Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 listopada 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2014 roku

sprawy z wniosku S. O.

z udziałem J. O.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 3 czerwca 2014 roku, sygn. akt I Ns 470/12

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 584/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z wniosku S. O. z udziałem J. O. o podział majątku wspólnego

I. dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków J. O. z domu B. i S. O., w skład którego wchodzą:

1.spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w O. przy ul. (...);

2.prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) położonej w O., obręb (...), gmina O., powiat (...), województwo (...) o powierzchni 0,0080 ha zabudowanej budynkiem pawilonu handlowego, dla której to nieruchomości w V Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Opocznie urządzona jest księga wieczysta KW nr (...);

3.samochód osobowy marki P. (...) numer rejestracyjny (...),

4.przyczepka lekka marki(...) numer rejestracyjny (...); w ten sposób, że:

a. J. O. z domu B. przyznał na własność składnik majątkowy wymieniony w ppkt 1.;

b. S. O. przyznał na własność składniki majątkowe wymienione w ppkt 2., 3. i 4.;

II. zasądził od J. O. na rzecz S. O. kwotę 1026,50 złotych tytułem dopłaty płatną w terminie 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności;

III. zasądził od J. O. na rzecz S. O. kwotę 2.741,04 złotych tytułem zwrotu połowy kosztów postępowania - opłaty i wydatków.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Prawomocnym wyrokiem z dnia 27 lutego 2006 r. wydanym w sprawie sygn. akt I C 1844/05 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rozwiązał przez rozwód związek małżeński między J. O. z domu B. a S. O. zawarty w dniu 28 lipca 1984 r. przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w O. i wpisany do księgi małżeństw za numerem aktu (...)- z winy S. O..

W czasie trwania małżeństwa w dniu 4 września 1984 r. J. O. uzyskała od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O. przydział lokalu mieszkalnego nr (...) na warunkach spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w budynku przy ul. (...), składającego się z 3 pokoi o powierzchni użytkowej 48,41 m2, mieszkalnej 32,87 m2. W decyzji o przydziale lokalu mieszkalnego byli wpisani : J. O. - główny lokator i S. O. - mąż. Decyzja zawierała adnotację cyt.: „Sprawy finansowe uregulowane."

Matka J. O. z domu B. M. B. w 1974r. złożyła do Spółdzielni wniosek o przydział mieszkania z potwierdzeniem posiadania oszczędnościowej książeczki mieszkaniowej (...) nr (...) z wysokością zgromadzonych środków w kwocie 23.900,00 zł oraz wpisanie do rejestru kandydatów na członków, w 1980r. wnosiła ona o skreślenie z rejestru członków Spółdzielni i przyjęcie w jej miejsce córki J. B. wraz z przepisaniem udziałów członkowskich i wyrażeniem zgody na cesję książeczki mieszkaniowej. J. B. została członkiem Spółdzielni pod numerem (...).

W październiku 1984r. w Spółdzielni nastąpiło przeksięgowanie wkładu z książeczki w kwocie 155.300,00 zł na lokal mieszkalny przy ul. (...), a w czerwcu 1985r. zwrot nadwyżki wkładu w kwocie 42.400,00 zł.

Pozostałą część wkładu mieszkaniowego małżonkowie O. uiścili po otrzymaniu mieszkania.

Wartość rynkowa lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w bloku nr (...) przy ul. (...) w O. wynosi 133.800,00 zł.

Strony w czasie trwania małżeństwa nabyły także samochód osobowy marki P. (...) rok prod. 1994, nr identyfikacyjny (...), nr rejestracyjny (...) oraz przyczepkę lekką rok prod. 1999, nr identyfikacyjny (...), nr rejestracyjny (...).

Łączna wartość samochodu osobowego i przyczepki wynosi 4.000,00 zł.

Od dnia 1 kwietnia 2000 r. do dnia 31 marca 2006 r. na podstawie aneksu nr (...). (...) z dnia 23.03.2000 r. do umowy dzierżawy nr (...). (...) z dnia 14 czerwca 1994 r. S. O. był współdzierżawcą gruntu - działki handlowej nr (...) o powierzchni 9,45 m2 - pod pawilonem handlowym stanowiącym odrębny przedmiot własności, usytuowanym na terenie Targowiska Miejskiego przy ul. (...) w O., zlokalizowanego na działce gruntu nr (...).

Pawilon wybudowany na opisanej wyżej działce został sprzedany przez J. O. za kwotę 6.000,00 zł.

S. O. i J. O. przysługuje także prawo wieczystego użytkowania nieruchomości oznaczonej nr działki (...) o powierzchni 0,0080 ha położonej w O. w obrębie(...), zabudowanej pawilonem handlowo -usługowym o powierzchni 26,10 m2, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Opocznie urządzona jest księga wieczysta Kw Nr (...).

Wartość rynkowa w/w nieruchomości gruntowej położonej w O. przy ul. (...), oznaczonej jako działka gruntu nr (...) jako przedmiotu prawa użytkowania wieczystego i związanego z tym prawem prawa własności naniesień znajdujących się na niej wynosi 95.300,00 zł.

Wartość wierzytelności za bezumowne korzystanie ponad udział przez uczestniczkę postępowania J. O. z działki i pawilonu przy ul. (...) za okres od 23 marca 2006r. do dnia wydania opinii 31 lipca 2013r. wynosi 27.463,00 zł.

Z wartości wierzytelności nie potrącono kwoty ubezpieczenia i podatku od nieruchomości.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 listopada 2006r. w sprawie sygn.. akt IIK 11/06 Sąd Rejonowy w Opocznie S. O. uznał za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od 1992r. do 2001 r. w O., województwo (...) i w miejscowości J., województwo (...) działając z góry powziętym zamiarem przez nadużywanie stosunku zależności małoletniej córki A. O. względem siebie, wielokrotnie doprowadzał ją do poddania się innej czynności seksualnej - szczegółowo opisanej w zarzucie tj. o czyn z art. 199 § 2 k.k. w zbiegu z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.- i skazał na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Doniesienie o popełnieniu przestępstwa względem małoletniej córki A. O. przez jej ojca zostało złożone w czasie pobytu S. O. w Szwecji po rozmowie pokrzywdzonej z psychologiem. A. O. nie była w stanie mieszkać razem z ojcem. W toku postępowania przygotowawczego J. O. poinformowała męża, aby nie wracał do mieszkania. Po powrocie ze Szwecji nie zamieszkał już razem z rodziną w jednym mieszkaniu.

S. O. został wymeldowany z dotychczasowego miejsca zameldowania na pobyt stały O. ul. (...).

J. O. mieszkała w lokalu mieszkalnym z dziećmi pochodzącymi z małżeństwa - córką i synami. Syn K. urodził się z porażeniem mózgowym, miał ustalony stopień niepełnosprawności. Mąż nie płacił alimentów na dzieci, które sama wychowywała. Ona sama ponosiła koszty opłat związanych z lokalem mieszkalnym.

J. O. prowadziła działalność gospodarczą - kwiaciarnię i ponosiła koszty opłat związanych z nieruchomością, na której usytuowany jest budynek kwiaciarni.

Po odbyciu kary pozbawienia wolności S. O. nie próbował już zamieszkać w mieszkaniu, ani prowadzić działalności gospodarczej w budynku kwiaciarni.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej powołane dowody, które uznał za wiarygodne.

Sąd odmówił wiary zeznaniom świadków E. O. i A. S. oraz zeznaniom wnioskodawcy S. O. w tej części, w których podnosili, że ojciec wnioskodawcy zwrócił pieniądze tytułem rozliczenia wkładu mieszkaniowego, który poniosła uczestniczka postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego

Podkreślenia wymaga, że J. O. powyższemu zaprzeczyła. W ocenie Sądu powyższa czynność była bardzo ważna i w przypadku takich rozliczeń strony dokumentowały to np. potwierdzeniem odbioru pieniędzy czy pieniądze przekazywały w obecności postronnych świadków. W przedmiotowej sprawie żadna z tych okoliczności nie nastąpiła i w tej sytuacji Sąd zeznania świadków tj. ojca wnioskodawcy i jego siostry uznał za niewiarygodne.

Sąd zważył, iż wniosek zasługuje na uwzględnienie.

Art. 31 § 1 k.r. i o. stanowi, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Strony zawarły związek małżeński w dniu 28 lipca 1984r. nie zawierając umów majątkowych. Z tym dniem powstała między małżonkami wspólność majątkowa, która ustała w dacie uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 27 lutego 2006r. w sprawie sygn.. akt IC 1844/05 orzekającego rozwiązanie związku małżeńskiego między J. O. z domu B. a S. O. przez rozwód.

Art. 46 k.r. i o. zawiera odesłanie stanowiąc, że od chwili ustania wspólności majątkowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Art. 567 § 3 k.p.c. stanowi, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w § 1 tego artykułu stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku.

Natomiast do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 (art. 688 k.p.c).

Sąd uwzględniając stanowisko wnioskodawcy S. O., co do sposobu podziału majątku wspólnego orzekł jak w punkcie I sentencji postanowienia.

Sąd podzielił argumenty wnioskodawcy i uznał, że brak jest podstaw do podziału działki zabudowanej budynkiem kwiaciarni. Zresztą uczestniczka postępowania składając taki wniosek mimo zakreślonego terminu nie złożyła mapy podziału tejże nieruchomości do celów prawnych a złożony projekt podziału nie może stanowić podstawy do fizycznego podziału nieruchomości.

Sąd nie rozliczył J. O. z odszkodowania za bezumowne korzystanie ponad jej udział z lokalu mieszkalnego, bowiem ponosiła sama koszty opłat eksploatacyjnych, mieszkanie zajmowała wspólnie z dziećmi, które sama wychowywała a wyprowadzenie się przez wnioskodawcę S. O. z tego mieszkania miało związek z popełnieniem przez niego czynów, które były podstawą do skazania go za przestępstwo z art. 199 § 2 k.k. w zbiegu z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. W tej sytuacji żądanie odszkodowania za bezumowne korzystanie pozostaje w oczywistej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Sąd dokonał następującego rozliczenia między stronami:

Wartość rynkowa spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego to kwota 133.800,00 zł. Sąd przyjął, że połowa tej wartości to majątek osobisty J. O. - jej wkład mieszkaniowy, który przepisała jej matka przed zawarciem związku małżeńskiego, czyli do rozliczenia jest kwota 66.900,00 zł.

Wartość rynkowa zabudowanej nieruchomości przy ul. (...) w O. to kwota 95.300,00 zł. Samochód z przyczepką to kwota 4.000,00 zł.

Wierzytelność z tytułu sprzedaży pawilonu handlowego to kwota 6.000,00 zł. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie ponad udział przez uczestniczkę postępowania J. O. z działki i pawilonu przy ul. (...) za okres od 23 marca 2006r. do 3 kwietnia 2014r. to kwota 30.496,00 zł. Po odjęciu kosztów opłat w kwocie 2.043,00 zł daje to kwotę 28.453,00 zł. Sąd uznał, że wnioskodawcy należy się połowa tej kwoty, bowiem S. O. nie podejmował żadnych czynności dotyczących tej nieruchomości z zakresu jej zarządu: ani prawnych, ani faktycznych, ani urzędowych, a posiadał on taki obowiązek stosownie do art. 200 k.c. Ponadto dochód z prowadzenia działalności na tej nieruchomości J. O. przeznaczała na zaspokojenie potrzeb jej i dzieci, które wychowywała.

Łącznie te wszystkie składniki dają kwotę 200.653,00 zł: 2 = 100.326,50 zł. Wnioskodawca S. O. otrzymał składniki majątkowe o wartości 99.300,00 zł (95.300,00 zł + 4.000,00 zł). Zatem należy mu się dopłata w kwocie 1.026,50 zł (100.326,50 zł - 99.300,00 zł). Sąd taką dopłatę zasądził w punkcie II postanowienia.

Sąd zasądził od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy połowę poniesionych przez wnioskodawcę kosztów postępowania tj. opłaty i kosztów opinii biegłego.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca zaskarżając je w całości zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na treść postanowienia, polegające na :

a ) zastosowaniu niewłaściwego sposobu i mechanizmu wyliczenia dopłat uczestniczki na rzecz wnioskodawcy oraz błędne zaliczenie w skład majątku dorobkowego wspólnego wierzytelności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości ponad udział przysługujący wnioskodawcy S. O.,

b ) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na wybiórczej powierzchownej i dowolnej ocenie świadków E. O. i A. S. i wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie tytułem dopłaty na rzecz S. O. od J. O. kwoty 48.703 zł, względnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania , przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Pełnomocnik uczestniczki wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Rozważając w pierwszej kolejności zarzut naruszenia prawa procesowego tj. art.233§1kpc polegający zdaniem wnioskodawcy na wybiórczej i powierzchownej ocenie zeznań świadków E. O. i A. S. oraz samego wnioskodawcy co do zwrotu dla uczestniczki pieniędzy przeznaczonych na wkład mieszkaniowy stwierdzić należy, iż zarzut ten stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami sądu w tym zakresie. Zdumiewające jest bowiem z jaką wielką szczegółowością ojciec wnioskodawcy opisuje zdarzenia sprzed prawie 30 lat. Poza tym Sąd Rejonowy słusznie wskazał, iż czynność ta jak się wydaje była dla stron dosyć ważna. Niemniej jednak nikt z jej uczestników nie zadbał, aby w jakikolwiek sposób została udokumentowana.

Biegły sądowy określił wartość prawa do lokalu na kwotę 133.800 zł. Jednocześnie pełnomocnik uczestniczki od początku procesu wskazywał na nakład z majątku osobistego uczestniczki na majątek wspólny w postaci wkładu mieszkaniowego. Wkład mieszkaniowy był niezbędny do uzyskania lokatorskiego prawa do lokalu które to prawo zostało ostatecznie uzyskane przez strony w czasie trwania małżeństwa co determinuje fakt , iż wchodzi ono do majątku wspólnego. Zgłoszony w istocie do rozliczenia w toku procesu nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości połowy wkładu, w obecnych realiach jest w istocie nakładem stanowiącym połowę wartości mieszkania tj. wynosi obecnie 66.900 zł. Uwzględniając fakt ,iż w skład majątku wspólnego wchodzi ponadto samochód z przyczepką wartości 4.000 zł oraz prawo użytkowania wieczystego i odrębna własność budynku położonego przy ul. (...) w O. o wartości 95.300 zł to w efekcie cały majątek wspólny zamknie się kwotą 166.200 zł. Do tak wyliczonej kwoty należy doliczyć wierzytelność z tytułu zbycia przez uczestniczkę pawilonu handlowego w kwocie 6.000 zł.

W ten sposób ukształtowana ogólna wartość majątku wspólnego zamyka się kwotą 172.200 zł. Tak wyliczona kwota z uwagi na fakt, iż udziały małżonków w majątku wspólnym są równe podzielona na połowę daje nam kwotę 86.100 zł. Uczestniczka otrzymała mieszkanie wartości 133.800 zł jednakże po uwzględnieniu jej nakładu który musi ulec odliczeniu realna wartość przez nią uzyskana to kwota 66.900 zł plus wierzytelność z tytułu zbycia przez uczestniczkę pawilonu handlowego w kwocie 6.000 zł co daje w efekcie 72.900 zł. Oznacza to , że uczestniczka winna otrzymać dopłatę w wysokości 13.200 zł.

Na podstawie art. 567§ 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy małżonkami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów należących do majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów , poczynionych na majątek nakładów i spłaconych długów. Rozstrzygnięcie w tym zakresie jest rozstrzygnięciem ubocznym i nie należy do istoty postępowania o podział majątku wspólnego jednakże może być rozpoznane w tym postępowaniu.

Słusznie zatem zarzuca apelacja ,iż sąd błędnie zaliczył w skład majątku dorobkowego wierzytelność z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości ( ponad udział) nie jest to bowiem składnik majątku wspólnego. Winna się należeć taka wierzytelność tylko wnioskodawcy. O zasądzeniu takiej należności możemy mówić jednak tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z posiadaniem nieuprawnionym. Podstawą do zasądzenia tego rodzaju należności są przepisy art. 224 k.c. i art. 225 k.c. . (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 19 marca 2013r. III CZP 88/12). Posiadanie nieuprawnione to takie, które narusza art. 206 k.c. Posiadanie całości rzeczy stanowi jedno z uprawnień współwłaściciela i z samego tylko faktu, że uczestniczka posiadała budynek kwiaciarni nie można automatycznie wywodzić prawa do wynagrodzenia za bezumowne korzystanie. Korzystanie przez uczestniczkę z budynku kwiaciarni przez okres ostatnich lat z wyłączeniem wnioskodawcy w sytuacji, gdy wnioskodawca nie wytaczał żadnych spraw np. o dopuszczenie do współposiadania , o podział do użytkowania może być potraktowane jako dorozumiane wyrażenie zgody na taki sposób korzystania z budynku kwiaciarni. Dopiero zgłoszenie roszczenia o wynagrodzenie za nieuprawnione korzystanie z rzeczy wspólnej przez współwłaściciela niekorzystającego z rzeczy połączone w niniejszej sprawie z żądaniem podziału majątku wspólnego oznacza brak zgody na istniejący stan faktyczny i prowadzi do przekształcenia korzystania uprawnionego to jest w granicach określonych w art. 206 k.c. w posiadanie nieuprawnione w świetle tego przepisu oczywiście w zakresie udziału w prawie użytkowania wieczystego i własności budynków przypadającego wnioskodawcy.

W efekcie możemy przyjąć, iż posiadanie nieuprawnione w zakresie udziału wnioskodawcy ma miejsce w interesującym nas przypadku dopiero od chwili wytoczenia sprawy o podział majątku wspólnego. W dniu 25.06.2012r. doręczono odpis wniosku uczestniczce, a zatem od tego dnia do dnia orzekania przez Sąd II Instancji należałoby się wnioskodawcy wynagrodzenie. Łącznie według danych zawartych w opinii biegłego wnioskodawcy mogłoby się należeć z lokalu użytkowego 9.828 zł ( 22,04m2 x 13zł/m2 + 21,36 zł x 8 zł/m2) x 29 miesięcy x ½ /udział wnioskodawcy/ = 9.828 zł i taką kwotę należałoby potraktować jako wierzytelność z tytułu nieuprawnionego korzystania z nieruchomości przez uczestniczkę.

Skoro cały majątek wspólny zamyka się zatem kwotą 172.200 zł. W efekcie udział każdego z małżonków to 86.100 zł. Wnioskodawca otrzymał równowartość 99.300 zł, a zatem ponad 13.200 zł więcej niż to wynikałoby z wartości przypadającego mu udziału. Uwzględniając przy tym należne wnioskodawcy wierzytelności w kwocie 9.828 zł z tytułu wynagrodzenia za nieuprawnione korzystanie z jego udziału w prawie użytkowania wieczystego działki pod kwiaciarnią i udziału w prawie własności budynków do zasądzenia od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki byłaby kwota 3.372 zł. Tymczasem w zaskarżonym orzeczeniu Sąd zasądził kwotę 1.026,50 zł od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy. Uczestniczka jednak nie złożyła apelacji, dlatego też Sąd nie ma możliwości dokonania korekty tego rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Reasumując orzeczenie Sądu w I instancji odpowiada prawu.

Dlatego też na podstawie art.385 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c. należało apelację oddalić jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520§1kpc.

Na oryginale właściwe podpisy