Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 89/13
POSTANOWIENIE
Dnia 13 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z wniosku B. K. i H. K.
przy uczestnictwie T. N.
o ograniczenie T. N. władzy rodzicielskiej nad małoletnią
Z. N.,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 grudnia 2013 r.,
na skutek zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 8 października 2013 r.,
„Czy dziadkowie małoletniego zgłaszający gotowość pełnienia
funkcji rodziców zastępczych są uprawnieni do żądania wszczęcia
postępowania nieprocesowego (czynna legitymacja procesowa)
w sprawie o ograniczenie rodzicowi władzy rodzicielskiej przez
zarządzenie umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej
(art. 109 § 2 pkt 5 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego)?”
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 15 maja 2013 r., Sąd Rejonowy w D. oddalił wniosek
B. K. i H. K. o ograniczenie władzy rodzicielskiej T. N. nad małoletnią Z. N. Sąd
pierwszej instancji przyjął, że wnioskodawcom, dziadkom małoletniej zgłaszającym
gotowość pełnienia funkcji rodziny zastępczej, przysługuje uprawnienie do żądania
wszczęcia postępowania nieprocesowego, którego przedmiotem jest ograniczenie
władzy rodzicielskiej rodzicowi dziecka.
Rozpoznając apelację wnioskodawców od postanowienia Sądu pierwszej
instancji, Sąd Okręgowy powziął poważne wątpliwości prawne, którym dał wyraz
w postanowieniu przedstawiającym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu
zagadnienie prawne. Mimo że uczestnik postępowania nie zgłaszał zarzutu braku
legitymacji czynnej procesowej po stronie dziadków małoletniego, to kwestia
uprawnienia dziadków małoletniego zgłaszającego gotowość pełnienia funkcji
rodziny zastępczej do żądania wszczęcia postępowania nieprocesowego, którego
przedmiotem jest ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej budzi
wątpliwości w orzecznictwie sądów. Część z nich przyjmuje bowiem, że dziadkom
małoletniego zgłaszającym gotowość pełnienia funkcji rodziny zastępczej
przysługuje legitymacja procesowa w formie czynnej na podstawie art. 506 k.p.c.,
inne zaś taką legitymację wyłączają. Dziadkowie mogą jedynie zgłosić swój udział
w sprawie, bowiem uprawnienie do żądania wszczęcia postępowania
nieprocesowego, którego przedmiotem jest ograniczenie lub pozbawienie władzy
rodzicielskiej powinno mieć oparcie w ustawie. Tymczasem żaden przepis prawa
materialnego takiego uprawnienia dziadkom nie przyznaje. W związku z tym
wniosek dziadków – jeżeli zostanie złożony – może być potraktowany jako impuls
do podjęcia działania przez sąd z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 390 § 1 k.p.c., jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to
zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Podjęcie uchwały przez Sąd
Najwyższy poprzedzone jest kontrolą prawidłowości wydania przez sąd drugiej
instancji postanowienia o przedstawieniu rozstrzygnięcia prawnego budzącego
3
poważne wątpliwości. Postanowienie to powinno zostać podjęte na rozprawie, jeżeli
apelacja, podczas rozpoznawania której wyłoniło się zagadnienie prawne, podlega
rozpoznaniu na rozprawie (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
11 października 1978 r., III CZP 64/78, OSP z 1979 r. Nr 5, poz. 84, z dnia
18 marca 2005 r., III CZP 93/04, niepubl., z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 99/07,
niepubl. oraz z dnia 9 lipca 2009 r., II PZP 3/09, niepubl.). W postępowaniu
nieprocesowym obowiązuje szczególna regulacja w stosunku do przepisów
obowiązujących w postępowaniu procesowym zawarta w art. 514 k.p.c. dotycząca
rozpoznawania spraw na rozprawie. O ile w postępowaniu procesowym zasadą jest
rozpoznanie spraw na rozprawie, to w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art.
514 § 1 k.p.c., rozprawa odbywa się w wypadkach wskazanych w ustawie. Reguła
wynikająca z art. 514 § 1 k.p.c. ma zastosowanie nie tylko do postępowania przed
sądem pierwszej instancji (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego
2002 r., III CZP 3/2002, OSNC 2002, nr 12, poz. 145). W sprawach o ograniczenie
władzy rodzicielskiej, zgodnie z art. 579 k.p.c., postanowienie może być wydane
tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Regulacja ta ma również zastosowanie
w postępowaniu apelacyjnym w tych sprawach.
Apelacja wniesiona od postanowienia Sądu Rejonowego była, zgodnie
z powołanymi wyżej przepisami, rozpoznawana na rozprawie, która uległa
odroczeniu. Postanowienie przedstawiające zagadnienie prawne zostało jednak
wydane na posiedzeniu niejawnym, a więc z naruszeniem przepisów
postępowania, co stanowi podstawę do odmowy podjęcia uchwały
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 marca 2009 r., III CZP 11/09,
z dnia 12 sierpnia 2009 r., II PZP 8/09, niepubl. oraz z dnia 23 września 2010 r.,
III CZP 55/10, niepubl.).
Ponadto, przedstawiając zagadnienie prawne, sąd drugiej instancji powinien
wykazać, że jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 18 marca 2010 r., II PZP 2/10
niepubl. oraz z dnia 30 marca 2011 r., III CZP 1/11 niepubl.). Niewykazanie związku
przyczynowego pomiędzy rozstrzygnięciem przedstawionego zagadnienia
prawnego, a podjęciem decyzji co do istoty sprawy stanowi podstawę do odmowy
udzielenia odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne (por. postanowienia
4
Sądu Najwyższego: z dnia 24 maja 2002 r., III CZP 30/02 niepubl., z dnia
14 września 2006 r., III CZP 61/06 niepubl., z dnia 14 listopada 2006 r., III CZP
84/06 niepubl. oraz z dnia 17 listopada 2009 r., III CZP 85/09 niepubl.). Poza tym,
Sąd drugiej instancji powinien wyjaśnić, że w odniesieniu do przedstawionego
zagadnienia prawnego ma poważne wątpliwości. W związku z tym powinien
uzasadnić, na czym polegają jego wątpliwości i dlaczego uważa je za poważne.
Muszą to być własne poglądy sądu; nie jest więc wystarczające ograniczenie się do
zaprezentowania stanowiska innych sądów (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: 14 grudnia 2007 r., III CZP 116/07, niepubl., z dnia 27 maja 2010 r.,
III CZP 32/10, niepubl., z dnia 26 października 2011 r., III CZP 59/11 niepubl. oraz
z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZP 95/12, niepubl.).
Nie spełnia powyższych kryteriów zagadnienie prawne przedstawione przez
Sąd Okręgowy. Po pierwsze, Sąd Okręgowy ograniczył się do stwierdzenia, że
istnieje rozbieżność stanowisk sądów powszechnych dotyczącą legitymacji
dziadków do złożenia wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej rodziców
dziecka przez zarządzenie umieszczenia małoletniego dziecka w rodzinie
zastępczej i nie odniósł się samodzielnie do przedstawionego w pytaniu prawnym
zagadnienia. Po drugie, Sąd Okręgowy nie wyjaśnił, z jakich przyczyn odpowiedź
na przedstawione zagadnienie prawne ma z perspektywy sądu drugiej instancji
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w zaistniałej w niej sytuacji procesowej, tj.
gdy Sąd pierwszej instancji wszczął i przeprowadził postępowanie w sprawie
o ograniczenie władzy rodzicielskiej zakończone orzeczeniem co do istoty sprawy
nie opartym na zakwestionowaniu legitymacji czynnej wnioskodawców, lecz na
ocenie tego Sądu, że nie zachodzą przesłanki materialnoprawne uzasadniające
ograniczenie władzy rodzicielskiej uczestnikowi postępowania (ojcu małoletniego
dziecka) przez zarządzenie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej
u wnioskodawców. Z tego względu można jedynie domniemywać przyczyn
przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego dotyczącego istnienia
bądź braku legitymacji po stronie dziadków zgłaszających gotowość pełnienia
funkcji rodziny zastępczej do złożenia wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej
ojcu dziecka. Ewentualny brak legitymacji wnioskodawców do zainicjowania
postępowania w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej mógł wywołać
5
wątpliwości Sądu, czy są oni uprawnieni do złożenia środka odwoławczego
w postaci apelacji względnie - przy założeniu, iż takie uprawnienie im przysługuje -
co do zakresu, w jakim sprawa powinna być rozpoznania przez sąd drugiej
instancji, a mianowicie, czy wyłącznie do ustalenia braku uprawnienia do wszczęcia
postępowania nieprocesowego w tym przedmiocie.
Dla rozstrzygnięcia obu wskazanych wyżej wątpliwości sposób
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego nie ma znaczenia.
Odnośnie do wskazanej wątpliwości dotyczącej możliwości wniesienia
apelacji przez wnioskodawców, to prawo to jest niezależne od tego, czy
przysługiwało im uprawnienie do zainicjowania postępowania nieprocesowego
w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej. Istotne jest bowiem, że Sąd
pierwszej instancji wszczął na skutek ich wniosku postępowanie nieprocesowe,
które zakończyło się wydaniem rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, opartym na
ocenie Sądu pierwszej instancji, że nie zachodzą przewidziane właściwymi
przepisami k.r.o. przesłanki uzasadniające ograniczenie władzy rodzicielskiej ojcu
małoletniej wnuczki wnioskodawców, a w konsekwencji również przesłanki do
umieszczenia małoletniej w rodzinie zastępczej. Wnioskodawcy, niezależnie od
tego czy posiadali legitymację do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania
nieprocesowego o ograniczenie władzy rodzicielskiej, byli jego uczestnikami przed
Sądem pierwszej instancji i z tej przyczyny przysługują im uprawnienia procesowe
przewidziane dla uczestników postępowania, w tym prawo do wniesienia apelacji.
Legitymacja do wniesienia środka odwoławczego jest bowiem niezależna
od uprawnienia do zainicjowania postępowania nieprocesowego. Wnioskodawca
jest zainteresowanym w sprawie (art. 510 k.p.c.) i uczestnikiem postępowania
nieprocesowego niezależnie od tego, czy miał legitymację do złożenia wniosku
o jego wszczęcie.
Istnienie bądź brak uprawnienia wnioskodawców do zainicjowania sprawy
o ograniczenie władzy rodzicielskiej przez umieszczenie małoletniego dziecka
w rodzinie zastępczej u dziadków nie ma również znaczenia dla określenia zakresu
rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji ze względu na specyfikę tego
postępowania, które, zgodnie z art. 570 k.p.c., może być wszczęte także z urzędu.
6
Postępowanie nieprocesowe wszczynane jest na wniosek albo z urzędu.
Zgodnie z art. 506 k.p.c., sąd wszczyna postępowanie nieprocesowe na wniosek;
w wypadkach wskazanych w ustawie sąd może wszcząć postępowanie także
z urzędu. Legitymacja procesowa do wszczęcia postępowania nieprocesowego ma
istotne znaczenie w postępowaniach wszczynanych wyłącznie na wniosek. Brak tej
legitymacji obliguje sąd do oddalenia wniosku o wszczęcie postępowania
nieprocesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1966 r.,
I CR 371/65, OSNC 1966, nr 7-8, poz. 133). Zgodnie z art. 514 § 2 k.p.c., nawet
w wypadkach, gdy ustawa wymaga przeprowadzenia rozprawy, sąd może, bez
wzywania zainteresowanych do udziału w sprawie, oddalić wniosek na posiedzeniu
niejawnym, jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnienia
wnioskodawcy.
Przepisy ogólne o postępowaniu nieprocesowym nie zawierają regulacji -
analogicznej do zawartej w art. 2 § 1 dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. - Kodeksu
postępowania niespornego (Dz. U. Nr 27, poz.169) - określającej krąg osób
uprawnionych do wszczęcia postępowania nieprocesowego, wyjaśniając jedynie,
kto powinien być uczestnikiem postępowania (art. 510 k.p.c.). Przepis zawarty
w art. 511 k.p.c. reguluje treść wniosku, a powołany już wcześniej art. 514 § 2
k.p.c. przewiduje oddalenie wniosku bez wyznaczania rozprawy i bez wzywania
zainteresowanych do udziału w sprawie, jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty
brak uprawnienia wnioskodawcy. Analiza przepisów k.p.c. oraz innych ustaw
dotyczących poszczególnych rodzajów spraw nieprocesowych, które mogą być
wszczęte na wniosek uzasadnia wniosek, że ustawodawca zasadniczo przewidział
wszczynanie tych postępowań przez krąg osób określony w sposób dwojaki (por.
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2004 r., III CZP
37/04, OSNC 2005, nr 3, poz. 42): bardziej ogólny – wskazując na każdego
zainteresowanego (por. art. 527, art. 541 § 1, art. 609 § 1, art. 679 § 2 k.p.c.)
względnie mającego w tym interes (art. 1025 § 1 k.c.) - lub bardziej szczegółowy
i ograniczony (por. 545 § 1, art. 561 § 1 i 2, art. 562, art. 563, art. 583, art. 600 § 1,
art. 6102
§ 1, art. 6107
§ 1, art. 6262
§ 5, art. 635 § 2, art. 637 § 1 k.p.c., art. 39, art.
40, art. art. 611
§ 3, art. 616
§ 1 k.r.o.). Niekiedy przepisy wprost nie określają kręgu
osób legitymowanych do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania
7
nieprocesowego w określonej sprawie rozpoznawanej w tym trybie, a uprawnienie do
jego zainicjowania wynika z analizy przepisów regulujących daną instytucję prawną,
z której wynikają określone prawa bądź obowiązki, o których orzeka się
w postępowaniu nieprocesowym.
Analiza przepisów dotyczących postępowań nieprocesowych uzasadnia
wniosek, że oprócz postępowań wszczynanych tylko na wniosek są także
postępowania, które mogą być wszczęte zarówno na wniosek, jak i z urzędu.
Do tego rodzaju spraw należy zaliczyć postępowanie w sprawie o ograniczenie
władzy rodzicielskiej. Zgodnie bowiem z art. 570 k.p.c., sąd opiekuńczy może
wszcząć postępowanie z urzędu. Mimo to, że żaden przepis nie określa podmiotu
uprawnionego do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania o ograniczenie władzy
rodzicielskiej nie można przyjąć, iż postępowanie w tym przedmiocie może być
wszczęte tylko z urzędu. Należy przyjąć - zgodnie z powszechną praktyką sądów
powszechnych – że postępowanie to może być wszczęte także na wniosek każdego
z rodziców małoletniego dziecka. Legitymację tych osób do zainicjowania
postępowania w tym zakresie należy wywieść z natury władzy rodzicielskiej, która
przysługuje obojgu rodzicom (art. 93 § 1 k.r.o.). Wykonywanie przez nich władzy
rodzicielskiej, tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 § 3
k.r.o.), jest prawem i obowiązkiem każdego z rodziców. Orzeczenie sądu
ograniczające władzę rodzicielską jednemu z rodziców ma bezpośredni wpływ na
sposób wykonywania władzy rodzicielskiej przez drugiego z nich. Poza tym, rodzice,
którzy na co dzień wykonują władzę rodzicielską, z reguły mają najlepsze rozeznanie
o okolicznościach mających wpływ na prawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej
wobec dziecka i z tego względu są najbardziej predestynowani do zainicjowania
postępowania w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej. Uprawnienie do
wszczęcia postępowania w tym przedmiocie nie powinno być jednak rozszerzane na
inne osoby, chociażby łączył je z dzieckiem bliski stopień pokrewieństwa.
Po pierwsze, z tej przyczyny, że władza rodzicielska przysługuje tylko rodzicom
dziecka. Ingerencja sądu opiekuńczego w to prawo nie wpływa więc na sferę praw
i obowiązków względem dziecka innych osób. Po drugie, ze względu na konieczność
ochrony dobra dziecka. Ograniczenie władzy rodzicielskiej stanowi bardzo silny
instrument ingerencji państwa w stosunki rodzinne. Wszczynanie postępowań w tym
8
zakresie nie powinno być pochopne i powinno opierać się na istotnej przyczynie.
Uznanie szerokiego kręgu osób legitymowanych do złożenia wniosku o ograniczenie
władzy rodzicielskiej mogłoby w przypadkach nierzadko występujących silnych
konfliktów rodzinnych prowadzić do wykorzystywania tego uprawnienia nie zawsze
dla dobra dziecka, lecz do szykanowania jednego bądź obu rodziców, co
prowadziłoby do destabilizacji poczucia bezpieczeństwa rodziny. Po trzecie, ze
względu na brak przepisu przyznającego taką legitymację osobom bliskim dla
małoletniego, przy jednoczesnym wyraźnym określeniu kręgu podmiotów - w art.
1136
k.r.o – legitymowanych do zainicjowania postępowania o ustalenie kontaktów
osobistych z dzieckiem, a więc postępowania prowadzącego do daleko mniej
doniosłych konsekwencji prawnych niż postępowanie o ograniczenie władzy
rodzicielskiej. Na gruncie przepisów k.r.o. nie można również przyjąć, aby istniało
swego rodzaju uprawnienie osób najbliższych do ustanowienia ich rodziną zastępczą
dla małoletniego dziecka. Z tej przyczyny uprawnienia do wszczęcia postępowania
w sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej nie można wywodzić tylko z tej
przyczyny, że żąda się ograniczenia władzy rodzicielskiej przez ustanowienie
wnioskodawcy rodziną zastępczą dla małoletniego dziecka. Po czwarte, ze względu
na regulacje przewidziane w art. 570 i art. 572 k.p.c., które w dostatecznym stopniu
gwarantują możliwość wszczęcia postępowania przez sąd opiekuńczy w przedmiocie
ograniczenia władzy rodzicielskiej, gdy zachodzą okoliczności uzasadniające jego
wszczęcie.
Uzupełnieniem regulacji zawartej w art. 570 k.p.c. jest art. 572 § 1 k.p.c.,
według którego każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie
postępowania w urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Artykuł
572 § 2 k.p.c. precyzuje bliżej ten obowiązek w odniesieniu do wymienionych w nim
urzędów i instytucji. Podobny w treści obowiązek wynika także z wielu innych
przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Celem tej regulacji jest to, aby do
sądu opiekuńczego zgłaszane były fakty, które mogą uzasadniać wszczęcie przez
sąd z urzędu postępowania w sprawach opiekuńczych. W postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 5 maja 2000 r., II CKN 765/00 (niepubl.) wyjaśniono, że art. 572
§ 1 k.p.c. nie można rozumieć w ten sposób, że każdy składający zawiadomienie,
komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie
9
opiekuńczej, jest osobą upoważnioną do złożenia wniosku o wszczęcie
postępowania w sprawie opiekuńczej. Jednakże złożenie takiego wniosku przez
osobę nielegitymowaną do jego wniesienia może powodować powzięcie przez
sąd opiekuńczy wiadomości uzasadniających wszczęcie postępowania
opiekuńczego z urzędu. Jeżeli więc wniosek o wszczęcie postępowania
opiekuńczego zostanie złożony przez osobę, według właściwych przepisów,
nieuprawnioną do zainicjowania postępowania, to ze względu na treść przepisu art.
570 k.p.c., sąd ma obowiązek podjąć czynności zmierzające do wyjaśnienia
materialnych podstaw do podjęcia odpowiednich decyzji w przedmiocie
władzy rodzicielskiej; nie może oddalić tak złożonego wniosku z powołaniem się na
treść przepisu art. 514 § 2 k.p.c., który może mieć zastosowanie wyłącznie
do postępowań wszczynanych na wniosek. Wszczęcie postępowania
nieprocesowego przez sąd opiekuńczy nie jest bowiem dowolne, sąd ma obowiązek
jego wszczęcia, jeśli tylko poweźmie wiadomości uzasadniające taką czynność
procesową (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 26 lipca 1972 r., III CZP 49/72,
OSNCP 1973, nr 3, poz. 39 oraz z dnia 22 listopada 1977 r., III CZP 91/97, OSNCP
1978, nr 7, poz. 106). Z tej przyczyny, w sprawach opiekuńczych, które mogą
być wszczęte z urzędu, złożenie wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej przez
osobę nieuprawnioną do złożenia tego wniosku nie uprawnia sądu do ograniczenia
rozpoznania sprawy tylko do zbadania kwestii legitymacji do złożenia tego wniosku
bez rozpoznania istnienia merytorycznych podstaw do podjęcia decyzji przez sąd
opiekuńczy w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Tylko ubocznie dodać należy, iż
wśród spraw rozpoznawanych przez sąd opiekuńczy są także takie, które mogą być
wszczęte tylko na wniosek (por. m.in.: art. 561 § 1, art. 583, art. 585 § 1, art. 592, art.
593, art. 5981
§ 3, art. 59818
, art. 601 k.p.c., art. 73, art. 89 § 1 i 2, art. 162 § 1, art.
169 § 1, art. 179 § 1 k.r.o.). Nawet w tego rodzaju sprawach sąd opiekuńczy widząc
potrzebę zainicjowania postępowania przez podmiot do tego uprawniony powinien
zawiadomić o tym prokuratora lub inny uprawniony do tego organ lub osobę w celu
umożliwienia im podtrzymania wniosku i umożliwienia rozpoznania sprawy, przed
podjęciem decyzji o oddaleniu wniosku (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 7 stycznia 1966 r., I CR 371/65, PiP 1967, nr 12, s.1072-1073). Ograniczenie
rozpoznania wniosku o w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej jedynie do
10
zbadania czy złożyła go osoba uprawniona do wszczęcia postępowania
opiekuńczego byłoby sprzeczne z celem tego postępowania, które służy
zagwarantowaniu dobru dziecka. W takich przypadkach, złożony wniosek przez
osobę nieposiadającą do tego legitymacji nie ogranicza też sądu opiekuńczego co do
sposobu rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy rodzicielskiej, który może wydać
wszelkie rozstrzygnięcia, które wymagane są ze względu na dobro dziecka.
W sprawach tych następuje znaczne ograniczenie czynności dyspozytywnych stron,
co wynika z art. 512 § 2 k.p.c. przewidującego bezskuteczność cofnięcia wniosku
o wszczęcie postępowania w sprawie, której wszczęcie mogło nastąpić z urzędu
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008 r., III CSK 56/08,
nie publ.). Potraktowanie wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego
złożonego przez osobę nieuprawnioną jako zawiadomienia w rozumieniu art. 572
k.p.c. nie może również uzasadniać umorzenia postępowania w razie stwierdzenia
braku podstaw do ingerencji w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. W takim
przypadku sąd powinien wydać postanowienie orzekające co do istoty sprawy
stwierdzające brak podstaw do ingerencji w wykonywanie władzy rodzicielskiej
(por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1969 r., III CZP 134/68, OSNCP
1969, nr 11, poz. 194 oraz uzasadnienie uchwały z dnia 14 października 2004 r.,
III CZP 37/04). Natomiast w razie zaskarżenia apelacją wydanego przez sąd
opiekuńczy orzeczenia co do istoty sprawy w sprawie o ograniczenie władzy
rodzicielskiej wszczętego na podstawie wniosku złożonego przez osobę
nieuprawnioną, sąd drugiej instancji nie może ograniczyć zakresu rozpoznania
sprawy do zbadania braku legitymacji wnioskodawcy do zainicjowania tego
postępowania i na tej podstawie oprzeć swojego rozstrzygnięcia. Zakres rozpoznania
sprawy przez sąd drugiej instancji w postępowaniu odpowiada bowiem zakresowi
kognicji sądu pierwszej instancji i obejmuje także ocenę istnienia materialnoprawnych
podstaw do ingerencji sądu opiekuńczego w sposób wykonywania władzy
rodzicielskiej.
Z tych względów na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) orzeczono, jak w sentencji.
db