Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 13 stycznia 2011 r.
Sygn. akt Ts 118/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – przewodnicząca


Wojciech Hermeliński – sprawozdawca


Adam Jamróz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lutego 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Doroty M.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony przepis art. 3941 § 2 k.p.c. w sposób niezasadny ogranicza prawo strony do zaskarżenia postanowienia o kosztach postępowania wydanego przez sąd drugiej instancji.
Postanowieniem z 17 lutego 2009 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, wskazując, że treść zaskarżonego przepisu pozostaje bez związku z ostatecznym orzeczeniem zapadłym w sprawie skarżącej. Orzeczeniem, które wskazała skarżąca jako ostateczne orzeczenie o jej prawach i wolnościach jest bowiem wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z 20 grudnia 2007 r., zmieniający wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 23 kwietnia 2007 r., w którym Sąd orzekł o zwolnieniu powoda z obowiązku zwrotu skarżącej kosztów postępowania odwoławczego. Skarżąca nie wnosiła żadnych środków odwoławczych w zakresie kosztów postępowania w drugiej instancji. Trybunał Konstytucyjny wskazał zatem, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącej nie mógł być zaskarżony przepis, który określa zasady wnoszenia środków odwoławczych od orzeczenia wydanego przez sąd orzekający jako sąd drugiej instancji.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniosła skarżąca. Zarzuciła w nim naruszenie art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), polegające na nieuwzględnieniu specyfiki postępowania w jej sprawie oraz błędne przyjęcie, że koniecznym warunkiem wniesienia skargi konstytucyjnej jest uprzednie uzyskanie orzeczenia rozstrzygającego o niedopuszczalności wnoszenia zażalenia na postanowienie sądu odwoławczego o kosztach postępowania odwoławczego, podczas gdy droga prawna jest w tym zakresie niedopuszczalna. Tymczasem zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga „może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana”. Skarżąca wskazała, że przeszkodą w złożeniu zażalenia na postanowienie o kosztach postępowania odwoławczego była „norma zakazująca składania takiego środka zaskarżenia”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie negatywnej przesłanki w postaci braku ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu. Ustalenia poczynione przez Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu uznać należy za zasadne. Z pewnością bowiem za ostateczne orzeczenie w zakresie zaskarżonego przepisu nie można uznać postanowienia sądu odwoławczego o zwolnieniu powoda z obowiązku zwrotu skarżącej kosztów postępowania odwoławczego. Przypomnieć należy, że zgodnie z przepisem art. 3941 § 2 k.p.c. w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981, a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie – co trafnie wskazano w zaskarżonym postanowieniu – że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia TK z: 24 września 2008 r., Ts 307/07, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 270; 21 lipca 2009 r., Ts 184/07, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 238; 8 kwietnia 2008 r., Ts 122/07, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 233).
Skarżąca błędnie utożsamia wymóg wyczerpania drogi prawnej z koniecznością uzyskania ostatecznego orzeczenia na podstawie zaskarżonego przepisu. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Wyczerpanie drogi prawnej w danej sprawie, jako nakaz poszukiwania korzystnego rozstrzygnięcia przed powołanymi do tego organami, wskazuje na wyjątkowość instytucji skargi konstytucyjnej. Nie eliminuje jednak wymogu uzyskania ostatecznego orzeczenia na podstawie zaskarżonego przepisu. Wymóg ten wynika wprost z Konstytucji, a jego niespełnienie przesądza o braku podstaw do rozpoznania skargi konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna wniesiona może być jedynie „w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Zatem konstytucyjnym warunkiem koniecznym wniesienia skargi konstytucyjnej jest uzyskanie orzeczenia w oparciu o kwestionowany przepis. Wymóg ten zapobiega przekształceniu kontroli w trybie skargi konstytucyjnej w kontrolę abstrakcyjną przepisów prawa, do której Trybunał Konstytucyjny w tym zakresie nie jest uprawniony.
Na marginesie powyższych ustaleń należy wskazać, że kwestionowany przez skarżącą przepis był już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego w kontekście wskazanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli, w sprawie SK 10/09. Wyrokiem z 9 lutego 2010 r. (OTK ZU nr 2/A/2010, poz. 10) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3941 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim – w brzmieniu obowiązującym do 21 maja 2009 r. – nie dawał podstaw do zaskarżenia postanowienia w przedmiocie kosztów procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1, w związku z art. 45 ust. 1 oraz w związku z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, iż występuje w tej sprawie kolejna przesłanka uniemożliwiająca merytoryczne rozpoznanie sprawy, jaką stanowi zbędność orzekania, przewidziana w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zbędne jest merytoryczne orzekanie w sytuacji, w której w stosunku do normy prawnej zakwestionowanej w skardze wypowiedział się już Trybunał Konstytucyjny (zob. postanowienia z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22). Zbędność orzekania, która na płaszczyźnie merytorycznego rozpatrzenia skargi konstytucyjnej uzasadnia umorzenie postępowania, na etapie wstępnej kontroli skargi stanowi podstawę do odmowy nadania wniesionej skardze dalszego biegu.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.