Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Radosław Buko

Protokolant: st.sekr.sądowy Beata Pezena

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2013 roku w Słupsku

odwołania T. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 21 stycznia 2013 roku znak (...)

w sprawie T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o emeryturę

I.  oddala odwołanie

II.  nie obciąża ubezpieczonego T. S. kosztami procesu.

UZASADNIENIE

Ubezpieczony T. S. wniósł odwołanie od decyzji z dnia 21.01.2013 roku, znak: (...) domagając się jej zmiany, poprzez przyznanie prawa do emerytury.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony domagał się doliczenia do stażu pracy zatrudnienia w warunkach szczególnych w okresach od 21.09.1971 r. do 22.03.1972 r. oraz od 01.04.1980 r. do 31.07.1984 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwagi na brak piętnastoletniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony T. S., urodzony (...), złożył w dniu 15.11.2012 roku wniosek o emeryturę.

Wraz z wnioskiem przedłożył zaświadczenia i świadectwa pracy, którymi udokumentował nie kwestionowany przez pozwany organ rentowy staż ubezpieczeniowy wynoszący łącznie 25 lat okresów składkowych, nieskładkowych i uzupełniających – rola, w tym 12 lat 1 miesiąc i 29 dni stażu pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony w chwili składania wniosku nie należał do OFE i nie pozostawał w stosunku pracy.

dowód: akta emerytalne: wniosek k. 1 – 3, kwestionariusz k.5, karta przebiegu zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r. k.95, karta przebiegu pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. – k. 96, zaskarżona decyzja k.97 – 97 v.

Ubezpieczony domagał się doliczenia do stażu pracy zatrudnienia w warunkach szczególnych w okresach: od 21.09.1971 r. do 22.03.1972 r. oraz od 01.04.1980 r. do 31.07.1984 r.

bezsporne

T. S.od 21.09.1971 r. do dnia 22.03.1972 (tj. przez 6 miesięcy i 1 dzień) zatrudniony był w (...) M.(dawniej S.) na (...) P.stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ładowacza. W spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony ładował drzewo na przyczepę, a potem z przyczepy na wagony, robił to ręcznie.

W spornym okresie zatrudnienia tj. od 01.04.1980 r. do 31.07.1984 r. ubezpieczony zatrudniony był w (...)w P. Zakładzie Rolnym (...)na stanowisku pracownika fizycznego konserwatora, a od 16.09.1980 r. pracownika produkcji roślinnej, a dopiero od 01.08.1984 r. na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego. Pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracował głównie na ciągniku. Ładował towary i je rozładowywał. Wykonywał też orki, bronował, siał, przewoził zwierzęta. Jeździł traktorem bez kabiny.

Uprawnienia do kategorii ciągnikowej uzyskał w dniu 08.09.1982 r.

Dowód: akta sprawy: wyjaśnienia ubezpieczonego – k. 31 – 31 v. w zw. z k. 45 (00:03:26 – 00:14:08), zeznania świadka K. P. – k. 31 v. w zw. z k. 45 (00:19:35 – 00:34:41), zeznania świadka A. R.- k. 31 v. – 32 w zw. z k. 45 (00:24:42 – 00:28:55), zeznania świadka M. M. – k. 32 w zw. z k. 45 (00:28:56 – 00:37:44), zeznania świadka W. M. – k. 32 w zw. z k. 45 (00:37:45 – 00:45:48), zeznania świadka B. R. – k. 32 – 32v. w zw. z k. 45 (00:45:49 – 00:56:34, 01:01:39 – 01:02:34), pismo Starostwa Powiatowego w S. z dnia 24.04.2013 r. – k. 42, akta osobowe ubezpieczonego – koperta k. 25 akt sprawy – angaże ubezpieczonego, umowa o pracę z dnia 01.04.1980 r.

Praca ubezpieczonego w czasie spornych okresów zatrudnienia tj. od 21.09.1971 r. do dnia 22.03.1972 (tj. przez 6 miesięcy i 1 dzień) w Zespole (...) (...) M.(dawniej S.) na (...) P.oraz od 08.09.1982 r. – tj. uzyskania uprawnień do kierowania ciągnikiem do 31.07.1984 r. (tj. przez 1 rok 10 miesięcy i 24 dni) w (...)w P. Zakładzie Rolnym (...)była pracą w warunkach szczególnych. Łączny okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych po doliczeniu okresu bezspornego uznanego przez organ rentowy w wymiarze 12 lat 1 miesiąca i 29 dni, wynosi 14 lat 6 miesięcy i 24 dni.

Ubezpieczony według stanu na dzień 1 stycznia 1999 roku nie posiada ponad 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Dowód: akta sprawy: wyjaśnienia ubezpieczonego – k. 31 – 31 v. w zw. z k. 45 (00:03:26 – 00:14:08), zeznania świadka K. P. – k. 31 v. w zw. z k. 45 (00:19:35 – 00:34:41), zeznania świadka A. R.- k. 31 v. – 32 w zw. z k. 45 (00:24:42 – 00:28:55), zeznania świadka M. M. – k. 32 w zw. z k. 45 (00:28:56 – 00:37:44), zeznania świadka W. M. – k. 32 w zw. z k. 45 (00:37:45 – 00:45:48), zeznania świadka B. R. – k. 32 – 32v. w zw. z k. 45 (00:45:49 – 00:56:34, 01:01:39 – 01:02:34), pismo Starostwa Powiatowego w S. z dnia 24.04.2013 r. – k. 42, akta osobowe ubezpieczonego – koperta k. 25 akt sprawy – angaże ubezpieczonego, umowa o pracę z dnia 01.04.1980 r.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego T. S. nie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227) w związku z art. 32 oraz przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 , poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art.184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32,33,39 i 40, jeżeli w dniu wejścia ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

W myśl ust. 2 art. 184 – w brzmieniu obowiązującym do końca grudnia 2012r. - emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, to 25 lat w przypadku mężczyzny (art. 27 pkt 2).

Wiek emerytalny wynika z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.), do którego odsyła art. 32 ust. 4 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dla mężczyzny jest to 60 lat. Wymagany okres zatrudnienia w warunkach szczególnych przewidziany w przepisach dotychczasowych, o którym mowa w art. 184 ust. 1, to okres 15 lat, o czym stanowi § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że ubezpieczony T. S. ma ukończone 60 lat, nie jest członkiem OFE, posiada wymagany ponad 25 letni staż pracy liczony na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 01.01.1999 roku.

Oznacza to, iż jedyną przesłanką jaką musiał ubezpieczony udowodnić
w przedmiotowej sprawie była praca w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat według stanu na dzień 01.01.1999r.

Zgodnie § 22 ust 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412 ) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jednak w spornych przypadkach, uwzględnienie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale, w pełnym wymiarze czasu pracy tego zatrudnienia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom.

Według art. 473 § 1 kpc w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron.

Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 KPC, sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (vide wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r. I UK 111/07).

Rodzaje prac ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A w Działach od I do XIV wymienia rodzaje prac, które są pracą w warunkach szczególnych.

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Przy czym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. II UK 21/10, LEX nr 619638). Zatem decydującą rolę przy analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod jedną z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. Nie wystarcza tu samo przekonanie pracownika, że praca była wykonywana w szczególnych warunkach (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00 - OSNP 2003, nr 17, poz. 419; z dnia 14 grudnia 2009 r., I UK 218/09 - LEX nr 577817 oraz z dnia 6 grudnia 2010 r., II UK 140/10 - LEX nr 786382).

W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10).

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 (i art. 24 ust. 1) ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia: 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81; 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008/21-22/328; 06 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; 06 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; 05 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że w rozpoznawanej sprawie pozostawała jedynie kwalifikacja pracy ubezpieczonego, wykonywanej od 21.09.1971 r. do dnia 22.03.1972 (tj. przez 6 miesięcy i 1 dzień) w Zespole (...) (...) M.(dawniej S.) na (...) P.oraz od 01.04.1980 r. do 31.07.1984 r. w (...)w P. Zakładzie Rolnym (...), jako zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania do której z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów.

W załączniku A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43) w dziale VI pkt 2 prace przy zrywce i wywózce drewna z lasu na stanowisku ładowacza wymienionego w wykazie A dziale VI poz. 2 pkt 4 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. e sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu leśnictwa i przemysłu drzewnego.

Nadto w załączniku A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w Dziale VIII poz. 3 wymieniona jest praca kierowcy ciągnika.

W ocenie Sądu analiza dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym aktach osobowych ubezpieczonego, potwierdza jedynie, że praca ubezpieczonego w okresie od 21.09.1971 r. do dnia 22.03.1972 (tj. przez 6 miesięcy i 1 dzień) w Zespole (...) (...) M.(dawniej S.) na (...) P.na stanowisku ładowacza oraz od uzyskania uprawnień do kierowania ciągnikiem tj. od 08.09.1982 r. do 31.07.1984 r. w (...)w P.– Zakładzie Rolnym (...)była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów cytowanego wyżej rozporządzenia.

Powyższe zostało również potwierdzone zgodnymi zeznaniami świadków tj. K. P., A. R., M. M., W. M. oraz B. R..

Zeznania świadków K. P. oraz A. R. Sąd uznał za wiarygodne albowiem były one stanowcze, logiczne, zgodne i wzajemnie się uzupełniały. Odnosi się to zarówno do rodzaju i okresu zajmowanego przez ubezpieczonego stanowiska, jak i rodzaju wykonywanych czynności. Świadkowie byli osobami, które miały bezpośredni kontakt z ubezpieczonym w trakcie świadczenia przez niego pracy w przedmiotowym zakładzie pracy, zorientowane zatem były w materii będącej przedmiotem ich zeznań.

Sąd uznał, że praca ubezpieczonego w okresie od 21.09.1971 r. do dnia 22.03.1972 (tj. przez 6 miesięcy i 1 dzień) w Zespole (...) (...) M.(dawniej S.) na (...) P.na stanowisku ładowacza była wykonywana w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Odnośnie drugiego spornego okresu zatrudnienia tj. od 01.04.1980 r. do 31.07.1984 r. w (...)w P. Zakładzie Rolnym (...)na stanowisku kierowcy ciągnika, to jedynie okres od uzyskania uprawnień do kierowania ciągnikiem tj. od 08.09.1982 r. może zostać uznany za pracę w szczególnych warunkach, bowiem w wcześniejszym spornym okresie ubezpieczony nie posiadał uprawnień do zajmowania stanowiska kierowcy ciągnika. Z akt osobowych ubezpieczonego wynika, że w momencie zatrudnienia ubezpieczony zajmował stanowisko pracownika fizycznego konserwatora, a następnie od 16.09.1980 r. pracownik produkcji roślinnej. Jak wynika z akt osobowych za sporny okres zatrudnienia dopiero od dnia 01.08.1984 r. ubezpieczony otrzymał angaż na zajmowanie stanowiska traktorzysty. Sąd przyjął jednak, że najwcześniej od uzyskania uprawnienia do kierowania ciągnikiem ubezpieczony T. S.mógł zajmować stanowisko kierowcy ciągnika tj. od dnia 08.09.1982 r. Powyższe zostało również potwierdzone zeznaniami świadków M. M., W. M.oraz B. R.. Sąd nie dał jednak wiary zeznaniom świadków, że w całym spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował stanowisko kierowcy ciągnika, bowiem dokumenty znajdujące się w aktach osobowych, w tym umowa o pracę, angaże nie potwierdziły zeznań przesłuchanych w sprawie świadków.

Należy podkreślić, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności nie związanych z zajmowanym stanowiskiem.

W związku z powyższym, Sąd nie znalazł podstaw aby zaliczyć ubezpieczonemu okresu zatrudnienia od 01.04.1980 do 07.09.1982 r. do pracy w warunkach szczególnych, albowiem dopiero w dniu 08.09.1982 r. ubezpieczony uzyskał uprawnienia do kierowania ciągnikiem kołowym, a zatem dopiero od tego dnia mógł zajmować w zakładzie pracy stanowisko kierowcy ciągnika. W ocenie Sądu Okręgowego rozpoznającego niniejszą sprawę brak jest podstaw do przyjęcia w świetle dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego, że legalnie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał on pracę kierowcy ciągnika przed 8.09.1982r.

Za trafny należy uznać pogląd Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wyrażony w wyroku z dnia 28.10.2008r. w sprawie III AUa 560/08 LEX nr 468584 w którym stwierdzono, że w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowo – emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych – potwierdzających czy uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, iż dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony. zatem dokumentacja pracownicza jest elementem weryfikującym treść zeznań świadków.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 9 stycznia 1998 r. II UKN 440/97 opublikowanym w OSNAPiUS 1998/22 poz. 667 Lex Polonica nr 332242. stwierdzono, że zaliczenie nieudokumentowanych spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach nie budzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności.

W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd ustalił, że nie został zatem spełniony warunek przepracowania co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach. Ubezpieczony nie wykazał, że przez okres 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych, tym samym nie została spełniona jedna z przesłanek wymaganych przy ubieganiu się o prawo do emerytury w wieku obniżonym, przewidzianej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego, o czym orzeczono jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. Zdaniem Sądu Okręgowego za nieuzasadnione należy uznać obciążenie ubezpieczonego kosztami procesu.

Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej) ubezpieczonej. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu 1974.01.14 II CZ 223/73 LEX nr 7379). Również Sąd Najwyższy w postanowieniu 1966.06.28 I CR 372/65 LEX nr 6011 wywiódł, że stosownie do art. 102 k.p.c. w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może nie obciążać strony przegrywającej kosztami procesu. Kodeks nie określa bliżej pojęcia "Wypadki szczególne", pozostawiając rozwiązanie tego zagadnienia praktyce sądowej. Jednakże brak jakichkolwiek ograniczeń wyliczonych choćby przykładowo wskazuje na intencję ustawodawcy szerokiego pojmowania zakresu tego terminu.

W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., albowiem ubezpieczony działał w procesie w przeświadczeniu słuszności swych żądań, a ocena ich zasadności wymagała prawidłowej wykładni przepisów prawa.

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20.12.1979 r., w sprawie II PR 78/79, OSPiKA 1980, nr 11, poz. 196. Ubezpieczony w toku postępowania działał osobiście. Nie korzystał przy tym z pomocy prawnej, przez co pozbawiony był możliwości dokonania prawidłowej oceny stosownych przepisów prawnych.