Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 11/13
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar
w sprawie z powództwa E. W. i R. G.
przeciwko Przedsiębiorstwu Budowy Kopalń Pe Be Ka S.A. w L.
o wynagrodzenie za pracę, barbórkę i 14-tą pensję,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2014 r.,
skarg powodów o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Rejonowego w L.
z dnia 22 czerwca 2011 r.
1. odrzuca skargi,
2. odstępuje od obciążenia skarżących kosztami
postępowania.
UZASADNIENIE
Powodowie E. W. i R. G. - wnieśli w dniu 12 lipca 2013 r. (data złożenia
pisma w urzędzie pocztowym) skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w L. z dnia 22 czerwca
2011 r., zarzucając rażące naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego,
przez oczywiste naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego,
ustanowionej w art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, polegające na
faktycznym wpłynięciu Sądu na decyzję powodów o zaniechaniu składania apelacji
od wyroku Sądu pierwszej instancji będącego przedmiotem niniejszej skargi, mimo
że Sąd orzekający powinien zachować bezstronność w swoim postępowaniu,
2
obiektywnie pouczając o przysługujących środkach zaskarżenia, bez wyrażania
stanowiska co do „bezsensowności składania apelacji (…) i konieczność
poniesienia przez skarżącego na rzecz pozwanego kosztów postępowania
równoznacznych z kosztami zasądzonymi przez Sąd pierwszej instancji za
postępowanie apelacyjne, bez pouczenia o możliwości uchylenia przez Sąd drugiej
instancji, a także przez Sąd Najwyższy orzeczenia Sądu pierwszej instancji i
konieczności zwrotu kosztów postępowania przez pozwanego na rzecz powoda za
drugą instancję”, naruszenie podstawowych praw człowieka przez naruszenie art. 6
ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
sporządzonej w Rzymie z dnia 4 listopada 1950 r., polegające na pozbawieniu
skarżących prawa do rzetelnego procesu sądowego, w związku z art. 78
Konstytucji RP, ustanawiającym prawo strony do zaskarżenia orzeczeń wydanych
w pierwszej instancji - wskutek wpłynięcia przez Sąd w sposób bezpośredni i
bezprawny na decyzję powodów (skarżących) o zaniechaniu zaskarżenia
orzeczenia Sądu pierwszej instancji i ewentualnej skargi kasacyjnej, którzy nie
dokonali tych czynności procesowych, działając w zaufaniu do Sądu - organu
władzy publicznej, którego zadaniem jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości i
działanie mające na celu pogłębianie zaufania obywateli do organów państwa,
naruszenie konstytucyjnych praw człowieka, przez oczywiste naruszenie zasady
niedyskryminacji określonej w art. 32 Konstytucji RP, co nastąpiło na skutek
naruszenia: „art. 1 ust. 3 ZUZP w związku z art. 3 ust. 1 ZUZP”, przez błędną
wykładnię pojęcia „pracowników zatrudnionych”, w następstwie nieprawidłowego
uznania, że pojęcie to jest tożsame z „pracownikami wykonującymi pracę”, co
prowadzi do wniosku, że „osoba niewykonująca pracy” jest pracownikiem, lub też
że „wykonujący pracę” jest tożsamy z „niewykonującym pracę”, art. 353 1 k.c. w
związku z art. 300 k.p. i art. 239 § 1 k.p. przez ich błędną wykładnię w następstwie
uznania, że postanowienie układu zbiorowego pracy może przewidywać wyłączenie
jego stosowania wobec wszystkich pracowników aktualnie zatrudnionych u danego
pracodawcy – delegowanych do pracy poza granice Polski i pozostawienia układu
w mocy co do osób niebędących aktualnie pracownikami danego pracodawcy,
podczas gdy pogląd taki sprzeczny jest z istotą przepisów regulujących tę materię,
art. 239 § 1 k.p. w związku z art. 1 ust. 3 ZUZP i art. 353 1 k.c. w związku z art. 300
3
k.p. przez ich błędną wykładnię i uznanie, że pracodawca może ustalić
indywidualne warunki wynagradzania dla pracowników nieobjętych ZUZP w
następstwie wyłączenia ich spod jego stosowania na skutek delegowania do pracy
poza granice Polski w sposób dowolny, bez konieczności ustalenia warunków
wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń tym pracownikom w
regulaminie wynagradzania, podczas gdy postanowienie takie jako sprzeczne z
ustawą (z art. 77 2 k.p.), na zasadzie art. 300 k.p. w związku z art. 58 § 3 k.c.,
należało uznać za nieważne w części, w której ZUZP wyłączał pracowników
zatrudnionych poza granicami Polski, co powinno prowadzić do uznania, że ZUZP
obowiązywał także pracowników zatrudnionych poza granicami kraju oraz
naruszenie przepisów postępowania: „art. 217 § 1 i 2 k.p.c. i pominięcie dowodu z
przesłuchania świadków powołanych w postępowaniu odwoławczym, art. 235 § 1
k.p.c., przez uchybienie zasadzie bezpośredniości dowodów i pominięcie dowodów
wnioskowanych przez ubezpieczonego, których to sąd orzekający nie uwzględnił
oraz art. 249 k.p.c., w związku z art. 235 k.p.c. przez pominięcie dowodu z
dokumentów przedsiębiorstwa, w którym ubezpieczony był zatrudniony. Skarżący
wskazał, że wskutek wydania zaskarżonego orzeczenia i naruszenia przepisów
postępowania, doszło do naruszenia prawa materialnego: art. XXIV ustawy z dnia
26 czerwca 1974 r. przepisów wprowadzających Kodeks pracy w związku z
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie”.
W odpowiedziach na skargi, strona pozwana podniosła zarzut wniesienia ich
po upływie dwuletniego terminu przewidzianego w art. 4246
§ 1 k.p.c. co winno
prowadzić do odrzucenia skarg w trybie art. 4248
§ 1 k.p.c. Wyrok w powyższej
sprawie uprawomocnił się 13 lipca 2011 r., albowiem powodowie nie składali
wniosku o sporządzenie i doręczenie odpisu uzasadnienia wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 4241
§ 1 k.p.c. - w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 4 ustawy
z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks
4
postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr
155, poz. 1037), obowiązującym od 25 września 2010 r., można żądać stwierdzenia
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona
szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie
środków prawnych nie było i nie jest możliwe.
Jedną z przesłanek uzasadniających złożenie skargi jest niemożność zmiany
lub uchylenia wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych
(zarówno w chwili orzekania co do skargi, jak i w przeszłości). Skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest dopuszczalna,
gdy zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze jednego z tak rozumianych środków
prawnych nie była i nie jest możliwa (co strona musi wykazać w treści skargi –
art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.).
Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że skarga jest co do
zasady niedopuszczalna, jeżeli w sprawie strona miała możliwość zaskarżenia
wyroku apelacją, skargą kasacyjną, skargą o wznowienie postępowania lub mogła
skorzystać z innego środka, np. wniosku o przywrócenie terminu (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 stycznia 2006 r., II CNP 2/06, OSNC
2006, nr 6, poz. 112, także z dnia 12 maja 2011 r., II BU 10/10, LEX nr 863955). Od
tego unormowania ustawodawca wprowadził wyjątek przewidziany w art. 4241
§ 2
k.p.c.
Na podstawie tej regulacji, skarga przysługuje także - w wyjątkowych
wypadkach - od prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji
kończącego postępowanie w sprawie, chociaż strony nie skorzystały z
przysługujących im środków prawnych, jeżeli niezgodność orzeczenia z prawem
wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych
wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Zatem wyjątek od zasady określonej w art. 4241
§ 1 k.p.c. uzależnia
dopuszczalność skargi od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: po
pierwsze - istnienia wyjątkowego wypadku, który uniemożliwił wniesienie środka
odwoławczego lub środka zaskarżenia i po drugie - występowania niezgodności z
5
prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych
zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i
obywatela.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że wyjątkowe
wypadki, o których stanowi art. 4241
§ 2 k.p.c., odnoszą się także do przyczyn
nieskorzystania przez stronę z przysługujących jej środków zaskarżenia. Przyczyny
te muszą mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co oznacza, że
chodzi o wyjątkowe okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie wniesienie
środka zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli lub
zaniedbań strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez nią z
przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów mających
charakter siły wyższej - ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy
wyjątkowe okoliczności leżące po stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz
biorąc uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por. postanowienia z dnia 2
lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC 2006, nr 6, poz. 113; z dnia 29 listopada 2006 r.,
II CNP 85/06, niepublikowane; z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, OSNC-ZD
2008, nr 4, poz. 114; z dnia 10 sierpnia 2010 r., II CNP 38/10, LEX nr 603890).
Skarżący powołują się na naruszenie podstawowych zasad porządku
prawnego i konstytucyjnych wolności oraz praw człowieka i obywatela
uniemożliwiające im zaskarżenie wyroku Sądu pierwszej instancji, a polegające na
niedopuszczalnym i bezprawnym wpłynięciu przez ten Sąd na ich sferę decyzyjną
poprzez wygłoszenie poglądu o „bezsensowności składania apelacji z uwagi na
prawidłowość wydanego wyroku” i przekazaniu informacji o konieczności
poniesienia przez powodów kosztów postępowania w drugiej instancji. Twierdzenie
to jest gołosłowne zważywszy na to, że nie zostało poparte jakimikolwiek dowodami
oraz mając na uwadze to, że powodowie przed Sądem pierwszej instancji byli
reprezentowani przez fachowego pełnomocnika (radcę prawnego) i nie wystąpili
nawet o sporządzenie i doręczenie im odpisu uzasadnienia wyroku Sądu. Stąd nie
ma podstaw do uznania, że w sprawie wystąpiły wyjątkowe okoliczności w
rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c.
6
Z tych względów, orzeczono jak w postanowieniu na podstawie art. 4248
§ 1
k.p.c.
O kosztach orzeczono po myśli art. 102 k.p.c.