Pełny tekst orzeczenia

353/5/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 18 października 2010 r.
Sygn. akt Ts 74/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:


Mirosław Granat – przewodniczący


Mirosław Wyrzykowski – sprawozdawca


Marek Mazurkiewicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Romana P.,

p o s t a n a w i a:

pozostawić zażalenie bez rozpoznania.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 marca 2009 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 55 § 1, art. 96 § 1 i 2, art. 156 § 1 oraz art. 330 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 2, art. 10 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący zarzucił, że zaskarżone przepisy art. 55 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim regulują przyznawanie pokrzywdzonemu prawa wniesienia oskarżenia posiłkowego subsydiarnego, prowadzą do naruszenia konstytucyjnego prawa do pozytywnej ochrony prywatności przez organy państwowe (art. 31 ust. 3 i art. 47 Konstytucji), prawa do demokracji i praworządności (art. 2, art. 10 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji), a także prawa do sądu (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji). Skarżący wskazał także, że art. 96 § 1 i 2 oraz art. 156 § 1 k.p.k. są niezgodne z wskazanymi wzorcami kontroli, ograniczają bowiem jawność wewnętrzną postępowania sądowego, limitując w ten sposób skuteczność postępowania kontrolnego inicjowanego przez stronę.
Postanowieniem z 8 lipca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Przypomniał, że skarżący wnosił już skargę konstytucyjną (Ts 20/08) w oparciu o ten sam stan faktyczny oraz częściowo ten sam przedmiot kontroli, wskazując jednak orzeczenie zapadłe na wcześniejszym etapie sprawy, jako ostateczne orzeczenie w jego sprawie. Trybunał uznał, że ustalenia przyjęte w sprawie Ts 20/08, znajdują także zastosowanie w niniejszej sytuacji. Jak wynika z orzeczeń zapadłych w niniejszej sprawie, skarżący zainicjował nie jedno, lecz dwa postępowania przygotowawcze przeciwko tej samej osobie, nie miał więc legitymacji do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia. W obu przypadkach zakończenie postępowania nastąpiło w wyniku rozstrzygnięcia sądu, kontrolującego prawidłowość rozstrzygnięcia w jego sprawie. Ponadto, Trybunał wskazał, że rozważania dotyczące rozbieżnej interpretacji przepisów art. 55 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k. nie znajdują odniesienia do sytuacji skarżącego, ponieważ w jego sprawie postanowienia o umorzeniu dochodzenia i odmowie jego wszczęcia dotyczyły dwóch różnych postępowań. Trybunał uznał, że podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego nie mogły być przepisy art. 96 § 1 i 2 i art. 156 § 1 k.p.k., regulujące zasady udziału stron i innych uczestników postępowania w posiedzeniu, oraz stanowiące upoważnienie do dostępu do akt sprawy sądowej. Przypomniał jednocześnie, że wyrokiem z 2 kwietnia 2001 r. (SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52) Trybunał Konstytucyjny oceniał przepisy art. 55 § 1 zdanie pierwsze i art. 330 § 2 zdanie trzecie k.p.k. i uznał, że są one zgodne z art. 45, art. 77, art. 78 i z art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie są niezgodne z art. 47 i art. 51 ust. 4 Konstytucji. Trybunał wskazał, że zarzuty skarżącego, dopatrujące się naruszenia art. 77 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji przez zaskarżone przepisy art. 55 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k., należy uznać za oczywiście bezzasadne.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sporządzone przez pełnomocnika wniósł skarżący. Zarzucono w nim naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 19 i art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) przez przyjęcie oczywistej bezzasadności podniesionych zarzutów bez ich rozpoznania. Wskazano także na naruszenie art. 79 ust. 1 Konstytucji, polegające na nieuzasadnionym uzależnieniu dopuszczalności skargi konstytucyjnej od realizacji sytuacji określonej w zaskarżonych przepisach, którym skarżący zarzucił niezgodność z Konstytucją. W zażaleniu podniesiono także zarzut nieprawdziwych ustaleń faktycznych, co do zakresu prowadzonych postępowań karnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK na postanowienie w przedmiocie odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Jak wynika z pocztowej prezentaty na formularzu potwierdzenia odbioru, postanowienie o odmowie nadania biegu skardze Romana P. z 12 lipca 2010 r. zostało w sposób prawidłowy doręczone pełnomocnikowi skarżącego 19 lipca 2010 r. Do postanowienia załączone zostało pouczenie o prawie do złożenia zażalenia. Termin do wniesienia zażalenia upłynął 26 lipca 2010 r. Pismem z 8 sierpnia 2010 r. skarżący złożył wezwanie do doręczania korespondencji bezpośrednio na jego adres, wskazując, że skargę konstytucyjną wniósł osobiście i nie ustanowił pełnomocnika do postępowania przed Trybunałem, a jedynie do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismem z 18 sierpnia 2010 r. skarżącemu przesłano kopię postanowienia z 8 lipca 2010 r. w sprawie Ts 74/09, informując jednocześnie o terminie prawidłowego doręczenia stronie tego postanowienia. Zażalenie na odmowę nadania biegu skardze konstytucyjnej, sporządzone przez adwokata Pawła Gronka, nadane zostało 3 września 2010 r. Do zażalenia dołączony został sporządzony osobiście przez skarżącego wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia. W świetle powyższego stwierdzić należy, że zażalenie na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej wniesione zostało po terminie, a jednocześnie nie zachodzą przesłanki przywrócenia uchybionego terminu, co przesądza o niedopuszczalności jego rozpoznania. Wbrew twierdzeniom skarżącego obowiązek zastępstwa procesowego dla osób, które nie spełniają warunków wskazanych w art. 48 ust. 1 ustawy o TK, tj. dla innych osób niż sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nie ogranicza się jedynie do formalnego sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wymóg ten jest w sposób szczególny uzasadniony wyjątkowym charakterem instytucji skargi konstytucyjnej, której przedmiotem jest kontrola zgodności norm niższego rzędu z Konstytucją, stopniem złożoności oraz zakresem kontroli formalnej dokonywanej w toku postępowania wstępnego przed Trybunałem Konstytucyjnym. Wskazany zatem w art. 48 ust. 1 ustawy o TK obowiązek sporządzenia skargi konstytucyjnej i zażalenia na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej przez adwokata lub radcę prawnego wyznacza obowiązek zastępstwa procesowego na etapie wniesienia i wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Zapewnić ma należytą realizację przysługującego skarżącemu prawa do zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Skarżący ma pełną swobodę wyboru pełnomocnika, w określonych prawem sytuacjach może także wnosić o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu. Do czasu zakończenia postępowania albo wypowiedzenia pełnomocnictwa z wyboru bądź cofnięcia pełnomocnictwa z urzędu zadaniem pełnomocnika jest reprezentowanie skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Skarżący ma pełną swobodę w zakresie zmiany pełnomocnika z wyboru w toku postępowania, spoczywa na nim jednak obowiązek zawiadomienia o tym fakcie Trybunału Konstytucyjnego oraz przedłożenia stosownego pełnomocnictwa. Zgodnie bowiem z art. 133 § 2 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK, jeżeli w toku postępowania ustanowiono pełnomocnika procesowego lub osobę upoważnioną do odbioru pism sądowych, doręczenia należy dokonać tym osobom. W niniejszej sprawie odpis postanowienia z 8 lipca 2010 r. doręczony został pełnomocnikowi skarżącego 19 lipca 2010 r., termin do złożenia zażalenia minął zatem 26 lipca 2010 r.
Zażalenie wniesione zostało 3 września 2010 r., a zatem po upływie wymaganego prawem terminu. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK, jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, Trybunał na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Ponadto, jak wynika z art. 169 § 1-3 k.p.c., pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminowi, uprawdopodobniając okoliczności uzasadniające wniosek, ponadto równocześnie z wnioskiem strona powinna dokonać czynności procesowej. Stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie warunki te nie zostały spełnione. O ile bowiem zażalenie na postanowienie o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej sporządzone zostało przez pełnomocnika, o tyle do zażalenia nie został dołączony sporządzony przez niego wniosek o przywrócenie terminu. Ze względu na wskazane powyżej wymogi zastępstwa procesowego, pismo sporządzone osobiście przez skarżącego i oznaczone jako wniosek o przywrócenie terminu nie spełnia wymogów określonych w ustawie i nie może wywoływać skutków prawnych. Brak wymaganego prawem wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia powoduje, że Trybunał Konstytucyjny pozbawiony jest możliwości orzekania w przedmiocie przywrócenia tego terminu, co prowadzi do uznania, że zażalenie z 3 września 2010 r. nie może podlegać rozpoznaniu.
Niezależnie od powyższego należy wskazać, że w niniejszej sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka przywrócenia terminu określona w art. 168 § 1 k.p.c., tj. wykazanie uchybienia terminowi bez winy strony. Stwierdzić należy, że formułowanie przez skarżącego odmiennych zapatrywań na instytucję pełnomocnictwa procesowego i zakresu jego obowiązywania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz chęć osobistego działania w tym postępowaniu nie prowadzą do uznania, że świadome niedopełnienie znanych stronie i powszechnie obowiązujących wymogów stanowi okoliczność niezależną od strony, uzasadniającą przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej. Zapatrywanie skarżącego, że skoro w jego ocenie sprawa dotyczy praw i obowiązków o charakterze cywilnym, to przysługuje mu prawo osobistego wnoszenia skargi konstytucyjnej i występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, nie znajduje potwierdzenia w obowiązujących przepisach i nie może być uznane za okoliczność niezależną od strony. Ponadto, pismo informujące o przesłaniu pełnomocnikowi odpisu postanowienia o odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej Ts 74/09 doręczone zostało skarżącemu 2 sierpnia 2010 r. zaś w rozmowie telefonicznej z pracownikiem Biura Trybunału Konstytucyjnego 3 sierpnia 2010 r. skarżący uzyskał potwierdzenie tej informacji. Zatem nie sposób także wykazać, by skarżący pozbawiony był możliwości uruchomienia postępowania zażaleniowego w terminie wskazanym w art. 169 § 1 k.p.c.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało pozostawić zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu bez rozpoznania.