Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 maja 2014 roku w sprawie o sygn. akt I C 412/13 z powództwa M. B. przeciwko S. B. o opróżnienie lokalu mieszkalnego Sąd Rejonowy w Łodzi Wydział I Cywilny w pkt. 1. zobowiązał pozwanego S. B. do opróżnienia lokalu mieszkalnego, położonego w Ł. przy ul. (...) wraz z wszystkimi rzeczami do niego należącymi i wydania tegoż lokalu powódce M. B.; w pkt. 2. ustalił, iż pozwanemu S. B. nie przysługuje prawo do otrzymania lokalu socjalnego; w pkt. 3. nie obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu; w pkt. 5 przyznał adwokat B. J. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w Ł. wynagrodzenie za udzieloną pomoc prawną z urzędu pozwanemu . (wyrok – k. 79)

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając powyższy wyrok w części, tj. w zakresie punktu 2. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 5 kodeksu cywilnego poprzez jego błędne niezastosowanie, pomimo, że art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733, z późn. zm.) daje Sądowi jedynie możliwość, a nie nakłada obowiązek orzeczenia o braku uprawnienia do ustalenia prawa do otrzymania lokalu socjalnego w sytuacji wystąpienia przyczyn, o których mowa w art. 13 wskazanej powyżej ustawy;

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 z późn. zm.) poprzez jego błędne zastosowanie w realiach niniejszej sprawy wobec braku podstaw ku temu.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że pozwany jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, w przerwach zatrudnieniu utrzymuje się ze świadczeń z pomocy społecznej, nie przysługuje mu również prawo do innego lokalu mieszkalnego, wobec czego spełnia warunki do otrzymania lokalu socjalnego.

W konkluzji powyższych zarzutów pełnomocnik pozwanego wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2 i ustalenie, że pozwanemu – S. B. przysługuje prawo do otrzymania lokalu socjalnego;

2.  przyznanie na rzecz pełnomocnika z urzędu adw. B. J. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu za postępowanie przed sądem II instancji;

ewentualnie o:

3.  uchylenie zaskarżonego postanowienia w pkt. 2 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łowiczu I Wydziałowi Cywilnemu, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej. (apelacja – k. 86-89)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Zaskarżone orzeczenie należało uznać za prawidłowe, stanowiące wynik właściwej oceny zebranego materiału dowodowego oraz prawidłowej wykładni przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2014.150 j.t.). Przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywy tej oceny nie wykazują nieprawidłowości w rozumowaniu, błędów logicznych bądź też niezgodności z doświadczeniem życiowym. Z tego względu Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd I instancji ustalenia, a w konsekwencji przyjmuje za swoje, uznając za zbędne powielanie ich w treści niniejszego uzasadnienia.

Zarzuty pozwanego koncentrują się wokół naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 kodeksu cywilnego oraz art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733, z późn. zm.), skutkujące zdaniem apelującego błędnego uznania przez Sąd Rejonowy, że w realiach przedmiotowej sprawy brak jest podstaw do ustalenia wobec pozwanego prawa do otrzymania lokalu socjalnego. Apelujący zakwestionował powyższą ocenę Sądu pierwszej instancji i wskazał, że w świetle okoliczności faktycznych ustalonych przez Sąd Rejonowy pozwany spełnia kryteria do uzyskania prawa do lokalu socjalnego, albowiem jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, w przerwach zatrudnieniu utrzymuje się ze świadczeń z pomocy społecznej, nie przysługuje mu również prawo do innego lokalu mieszkalnego.

Powyższe zarzuty nie są trafne. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo orzekł o braku uprawnienia pozwanego do otrzymania lokalu socjalnego. Przede wszystkim wskazać należy, iż wprawdzie art. 14 ust 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego przewiduje obligatoryjne przypadki, kiedy Sąd w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu mieszkalnego nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, a taka sytuacja dotyczy pozwanego w niniejszej sprawie, to jednak powołał się na przepis art. 14 ust. 5 tejże ustawy stanowiący, iż Sąd może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, w szczególności jeśli nakazanie opróżnienia następuje z przyczyn, o których mowa wart. 13 ust. 1 ustawy, a który to przepis z kolei stanowi, że jeżeli lokator wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku, inny lokator lub właściciel innego lokalu w tym budynku może wytoczyć powództwo o rozwiązanie przez sąd stosunku prawnego uprawniającego do używania lokalu i nakazanie jego opróżnienia.

Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego i trafnie dostrzegł iż dotychczasowy sposób korzystania pozwanego z przedmiotowego lokalu nie można ocenić inaczej niż jako naganny. O powyższym świadczy chociażby okoliczność, że pozwany od lat nadużywając alkoholu i będąc pod jego wpływem wykracza w sposób rażący i uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, agresywnie zachowując się wobec powódki, uniemożliwiając jej tym samym spokojne korzystanie z mieszkania. Przyczyną nieprzyznania przez Sąd I instancji uprawnienia do lokalu socjalnego był także dotychczasowy sposób korzystania przez pozwanego z przedmiotowego lokalu mieszkalnego, tj. wieloletnie uchylanie się pozwanego od partycypowania w kosztach utrzymania, brak zainteresowania utrzymaniem należytego stanu technicznego lokalu, pomocy w finansowaniu czy wykonywaniu remontów. Powyższe okoliczności doprowadziły do odmiennych, niż postulowane przez apelującego konkluzji co do uprawnienia pozwanego do lokalu socjalnego. Oceny tej nie zmienia fakt, iż pozwany jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy pozwany od ponad roku nie mieszka w spornym lokalu, a nadto w toku postępowania deklarował, że nie widzi możliwości powrotu do domu, zatem pozwany niewątpliwie miał czas na zorganizowanie sobie nowego centrum życiowego.

Nie można zgodzić się z twierdzeniem prezentowanym u podstaw wniosku apelacji, by w sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Zważyć należy, iż judykaturze wspartej poglądami doktryny ugruntowane jest stanowisko, iż norma art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i można ją stosować w sytuacji, gdy w innej drodze nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego drugiej osoby (tak: wyrok Sm z dnia 17 września 1969 r. III CRN 310/69 OSNC 1970/6/115). Jak wskazał też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 sierpnia 2011 r. (II CSK 640/10) istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na jego wyjątkowy - w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Należy też podkreślić, że z samej istoty instytucji nadużycia prawa podmiotowego wynika, że dokonuje go strona, która wykonując swoje prawo czyni to niezgodnie z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa. Jej zachowanie powinno więc być w pierwszej kolejności i ze szczególną starannością zbadane przez sąd w celu ustalenia, czy zarzucane przez drugą stronę nadużycie prawa wystąpiło (…) (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2000 r. III CKN 522/99, LEX nr 51563). Jednocześnie zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 stycznia 2014 roku, I ACa 888/13, LEX nr 1428188)

Przenosząc powyższe rozważania na kanwę przedmiotowej sprawy stwierdzić należy,
iż skoro zostały spełnione przesłanki do zastosowania art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733, z późn. zm.), a zatem orzeczenia eksmisji osoby rażąco naruszającej porządek prawny, podniesiony zarzut naruszenia art. 5 k.c. nie mógł odnieść zamierzonego skutku, jako, że pozostaje w sprzeczności z istotą powyższej instytucji.
W świetle okoliczności przedmiotowej sprawy oraz w kontekście podniesionego zarzutu podkreślenia wymaga, iż na naruszenie zasad współżycia społecznego nie może powoływać się ten, kto sam je narusza (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2013 r., II CSK 632/12, LEX nr 1353432). Pozwany, jak już wcześniej wskazano, swoim zachowaniem naruszył podstawowe zasady współżycia społecznego, które doprowadziły do orzeczenia w stosunku do niego wyroku eksmisyjnego. Nie może on zatem powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego przez powódkę. Jednocześnie wbrew stanowisku apelującego, strona, która usiłuje wywieść skutki prawne wynikające z treści art. 5 k.c., zgodnie ze spoczywającym na niej ciężarem dowodu, powinna wskazać jaką przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego naruszył przeciwnik swym postępowaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2003 r., sygn. IV CKN 120/01, LEX nr 141394). Samo powołanie się na klauzulę generalną w oparciu o wskazane poglądy judykatury i doktryny, bez uściślenia okoliczności, w jakich mogłaby ona mieć zastosowanie, nie zasługuje na uwzględnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2003 r., sygn. I CK 222/02,LEX nr 151610).

Reasumując, powyżej przedstawiony stan rzeczy, prowadzi do wniosku, że apelacja wniesiona przez pozwanego stanowi jedynie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu I Instancji.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Zważywszy, że w toku postępowania drugoinstancyjnego pozwany korzystał
z przyznanej z urzędu pomocy (...) Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (j.t. Dz.U. z 2014.635) przyznał i nakazał wypłacić na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łodzi kwotę 73,80 zł, obejmującą podatek VAT w wysokości 23% - § 2 pkt. 3, 10 pkt. 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).