Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2014 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania P. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 21 maja 2013 roku nr (...)

w sprawie P. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala iż P. B. nie podlega
z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu w okresach od dnia
1 września 2009r. do dnia 30 września 2009r., od dnia 1 grudnia 2009r. do dnia 31 grudnia 2009r., od dnia 1 maja 2010r. do dnia 31 maja 2010r., od dnia 1 lipca 2010r. do dnia 31 lipca 2010r., od dnia 1 października 2012r. do dnia 31 października 2012r.;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz odwołującego się P. B. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 1395/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 5 lutego 2014 r.

Decyzją z dnia 21 maja 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. , na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 13 pkt 4 i art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
w związku z art. 180 k.p.a., stwierdził, że P. B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach od 01.09.2009 r. do 30.09.2009 r., od 01.12.2009 r. do 31.12.2009 r., od 01.05.2010 r. do 31.05.2010 r., od 01.07.2010 r. do 31.07.2010 r. i od 01.10.2012 r. do 31.10.2012 r., ponieważ za wrzesień 2009 r., grudzień 2009 r., maj 2010 r., lipiec 2010 r. i październik 2012 r. nie wypłacono mu wynagrodzenia ze stosunku pracy, a ponadto nie przedłożył umowy o pracę, z której wynikałoby, że w tym czasie miał zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Odwołanie od tej decyzji wniósł P. B. , domagając się jej zmiany
i ustalenia, że w spornym okresie nie podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że zgodnie z załączoną umową o pracę z dnia 07.07.2009 r., zmienioną aneksem z dnia 30.12.2009 r., ze stosunku pracy z (...) Sp. z o.o. przysługiwało mu wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Co prawda, jak przyznał, ze względu na trudną sytuację finansową firmy, wynagrodzenie za sporne miesiące nie zostało wypłacone w terminie, to jednak pracodawca z opóźnieniem opłacił składki na ubezpieczenie społeczne, tak więc żądanie przez ZUS zaskarżoną decyzją zapłaty za te okresy składek doprowadziłoby to sytuacji dwukrotnego opłacenia składek ubezpieczeniowych.

W odpowiedzi na odwołanieorgan rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym uchwałę składu 7 sędziów z dnia 10.09.2009 r., I UZP 5/09 (OSNP 2010/5-6/71) wskazał ponadto, że gdy pracodawca nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia za pracę, to brak jest podstawy wymiaru składek. Wynagrodzenie wypłacone z opóźnieniem wykazywane jest w raporcie za ten miesiąc, w którym zostało wypłacone i wówczas dopiero staje się ono podstawą wymiaru składek. Jeżeli więc pracodawca nie ma środków na wypłatę lub wypłaca wynagrodzenie z opóźnieniem, to przychód powstaje dopiero w miesiącu wypłaty i składa się na podstawę wymiaru składek za ten miesiąc, a nie za miesiąc wcześniejszy, w którym powinna nastąpić wypłata wynagrodzenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

P. B. pozostawał w zatrudnieniu w (...)Spółka
z o.o. w T. w okresie od 1.03.2002 r. do 30.04.2009 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach zastępcy głównego księgowego, dyrektora finansowego, głównego księgowego, a od dnia 29.09.2005 r. prezesa zarządu.

W dniu 07.07.2009 r. pomiędzy P. B., a (...) Spółka
z o.o. w T. doszło do zawarcia kolejnej umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia 08.07.2009 r. na stanowisku dyrektora finansowego w wymiarze czasu pracy wynoszącym 1/5 etatu za wynagrodzeniem w kwocie 1.276,00 zł. Aneksem do tej umowy z dnia 30.12.2009 r. strony ustaliły, że jego wynagrodzenie zasadnicze będzie wynosiło 1.317,00 zł brutto, a pozostałe warunki pozostają bez zmian. Ubezpieczony był wspólnikiem i pozostawał w zarządzie Spółki, a w zatrudnieniu do dnia 31.10.2012 r.

dowód:

-

dokumenty dołączone do odwołania – k. 9-16,

-

zeznania świadka M. B. – k. 29v,

-

akta ZUS.

Ubezpieczony pozostawał ponadto w zatrudnieniu w Firmie Handlowej (...) na podstawie umowy o pracę z dnia 10.04.2009 r. na czas określony (od 10.04.2009 r. do 31.12.2012 r.) w wymiarze 1/5 etatu z wynagrodzeniem zasadniczym 400,00 zł miesięcznie.

dowód:

-

dokumenty dołączone do odwołania – k. 9-16,

-

akta ZUS.

P. B. był zgłoszony wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od 7.04.2009 r. do 30.07.2012 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a następnie od 31.07.2012 r. do 07.11.2012 r. jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. W tym czasie posiadał tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych m. in. z umów o pracę wymienionych powyżej.

dowód:

-

akta ZUS

W spornym okresie zatrudnienia w (...)Spółka
z o.o. w T. odwołujący świadczył pracę i miał zagwarantowane minimalne wynagrodzenie za pracę. Jego wynagrodzenie kształtowało się następująco: wrzesień 2009 r.- 1.276,00 zł, grudzień 2009 r.- 1.276,00 zł, maj 2010 r.- 1.317,00 zł, lipiec 2010 r.- 1.317,00 zł, październik 2012 r.- 1.500,00 zł. Wynagrodzenie to zostało naliczone odwołującemu w liście płac, jednak ze względu na trudną sytuację finansową spółki, nie zostało mu wypłacone w terminie. Otóż wynagrodzenie za wrzesień 2009 r. zostało wypłacone przelewem w dniu 13.10.2009 r., za grudzień 2009 r. w dniu 8.01.2010 r. postawiono w kasie do jego dyspozycji, za maj 2010 r. zostało wypłacone przelewem w dniu 28.06.2010 r., za lipiec 2010 r. zostało wypłacone przelewem w dniu 26.08.2010 r., a za październik 2012 r. postawiono w kasie do jego dyspozycji w dniu 12.11.2012 r. Postawienie w kasie do dyspozycji oznaczało, że w tym dniu ubezpieczony został poinformowany, iż są środki w kasie na wypłatę jego wynagrodzenia i od niego tylko zależało podjęcie tych środków. Poza odwołującym wynagrodzenia nie otrzymali na czas również inni członkowie Zarządu. Wspólnicy Spółki ustalili bowiem zgodnie, iż będą otrzymywać wynagrodzenie w ostatniej kolejności. Firma wypłaciła natomiast terminowo wynagrodzenia pozostałym pracownikom Spółki. Opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia członkom Zarządu sięgały kilku miesięcy, ale ostatecznie Spółka wyrównała wszelkie zaległości.

dowód:

-

pisemna informacja z (...)Sp. z o.o. w T. – k. 26,

-

dokumenty dołączone do odwołania – k. 9-16,

-

zeznania świadka M. B. – k. 29v,

-

akta ZUS.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów i zeznania świadka.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadka M. B., członka Zarządu spółki (...)Sp. z o.o. w T., która wskazała na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia, dotyczące warunków zatrudnienia odwołującego oraz przyczyn opóźnień w wypłacie wynagrodzeń członkom Zarządu tej Spółki, w tym ubezpieczonemu. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były wewnętrznie spójne, logiczne oraz przekonujące w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego. W zeznaniach tych świadek podkreśliła, że istotnie odwołującemu w spornym okresie nie wypłacono w terminie wynagrodzenia za pracę z uwagi na problemy finansowe firmy. Ostatecznie, wynagrodzenie zostało wypłacone, jednak z opóźnieniem. Świadek zaakcentowała ponadto, że w spornym okresie odwołujący cały czas normalnie pracował i miał zagwarantowane w umowie o pracę minimalne wynagrodzenie.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Jak wynika z treści art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), jeżeli osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą pozostaje równocześnie w stosunku pracy, podlega ono obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy. Z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej obejmowana jest obowiązkowo ubezpieczeniami społecznym, jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od minimalnego wynagrodzenia.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 ustawy, tj. przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (art. 18 ust. 1 ustawy w związku z art. 4 pkt 9).

W niniejszej sprawie organ rentowy o tyle ma rację, że dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego, na które powołał się ZUS w odpowiedzi na odwołanie (wyrok z dnia 12.12.2011 r., I UK 179/11, OSNP 2012/21-22/271 i uchwała składu 7 sędziów z dnia 10.09.2009 r., I UZP 5/09, OSNP 2010/5-6/71) istotnie przyjmuje, że niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z tym kierunkiem orzecznictwa, jeżeli pracodawca nie wypłaca w danym miesiącu wynagrodzenia za pracę, za miesiąc ten brak jest podstawy wymiaru składek. Jeżeli więc pracodawca nie ma środków na wypłatę lub wypłaca wynagrodzenie z opóźnieniem, to przychód powstaje dopiero w miesiącu wypłaty i składa się na podstawę wymiaru składek za ten miesiąc, a nie za miesiąc wcześniejszy, w którym powinna nastąpić wypłata wynagrodzenia. Przy przyjęciu takiego stanowiska, istotne jest zatem to, czy wypłata wynagrodzenia została rzeczywiście dokonana za dany miesiąc czy też nie i nie wystarczy, że w umowie o pracę wskazano wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia, gdyż wynagrodzenie to musi zostać temu pracownikowi faktycznie wypłacone.

W najnowszym orzecznictwie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 04.02.2013 r., I UK 484/12 (LEX nr 1308055) wskazał, że podstawę wymiaru składek, o której mowa w art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi wynagrodzenie za pracę wynikające z treści stosunku pracy. Jak podkreślił, wykładnia systemowa, funkcjonalna i celowościowa art. 9 ust. 1a ustawy (ze szczególnym uwzględnieniem reguł słuszności, in dubio pro tributario, konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego) prowadzi do wniosku, że pojęcie „podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe” użyte w art. 9 ust. 1a ustawy należy rozumieć jako wynagrodzenie za pracę wynikające z treści stosunku pracy, a nie- jako przychód zdefiniowany w art. 4 pkt 9 tej ustawy. Jeżeli zatem pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie ważnego stosunku pracy (art. 9 ust. 1 ustawy), którego elementem jest wynagrodzenie w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na okres jednego miesiąca i praca ta jest wykonywana, co nakłada na pracodawcę obowiązek wypłaty za nią uzgodnionego wynagrodzenia, to należy uznać, że pracownik ten nie podlega również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów na podstawie art. 9 ust. 1a ustawy w sytuacji, gdy nie dochodzi do wypłaty należnego mu wynagrodzenia za pracę za dany okres, co jest równoznaczne z brakiem przychodu ze stosunku pracy w tym okresie w rozumieniu art. 4 pkt 9 ustawy, mającego znaczenie dla określenia podstawy wymiaru składek zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy.

W obszernym uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podkreślił, że zasady ustalania składek na ubezpieczenie społeczne (w tym podstaw ich wymiaru) (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy) zostały odrębnie uregulowane w Rozdziale trzecim ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślił przy tym, że czym innym jest podleganie ubezpieczeniom społecznym, a czym innym ustalanie wysokości składek ubezpieczeniowych i związane z tym ustalenie podstawy ich wymiaru. Zauważył, że dopiero stwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym na zasadach określonych w Rozdziale drugim rodzi prawo do ustalenia składek na te ubezpieczenia. W ocenie Sądu Najwyższego, przyjęcie zatem, że o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innych tytułów (obok podlegania ubezpieczeniom społecznym z bezwzględnego tytułu ubezpieczenia) w rozumieniu art. 9 ust. 1a ustawy decyduje podstawa wymiaru interpretowana jako przychód w rozumieniu art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy, prowadzi do odwrócenia kolejności powyższego procesu, co z uwagi na charakter instytucji art. 9 ust. 1a ustawy nie zasługuje na aprobatę. Sąd Najwyższy zwrócił też uwagę na to, że dokonując wykładni art. 9 ust. 1a ustawy, nie można pomijać bezwzględnie obowiązujących norm prawa pracy gwarantujących ochronę pracowniczego wynagrodzenia za pracę należnego za pracę wykonaną (art. 80 zdanie pierwsze k.p.).

W dalszej kolejności wskazał, że ustawodawca, stanowiąc normę art. 9 ust. 1a ustawy, nie miał zamiaru obciążyć pracownika wykonującego pracę w ramach ważnie zawartego stosunku pracy dodatkowym poważnym zobowiązaniem o charakterze fiskalnym- jakim jest niewątpliwie obowiązek zapłaty składek ubezpieczeniowych z tytułu objęcia dodatkowo z mocy prawa innym tytułem ubezpieczenia - tylko dlatego, że wbrew treści stosunku pracy pracodawca z naruszeniem prawa nie realizuje względem niego obowiązku wypłaty wypracowanego wynagrodzenia w ustalonej wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Sąd w niniejszym postępowaniu w pełni aprobuje ten pogląd i przychyla się do dokonanej przez Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku interpretacji obowiązujących przepisów, opartej na wykładni systemowej, funkcjonalnej i celowościowej, odwołującej się do reguł słuszności, in dubio pro tributario oraz konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego. Istotnie bowiem, dodatkowa działalność zarobkowa osób pozostających w stosunku pracy w postaci pozarolniczej działalności realizowana jest poza czasem pracy, a dochody z niej uzyskiwane są na ogół niewysokie (często niższe niż najniższe składki ubezpieczeniowe z tego tytułu). Nie dość zatem, że pracownik nie otrzymuje należnego wynagrodzenia za pracę, które stanowi podstawę jego codziennej egzystencji, to dodatkowo pracownik taki, przez objęcie ubezpieczeniem społecznym z ogólnego tytułu ubezpieczenia, byłby obciążony dodatkowym zobowiązaniem fiskalnym ze strony instytucji publicznej.

W takiej sytuacji, celowym jest rozdzielenie samej instytucji podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od instytucji następczego ustalania wysokości składek oraz ich podstawy wymiaru.

Jak wynika z ustaleń Sądu w niniejszej sprawie, w spornym okresie odwołujący pozostawał w stosunku pracy z (...)Sp. z o.o., świadczył pracę będąc członkiem Zarządu tej spółki i miał zagwarantowane minimalne wynagrodzenie - które w 2009 r. wynosiło 1.276,00 zł, w 2010 r. 1.317,00 zł, a w 2012 r. 1.500,00 zł. W spornym okresie wynagrodzenie odwołującego kształtowało się następująco: wrzesień 2009 r.- 1.276,00 zł, grudzień 2009 r.- 1.276,00 zł, maj 2010 r.- 1.317,00 zł, lipiec 2010 r.- 1.317,00 zł, październik 2012 r.- 1.500,00 zł. Wynagrodzenie to w istocie wypłacone zostało odwołującemu z opóźnieniem z powodu kłopotów finansowych firmy, a zatem z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego.

W takiej sytuacji, zdaniem Sądu, ubezpieczony nie może ponosić negatywnych konsekwencji działań pracodawcy. Opierając się zatem na zaprezentowanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 04.02.2013 r., I UK 484/12 (LEX nr 1308055) wykładni
art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przyjąć należało, że skoro odwołujący w spornym okresie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym na podstawie ważnego stosunku pracy, którego elementem było wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia w przeliczeniu na okres jednego miesiąca i praca ta była wykonywana, co nakładało na pracodawcę obowiązek wypłaty za nią uzgodnionego wynagrodzenia, to w tym czasie odwołujący, pomimo niewypłacenia w terminie należnego wynagrodzenia za pracę, nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa oraz
art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc.