Pełny tekst orzeczenia

188/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 12 maja 2010 r.
Sygn. akt Ts 286/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz – przewodnicząca
Adam Jamróz – sprawozdawca
Mirosław Wyrzykowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 września 2008 r. zakwestionowana została zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 176 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.). Skarżąca spółka wskazuje, że zaskarżone przepisy w zakresie, w jakim uniemożliwiają dokonanie przez Naczelny Sąd Administracyjny oceny pierwszej podstawy skargi kasacyjnej, w tym wykładni przepisu prawa materialnego i jego subsumpcji ze stanem faktycznym sprawy w przypadku nieskutecznego zakwestionowania ustaleń faktycznych, naruszyły konstytucyjną zasadę państwa prawa, prawo do sądu i rzetelnego procesu oraz zasadę swobody działalności gospodarczej.
Skarżąca spółka kwestionuje także art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. Nr 9, poz. 31, ze zm.; dalej: u.p.o.l.). Wskazuje, że zaskarżony przepis naruszył konstytucyjną „zasadę równości wobec prawa państwa prawa”, prawo do sądu i rzetelnego procesu, a także regułę nakładania podatków w przepisach rangi ustawowej w zakresie, w jakim: (a) „publiczny transport kolejowy” – to inny zakres działań niż ogół czynności związanych z korzystaniem, zarządzaniem i utrzymaniem infrastruktury kolejowej, wykonywany z zachowaniem rygorów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 96, poz. 591, ze zm.), w sposób dostępny i przeznaczony dla wszystkich uprawnionych podmiotów (przewoźników); (b) „publiczny transport kolejowy” – to na gruncie przepisów regulujących podatek od nieruchomości, funkcja w procesie transportu kolejowego właściwego dla przewoźnika, a nie zarządu kolei; (c) „wykorzystywanie” na potrzeby – to wykorzystywanie oceniane z punktu widzenia innych podmiotów niż zarząd kolei; (d) wykorzystywanie „wyłącznie” – to zaprzeczenie korzystania z infrastruktury również przez zarząd kolei, w ramach posiadanych koncesji, zgodnie z obowiązującymi w tym okresie przepisami.
Postanowieniem z 15 grudnia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W ocenie Trybunału niedopuszczalność rozpoznania skargi wynikała z nieprawidłowego oznaczenia jej przedmiotu, skarżąca bowiem uczyniła nim sferę stosowania prawa. Oznaczało to niespełnienie formalnej przesłanki dopuszczalności skargi, o której mowa w art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Ponadto skarga zawierała uchybienia dotyczące jej podstawy, a część zarzutów miała charakter oczywiście bezzasadny. Trybunał Konstytucyjny uznał również, że z Konstytucji nie da się wyprowadzić prawa do zwolnienia podatkowego, którego naruszenie mogłoby legitymować do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącej. W złożonym środku odwoławczym wskazał, że: (1) w skardze przedstawiono argumenty przemawiające za koniecznością kontroli konstytucyjności przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, wynikają one między innymi z niejasności i nieprecyzyjności przepisów; (2) skarżąca nie kwestionuje indywidualnego rozstrzygnięcia organów władzy publicznej i konsekwentnie wykazuje sprzeczność skarżonych przepisów z Konstytucją; (3) ustawodawca posługuje się w art. 7 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l. „konstrukcjami archaicznymi, nieznanymi tej ustawie, jak i innym regulacjom (…), pozwala na dowolną, oderwaną od jakichkolwiek realiów życia wykładnię”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a złożone zażalenie nie może zostać uwzględnione.
Rozważania zawarte w środku odwoławczym sprowadzają się jedynie do polemiki z ustaleniami Trybunału Konstytucyjnego poczynionymi w postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Pomijając już okoliczność, że twierdzenia zawarte w zażaleniu nie zostały w żaden sposób uzasadnione (sprowadzają się do zanegowania ocen zawartych w zaskarżonym postanowieniu), to nie znajdują oparcia w materiale procesowym rozpatrywanej sprawy.
Odnosząc się do pierwszego z zarzutów, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w skardze nie przedstawiono argumentów przemawiających za koniecznością kontroli konstytucyjności przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Należy przypomnieć, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej wolności lub praw człowieka i obywatela, z których wynikają przysługujące skarżącemu konstytucyjne prawa podmiotowe. Skarga konstytucyjna winna zatem zawierać przede wszystkim wskazanie, które z określonych w Konstytucji wolności lub praw zostały naruszone, oraz określenie sposobu tego naruszenia (por. wyrok TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114, a także postanowienia TK z: 24 lipca 2000 r., SK 26/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 151 oraz 18 listopada 2008 r., SK 23/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 166). Wymogi powyższe nie zostały spełnione. Uzasadnienie skargi nie zawiera niezbędnej z punktu widzenia ustawy o TK argumentacji, w której doszłoby do porównania zakresu treściowego normy dekodowanej z przepisu będącego podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie oraz normy konstytucyjnej ani wykazania ich sprzeczności. Skarżąca – uzasadniając stan niekonstytucyjności – sama stwierdza, że „konieczne jest w znacznej części powtórzenie wskazanych (…) w skardze kasacyjnej okoliczności”. W rezultacie, w licznych fragmentach pisma zawarta została polemika z ustaleniami sądów administracyjnych. Skarga zawiera także obszerne wywody dotyczące prawidłowej – zdaniem skarżącej – wykładni art. 7 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l., w tym pojęcia „transport kolejowy” oraz nadania mu cechy „publicznego” transportu kolejowego (s. 6-16). Dalsze wywody skargi dotyczą nieprawidłowości postępowania organów podatkowych (s. 17 i 19). Skarżąca oczekuje od Trybunału Konstytucyjnego zbadania postępowania organów podatkowych w zakresie stosowania art. 7 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l. (s. 20). Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny w składzie rozpoznającym zażalenie w pełni podtrzymuje stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu – skarga nie zawierała argumentacji mającej uprawdopodobnić stan niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny stwierdza także, że skarżąca ograniczyła się jedynie do numerycznego wskazania przepisów Konstytucji, z których wynikają naruszone – jej zdaniem – przez organy władzy publicznej prawa podmiotowe. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie podkreślano jednak, że prawidłowe wykonanie przez skarżącą obowiązku przedstawienia, jakie konstytucyjne prawa lub wolności (i w jaki sposób) zostały naruszone przez przepisy stanowiące przedmiot wnoszonej skargi konstytucyjnej, polegać musi nie tylko na wskazaniu (numerycznym) postanowień Konstytucji, z którymi – zdaniem skarżącego – niezgodne są kwestionowane przepisy, ale również precyzyjnym przedstawieniu treści prawa lub wolności, wywodzonych z tych postanowień, a naruszonych przez prawodawcę. Powinna temu towarzyszyć szczegółowa i precyzyjna argumentacja uprawdopodabniająca stawiane zarzuty. Z powyższego obowiązku nie może zwolnić skarżącego, działający niejako z własnej inicjatywy, Trybunał Konstytucyjny, który w obecnym stanie prawnym nie może podejmować spraw z urzędu (por. postanowienie TK z 14 stycznia 2009 r., Ts 21/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 91; zob. też wyrok TK z 24 czerwca 2008 r., SK 16/06, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 85).
Na uwzględnienie nie zasługuje także drugi zarzut zażalenia. Model skargi konstytucyjnej obowiązującej w Polsce zakłada, że ten środek ochrony praw i wolności może dotyczyć jedynie przepisów stanowiących podstawę normatywną ostatecznego rozstrzygnięcia o konstytucyjnych wolnościach lub prawach skarżących. Oznacza to, że skarga nie jest kolejnym środkiem odwoławczym, za pomocą którego można podważać zasadność wydanych w sprawie rozstrzygnięć. Skarga konstytucyjna jest skargą na przepis prawa, nie zaś środkiem służącym zakwestionowaniu procesu jego stosowania. Dlatego jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi jest przepis prawny wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, musi być on podstawą wydanego przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego orzeczenia, naruszającego podstawowe prawa skarżącego. Po drugie, przyczyna takiego naruszenia tkwić winna w normatywnej treści uregulowania, które skarżący czyni przedmiotem wnoszonej skargi konstytucyjnej. W zakresie przedmiotu skargi konstytucyjnej mieści się zatem wyłącznie norma prawna stanowiąca efekt działania prawotwórczego organów państwa. Przedmiotem skargi musi być akt stanowienia prawa, w postaci przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Prawodawca polski w żadnym bowiem w wypadku nie zezwolił na kwestionowanie za pomocą skargi wyłącznie jednostkowych aktów stosowania przepisów, nawet w sytuacji, gdy akty te w sposób niebudzący wątpliwości prowadzą do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Jak to podkreślano w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, skarga musi pozostawać środkiem kwestionowania przepisów prawnych („skarga na przepis”), nie zaś sfery ich stosowania (zob. postanowienia TK z: 8 grudnia 2003 r., Ts 184/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 97; 28 stycznia 2004 r., Ts 162/03, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 193; 27 kwietnia 2004 r. i 29 czerwca 2004 r., Ts 34/04, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 211 i 212; 14 grudnia 2004 r., SK 29/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 124; 19 lipca 2005 r., SK 22/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 86; 21 września 2005 r., SK 32/04, OTK ZU nr 8/A/2005, poz. 95). Polemika z ustaleniami organów podatkowych, sposobem interpretowania art. 7 ust. 1 pkt 4 u.p.o.l., krytyka postępowania organów władzy publicznej oznacza, że skarżąca próbuje poddać kontroli Trybunału Konstytucyjnego akt stosowania (nie zaś stanowienia) prawa. Działanie to wykracza poza zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego (art. 188 Konstytucji).
Także ostatni zarzut zażalenia jest niezasadny. Dla wykazania niekonstytucyjności zakwestionowanego przepisu nie wystarczy sformułowanie krytycznych ocen regulacji. Z punktu widzenia przesłanek dopuszczalności skargi niezbędne jest prawidłowe powołanie wzorców konstytucyjnych i przedstawienie argumentacji świadczącej o takiej wadzie aktu normatywnego, która skutkuje naruszeniem konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej. W skardze nie dokonano odniesienia regulacji ustawowej do przepisów Konstytucji statuujących określone prawa podmiotowe, prawidłowo zatem Trybunał uznał, że nie może być jej nadany dalszy bieg.
Na marginesie należy podnieść, że przed Trybunałem Konstytucyjnym rozpoznawane są równolegle dwie tożsame przedmiotowo sprawy skarżącej, w których rozstrzygnięcia podejmowały inne organy administracyjne (Ts 285/08 oraz Ts 287/08).

Z uwagi na powyższe Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 36 ust. 7 ustawy o TK, zażalenia nie uwzględnił.