Pełny tekst orzeczenia

355/4/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 2 sierpnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 282/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Wiesława R. w sprawie zgodności:

art. 181 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 28 października 2010 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 181 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, ze zm.; dalej: k.k.s.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 42 ust. 2 Konstytucji, „w zakresie, w jakim przewiduje wyjątek od zasady ne bis in idem – w odniesieniu do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności za przestępstwo powszechne znajdującej swój normatywny wyraz w art. 17 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.), zaś w zakresie odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe uregulowanej w art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., wykluczającej dopuszczalność wszczęcia oraz obligującej do umorzenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe w sytuacji, gdy postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone lub wcześniej wszczęte toczy się – umożliwiający prowadzenie postępowania o czyn stanowiący odpowiednio: (a) przestępstwo powszechne lub (b) przestępstwo skarbowe w sytuacji, gdy w innym postępowaniu rozstrzygnięto prawomocnie o odpowiedzialności za ten sam czyn tej samej osoby uznany za odpowiednio: (a) przestępstwo skarbowe lub (b) przestępstwo powszechne”.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący wyrokiem Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju – II Wydział Zamiejscowy z 29 lutego 2008 r. (sygn. akt II K 230/05) został uznany za winnego popełnienia przestępstwa nierzetelnego prowadzenia ksiąg, to jest występku z art. 61 § 1 k.k.s., natomiast został uniewinniony od zarzutu popełnienia czynu określonego w art. 299 § 1 w zw. z art. 12 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.). Sąd Okręgowy w Gliwicach – Wydział V Karny Zamiejscowy w Wodzisławiu Śląskim wyrokiem z 28 sierpnia 2008 r. (sygn. akt V Ka 337/058) uchylił wyrok sądu I instancji w części uniewinniającej skarżącego od popełnienia czynu z art. 299 § 1 w zw. z art. 12 k.k. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sądem właściwym do ponownego rozpoznania, w oparciu o art. 2 pkt 1 w zw. z art. 6 ustawy z dnia 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 64, poz. 432), był Sąd Okręgowy w Gliwicach – Wydział V Karny Zamiejscowy w Wodzisławiu Śląskim. Sąd ten w wyroku z 9 grudnia 2009 r. (sygn. akt V K 24/09) uznał skarżącego za winnego popełnienia czynu z art. 299 § 1 w zw. z art. 12 k.k. Obrońca skarżącego wywiódł apelację od tego orzeczenia. Sąd Apelacyjny w Katowicach – II Wydział Karny wyrokiem z 8 czerwca 2010 r. (sygn. akt II AKa 108/10) utrzymał zaskarżone rozstrzygnięcie w mocy.

Zarządzeniem Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2011 r. (doręczonym 12 kwietnia 2011 r.) skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych przez nadesłanie odpisu i 4 (czterech kopii): wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju – II Wydział Zamiejscowy z 29 lutego 2008 r. (sygn. akt II K 230/05); wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach –Wydział V Karny Zamiejscowy w Wodzisławiu Śląskim z 28 sierpnia 2008 r. (sygn. akt V Ka 337/058); wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach – Wydział V Karny Zamiejscowy w Wodzisławiu Śląskim z 9 grudnia 2009 r. (sygn. akt V K 24/09); wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach – II Wydział Karny z 8 czerwca 2010 r. (sygn. akt II AKa 108/10).

W piśmie z 19 kwietnia 2011 r. pełnomocnik skarżącego uzupełnił braki formalne wskazane w zarządzeniu Trybunału Konstytucyjnego.

Objęty zaskarżeniem art. 181 § 1 k.k.s. stanowi: „w wypadkach określonych w art. 8 § 1 w razie niejednoczesnego skazania przez sądy na kary, środki karne lub inne środki, sąd, który ostatni wydał orzeczenie w pierwszej instancji, na wniosek skazanego rozstrzyga postanowieniem, która kara, jako najsurowsza, podlega wykonaniu. Wniosek o rozstrzygnięcie tej kwestii może złożyć również organ postępowania przygotowawczego. Na postanowienie służy zażalenie organowi postępowania przygotowawczego i skazanemu”.

Skarżący wskazał, że doszło do naruszenia zasady ne bis in idem, której źródłem jest zarówno art. 2 Konstytucji (zasada demokratycznego państwa prawnego), jak i art. 45 ust. 1 Konstytucji (prawo do sądu w aspekcie rzetelnej i sprawiedliwej procedury sądowej) oraz art. 42 ust. 2 Konstytucji (prawo do obrony) – gdyż kwestionowany przepis ogranicza prawo do obrony.

W skardze konstytucyjnej, uzasadniając spełnienie przesłanki formalnej uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, skarżący powołał się na fragment uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego, w którym sąd ten uznał za nie do zaakceptowania „konsekwencje wniosków wysuniętych przez obrońcę, sprowadzające się do przyjęcia za niemożliwe bez naruszenia powagi rzeczy osądzonej niejednoczesnego skazania za przestępstwo skarbowe i inne przestępstwa, tak jak nastąpiło to w rozpatrywanej sprawie. Takiej konstatacji sprzeciwia się wprost brzmienie (…) art. 181 § 1 k.k.s. regulującego przebieg postępowania po niejednoczesnym skazaniu za przestępstwo i przestępstwo skarbowe, a norma ta nie może zostać uznana za bezprzedmiotową lub zbędną”. Skarżący dostrzega, że powyższy przepis dotyczy jedynie instytucji postępowania wykonawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, jednak – według niego – „stanowi on jedyną podstawę normatywną na obszarze Kodeksu karnego skarbowego (…) orzekania (…) w odrębnych postępowaniach o tym samym czynie kwalifikowanym równocześnie jako przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe oraz jako przestępstwo powszechne lub wykroczenie powszechne”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności. Złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Skarżący uzyskał orzeczenie sądu II instancji, w którym nie została uwzględniona apelacja od wyroku Sądu Okręgowego, natomiast żaden z tych sądów nie stosował art. 181 § 1 k.k.s. i nie rozstrzygał na jego podstawie, która z kar wymierzonych skarżącemu podlega wykonaniu (za przestępstwo z art. 299 §1 k.k. czy z art. 61 § 1 k.k.s.). Powołanie art. 181 § 1 k.k.s. w uzasadnieniu Sądu Apelacyjnego miało charakter pomocniczy i nie pozwala uznać, że zaskarżony art. 181 § 1 k.k.s. był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego.

Wobec niespełnienia przesłanki formalnej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że sądy obu instancji oparły się natomiast na niezaskarżonym w niniejszej skardze konstytucyjnej art. 8 § 1 k.k.s., który dotyczy zbiegu idealnego i stanowi: „jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów”. Także wywody skargi konstytucyjnej, choć koncentrują się na art. 181 § 1 k.k.s, w istocie skierowane są przeciwko art. 8 § 1 k.k.s. Skarżący jest zdania, że „do wyjątków od zasady ne bis in idem nie zaliczają się natomiast – mimo odmiennego, prezentowanego w polskim piśmiennictwie prawnoprocesowym stanowiska – ani przestępstwa i wykroczenia – art. 10 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. Nr 12 poz. 114, ze zm.), ani idealny zbieg przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego i przestępstwa lub wykroczenia – art. 8 § 1 k.k.s.”. Słusznie konstatuje skarżący, że art. 181 § 1 k.k.s. służy osiągnięciu celu określonego w art. 8 § 2 k.k.s, to jest wykonaniu tylko jednej z kar wymierzonych sprawcy tego samego czynu, któremu przypisano odpowiedzialność za przestępstwo oraz przestępstwo skarbowe.

Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny uznaje zarzuty skargi konstytucyjnej za oczywiście bezzasadne, są bowiem oparte na błędnym założeniu, że w sprawie skarżącego toczyły się dwa postępowania, a tymczasem po uchyleniu wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju – II Wydział Zamiejscowy z 29 lutego 2008 r. (sygn. akt II K 230/05) w części uniewinniającej od zarzucanego czynu z art. 299 § 1 k.k. sprawa była w tym zakresie ponownie rozpoznana. Nie była to ani nowa sprawa, ani inny proces.



Trybunał Konstytucyjny, mając powyższe na względzie, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, odmówił nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej.