Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA– Barbara Godlewska - Michalak

Sędzia SA– Regina Owczarek - Jędrasik

Sędzia SO del.– Beata Waś (spr.)

Protokolant– sekr. sąd. Agnieszka Janik

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 30 listopada 2010 r.

sygn. akt XVII AmE 186/09

oddala apelację.

Sygn. akt VI ACa 1002/11

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 5 października 2009 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, pozwany), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego orzekł, że B. K. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) siedzibą w S. gm. R. (dalej: przedsiębiorca, powódka), naruszyła warunek 2.2.3. koncesji na obrót paliwami ciekłymi udzielonej jej decyzją z dnia 20 kwietnia 2004 r. Nr (...), zmienionej decyzją z dnia 11 października 2004 r. Nr (...), decyzją z dnia 2 czerwca 2006 r. Nr (...) oraz decyzją z dnia 24 czerwca 2006 r. Nr (...), w ten sposób, iż wprowadziła do obrotu, poprzez stację paliw zlokalizowaną w miejscowości S. ul. (...), olej napędowy niespełniający wymagań jakościowych określonych przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2005 r. Nr 216, poz. 1825 z późn. zm.) i za działania te wymierzył karę pieniężną w wysokości 60000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych ), co stanowi 0,04 % przychodów z działalności koncesjonowanej uzyskanych przez wymienioną w 2008 roku.

Jako podstawy prawne decyzji wskazano art.56 ust.2, ust.3 i ust.6 ustawy z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89 poz. 625 ze zm., dalej: Prawo energetyczne) w zw. z art. 104 k.p.a.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła powódka, wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i umorzenie postępowania, ewentualnie o zmianę decyzji w części dotyczącej orzeczonej kary poprzez jej znaczne obniżenie, oraz wstrzymanie wykonania decyzji do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w niniejszej sprawie, a także zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji powódka zarzuciła : 

I.naruszenie art. 7 Konstytucji RP i art. 7,77,80 k.p.a. z art. w związku z art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne, polegające na nieprawidłowej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego a w konsekwencji błędne przyjęcie, iż powódka nie przestrzegała obowiązków wynikających z koncesji, przy braku normatywnego określenia tych obowiązków, za których naruszenie przepisy przewidują sankcję w postaci kary pieniężnej; nieuwzględnienie dotychczasowego prawidłowego sposobu wykonywania koncesji przez powódkę,

II.naruszenie art. 7,77,80 k.p.a. z art. w związku z art. 56 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne, polegające na nieprawidłowej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego a w konsekwencji błędne przyjęcie , iż społeczna szkodliwość czynu była duża, zaś naruszenia dokonano w skutek niedbalstwa, nieuwzględnienie rzeczywistej sytuacji finansowej powódki oraz zakładu , w którym doszło do sprzedaży paliwa o obniżonej temperaturze zapłonu oraz dotychczasowego sposobu wykonywania koncesji przez powódkę, nieuwzględnienie faktu, że postępowanie dotyczyło partii paliwa sprzedawanej na stacji paliw położonej w miejscowości S., a wymierzając karę organ za podstawę przyjął przychody z działalności całej firmy, która posiada dwie stacje paliw, a zatem należało wziąć pod uwagę przychody na stacji paliw, na której ustalono , iż paliwo nie spełnia norm w zakresie temperatury zapłonu.

W uzasadnieniu swoich zarzutów powódka wskazała, że zaskarżona decyzja jest niesłuszna i nieprawidłowa. Zebrany w sprawie materiał dowodowy został przez Prezesa URE oceniony całkowicie dowolnie. Nie uwzględniono wszystkich okoliczności przemawiających na korzyść powódki, skupiając się wyłącznie na okolicznościach obciążających. Błędnie przyjęto, że powódka nie przestrzegała obowiązków wynikających z koncesji przy braku normatywnego określenia obowiązków, za których naruszenie przewidziana jest kara pieniężna. Decyzja narusza podstawowe zasady prawa administracyjnego oraz porządku konstytucyjnego bowiem wymierza karę za niesprecyzowane, przez przepisy o randze ustaw, naruszenie obowiązków koncesjonariusza.

Rachowanie powódki nie miało charakteru zawinionego, bezzasadnie przyjęto, że nie dochowała ona należytej staranności. Powódka zakupiła paliwo bezpośrednio producenta, który wydal jej certyfikaty potwierdzające jakość paliwa. Koncesja udzielona powódce w dniu 20 kwietnia 2004r., w pkt 2.2.4. zobowiązywała ją do posiadania ważnego dokumentu dotyczącego jakości danej partii paliwa będącego przedmiotem prowadzonego przez koncesjonariusza obrotu, w szczególności określającego parametry fizyko–chemiczne tego paliwa i potwierdzającego zgodność parametrów tego paliwa z parametrami wynikającymi z norm określonych w obowiązujących przepisach lub zawartych umów oraz wydania na każde żądanie odbiorcy, oświadczenia we własnym imieniu o zgodności parametrów jakości dostarczonego temu odbiorcy paliwa (..)". Koncesja nie określa kto ma być wystawcą dokumentu potwierdzającego jakość paliwa, nie wyklucza przy tym, iż taką osobą może być producent paliwa, mimo to pozwany w zaskarżonej decyzji wskazał, że certyfikat – dokument jakości paliwa pochodzący od producenta nie jest wystarczający. Koncesjonariusz z technicznego oraz logistycznego punktu widzenia nie ma możliwości skontrolowania każdej dostawy paliwa. Koszt jednego badania jakości paliwa wynosi ok. 1.500zł. Stacja paliw powódki posiada zbiorniki na paliwo o małej objętości (zbiornik na olej napędowy ma 10 m3), wymaga to dostaw co dwa dni. Badanie każdej dostawy paliwa , przy takiej częstotliwości dostaw, spowodowałoby brak rentowności przedsiębiorstwa, zaś okres oczekiwania na wyniki badań powodowałby przerwy w funkcjonowaniu stacji.

Powódka wprowadziła system rejestracji każdej transakcji. Wszystkie transakcje zakupu i sprzedaży paliwa są monitorowane i rejestrowane. System ten eliminuje możliwość „zepsucia" paliwa lub wprowadzenia paliwa nieznanego pochodzenia. Powódka korzysta wyłącznie z własnych cystern, wielokrotnie przeprowadzała przy tym kontrole jakości dostarczanego jej paliwa.

Powódka podniosła ponadto, że nawet jeśliby uznać, iż doszło do naruszenia warunków koncesji , czemu sama zaprzecza, to nie można dopatrzeć się społecznej szkodliwości. Próbkę oleju napędowego o obniżonej temperaturze zapłonu pobrano w okresie zimowym. W lutym 2008 r. średnia temperatura powietrza w okolicach W. wynosiła 4° C. Przy tak niskiej temperaturze powietrza samozapłon oleju napędowego, o temperaturze zapłonu 42° C, był niemożliwy. Niższa temperatura zapłonu oleju napędowego nie stwarza zagrożenia dla użytkowników pojazdów oraz wpływa negatywnie na pracę silnika. Przedmiotowe naruszenie nie wywołało zagrożenia dla środowiska naturalnego.

pozwany nie uwzględnił w decyzji w sposób właściwy incydentalnego charakteru wytycznego naruszenia. W blisko dziesięcioletniej działalności powódki ujawnione w dniu 15 lutego 2008 r. naruszenie, było pierwszym i jedynym. Kolejne badanie, przeprowadzone kilkanaście dni po wykryciu nieprawidłowości nie wykazało żadnych naruszeń.

Prezes URE błędnie ocenił ponadto aktualne możliwości finansowe powódki. W pierwszej połowie 2009 r. zanotowała ona spadek obrotu o 25%.Nie uwzględniono kondycji finansowej zakładu, w którym doszło do naruszenia. W tym zakładzie w 2008 r. przychód wynosił 3 419 540,83 zł, przy zysku netto rzędu 101.774,04 zł. Nałożona kara stanowi blisko 60 % dochodu osiągniętego przez ten zakład. Kara ta stanowi więc zagrożenie dla bytu ekonomicznego tego zakładu i może prowadzić do likwidacji miejsc pracy.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania. Prezes URE podtrzymał przy tym swoje stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k.36–43).

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie oraz postanowił o kosztach procesu.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania.

Powódka B. K., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) siedzibą w S. gm. R., decyzją Prezesa URE z dnia 20 kwietnia 2004 r. Nr (...), zmienioną decyzją z dnia 11 października 2004 r. Nr (...), decyzją z dnia 2 czerwca 2006 r. Nr (...) oraz decyzją z dnia 24 czerwca 2006 r. Nr (...), uzyskała koncesję na obrót paliwami ciekłymi.

Warunek 2.2.3. tejże koncesji stanowi, iż koncesjonariuszowi nie wolno czynić Przedmiotem obrotu paliw ciekłych określonych w koncesji, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami wynikającymi z zawartych umów i norm określonych obowiązującymi przepisami.

W dniu 15 lutego 2008r., na użytkowanej przez powódkę stacji paliw w miejscowości S. ul (...) ul., przeprowadzona została kontrola przez inspektorów (...) Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej . W toku kontroli pobrano próbki oleju napędowego oferowanego do sprzedaży na tej stacji paliw .

Pobrane próbki oleju napędowego przekazano do(...) z siedzibą w B., w celu badania zgodności tego paliwa w zakresie jakości, z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono niezgodność badanego paliwa z obowiązującymi przepisami prawa w zakresie temperatury zapłonu.

Protokół z badań laboratoryjnych Nr (...) z dnia 25 lutego 2008r. wskazuje, w badanej próbce oleju napędowego temperaturę zapłonu na poziomie poniżej 40° C, przy minimalnej dopuszczalnej wysokości tej temperatury na poziomie powyżej 52, 7° C (55 ° C – 2.,3 ° C , przy czym 2,3 0 C stanowi stopień tolerancji badania)

W 2008 r. powódka uzyskała przychódw wysokości 143 648 305,05 zł, w tym przychód z działalności koncesjonowanej142 686 426,31 zł., zaś zysk w wysokości 992 595.17 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustosunkowując się do podniesionych przez powódkę zarzutów w punkcie II odwołania – w zakresie dotyczącym naruszenie przepisów postępowania administracyjnego –Sąd Okręgowy podkreślił , że ewentualne naruszenie przepisów Postępowania administracyjnego nie może stanowić samoistnej podstawy uchylenia w ramach postępowania sądowego. Wniesienie do sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając od całokształt materiału dowodowego, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego (vide : wyrok SN z dnia 24.10.2002 r. sygn. akt I CKN 14405/00,LEX nr75278;wyrok SN z dniał3.05.2004 r. sygn. akt IIISK 44/04, OSNP2005/9/84 ;wyrok SA w Warszawie 20.12.2006r. sygn. akt VI Aca 620/06).

Odnosząc się dodatkowo do zarzutu z punku I odwołania stwierdził, że nie podziela stanowiska powódki, iż zaskarżona decyzja narusza art. 7 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz art 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego.

Powołany art. 7 Konstytucji bowiem stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Przepis ten wyraża zasadę praworządności. Z zasady tej wynika, że podstawą działania władzy publicznej są przepisy prawa.

A wbrew twierdzeniom powódki Prezes URE – wymierzając powódce karę pieniężną – działał na podstawie i w granicach obowiązujących przepisów prawa.

Do zakresu działania Prezesa URE należy m.in. w myśl art. 23 ust 2 pkt 1 i 13 Prawa energetycznego udzielanie i cofanie koncesji oraz nakładanie kar pieniężnych na zasadach określonych w ustawie.

Stosownie do art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetyczne karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji.

Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 5 wskazanej ustawy, koncesja określa m.in. szczególne warunki wykonywania działalności objętej koncesją, mające na celu właściwą obsługę odbiorców paliw. Przestrzeganie tych warunków jest podstawowym obowiązkiem koncesjonariusza.

Warunek 2.2.3. koncesji na obrót paliwami ciekłymi udzielonej powódce decyzją Prezesa URE z dnia 20 kwietnia 2004 r. Nr (...), z póżniejszymi zmianami, stanowi, iż koncesjonariuszowi nie wolno czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych określonych w koncesji, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami wynikającymi m.in. z norm określonych obowiązującymi przepisami. W czasie dokonywania kontroli stacji paliw powódki w dniu 15 lutego 2008 r. przedmiotowe normy określały przepisy obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2005 r. Nr 216, poz. 1825 z późn. zm.) Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz. 1200 oraz z 2008 r. Nr 157, poz. 976).

Bezsporne w niniejszej sprawie było to, iż przedmiotem obrotu– sprzedaży na prowadzonej przez powódkę stacji paliw w miejscowości S. ul. (...) w dniu 15 lutego 2008 r., było paliwo ciekłe – olej napędowy x) który nie spełniał parametrów jakościowych w zakresie temperatury zapłonu, określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych – Załącznik nr 1 (Dz.U. z 2005 r. Nr 216, poz. 1825 z późn. zm.). Temperatura zapłonu przedmiotowego paliwa była niższa niż minimalna dopuszczalna wysokości tej temperatury. Powyższą okoliczność Sąd Okręgowy uznał za udowodnioną w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci protokołów kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w W. z dnia 15 lutego 2008 r. oraz wyniki badań próbek paliwa przeprowadzonych przez (...) z siedzibą w B.. Powódka nie zakwestionowała faktu przeprowadzonej kontroli, ani wyników badań próbek paliwa.

Tym samym – w ocenie Sądu I instancji – powódka naruszyła obowiązek nałożony na nią w warunkach przyznanej jej koncesji na obrót paliwami ciekłymi, zostały więc spełnione przesłanki do wymierzenia kary pieniężnej.

Przepis art. 56 Prawo energetyczne nakłada obowiązek nałożenia kary w razie stwierdzenia okoliczności podlegających karze, co oznacza, że kara przewidziana w tym przepisie jest karą obligatoryjną.

Za zasadne uznał Sąd Okręgowy twierdzenia pozwanego, że przepis art. 56 ust 1 Prawa energetycznego stanowią samodzielną podstawę do wymierzenia kary i nie Przewiduje konieczności wykazywanie winy po stronie podmiotu podlegającego ukaraniu. Odpowiedzialność przedsiębiorcy koncesjonowanego na podstawie tego Przepisu jest odpowiedzialnością o charakterze obiektywnym, wynikającą z bezprawności działania lub zaniechania, a zatem dla zaistnienia jej podstaw nie ma znaczenia czy naruszenie warunków koncesji było wynikiem zawinionego, celowego działania czy też nastąpiło z powodu niedochowania należytej staranności przy wykonywaniu działalności przez przedsiębiorcę.

W ocenie Sądu I instancji słusznie pozwany wskazał, że celem koncesjonowania działalności gospodarczej polegającej na obrocie paliwami ciekłymi, jest m.in. stworzenie systemu dystrybucji paliw, w którym nabywca – konsument może mieć pełne zaufanie do jakości paliwa nabywanego na stacjach paliw. Koncesjonariusz, uzyskując koncesję staje się podmiotem zobowiązanym do wypełniania postanowień określonych w warunkach koncesji i odpowiedzialnym za dołożenie należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej. Zdaniem Sądu Okręgowego przedmiotową zawodową, profesjonalną działalność gospodarczą, winien więc prowadzić z taką starannością, która wyklucza naruszanie warunków koncesji, a zatem zagrożenie dla powyższego celu. Miara dla oceny tej staranności odbiega od przeciętnych wymogów, z uwagi na to, że koncesjonowany przedsiębiorca jako profesjonalista powinien wyróżniać się zawodowym przygotowaniem, ewentualnie doświadczeniem i praktyką zawodową.

O zachowaniu przez powódkę należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej nie mogą świadczyć jedynie okoliczności na jakie się ona powołuje, dotyczące zakupywania przez nią paliwa bezpośrednio od renomowanych producentów, którzy wydawali certyfikaty potwierdzające jakość paliwa, wprowadzenie systemu rejestracji każdej transakcji zakupu lub sprzedaży paliwa, czy korzystanie z własnych cystern.

Sąd I instancji podkreślił, iż w judykaturze utrwalony jest pogląd, iż certyfikaty– świadectwa jakości paliwa wystawiane przez sprzedawców paliw nie mogą być wystarczającym dowodem należytej jakości dostarczonego towaru. Dotyczą one wszak paliwa – znajdującego się w zbiornikach hurtowni. Tak więc w sytuacji, gdy przy odbiorze paliwa przedsiębiorca nie podjął działań mających na celu ustalenie faktycznej jakości konkretnej partii towaru, opierając się tylko na otrzymanych certyfikatach, należy stwierdzić, że nie zadbał on o dochowanie aktów staranności i przyjął na siebie odpowiedzialność za jakość wprowadzonego do sprzedaży paliwa. Powódka nie sprawdzała, jakiej jakości paliwo otrzymuje i na własne ryzyko dopuściła do jego sprzedaży. Działalność w tym zakresie oparła więc jedynie na zaufaniu do swojego kontrahenta, co uznać należy za niewystarczające w świetle ciążących na powódce obowiązków.

W ocenie Sądu Okręgowego powódka w żaden sposób nie wykazała prawdziwości swoich twierdzeń, iż ,,przeprowadzała wielokrotnie wyrywkowe kontrole jakości dostarczanego paliwa" albowiem przesłuchany w charakterze świadka M. K. – mąż powódki – współpracujący z nią przy prowadzeniu przedmiotowej działalności okoliczności tej nie potwierdził, w swoich zeznaniach podając, że nie pamięta czy kiedykolwiek powódka zlecała wykonanie badań jakości sprzedawanego paliwa. Zgodnie zaś z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie , która z tego faktu wywodzi skutki prawne.

Powoływanie się przez powódkę na zbyt wysokie koszty dokonywania badań jakości dostarczanego jej paliwa nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Na marginesie Sąd Okręgowy zauważył, że skoro powódka poza stacją paliw, na której stwierdzono przedmiotowe nieprawidłowości, prowadzi jeszcze inną stację paliw, ewentualne koszty badania paliwa zakupywanego przez powódkę można rozłożyć na koszty funkcjonowania obu tych stacji. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie, aby paliwo dostarczane do obu tych stacji, było badane łącznie, jednorazowo.

Odnośnie zarzutu z pkt. II odwołania Sąd Okręgowy nie zgodził się z twierdzeniami powódki, że pozwany wymierzając jej karę pieniężną nieprawidłowo ocenił stopień społecznej szkodliwości przedmiotowego naruszenia, nie uwzględnił przy tym dotychczasowego sposobu wykonywania koncesji oraz rzeczywistej sytuacji finansowej powódki i zakładu, w którym doszło do sprzedaży paliwa o obniżonej temperaturze zapłonu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Prezes URE wymierzając tę karę – stosownie do art 56 ust 3 i 6 Prawa energetycznego – wziął pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na jej wysokość, prawidłowo oceniając ich znaczenie trafnie wskazując, iż stopień społecznej szkodliwości przedmiotowego naruszenia jest znaczny. Przekroczenia obowiązujących parametrów jakościowych krytycznego paliwa było istotne. Norma dotycząca dopuszczalnej minimalnej temperatury zapłonu została przekroczona bowiem o ponad 24%. Słusznie pozwany podkreślił, iż niedotrzymanie parametru odnoszącego się do wysokości temperatury zapłonu w oleju napędowym stwarza zagrożenie bezpieczeństwa pożarowego, tak podczas transportu, przechowywania tego paliwa i jego dystrybucji, jak i w czasie stosowania. Temperatura zapłonu wyrażona w stopniach Celsjusza określa temperaturę w której ogrzewany produkt w mieszaninie z powietrzem ulega zapłonowi w zetknięciu ze źródłem ognia. Im niższa temperatura zapłonu w oleju napędowym, tym wyższe ryzyko niekontrolowanego zapłonu tego paliwa. Twierdzenia powódki dotyczące tego, iż w okresie zimowym, kiedy doszło do ujawnienia krytycznych nieprawidłowości, z uwagi na panujące wówczas niskie temperatury powietrza, obniżona do 40 °C temperatura zapłonu oleju napędowego nie stwarza zagrożenia bezpieczeństwa pożarowego, samozapłon oleju jest niemożliwy, nie zostały przez powódkę w ocenie Sądu I instancji w dostateczny sposób wykazane i potwierdzone, nie mają przy tym istotnego wpływu na rozstrzygnięcie tejże sprawy. Należy bowiem zaznaczyć, iż obowiązujące przepisy dotyczące jakości paliwa nie uzależniają dopuszczalnej wysokości temperatury zapłonu oleju napędowego od panujących warunków pogodowych, w tym w szczególności od wysokości temperatury powietrza.

W świetle przedstawionych uprzednio rozważań dotyczących kwestii dochowania przez powódkę należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej, Sąd Okręgowy za zasadne przyjął stanowisko pozwanego odnośnie stopnia zawinienia powódki.

Zdaniem Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwala na przypisanie powódce winy umyślnej w działaniu stanowiącym naruszenie warunków koncesji. Z materiału tego nie wynika jednak, żeby będąc koncesjonowanym przedsiębiorcą podejmowała ona czynności związane ze sprawdzaniem na bieżąco jakości sprzedawanego paliwa. Zachowanie przedsiębiorcy, który nie podejmuje dostatecznych aktów staranności, choć powinien i może przewidzieć, że zaniechanie to może doprowadzić do naruszenia warunków koncesji zakresie nałożonych na niego obowiązków, należy zdaniem Sądu Okręgowego ocenić jako niedbalstwo.

W ocenie Sadu Okręgowego miarkując wysokość kary pieniężnej Prezes URE prawidłowo uwzględnił możliwości finansowe przedsiębiorcy. W 2008 r wielkość przychodów osiągniętych przez powódkę wyniosła 143 648 305,05 zł, w tym przychody z działalności koncesjonowanej w wysokości 142 686 426,31 zł. Uzyskany zysk był na poziomie 992.595,17 zł.

Wymierzona kara stanowi zaledwie 0,04% przychodu przedsiębiorcy osiągniętego z działalności objętej koncesją, mieści się zatem w dolnych granicach określonych w art 56 ust 3 Prawa energetycznego.

O wymierzeniu kary na poziomie dolnej granicy ustawowego zagrożenia zdaniem Sadu Okręgowego przemawiają okoliczności świadczące na korzyść powódki, w tym zwłaszcza incydentalny charakter stwierdzonego uchybienia, było to bowiem pierwsze naruszenie przez nią warunków koncesji w trakcie kilkuletniego wykonywania przez nią działalności koncesjonowanej, przeprowadzona po tym naruszeniu kontrola na stacji paliw powódki nie wykazała żadnych nieprawidłowości.

Wbrew stanowisku powódki, pozwany zasadnie określając wysokość kary powołał się na całość przychodów osiągniętych przez powódkę z działalności koncesjonowanej, a nie jedynie przychody wygenerowane przez stację paliw, na której doszło do naruszenia koncesji. Znajduje to oparcie wskazanym wyżej przepisie art 56 ust. 3 Prawa energetycznego, który mówi o „przychodzie z działalności koncesjonowanej", a nie o przychodzie osiąganym przez jednostkę przedsiębiorcy koncesjonowanego, z której działalnością związane było naruszenia koncesji. Sąd I instancji nie zgodził się ze stanowiskiem powódki, iż wymierzona kara jest za wysoka gdyż nie uwzględnia jej sytuacji i możliwości finansowych (obciążenia kredytowe, spadek obrotów w 2009r, zagrożenie dla bytu ekonomicznego zakładu w S.).

Sąd Okręgowy podzielił w pełni stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w wyroku z dnia 17 września 2008 r. sygn. akt VI ACa 486/08 LexPolonica Online nr (...), iż kara nie może mieć charakteru symbolicznego, bowiem pozostawałoby to w rażącej sprzeczności z treścią art. 56 ust. 3 ustawy Prawo energetyczne. Przyjęty przez ustawodawcę przychód wynikający z działalności koncesjonowanej w poprzednim roku podatkowym ma eliminować sytuacje, w których przedsiębiorcy wykazując dochód minimalny lub stratę z prowadzonej działalności, nie wywiązywaliby się z nałożonej kary i tak naprawdę byłaby ona fikcją nie spełniającą swojego represyjno–prewencyjnego celu. Celem prowadzonej działalności gospodarczej jest jej zarobkowy charakter. Prowadzona jest ona zatem na własne ryzyko osoby prowadzącej tę działalność niezależnie od tego, czy osiąga zysk, czy stratę. Podejmując się prowadzenia działalności gospodarczej powinna dysponować środkami finansowymi, które umożliwią jej prowadzenie tego rodzaju działalności. Racjonalny przedsiębiorca podejmując decyzje o zaciąganiu różnego rodzaju kredytów winien ich wysokość oraz spłaty dostosować do swoich możliwości finansowych. Wymierzona kara ma spełniać swoje cele represyjno–prewencyjne.

Mając to na uwadze Sąd I instancji uznał, iż wymierzona zaskarżoną decyzją kara pieniężna realizuje ustawowe dyrektywy odnośnie miarkowania jej wysokości określone w art. 56 ust.3 i 6 Prawa energetycznego. Jest przy tym niewygórowana w stosunku do możliwości finansowych powódki i odpowiednia dla celu represyjno – wychowawczego, jaki powinna ona osiągnąć.

Kwestia braku odpowiedzialności karnej powódki za wprowadzenie do obrotu w okresie od 11.02.2008 r.–15.02 2008 r. na stacji paliw w S. przy ulicy (...) paliwa ciekłego w postaci oleju napędowego nie spełniającego wymagań jakościowych , pozostaje bez wpływu na wynik tegoż postępowania. Przedmiot postępowania w niniejszej sprawie nie jest bowiem tożsamy z przedmiotem postępowania karnego. Oba te postępowania są od siebie niezależne, dotyczą innego rodzaju odpowiedzialności prawnej ( odpowiedzialność karna , odpowiedzialność administracyjna). Postępowanie niniejsze dotyczy naruszenia obowiązków wynikających z koncesji , postępowanie karne natomiast odnosi się do czynu bronionego określonego w art. 31 ustawy z dnia 25.08.2006 r. o systemie monitorowania i kontroli jakości paliw( Dz.U. NR 169, poz. 1200 z poźn. zm.).

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości przez powódkę, która wniosła o:

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Prezes Urzędu Ochrony Energetyki nr (...) z dnia 05 października 2009 r., ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Energetyki nr (...) z dnia 05 października 2009 r. i obniżenie kary pieniężnej, nałożonej na powódkę tą decyzją. Niezależnie od powyższego powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi powódka zarzuciła:

1)sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, iż powódka nie dochowała należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej, podczas gdy zebrany materiał dowodowy w postaci akt administracyjnych oraz zeznań M. R. wskazuje, iż powódka wprowadziła system rejestracji dostaw i sprzedaży paliw, uniemożliwiający wprowadzenie do zbiorników stacji powódki paliwa innego niż legalnie zakupione, przy czym powódka nabywała certyfikowane paliwo u renomowanych producentów, paliwo to było transportowane wyłącznie transportem powódki; konsekwencją powyższego naruszenia było błędne przyjęcie przez Sąd Okręgowy, iż wprowadzenie paliwa o obniżonej temperaturze zapłonu nastąpiło wskutek niezachowania przez powódkę aktów należytej staranności określonych w koncesji, podczas gdy do naruszenia doszło 2 wyłącznej winy dostawcy, za co powódka nie ponosi odpowiedzialności;

2)sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, iż stopień społecznej szkodliwość przedmiotowego naruszenia jest znaczny, podczas gdy zebrany materiał dowodowy wskazuje, iż objętość paliwa o obniżonej temperaturze zapłonu była nieznaczna; obniżona temperatura zapłonu z uwagi na niskie temperatury powietrza nie stwarzała niebezpieczeństwa dla środowiska oraz konsumentów; liczba konsumentów, którzy mogli nabyć paliwo była nieznaczna; powyższe naruszenie miało wpływ na wynik sprawy albowiem Sąd Okręgowy nałożył na powódkę karę niewspółmierną do rzeczywistego stopnia społecznej szkodliwości naruszenia wobec czego kara ta została zawyżona;

3)naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 228 § 1, art. 232, art. 233 § 1 i art. 328 § 2 KPC poprzez ocenę dowodów sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego; pominięcie przez Sąd Okręgowy twierdzeń powódki co do możliwości technicznych i logistycznych przyprowadzania badań jakości paliw przez powódkę; niedopuszczenie dowodu z wydruki strony Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej;

4)naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 37 Prawa energetycznego w zw. z art. 2, art. 20, art. 22, art. 87 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji, poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na stawianiu przez Sąd Okręgowy dodatkowych i szczegółowych obowiązków prowadzenia działalności koncesjonowanej, niewskazanych w przepisach prawa powszechnie obowiązującego oraz warunkach koncesji; powyższe naruszenie miało istotny wpływ na wynik sprawy albowiem Sąd bezpodstawnie przyjął, iż powódka winna badać każdą partię dostarczanego paliwa, chociaż warunki koncesji obowiązujące powódkę nie przewidywały takiego obowiązku;

5)naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego w zw. z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, iż kara pieniężna może zostać nałożona na koncesjonariusza również w przypadku wprowadzenia do obrotu paliwa niespełniającego norm jakościowych mimo dochowania przez koncesjonariusza aktów staranności, a w konsekwencji pozbawienie koncesjonariusza możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności za wprowadzenie do obrotu paliwa niespełniającego wymogów jakościowych wskutek działania osób trzecich, za których koncesjonariusz nie ponosi odpowiedzialności; naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy bowiem na powódkę została nałożona kara pieniężna mimo braku zawinienia po stronie powódki.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie

Sąd Apelacyjny uznał ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny i dokonane na jego tle rozważania prawne za prawidłowe , przyjmując je za własne .

Za utrwalony w judykaturze należy uznać pogląd , że odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków wynikających z Prawa energetycznego ma charakter odpowiedzialności obiektywnej w tym sensie, że stwierdzenie zawinionego charakteru przedmiotowego naruszenia nie jest konieczną przesłanką nałożenia na przedsiębiorstwo energetyczne kary pieniężnej. Z konstrukcji odpowiedzialności za naruszenie przepisów Prawa energetycznego, jako odpowiedzialności o charakterze obiektywnym wynika, że na przedsiębiorstwo energetyczne nie można nałożyć kary pieniężnej , jeżeli naruszenie obowiązków wynikających z Prawa energetycznego nie jest rezultatem jego zachowania (działania lub zaniechania), lecz niezależnych od niego, pozostających poza jego kontrolą okoliczności o charakterze zewnętrznym, uniemożliwiających nie tyle przypisanie przedsiębiorstwu energetycznemu winy umyślnej lub nieumyślnej, co nie pozwalających na zbudowanie rozsądnego łańcucha przyczynowo-skutkowego między zachowaniem przedsiębiorstwa energetycznego, a stwierdzeniem stanu odpowiadającego hipotezie normy sankcjonowanej karą pieniężną z art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1997 r. - Prawo energetyczne ( tak SN w wyrokach z dnia 4.11.2010r. III SK 21/10 , z dnia 12.04.2011r. III SK46/10 , z dnia 30.09.2011r. III SK 10/11 ) Co oznacza z kolei, iż przedsiębiorstwo energetyczne może uniknąć kary, gdy wykaże, że obiektywne okoliczności danej sprawy uniemożliwiają mu przypisanie naruszenia przepisów ustawy, z uwagi na podjęte przez to przedsiębiorstwo działania o charakterze ostrożnościowo - prewencyjnym. Podkreślić jednak należy , że koncesjonowania działalności gospodarczej polegającej na obrocie paliwami ciekłymi jest takie stworzenie systemu dystrybucji paliw , w którym konsument może mieć pełne zaufanie do jakości paliwa nabywanego na stacji paliw. Powód uzyskując koncesję stał się podmiotem zobowiązanym do wypełniania postanowień określonych w warunkach koncesji i odpowiedzialnym za dołożenie należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej. A zatem ocena należytej staranności w wykonywaniu obowiązków wynikających ze stosunków prawnych jest jedną z przesłanek od istnienia, której uzależnione jest zastosowanie normy prawnej z art. 56 ust. 1 pkt 12 prawa energetycznego. Ustalając bowiem naruszenie warunków koncesji konieczne jest zbadanie czy obowiązek wprowadzania do obrotu jedynie takiego paliwa, które spełnia parametry jakościowe był przez powoda wypełniany z należytą starannością przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności. Dla oceny zachowań powoda w odniesieniu do jego kontrahentów ( osób nabywających paliwo na stacji należącej do powoda ) ma zastosowanie art.355 par.2 kc.( tak SN w wyroku z dnia 30.09.11r. III SK 10/11 ) albowiem powoda, który jest koncesjonowanym przedsiębiorcą, bez wątpienia obowiązuje przy zawieraniu transakcji zakupu i sprzedaży paliw podwyższony miernik należytej staranności uwzględniający zawodowy charakter tej działalności określony właśnie w art. 355 § 2 k.c. Przepis art. 355 § 2 k.c. stanowi, że ocena należytej staranności dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej musi uwzględniać zawodowy charakter tej działalności. Ze sformułowania przepisu wynika, że chodzi o ocenę strony podmiotowej przy dokonaniu zobiektywizowanej oceny jego postawy. Ocenę tę należy prowadzić w ramach procesu przypisania winy w zakresie niedbalstwa ( tak wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2004 r. IV CK 151/03). Przepis art. 355 § 2 k.c. stanowi, że ocena należytej staranności dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej musi uwzględniać zawodowy charakter tej działalności. Ze sformułowania przepisu wynika, że chodzi o ocenę strony podmiotowej przy dokonaniu zobiektywizowanej oceny jego postawy. Ocenę tę należy prowadzić w ramach procesu przypisania winy w zakresie niedbalstwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2004 r. IV CK 151/03). Przepis art. 355 § 2 k.c. stanowi, że ocena należytej staranności dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej musi uwzględniać zawodowy charakter tej działalności. Art. 355 § 2 k.c. wymaga od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przy uwzględnieniu jej zawodowego charakteru, staranności szczególnego rodzaju. To zaś przemawia, za tym, że przedsiębiorca obowiązany jest do zwiększonej skrupulatności, rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania, jak również uzasadnione jest oczekiwanie od niego wiedzy na temat wprowadzanego do obrotu produktu. W istotę zaś działalności gospodarczej wkomponowane jest posiadanie specjalistycznej wiedzy nie tylko obejmującej czysto formalne kwalifikacje, lecz także doświadczenie wynikające z praktyki zawodowe i ustalone standardy wymagań.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy ,że bezspornie doszło do naruszenia warunku 2.2.3 koncesji poprzez wprowadzenie do obrotu paliwa ciekłego ( olej napędowy )niespełniającego parametrów jakościowych w zakresie temperatury zapłonu. W ocenie Sądu Apelacyjnego doszło do tego z uwagi na brak należytej staranności w rozumieniu art.355 par.2 kc. przejawiającej się w tym , że nie dołożył należytej staranności w sprawdzeniu jakości paliwa oferowanego klientom, samo zaś żądanie przedstawienia certyfikatów potwierdzających jakość paliwa przy zakupie każdej partii nie jest wystarczające albowiem paliwo od nawet renomowanego producenta nabywane jest w hurtowniach gdzie przechowywane jest w zbiornikach gdzie może dojść do obniżenia jego parametrów. Słusznie zatem przyjął Sąd I instancji , że w sytuacji kiedy przy odbiorze paliwa od dostawcy przedsiębiorca nie podjął działań mających na celu ustalenie faktycznej jakości konkretnej partii towaru , opierając się tylko na otrzymanych certyfikatach od producenta , który wystawia je zaświadczając , że konkretna partia paliwa przekazana do hurtowni spełniała normy jakościowe , nie zadbał on o dochowanie odpowiednich aktów staranności i przyjął na siebie odpowiedzialność za jakość wprowadzonego do sprzedaży paliwa. Tym bardziej takim aktom staranności nie zadośćuczynił wprowadzony przez powódkę system rejestracji każdej transakcji. Skoro tak to na Prezesie Urzędu Regulacji Energetyki leżał obowiązek wymierzenia powódce kary stosownie do treści art. 56 ust 1 pkt.12 Prawa energetycznego.

Sąd Apelacyjny podzielił także pogląd Sąd Okręgowego w zakresie oceny stopnia szkodliwości przedmiotowego naruszenia warunków koncesji. Przesądza o tym przede wszystkim istotny poziom przekroczenia dopuszczalnej normy temperatury zapłonu , aż o 24 % , który stwarzał zagrożenie bezpieczeństwa pożarowego tak w czasie transportu , przechowywania jak i dystrybucji i stosowania przez klientów tym samym zagrożenie dla mienia zdrowia a nawet życia. Natomiast normy jakościowe ustalane dla paliwa nie uzależniają dopuszczalnej temperatury zapłonu od warunków zewnętrznych ( pogoda )

Podnosząc powyższe argumenty Sąd Apelacyjny uznał zarzut sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym polegającym na przyjęciu , że powódka nie dochowała należytej staranności przy wykonywaniu działalności koncesjonowanej oraz , że stopień szkodliwości przedmiotowego naruszenia nie był znaczny należy uznać za chybiony.

Bez znaczenia dla odpowiedzialności powódki należy uznać także podniesiony przez nią brak możliwości technicznych i logistycznych przeprowadzania badań jakości paliwa . Wysoki koszt tych badań nie może usprawiedliwiać niedochowania warunkom koncesji.

Konsekwencją wszystkich dokonanych przez Sąd Apelacyjny rozważań jest uznanie za nie znajdujące podstaw prawnych pozostałe zarzuty naruszenia wskazanych przepisów Konstytucji i Prawa energetycznego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc. oddalił apelację powódki .