 10 września 2009 r. pozostaje w
12
sprzeczności z treścią oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę, w
którym jako przyczynę uzasadniającą rozwiązanie tej umowy wskazano uchwałę
Zgromadzenia Wspólników z 9 września 2009 r., co do której przyjęto w podstawie
faktycznej zaskarżonego wyroku, że nie istniała. Nieprzekonujące jest także
twierdzenie pełnomocnika strony skarżącej, że wypowiedzenie powodowi umowy o
pracę było uzasadnione ze względu na uchwałę o jego odwołaniu z zarządu
podjętą 11 września 2009 r. w G. Jego zdaniem, Sąd Okręgowy powinien tak
przyjąć, ponieważ uchwała ta potwierdzała jedynie podjętą już wcześniej przez
jedynego wspólnika decyzję o odwołaniu powoda z zarządu. Nie jest bowiem
ważne, kiedy podjęto uchwałę o odwołaniu, ważne jest, że stanowi ona rzeczywistą
przyczynę wypowiedzenia. Argument ten jest nietrafny. Przyczyna wypowiedzenia
musi być prawdziwa (zob. np. uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych SN z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, OSNCP 1985 nr 11, poz.
164, teza XI; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 r., I PKN 312/00,
LEX nr 551016). Określenie „prawdziwy” może być odniesione tylko do tego co
istniało lub istnieje realnie, a nie do tego co dopiero może nastąpić. Zdaniem Sądu
Najwyższego nadal aktualne, jako zasada, jest stanowisko wyrażone w tezie XII
powołanej powyżej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP
10/85, zgodnie z którym okoliczności uzasadniające wypowiedzenie powinny istnieć
przed zawiadomieniem właściwego organu związku zawodowego o zamiarze
wypowiedzenia (art. 38 § 1 k.p.), a gdy współdziałanie ze związkiem zawodowym
nie jest wymagane lub możliwe - najpóźniej w dacie złożenia pracownikowi
oświadczenia woli o wypowiedzeniu. Za takim rozumieniem przyczyny
uzasadniającej wypowiedzenie przemawia, między innymi, bardzo krótki termin na
złożenie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, wynoszący 7 dni od
doręczenia pisma wypowiadającego, który nie powinien być dodatkowo
ograniczany przez oczekiwanie pracownika na zajście podanej przez pracodawcę,
a mającej dopiero nastąpić przyczyny. Wskazanej zasady nie dezaktualizuje
orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, że wypowiedzenie może
uzasadniać zmiana organizacyjna zakładu pracy, zwłaszcza likwidacja stanowiska
pracy, która nastąpi w nieodległym czasie i jest pewna (zob. wyroki SN z: 13
października 1999 r. r., I PKN 290/99, OSNP 2001 nr 4, poz. 110; 12 grudnia
13
2001 r., I PKN 733/00, OSNP 2003 nr 23, poz. 569; 29 marca 2001 r., I PKN
325/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 8 i 23 lipca 2008 r., I PK 310/07, LEX nr 500211). W
szczególności w wymienionym wyżej wyroku z dnia 12 grudnia 2001 r., I PKN
733/00, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie
umowy o pracę musi być rzeczywista i istnieć w chwili dokonania wypowiedzenia.
Jeżeli jest nią likwidacja stanowiska pracy, wystarczy, że decyzja o likwidacji jest na
tyle zaawansowana realizacyjnie, że nie ma wątpliwości co do jej przeprowadzenia.
Likwidacja stanowiska nie jest czynnością jednorazową, punktową. Wymaga
przygotowania, przeprowadzenia, a proces decyzyjny - mniej lub bardziej złożony -
obejmuje rozmaite czynności, jak w tym przypadku, różnych podmiotów. Takiego
charakteru nie ma odwołanie członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością. Uchwała o odwołaniu ma charakter autonomicznej decyzji
uprawnionego organu spółki podjętej w danym, konkretnym momencie i żadne
wcześniejsze czynności nie przesądzają, że zostanie ona faktycznie podjęta.
Należy zatem przyjąć, że wypowiedzenie umowy o pracę członkowi zarządu spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością z powodu odwołania go z zarządu może być
dokonane wyłącznie na podstawie już podjętej w tej sprawie uchwały wspólników.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego – na podstawie art. 98 § 1
k.p.c.