Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku T. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 20 czerwca 2013 r. sygn. akt VIII U 1499/13

1.  oddala apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014 r.

2.  w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne umarza.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2013 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w P., na podstawie art. 151 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 poz. 267), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6 grudnia 2012 r., odmówił uchylenia decyzji z dnia 14 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. prawo do emerytury T. M. za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż Trybunał Konstytucyjny nie wskazał ani w wyroku, ani w jego uzasadnieniu innej daty utraty mocy prawnej przepisów. Tym samym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 r. okresu zawieszenia emerytury na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Od powyższej decyzji odwołała się T. M. w formie i terminie przewidzianym prawem, wnosząc o wypłatę świadczenia emerytalnego za okres od 1 października 2011 r. wraz z odsetkami za zwłokę. W uzasadnieniu podniosła, iż zaskarżona decyzja jest niezgodna z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2013 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy przytoczył argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji oraz wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie VIII U 1499/13 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał T. M. prawo do emerytury za okres od 1 października 2011r. do 31 grudnia 2011 roku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołująca T. M. urodziła się w dniu (...)

T. M. od dnia 1 września 1964 r. do dnia 31 grudnia 2011 r. była zatrudniona w (...) S.A. w P..

W dniu 7 kwietnia 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2009 r. organ rentowy przyznał T. M. prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2009 r., tj. od miesiąca, w którym złożyła wniosek, obliczając jej wysokość według art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Termin płatności świadczenia ustalono na 25 dzień miesiąca.

W dniu 8 listopada 2010 r. odwołująca ponownie złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury w związku z ukończeniem wieku emerytalnego.

Decyzją z dnia 16 listopada 2010 r. organ rentowy przyznał T. M. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 25 listopada 2010 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożyła wniosek, obliczając jej wysokość według art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zakład zaznaczył ponadto, że emerytura niniejsza jest niższa od dotychczas ustalonego świadczenia, wobec czego nadal będzie wypłacał emeryturę dotychczasową.

Następnie decyzją z dnia 14 października 2011 r. Zakład wstrzymał z urzędu wypłatę emerytury T. M. od dnia 1 października 2011 r., powołując się na art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. Nr 257, poz. 1726).

Wobec rozwiązania przez odwołującą umowy o pracę z (...) S.A. w P. z dniem 31 grudnia 2011 r., decyzją z dnia 16 stycznia 2012 r. Zakład podjął wypłatę emerytury od dnia 1 stycznia 2012 r.

W dniu 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. K 2/12. Wyrok ten został opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 22 listopada 2012 r., poz. 1285.

W dniu 6 grudnia 2012 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury wraz z odsetkami od 1 października 2011 r. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.

Rozpoznając ten wniosek, organ rentowy decyzją z dnia 5 kwietnia 2013 r. odmówił uchylenia decyzji z dnia 14 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury T. M. na okres od 1 października 2011 r.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie T. M. zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że odwołująca powoływała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. wydany w sprawie sygn. akt K 2/12. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010r., w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Przepisy te stanowiły podstawę prawną decyzji organu rentowego z dnia 14 października 2011 r. o wstrzymaniu odwołującej wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego odnosił się do sytuacji, w której znalazła się odwołująca T. M., bowiem nabyła ona prawo do emerytury na mocy decyzji z dnia 22 kwietnia 2009 r., a więc w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., kiedy to, dla uzyskania świadczenia emerytalnego, nie było wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą.

W odpowiedzi na argumentację organu rentowego, który podnosił, że decyzja o wstrzymaniu wypłaty emerytury z dnia 14 października 2011 r. została wydana na podstawie obowiązującego przepisu, a orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego powodują utratę mocy obowiązującej aktu prawnego jedynie na przyszłość - Sąd Okręgowy wskazał, że zgadza się z jednolitym orzecznictwem Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, co do tego, że uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją przepis prawa nie może być stosowany przez sądy i inne organy w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału ( vide postanowienie z dnia 7 grudnia 2000r., III ZP 27/00, OSNAPiUS 2001 Nr 10, poz. 331, wyrok z dnia 5 września 2001r., II UKN 542/00, OSNP 2003 Nr 11, poz. 276, z dnia 12 czerwca 2002r., II UKN 419/01, OSNAPiUS 2002 Nr 23, poz. 580, z dnia 27 września 2002r., II UKN 581/01, OSNAPiUS 2002 Nr 23, poz. 581 oraz z dnia 18 grudnia 2002r., I PKN 668/01, OSNP 2004 Nr 3, poz. 47).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy wskazał, że - wobec tego, iż wstrzymanie wypłaty emerytury T. M. za okres od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. nastąpiło na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. za niezgodny z Konstytucją RP - odwołującej niezasadnie zawieszono wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. Tym samym powyższe stwierdzenie musiało prowadzić do uznania, że zachodziły podstawy do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 14 października 2011 r. Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał prawo do spłaty świadczenia za okres od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2013 r.

W odniesieniu do żądania odsetek ustawowych od wstrzymanego świadczenia, wydając rozstrzygnięcie w tym zakresie, Sąd miał na uwadze treść art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1285 ze zmianami) oraz art. 118 ust. 1 do 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także treść §2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104).

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w P.. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 153 poz.1227 ze zm.) w związku z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw oraz w związku z art. 190 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. akt K 2/12, ogłoszonym w dniu 22 listopada 2012r., a polegające na uznaniu, „iż prawo odwołującej do emerytury nie ulega zawieszeniu od dnia 01.10.2011r., a odwołująca ma w dalszym ciągu do dnia 31.12.2011 roku prawo do jej wypłaty”.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji pozwany wnosi o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie odwołania.

Organ rentowy pismem z 28 kwietnia 2014 roku cofnął apelację od zaskarżonego wyroku w części zaskarżającej prawo do świadczenia i jego wypłaty od dnia 1.10.2011 roku do 31.12.2011 roku.

Odnośnie zarzutu odsetek pozwany organ rentowy wniósł o zmianę wyroku Sądu I instancji w zakresie końcowej daty przyznania odsetek i zasądzenie ich nie do dnia zapłaty świadczenia, ale do dnia 19 lutego 2014 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustalaniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014r., poz. 169), zgodnie z treścią tejże ustawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego w zakresie daty wypłaty odsetek nie zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący podniósł, że odsetki w przedmiotowej sprawie winny być ustalane zgodnie z treścią ustawy z 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku (Dz.U.2014.169) i winny być ustalone od dnia 19 lutego 2014 r., tj. po dniu wejścia w życie tejże ustawy. Wskazać należy jednak, że apelujący nie przedstawił żadnych argumentów, które uzasadniałyby powyższe stanowisko organu rentowego.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że przepisy w/w ustawy nie znajdują zastosowania w przedmiotowej sprawie.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, emeryci, w przypadku, których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

1) do dnia wypłaty - w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie;

2) do dnia wejścia ustawy w życie - w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

Mając powyższą regulację na uwadze, stwierdzić należy, że pierwszym warunkiem realizacji przysługującego emerytom wskazanego uprawnienia jest prawomocność orzeczenia. Tymczasem Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację organu rentowego w zakresie odsetek, dokonywał oceny nieprawomocnego w tej części orzeczenia Sądu I instancji. Już sama ta okoliczność wyłącza możliwość zastosowania cytowanej ustawy w przedmiotowej sprawie. Ponadto okresy wypłaty odsetek w pkt 1) i 2) art. 8 ustawy, dotyczą tylko tych przypadków, w których Sąd przyznał prawo do wypłaty zawieszonej emerytury, jednakże nie orzekł o odsetkach lub roszczenie o odsetkach oddalił. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała miejsca, gdyż w wyroku z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy przyznał odwołującej T. M. prawo do spłaty emerytury za okres od 1.10.2011 r. do 31.12.2011 r. wraz z ustawowymi odsetkami, poczynając od dnia 26 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty.

Sąd I instancji słusznie, jako podstawę rozstrzygnięcia, co do odsetek, wskazał art. 85 ust.1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie, z którym jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Brzmienie tego przepisu, zdanie drugie, prowadzi do wniosku, iż do daty publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która nastąpiła w Dzienniku Ustaw z dnia 22 listopada 2012 r., pozwany nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w realizacji prawa wnioskodawczyni do wypłaty emerytury od 1.10.2011r. Zastosował on, bowiem z dniem 1.10.2011r. obowiązujące przepisy prawa. Dopiero orzeczenie TK uznające daną normę za sprzeczną z ustawą zasadniczą winno wywołać odpowiednie działania ze strony pozwanego.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia, lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W myśl ust. 5 tego przepisu wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Z kolei zgodnie z treścią uregulowań § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu, lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U.1999.12.104) odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5.

Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.

Zatem w niniejszej sprawie 30-dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg 23 listopada 2012 r., czyli po ogłoszeniu wyroku Trybunału w Dzienniku Ustaw, a zakończył bieg w dniu 23 grudnia 2012 r., co oznacza, że najbliższy termin płatności emerytury wnioskodawczyni po tej dacie przypadał na dzień 25 stycznia 2013 r., dlatego odsetki należne są od dnia 26 stycznia 2013 r.

Rozstrzygając o odsetkach należnych odwołującej, Sąd I instancji prawidłowo zastosował przepisy art. 118 ustawy z 18 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 85 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych a także § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu, lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń. Brak jest podstaw prawnych, aby odsetki wypłacić za okres krótszy, niż do dnia wypłaty świadczeń.

Uregulowania powyższych przepisów mają zastosowanie bezpośrednio i nie ma podstaw, aby je stosować tylko odpowiednio, poprzez odesłanie z ustawy z 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku, z ograniczeniami wynikającymi z jej art. 8 ust. 1. Jak wskazano powyżej ustawa ta w ogóle nie znajdowała zastosowania w niniejszej sprawie.

Tym samym, mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014r.

Natomiast w związku z częściowym cofnięciem apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. w punkcie 2 wyroku umorzył postępowanie apelacyjne w pozostałym zakresie.