Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2015 r. w Krakowie

sprawy z wniosku R. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy R. C.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 stycznia 2014 r. sygn. akt VIII U 2118/13

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 645/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie R. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. z dnia 23 maja 2013 r. i 3 lipca 2013 r., odmawiających wnioskodawcy prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, albowiem nie udowodnił on 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca R. C., ur. dnia (...) lipca
1952 r., w okresie od 1 września 1966 r. do 22 czerwca 1969 r. był zatrudniony w Zakładach (...) w O. jako uczeń zasadniczej szkoły zawodowej (2 lata, 9 miesięcy i 22 dni okresów składkowych). W okresie od 23 lutego 1970 r. do dnia 15 lipca 1977 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach (...) w O. jako: ślusarz (od dnia 23 lutego 1970 r. do dnia 21 stycznia 1971 r.), aparatowy (suszarkowy od dnia 22 stycznia 1971 r. do dnia 14 lipca 1971 r.), pomocnik dowódcy roty w zakładowej straży pożarnej (od dnia 15 lipca 1971 r. do dnia 28 lutego 1974 r.) oraz kierowca w zakładowej straży pożarnej (od dnia 1 marca 1974 r. do dnia 15 lipca 1977 r.). Łącznie w powyższym okresie wnioskodawca wykazał 7 lat, 4 miesiące i 21 dni okresów składkowych, stanowiących pracę w warunkach szczególnych, tj. na stanowiskach wymienionych w wykazie A, dziale III, poz. 14 pkt 2; dziale IV, poz. 20 pkt 1 oraz w dziale XIV, poz. 23 pkt 1, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Następnie od dnia 16 lipca 1977 r. do dnia 31 maja 1978 r. wnioskodawca był zatrudniony w Ośrodku Szkolenia Zawodowego (...) L. K. w O. jako zastępca kierownika ośrodka (10 miesięcy i 16 dni okresów składkowych). W trakcie zatrudnienia w „ (...)-3 (...)” Spółce Akcyjnej z (...) w K. w okresie od 1 czerwca 1978 r. do 30 kwietnia 1993 r. wnioskodawca wykonywał pracę instruktora praktycznej nauki zawodu (14 lat, 11 miesięcy pracy w szczególnym charakterze). Z zaświadczenia (...) Zespołu nr (...) Szkół Budowlanych w O. z dnia 22 lutego 2010 r. wynikało, iż w w/w okresie wnioskodawca był zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy instruktorem praktycznej nauki zawodu dla uczniów (...) Szkoły Budowlanej w O. w zawodach elektromontera oraz ślusarza-spawacza. Pracę tę wnioskodawca świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy od godziny 7.00 do godziny 15.00, a nadto był uprawniony z tytułu jej wykonywania do dodatkowego urlopu wypoczynkowego tzw. „pedagogicznego”. Od dnia 1 maja 1993 r. do chwili obecnej wnioskodawca jest zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. z siedzibą w O. jako elektromonter instalacji, maszyn i urządzeń elektroenergetycznych oraz operator stacji uzdatniania wody/stacji pomp (do dnia 31 grudnia 1998 r. - 5 lat, 6 miesięcy i 20 dni okresów składkowych). Wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy do dnia 1 stycznia 1999 r. w okresach: od 26 kwietnia 1995 r. do 5 maja 1995 r. (10 dni), od 17 kwietnia 1996 r. do 18 kwietnia 1996 r. (2 dni), od 19 kwietnia 1996 r. do 30 kwietnia 1996 r. (12 dni), od dnia 1 maja 1996 r. do 12 maja 1996 r. (12 dni), od 22 stycznia 1997 r. do 23 stycznia 1997 r. (2 dni) oraz od 5 stycznia 1998 r. do 19 stycznia 1998 r. (15 dni) – łącznie 1 miesiąc i 23 dni okresów nieskładkowych. Decyzją z dnia 23 maja 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. ponownie ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. i do ustalenia jego wartości przyjął: 31 lat, 6 miesięcy i 1 dzień, tj. 378 miesięcy okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 23 dni, tj. 1 miesiąc okresów nieskładkowych. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ nie uwzględnił okresu: od dnia 1 września 1969 r. do dnia 22 lutego 1970 r., ponieważ wnioskodawca uczęszczał w nim do technikum. Na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż pracy wnioskodawcy wynosił: 31 lat, 8 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych (31 lat, 6 miesięcy i 9 dni okresów składkowych, w tym 7 lat, 4 miesiące i 21 dni pracy w warunkach szczególnych oraz 1 miesiąc i 23 dni okresów nieskładkowych). Wnioskodawca przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, jednakże wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W dniu 2 sierpnia 2012 r. złożył wniosek o ustalenie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Decyzją z dnia 4 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił R. C. prawa do emerytury w niższym niż powszechny wieku emerytalnym, albowiem na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił: 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a także 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a nadto nie rozwiązał stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem złożenia wniosku o emeryturę. Wyrokiem z dnia 20 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie - w sprawie o sygn. akt VIII U 1988/12 - oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji. W dniu 7 marca 2013 r. R. C. wystąpił z ponownym wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy przyjął, że odwołania nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy, odwołując się do treści art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnych charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) uznał, iż wnioskodawca w okresach: od dnia 23 lutego 1970 r. do dnia 21 stycznia 1971 r., będąc zatrudnionym w Zakładach (...) w O. jako ślusarz, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy obsłudze pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek obręczy i kół, walcarek gwintów i wierteł, ręcznej obróbce na gorąco oraz regeneracji oprzyrządowania kuźniczego (wykaz A, dział III, poz. 14); od dnia 22 stycznia 1971 r. do dnia 14 lipca 1971 r., będąc zatrudnionym w Zakładach (...) w O. jako aparatowy (suszarkowy), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy produkcji i przetwórstwie kauczuku oraz produkcji surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa kauczuku (wykaz A, dział IV, poz. 20); od dnia 15 lipca 1971 r. do dnia 15 lipca 1977 r., będąc zatrudnionym w Zakładach (...) w O. jako pomocnik dowódcy roty w zakładowej straży pożarnej oraz kierowca w zakładowej straży pożarnej, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace funkcjonariuszy pożarnictwa (wykaz A, dział XIV, poz. 23); od dnia 1 czerwca 1978 r. do dnia 30 kwietnia 1993 r., będąc zatrudnionym w „(...) Spółce Akcyjnej z (...) w K. jako instruktor praktycznej nauki zawodu, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę nauczycielską, wymienioną w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszym postępowaniu w sposób niebudzący żadnych wątpliwości zostało wykazane, że w spornym okresie od dnia 1 czerwca 1978 r. do dnia 30 kwietnia
1993 r. wnioskodawca wykonywał pracę nauczycielską – instruktora praktycznej nauki zawodu. Nadto z ustaleń Sądu wynikało, iż wnioskodawca wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. - 7 lat, 4 miesiące i 21 dni pracy w szczególnych warunkach oraz 14 lat, 11 miesięcy pracy w szczególnym charakterze, a zatem nie udowodnił koniecznej przesłanki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, tj. stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wysokości co najmniej 15 lat. W powyższym kontekście Sąd Okręgowy zaakcentował, że przy ustalaniu okresów zatrudnienia warunkujących nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym nie jest możliwe zaliczenie okresu pracy w szczególnym charakterze nauczyciela do okresów pracy w szczególnych warunkach, co oznacza, że nie można sumować pracy wymienionej w § 15 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (pracy nauczycielskiej, czyli pracy w szczególnym charakterze) z pracą wymienioną w wykazie A ( pracą w szczególnych warunkach). Odnośnie do stanowiska wnioskodawcy, iż do okresu pracy w szczególnym charakterze należy zaliczyć mu okres skróconego wypowiedzenia umowy o pracę od dnia 1 maja 1993 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. (2 miesiące), Sąd Okręgowy stwierdził, że za okresy takiej pracy, tj. pracy w szczególnych warunkach albo w szczególnym charakterze, mogą być uznane tylko te okresy, w których wnioskodawca faktycznie wykonywał określony rodzaj pracy - był narażony na oddziaływanie czynników ryzyka albo musiał posiadać szczególną sprawność psychofizyczną, a takiego przymiotu nie posiada okres skróconego wypowiedzenia. Nadto Sąd podkreślił, że również żaden przepis szczególny ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie zrównuje okresu skróconego wypowiedzenia z okresami pracy w szczególnych warunkach albo w szczególnym charakterze, a przy wnioskodawca od dnia 1 maja 1993 r. był już zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) spółce z o.o. z siedzibą w O. jako elektromonter instalacji, maszyn i urządzeń elektroenergetycznych oraz operator stacji uzdatniania wody/stacji pomp, a zatem od tego dnia nie wykonywał pracy nauczycielskiej. Odnosząc się do kwestii uprawnień wnioskodawcy do tzw. „nauczycielskiej” emerytury na podstawie Karty Nauczyciela, Sąd zaznaczył, że rozstrzygnięcie Sądu odnosi się do zaskarżonej decyzji, a skoro R. C. odwołał się od decyzji organu rentowego dotyczących odmowy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), to przedmiot oraz zakres rozpoznania i orzeczenie sądu ubezpieczeń społecznych wyznaczała treść tych decyzji. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy zauważył, że zgodnie z art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 86 i art. 88 ustawy Karta Nauczyciela, dla przyznania emerytury w niższym niż powszechny wieku emerytalnym należało wykazać co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej jako pracy w szczególnym charakterze, a wnioskodawca jako instruktor praktycznej nauki zawodu wykonywał ją tylko przez 14 lat i 11 miesięcy. Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy oddalił odwołania na zasadzie art. 477 ^{( 14 )}§ 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca R. C.. Kwestionując rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji wnioskodawca podniósł w pierwszej kolejności, iż jest dla niego niezrozumiała wynikająca z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku różnica w wymaganym okresie pracy nauczycielskiej wynosząca 15 lat (§ 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnych charakterze; Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) i 20 lat (art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 86 i art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela). Równocześnie wnioskodawca podniósł, iż przy ustalaniu uprawnień emerytalnych na podstawie art. 36 ¹ k.p. winien mu zostać uwzględniony do stażu pracy nauczycielskiej okres skróconego wypowiedzenia. Nadto wnioskodawca stwierdził, iż skoro Sąd Okręgowy uznał, iż w okresie zatrudnienia od 14 lipca 1971 r. do 28 lutego 1974 r. wykonywał pracę funkcjonariusza pożarnictwa, a zatem pracę na szczególnym „stanowisku”, wskazanym w wykazie A, dziale XIV, poz. 23, to okres ten powinien zostać połączony z okresem pracy nauczycielskiej jako okresem pracy w szczególnym charakterze. Reasumując wnioskodawca zaakcentował, że połączenie powyższych okresów zatrudnienia jest logiczne, słuszne i sprawiedliwe.

Sąd Ap elacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia,
czy wnioskodawca R. C. spełnia warunki uprawniające go do otrzymania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz w zw. z treścią § 4 i § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), a zwłaszcza czy legitymuje się on co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na mocy art. 184 ust. 1 w/w ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 w/w ustawy, przedmiotowa emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, w tym przepisów w/w rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 powołanego rozporządzenia, przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej „wykazami”. Podkreślić należy, że zgodnie z § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie
zaś z § 4 ust. 1 niniejszego rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Stosownie zaś do dyspozycji § 15 w/w rozporządzenia, nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 ze zm.), określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do I kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego prace w szczególnym charakterze. W tym miejscu zauważyć także trzeba, że wykonywanie pracy nauczycielskiej uprawnia równocześnie do uzyskania uprawnień emerytalnych na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela, przy czym w świetle ust. 1 tego przepisu wymagane jest posiadanie co najmniej 20 lat pracy w tym szczególnym charakterze.

Mając powyższe na względzie w pierwszej kolejności stwierdzić należy, że choć Sąd Okręgowy poczynił ustalenia, w świetle których okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółce Akcyjnej z (...) w K. od 1 czerwca 1978 r. do 30 kwietnia 1993 r. (14 lat i 11 miesięcy) na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu był pracą wykonywaną w szczególnym charakterze w rozumieniu cytowanych wyżej przepisów, to w ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw dla przyjęcia takiego stanowiska.

Po pierwsze Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, iż w całym spornym okresie wykonywania przez wnioskodawcę obowiązków instruktora praktycznej nauki zawodu, tj. od 1 czerwca 1978 r. do 30 kwietnia 1993 r. obowiązywała Karta Nauczyciela, albowiem ustawa ta weszła w życie dopiero z dniem 1 lutego 1982 r. Nadto godzi się zauważyć, iż okres pracy w charakterze instruktora praktycznej nauki zawodu może być uznany za okres pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88 ustawy Karta Nauczyciela nie od dnia jej wejścia w życie, lecz dopiero od dnia 1 września 1988 r., to jest od momentu obowiązywania rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1988 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników uspołecznionych zakładów pracy, prowadzących prace pedagogiczne i wychowawcze (Dz. U. Nr 34, poz. 261 ze zm.). Co więcej, tak jak w obszernym uzasadnieniu wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r. (I UK 129/05, OSNP 2006/23-24/365) trafnie zauważył Sąd Najwyższy, nie jest uprawnione założenie, że każdy okres pracy instruktora praktycznej nauki zawodu podlega zaliczeniu jako staż pracy w szczególnym charakterze do emerytury nauczycielskiej na podstawie art. 88 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Instruktorzy praktycznej nauki zawodu byli pracownikami, do których Karta Nauczyciela była stosowana w określonym zakresie, w tym co do uprawnień emerytalnych, jednak dopiero w określonym czasie. Poprzedzająca obecną regulację ustawa z dnia 27 kwietnia 1972 r. - Karta praw i obowiązków nauczyciela (Dz. U. Nr 16, poz. 114 ze zm.) nie obejmowała instruktorów praktycznej nauki zawodu (art. 1). Według tej ustawy uprawnienia miał tylko ten nauczyciel praktycznej nauki zawodu, który był pracownikiem szkoły i tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych dla tych nauczycieli wynosił 28 godzin (art. 32 ust. 1). Także z chwilą wejścia w życie obecnej ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19) nie od razu miała ona zastosowanie do instruktorów praktycznej nauki zawodu. Minister Edukacji Narodowej dopiero 10 sierpnia 1988 r., z mocą obowiązującą od dnia 1 września 1988 r., wydał rozporządzenie w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników uspołecznionych zakładów pracy, prowadzących prace pedagogiczne i wychowawcze (Dz. U. Nr 34, poz. 261), zgodnie z którym pracownicy pełniący funkcje instruktorów praktycznej nauki zawodu zostali objęci przepisami Karty Nauczyciela, między innymi w zakresie uprawnień emerytalnych. Takie same uprawnienia przyznawało instruktorom praktycznej nauki zawodu kolejne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 września 1998 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów i kierowników praktycznej nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników prowadzących prace dydaktyczne i wychowawcze (Dz. U. Nr 126, poz. 833). Rozporządzenie stosowało się do tych instruktorów praktycznej nauki zawodu, dla których praca dydaktyczno-wychowawcza stanowiła podstawowe zajęcie. Rozporządzenie to utraciło moc 6 kwietnia 2000 r., gdyż z tą samą datą została zmieniona Karta Nauczyciela (ustawą z dnia 18 lutego 2000 r., Dz. U. Nr 19, poz. 239). Ustawa już bezpośrednio objęła instruktorów praktycznej nauki zawodu, jednakże nie uzyskali oni w pełni statusu takiego jak nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w szkołach i innych placówkach, gdyż Karcie Nauczyciela podlegają tylko w zakresie w niej określonym oraz pod warunkiem posiadania kwalifikacji określonych dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonywania pracy dydaktycznej i wychowawczej w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli (art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy). Przy spełnieniu tych warunków do instruktorów praktycznej nauki zawodu mają zastosowanie przepisy Karty Nauczyciela o emerytalnych uprawnieniach nauczycielskich (art. 86-88 i 90 w związku z art. 91b ust. 2). Taka (obecna) regulacja Karty Nauczyciela nie oznacza jednak - zdaniem Sądu Najwyższego - że każdy uprzedni okres pracy instruktora praktycznej nauki zawodu jest okresem pracy szczególnej uprawniającym do emerytury nauczycielskiej. Prawo do emerytury nauczycielskiej w systemie zaopatrzenia emerytalnego jest świadczeniem odrębnym, opartym na szczególnych warunkach (art. 86-88 Karty Nauczyciela, art. 32 i art. 46 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS), co nie pozostaje bez wpływu na stosowanie tego prawa. Nie każda praca dydaktyczna i nie w jakimkolwiek zatrudnieniu jest okresem pracy nauczycielskiej. Obowiązuje tu zasada, że to ustawa określa warunki, wymagania kwalifikacyjne i miejsce pracy, które pozwalają na pozytywną kwalifikację okresu pracy jako pracy w szczególnym charakterze i w konsekwencji samego prawa do emerytury. Zgodnie z przepisem art. 88 ust. 1 i art. 86 w zw. z art. 91b ust. 2a Karty Nauczyciela praca instruktora praktycznej nauki zawodu jest równoważna z pracą nauczyciela tylko w okresie, gdy ustawa ta w zakresie tego uprawnienia została na nich rozciągnięta. Instruktorzy praktycznej nauki zawodu nie zatrudniani przez szkoły jako nauczyciele nie podlegali ustawie z dnia 27 kwietnia 1972 r. - Karta praw i obowiązków nauczyciela i ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Dopiero przepisy tej drugiej ustawy w określonym zakresie mogły być na nich rozciągnięte i stało się to dopiero 1 września 1988 r. na podstawie rozporządzenia z dnia 10 sierpnia 1988 r. Zatem, w odniesieniu do instruktorów praktycznej nauki zawodu okresy ich pracy przed wejściem w życie rozporządzenia z dnia 10 sierpnia 1988 r., czyli przed 31 sierpnia 1988 r., nie były okresami pracy w szczególnym charakterze uprawniającymi obecnie do emerytury nauczycielskiej.

Sąd Apelacyjny w składzie rozpatrującym przedmiotową sprawę w pełni akceptuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w powyższym wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r. i w jego uzasadnieniu. Dla niniejszej sprawy takie rozstrzygnięcie ma znaczenie decydujące, gdyż tak jak wynika wprost z zalegającego w aktach rentowych zaświadczenia Dyrektora (...) Zespołu Nr (...) Budowlanych w O. z dnia 22 lutego 2010 r., w czasie zatrudnienia w (...)S.A.” od 1 czerwca 1978 r. do 30 kwietnia 1993 r. na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze etatu, wnioskodawca był instruktorem praktycznej nauki zawodu dla uczniów (...) Szkoły Budowlanej w O. w zawodach elektromonter i ślusarz-spawacz (k. 7 a.r.). W świetle powyższego zaświadczenia, jak również świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 1993 r. (k. 27 a.k.), a także przyznania przez samego wnioskodawcę na rozprawie apelacyjnej, nie może być zatem jakichkolwiek wątpliwości, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca nie był pracownikiem (...) Szkoły Budowlanej w O., lecz pracownikiem (...)S.A.”, co oznacza, że cały ten okres w świetle przywołanego wyroku Sądu Najwyższego nie może być zaliczony zarówno do 15 lat pracy w szczególnym charakterze (§ 4 w zw. z § 15 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), jak i do 20 lat pracy w szczególnym charakterze, przewidzianych na gruncie art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Stosowne zaliczenie pracy na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu do pracy nauczycielskiej mogłoby dotyczyć zatem co najwyżej okresu po dniu 31 sierpnia 1988 r.

Co więcej, w świetle zalegających w aktach kapitałowych zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 28 marca 2002 r. bezspornym było, iż w ramach zatrudnienia w (...)S.A.” w okresach: od 27 lutego 1983 r. do 14 października 1984 r. (k. 33 a.k.) oraz od 1 sierpnia 1992 r. do 14 marca 1993 r. (k. 56 a.k.) wnioskodawca przebywał na budowie eksportowej. Okoliczność tę potwierdził sam wnioskodawca na rozprawie apelacyjnej w dniu 14 stycznia 2015 r., przyznając, iż w ramach dwukrotnego pobytu na budowach eksportowych nie wykonywał pracy instruktora praktycznej nauki zawodu (k. 64 a.r.).

Równocześnie brak było podstaw do zaliczenia wnioskodawcy w poczet przedmiotowego okresu zatrudnienia na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu „okresu skróconego wypowiedzenia” skoro w świetle świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 1993 r. do rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą (...)S.A.” doszło w oparciu o art.10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), a zatem z przyczyn ekonomicznych, a nadto w przypadku wnioskodawcy nie skrócono trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia na podstawie art. 36 ^{( 1)} k.p., a w konsekwencji nie wypłacono mu z tego tytułu jakiegokolwiek odszkodowania, a jedynie odprawę pieniężną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia (k. 27 akt kapitałowych). Co więcej, domaganie się zaliczenia do nauczycielskiego stażu pracy okresu miesiąca przypadającego po rozwiązaniu stosunku pracy na stanowisku instruktora praktycznej nauki zawodu z dniem 30 kwietnia 1993 r. jest tym bardziej nieuzasadnione, iż już od dnia 1 maja 1993 r. wnioskodawca podjął zatrudnienie w innej pracy niż nauczycielska.

Sąd Apelacyjny zauważa, że nie ma również racji wnioskodawca domagając się doliczenia do okresów pracy nauczycielskiej (pracy w charakterze nauczyciela praktycznej nauki zawodu) jako pracy w szczególnym charakterze (§ 15 w/w rozporządzenia Rady Ministrów) okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, tj. okresu od dnia 15 lipca 1971 r. do dnia 15 lipca 1977 r., kiedy to będąc zatrudnionym w Zakładach (...) w O. jako pomocnik dowódcy roty w zakładowej straży pożarnej oraz kierowca w zakładowej straży pożarnej wykonywał prace funkcjonariuszy pożarnictwa (dział XIV, poz. 23 wykazu A, stanowiącego załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów).

Tak bowiem jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy, powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005 r. (II UZP 10/05, OSNP 2006/1-2/21), przy ustalaniu okresów zatrudnienia warunkujących nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie jest możliwe zaliczenie okresu pracy w szczególnym charakterze nauczyciela do okresów pracy w szczególnych warunkach.

Jednocześnie w powyższym kontekście godzi się zauważyć, iż jest zdecydowana różnica pomiędzy pracą w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 23 (prace funkcjonariuszy pożarnictwa), stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., a pracą w szczególnym charakterze funkcjonariusza pożarnictwa (§ 9 tego rozporządzenia). Określenie „prace funkcjonariuszy pożarnictwa”, o którym mowa w wykazie A dziale XIV poz.23, stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia Rady Ministrów jest pojęciem szerszym od użytego w § 9 ust.1 pkt 3 tego rozporządzenia – „służba w jednostkach ochrony przeciwpożarowej przy wykonywaniu czynności o charakterze operacyjno-technicznej” i dotyczy także m.in. pracowników danego zakładu pracy będących członkami zakładowych straży pożarnych. Stosownie do w/w uchwały Sądu Najwyższego, obydwa rodzaje prac nie podlegają łączeniu przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zob. wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach: z dnia 8 marca 2012 r., III AUa 115/12 oraz z dnia 8 października 2013 r., III APa 4/13). Nadto do nabycia uprawnień emerytalnych w oparciu o § 9 przedmiotowego rozporządzenia konieczne jest udokumentowanie co najmniej 15 lat pracy w jednostkach ochrony przeciwpożarowej przy wykonywaniu czynności o charakterze operacyjno-technicznym, co wyklucza możliwość doliczenia do tego okresu jakiejkolwiek innej pracy o szczególnym charakterze, w tym pracy nauczycielskiej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, albowiem zawarte w niej zarzuty były bezzasadne.