Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. P. i M. P. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zobowiązanie, zmianę wysokości wynagrodzenia i zakazanie dalszych naruszeń

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie

z dnia 17 marca 2014 r., sygnatura akt I C 805/13/K

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwoty po 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 listopada 2014 roku

Powodowie K. P. i M. P. (1) wnieśli przeciwko (...)i (...) o:

- zmianę zasądzonych rat na rzecz (...)w sprawie o sygn. akt I Ns 2485/01/K w ten sposób, aby kolejne raty, począwszy od czwartej były rozpoczęte z chwilą uzyskania zgody na przejazd po kolidującej z drogą konieczną magistrali ciepłowniczej przez (...)

- zakazanie (...) czynienia przeszkód w korzystaniu ze służebności w szczególności poprzez budowanie ogrodzeń i sadzenie wszelkiej roślinności na działkach (...).

W ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu powód wniósł o:

- zobowiązanie pozwanego (...) w K. do złożenia oświadczenia w postaci wyrażenia zgody na przeprowadzenie służebności drogi koniecznej po szlaku magistrali ciepłowniczej o tonażu do 3,5 tony oraz podjęcia wszelkich czynności umożliwiających powodowi wybudowanie drogi na wytyczonym szlaku służebności drogi koniecznej

- zmianę terminów płatności rat zasądzonych na rzecz (...)w ten sposób, aby kolejne raty były wymagalne od czasu rozpoczęcia korzystania z drogi przez powoda i umorzenia naliczonych odsetek w związku z uniemożliwianiem przez stronę pozwaną korzystania ze służebności.

- zobowiązanie pozwanych do niezakłócania korzystania przez powoda ze służebności drogi koniecznej poprzez budowanie ogrodzeń, wznoszenie instalacji na działkach nr (...) w szczególności słupków, siatek, ogrodzeń i innych podobnych obiektów oraz nasadzanie w tym miejscu roślinności uniemożliwiającej powodowi korzystanie ze służebności drogi koniecznej.

Wyrokiem z dnia 7 marca 2014 roku, sygn. akt I C 805/3/K, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie oddalił powództwo (pkt I), zasądził od powodów M. P. (1) i K. P. na rzecz pozwanych - (...) spółki akcyjnej w K. kwoty po 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II), a także przyznał radcy prawnej B. K. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie kwotę 738 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (pkt III).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie bezsporne było to, iż orzeczeniem prezydium Rady Narodowej w K. z dnia(...)orzeczono o wywłaszczeniu nieruchomości na rzecz Państwa na cele budowy osiedli robotniczych (...) w K., położonych przy ul. (...), w tym między innymi parceli l.kat. (...)o powierzchni 94 m ^{( 2)}, należącej do M. P. (2). Następnie postanowieniem z dnia 12 lipca 2006 roku, sygn. akt I Ns 2485/01/K, Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie ustanowił na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...), służebność drogi koniecznej zgodnie z projektem szlaku drożnego sporządzonym przez biegłą sądową inż. I. K. z dnia 23 lipca 202 roku, l.ks.rob. (...)- pasem o powierzchni 151 m ^{( 2)} o wysokości zmiennej w sposób opisany na w/w mapie i oznaczonym linią przerywaną kolorem czerwonym pomiędzy punktami(...) łukiem do punktu (...) poprzez działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) a następnie pasem o szerokości 3 metry o powierzchni 38 m ^{( 2)}, oznaczonym na w/w mapie linią przerywaną kolorem czerwonym pomiędzy punktami(...) przez działkę (...) objętą księgą wieczystą nr (...) przez jej północnowschodni narożnik. Zasądził również od wnioskodawców M. P. (1) i K. P. solidarnie na rzecz (...)wynagrodzenie za ustanowienie służebności w wysokości 17 078,22 zł, płatne w dziesięciu równych ratach po 1 707,82 zł rocznie z tym, że zapłata I raty ma nastąpić w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia a następne raty w odstępach rocznych od tej daty z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 23 lutego 2012 roku, sygn. akt I C 466/11/K, nakazano stronie pozwanej (...)usunięcie dwóch sztuk krzaków oraz dwóch sztuk modrzewi znajdujących się na działce ewidencyjnej (...), oznaczonych numerami (...) na planie identyfikacji przedmiotu sporu, sporządzonym w dniu 29 września 2011 roku przez biegłego sądowego J. H., l.ks.rob. (...). W uzasadnieniu Sąd ustalił, że w/w nasadzenia zostały dokonane w listopadzie 2006 roku na zlecenie strony pozwanej, reprezentowanej przez Zarząd (...). W wykonaniu powyższego wyroku nasadzenia te zostały usunięte w październiku 2013 roku.

Ponadto Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Szlak drogi koniecznej koliduje z istniejącą siecią cieplną (...) w rejonie ulicy (...) w K.. Ciepłociąg ten wchodzi w skład przedsiębiorstwa strony pozwanej (...) S.A. w K.. Został przekazany poprzednikowi prawnemu pozwanej w czerwcu 1978 roku i protokołem z dnia 30 czerwca 1978 roku przyjęty do eksploatacji. Przedmiotowa sieć zaopatruje w ciepło odbiorców ulic (...). Zgoda na wykonanie przejazdu dla pojazdów o masie do 3,5 t nad istniejącą siecią cieplną wymaga przeliczenia wytrzymałości kanału, w którym ułożona jest sieć cieplna. Strona pozwana Miejskie Przedsiębiorstwo (...) w K. pismem z dnia 4 stycznia 2010 roku określiła warunki techniczne zabezpieczenia istniejącej sieci cieplnej (...) w związku z projektowaną drogą wskazując, że sieć cieplna (...), ułożona w kanale betonowym (typ (...)) kolidująca z projektowaną drogą wymaga przeliczenia wytrzymałości kanału na obciążenia spowodowane przewidywanym ruchem drogowym, co pozwoli stwierdzić, czy konieczne są dodatkowe zabezpieczenia. Rozwiązania projektowe wraz ze sposobem zabezpieczenia kanału c.o. należało przesłać do uzgodnienia stronie pozwanej. Powodowi został przekazany rysunek konstrukcji kanału betonowego typu (...) dla rurociągów Dn (...), pozwalający na dokonanie obliczeń. Pismami z dnia 9 lutego 2012 roku, 15 marca 2012 roku i 7 maja 2012 roku pozwany (...) S.A. w K. poinformował powoda, że wyraża zgodę na wykonanie przejazdu dla pojazdów o masie do 3,5 tony nad istniejącą siecią cieplną po spełnieniu warunków wskazanych w piśmie z dnia 4 stycznia 2010 roku. Część działki nr (...), po której przebiega szlak drogi koniecznej, została przez powoda zagrodzona, powód na granicy z działką nr (...) wykonał bramę wjazdową, która jest zamykana na kłódkę, uniemożliwiając dostęp do tej części nieruchomości osobom trzecim i właścicielowi nieruchomości.

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny opierając się na dowodach z dokumentów w postaci rysunku konstrukcji kanału betonowego typu (...), pisma (...) S.A. z 4 styczna 2010 roku; protokołu zdawczo –odbiorczy, zestawienia środków trwałych, pisma (...) S.A. w K. z dnia 9 lutego2012 roku; z dnia 15 marca 2012 roku, z dnia 7 maja 2012 roku, notatki służbowej z wizji w terenie z 25 czerwca 2013 roku, dokumentacji zdjęciowej, pismo (...) z dnia 25 lipca 2013 roku oraz korespondencji między stronami, których prawdziwość i moc dowodowa nie były przez strony kwestionowane w toku przedmiotowego postępowania. Ustalając, czy doszło do zmiany stosunków na gruncie, działań pozwanej Gminy Miejskiej K., które miałyby utrudniać korzystanie ze służebności, jak też działań podejmowanych przez powodów w zakresie dotyczącym budowy urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności Sąd Rejonowy opierał się na zeznaniach powoda dając im wiarę, jako zgodnym z dokumentacją zdjęciową i korespondencją prowadzoną między stronami. Jednak Sąd I instancji nie dał wiary zeznaniom powoda w części, w której twierdził, że dla wykonania ekspertyzy w przedmiocie przeliczenia wytrzymałości kanału na obciążenia spowodowane przewidywanym ruchem drogowym, konieczne było wykonanie odkrywek. Okoliczności tej zaprzeczył pozwany (...) S.A. w K., a powód w żaden sposób nie wykazał swoich twierdzeń, choć jednocześnie podnosił, że zasięgał opinii biegłych z Politechniki (...) w K.. Sąd Rejonowy wskazał również, że oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. spraw sieci ciepłowniczych celem dokonania stosownych przeliczeń i ewentualnych sposobów zabezpieczenia przebiegającej magistrali kolidującej z drogą konieczną do działki nr (...), gdyż dowód ten był zbędny dla ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym, oceniając pierwsze żądanie pozwu po sprecyzowaniu przez powoda, Sąd Rejonowy wskazał, że podstawy do złożenia oświadczenia przez pozwanego (...) S.A. w K. powód upatruje w treści art. 64 k.c., zgodnie z którym prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Jednak jak wskazał Sąd I instancji artykuł nie stanowi samoistnej podstawy dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli a jedynie podstawę prawną do przymusowej realizacji obowiązku, który wynika z innego źródła, np. czynności prawnej, z ustawy albo z aktu, a K. P. nie wskazał źródła zobowiązania strony pozwanej, stąd też żądanie pozwu w tej części, jako oczywiście nieuzasadnione, podlegać musiało oddaleniu. Odnosząc się do kolejnego z żądań powodów, Sąd Rejonowy przywołał treść art. 289 § 1 k.p.c. i wskazał, że z powołanego przepisu można wyprowadzić zasadę, że to na właścicielu nieruchomości władnącej ciążą obowiązki utrzymania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności w takim stopniu, w jakim służy ona nieruchomości władnącej. Ciężary powinna ponosić bowiem osoba uzyskująca korzyści, a zatem właściciel nieruchomości władnącej. W ocenie Sądu Rejonowego - skoro projektowana droga koliduje z istniejącą w terenie siecią cieplną, co rodzi konieczność przeliczenia wytrzymałości kanału na obciążenia spowodowane przewidywanym ruchem drogowym, to należało uznać, że obowiązek zlecenia stosownych przeliczeń i poniesienia kosztów z tym związanych spoczywał na powodach. W dalszych rozważaniach Sąd Rejonowy wskazał, że powyższe rodzi konieczność ocenienia, czy brak możliwości korzystania ze służebności drogi koniecznej może uzasadniać zmianę terminów płatności rat wynagrodzenia za jej ustanowienie, ustalonego w prawomocnym postanowieniu tut. Sądu wydanym w sprawie I Ns 2485/01/K. Sąd I instancji przywołał treść art. 903 k.c. i zaznaczył, że wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej ustalone w formie świadczeń okresowych ma w istocie charakter renty, której celem jest wynagrodzenie uszczerbku, jaki na skutek ustanowienia drogi koniecznej ponosi właściciel gruntów służebnych, przy czym nie musi to być uszczerbek majątkowy, co pozwala stosowanie do tak ustalonego wynagrodzenia art. 907 § 2 k.c. Za trafnością takiego rozwiązania w ocenie Sądu Rejonowego przemawiają też argumenty społeczno-gospodarcze, które w określonych okolicznościach faktycznych mogą uzasadniać dokonanie stosownej zmiany, zwłaszcza gdy wiązałoby się to ze stratami i korzyściami właścicieli nieruchomości obciążonej lub władnącej, a art. 523 k.p.c. dopuszcza zmianę prawomocnego postanowienia, jeżeli przepis szczególny stanowi inaczej. Jednak zdaniem Sądu powodowie nie wskazali na żadne okoliczności, które mogłyby uzasadniać zmianę wysokości lub sposobu płatności rat wynagrodzenia ustalonych w postanowieniu tut. Sądu z dnia 12 lipca 2006 roku, a w swoich zeznaniach powód potwierdził, że w obrębie szlaku drogi koniecznej nie doszło do żadnej zmiany na przestrzeni lat 2006-2014, co skutkować musiało oddaleniem powództwa w tym zakresie.

W zakresie żądania powodów zakazania stronie pozwanej Gminie Miejskiej K. czynienia przeszkód w korzystaniu ze służebności, roszczenie w ocenie Sądu Rejonowego nie zasługiwało na uwzględnienie gdyż powodowie nie wykazali, aby pozwany po listopadzie 2006 roku podejmował w obrębie przedmiotu sporu jakąkolwiek aktywność, która mogłaby się sprowadzać do czynienia powodom przeszkód w korzystaniu z ustanowionej na ich rzecz służebności. Co więcej sam powód potwierdził w składanych przez siebie zeznaniach, że po zamontowaniu bramy w ogrodzeniu, dostęp do pasa gruntu obciążonego służebnością nie jest możliwy dla osób trzecich.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł, mając na uwadze zasadę odpowiedzialności strony przegrywającej za wynik sprawy, wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwoty po 600 zł. Ponadto Sąd przyznał również radcy prawnemu B. K. kwotę 738 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Apelację od przedmiotowego wyroku wniósł powód K. P. oraz pełnomocnik powoda.

Pełnomocnik powoda zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

I. naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 k.p.c. przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy dotyczących konieczności wykonania stosownych wyliczeń przez powoda przed wybudowaniem przez niego drogi na trasie wyznaczonej dla drogi koniecznej, w tym też na skutek niepowołania w sprawie biegłego i braku przeprowadzenia w zakresie objętym przedmiotem sprawy dowodu z opinii biegłego celem wykluczenia wszelkich wątpliwości dotyczących kwestii wyliczeń możliwych obciążeń na sieci ciepłowniczej i sposobów zapewnienia zabezpieczenia sieci ciepłowniczych przebiegających na drodze do działki (...), kolidujących w tym zakresie z drogą konieczną w sytuacji kiedy ustalenie tych okoliczności było istotne dla wyjaśnienia sprawy, gdyż dotyczyło żądania powodów o przeprowadzenie drogi koniecznej po szlaku przecinającym magistralę ciepłowniczą i obciążono na skutek tego obowiązkiem dokonana stosownych ekspertyz powoda, pomimo iż wyliczenie to jest zasadnicze dla rozstrzygnięcia sprawy i pozwoliłoby na weryfikację stanowiska (...),

II. błąd w ustaleniach faktycznych, stanowiących podstawę wydania zaskarżonego orzeczenia przez błędne przyjęcie, że:

1) na mocy orzeczenia Prezydium Rady Narodowej z 1959 roku orzeczono o wywłaszczeniu nieruchomości M. P. (2), oznaczonej nr (...) o powierzchni 94 m ² nie zaś o powierzchni 504 m ²,

2) działka (...), po której przebiega droga konieczna została odgrodzona przez powodów siatkowym ogrodzeniem, gdy zgodnie z ustaleniami poczynionymi w sprawie I C 466/11/K na k. 155 i 156 jest stwierdzona okoliczność bezsporna, że ogrodzenie to należy do Wspólnoty Budynku Mieszkalnego przy ul. (...), co wynika też z pisma (...) nr EE (...) z dnia 28 lutego 2001 roku, iż ogrodzenie wykonało tam (...),

3) nasadzenie krzaków przez (...) miało miejsce w roku 2006, gdyż zarówno wcześniej, jak i później powód miał problemy ze znajdującą się na tym terenie roślinnością uniemożliwiającą mu realizację jego uprawnienia, a z oświadczenia powoda z dnia 4 stycznia 2014 roku oraz załączonej opinii dendrologicznej wynika, że nasadzenia były dokonywane przed rokiem 2006, jak i później, tj. co najmniej dwa lata po wyroku.

III. z ostrożności procesowej również naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a to:

1) art. 285 § 2 k.c. przez zupełne pominięcie w rozpatrywanej sprawie, iż celem ustanowienia służebności drogi koniecznej jest zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej i brak wyjaśnienia wszystkich okoliczności wskazujących, że ciągłe czynienie przeszkód przez stronę pozwaną w korzystaniu z drogi koniecznej spowodowało nieosiągnięcie celu ustanowienia służebności,

2) art. 289 § 1 k.c. przez przyjęcie, że wybudowanie drogi wymagającej specjalistycznych parametrów obciąża stronę powodową, gdyż z uwag na stan magistrali ciepłowniczej nie jest to możliwe, a tym samym powodowie zostali zobowiązani do świadczenia niemożliwego,

3) art. 145 k.c. przez przyjęcie, że powód jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej w sytuacji, gdy nie może on na skutek błędnego postawienia mu dodatkowych warunków korzystać ze służebności.

Wskazując na powyższe zarzuty, pełnomocnik powoda wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa, zasądzenie od stron pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych, ewentualnie wniósł o uchylenie przedmiotowego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie od stron pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych

K. P. wyrok zaskarżył w całości, zarzucając naruszenie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym, art. 217 § 2 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 417 k.c., art. 224 k.c., art. 45 Konstytucji RP oraz art. 137 u.g.n. (k. 238-247).

W uzasadnieniu apelacji powód wskazał, że decyzją Prezydium Rady Narodowej z 1959 roku orzeczono o wywłaszczeniu nieruchomości należących do jego rodziny, jednak to wywłaszczenie zostało zrobione wadliwie - bez zapewnienia dostępu do drogi publicznej, teren został ogrodzony siatką, a wywłaszczone grunty nieprzeznaczone na pierwotne cele. Powód wskazał, że zgodnie z art. 137 u.g.n. jednostka samorządu terytorialnego czy państwo nie może swobodnie dysponować wywłaszczoną nieruchomością, a on jako poszkodowany może na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym na drodze sądowej domagać się zaskarżenia niekorzystnych orzeczeń. Dodał również, że zgodnie z Kodeksem cywilnym za szkody wyrządzone za niezgodne z prawem działanie i zaniechanie przy wykonywaniu władzy ponosi Skarb Państwa. Ponadto K. P. powołuje się na to, że w 2008 roku został wydany wyrok skazujący go za niszczenie i wykopanie zieleni, a wyrok ten zapadł z naruszeniem art. 214 k.c., art. 133 § 3 k.p.c. oraz art. 379 pkt 5 k.p.c. i był odgórnie sfingowanym procesem z rażącym pogwałceniem zasad uczciwego procedowania. Następnie powód zaznaczył, że w procesie o ochronę posiadania, Sąd rozpoznający tę sprawę błędnie przyjął, że Gmina Miejska K. - (...) nasadziła roślinność w listopadzie 2006 roku, gdyż na zdjęciach zrobionych w latach 2007-2008 nie widać żadnych nasadzeń. Dodał, że hipokryzja i zakłamanie (...) zmusiła go do odgrodzenia części szlaku drogi koniecznej przebiegający przez działkę (...) w obszarze 38 m ². Odnosząc się do przebiegu szlaku drogi koniecznej K. P. wskazał, że koliduje on z przebiegającą siecią cieplą, o czym nie wiedział wcześniej, a możliwość przejazdu nad magistralą c.o. jest możliwa tylko po przeliczeniu wytrzymałości kanału, w którym znajdują się rury, dokonanego za pomocą odkrywkowej analizy stanu technicznego. Apelujący dodał, że w postanowieniu o ustanowieniu drogi koniecznej ani w jego uzasadnieniu nie ma mowy o tym, że to ona ma wykonać zabezpieczenia i przeliczenia wytrzymałościowe kanału sieci c.o., dlatego jego wniosek o powołanie biegłego, oceniającego stan instalacji jest konieczny. W ocenie powoda Sąd Rejonowy stronniczo prowadził sprawę z rażącym pogwałceniem elementarnym zasad uczciwego procedowania, wydając wyrok bez opinii biegłego.

Wskazując na powyższe zarzuty, powód wniósł o uchylenie przedmiotowego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na obie apelacje strona pozwana Gmina Miejska K. wniosła o ich oddalenie i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na obie apelacje strona pozwana Miejskie Przedsiębiorstwo (...) S.A. wniosło o ich oddalenie i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda była niezasadna, gdyż postępowanie przeprowadzone przez Sąd I instancji pozbawione jest uchybień wskazywanych przez apelujących w środkach odwoławczych.

Wskazać należy, że na gruncie niniejszej sprawy brak jest podstaw do kwestionowania ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego, który Sąd Odwoławczy uznaje za własny. Sąd Okręgowy w pełni akceptuje ocenę dowodów dokonaną przez Sąd Rejonowy jako wszechstronną i logiczną, a zarzuty apelacji skutecznie jej nie podważyły. W pierwszej kolejności wskazać należy na bezzasadność zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., na który wprost powołuje się pełnomocnik powoda mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, Lex nr 172176). W apelacji pełnomocnika brak jest argumentów, które mogłyby uzasadniać wniosek, by dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena dowodów była wadliwa, w sposób naruszający wskazane reguły. Nie jest wystarczające odmienne przekonanie o doniosłości poszczególnych dowodów i odmienna ocena okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. Sąd Rejonowy w sposób racjonalny, bezstronny i wszechstronny dokonał oceny dowodu z przesłuchania stron ograniczonego do przesłuchania pozwanego, a następnie skonfrontował je z pozostałym materiałem dowodowym w postaci dokumentów prywatnych czy dokumentacją fotograficzną ukazującą stan spornych działek. Wywód pełnomocnika powoda w odniesieniu do przedmiotowego zarzutu dotyczył głównie niezasadności oddalenia wniosku dowodowego o powołanie biegłego celem wykluczenia wszelkich wątpliwości dotyczących kwestii wyliczeń możliwych obciążeń na sieci ciepłowniczej, a więc nie był on związany z oceną zgromadzonego przez Sąd I instancji materiału dowodowego.

Odnosząc się już bezpośrednio do kwestii wniosku dowodowego o powołanie biegłego celem dokonania wyliczeń możliwych obciążeń na sieci ciepłowniczej, należy wskazać, że Sąd I instancji słusznie oddalił go jako zbędny w sprawie. Nie sposób zgodzić się z powodem i jego pełnomocnikiem, że wyliczenie to jest zasadnicze dla rozstrzygnięcia sprawy i pozwoliłoby na weryfikację stanowiska (...) S.A. W ocenie Sądu Okręgowego powyższy wniosek dotyczy okoliczności, która nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, a zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu mogą być jedynie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia. Sąd ma więc obowiązek dokonania selekcji zgłaszanych wniosków dowodowych, aby nie doprowadzić do przeprowadzenia dowodów zbędnych, czy też nieprzydatnych, a tym samym przeciwdziałać przewlekłości postępowania. Ocena, czy określone fakty mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, zależy od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, która w rozpatrywanej sprawie znajdzie zastosowanie. Dokonane ustalenia faktyczne oceniane są bowiem w aspekcie określonego przepisu prawa materialnego, który wyznacza zakres koniecznych ustaleń faktycznych i ma rozstrzygające znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia. Zdaniem powoda i jego pełnomocnika opinia biegłego z zakresu ciepłownictwa pozwoliłaby na ustalenie okoliczności, czy rzeczywiście są podstawy do obciążenia K. P. kosztami wytrzymałości sieci kanału. Jednak nawet ustalenie zgodnie z tezą dowodową, że dopuszczenie ruchu drogowego nad siecią cieplną wiąże się z konkretnymi czynności nie wskaże, kto ma pokryć koszty związane z zabezpieczeniem kanału i jest irrelawantne z punktu widzenia art. 289 § 1 k.c. Powyższe powoduje, że nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. Na marginesie zaznaczyć należy, zgodnie z twierdzeniem pozwanej spółki, w kwestii przeliczenia wytrzymałości kanału na obciążenia celowe byłoby powołanie biegłego z zakresu budownictwa, a nie ciepłownictwa.

Przechodząc do zarzutów dokonania błędnych ustaleń faktycznych wskazać należy, że nie są one trafne. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wskazał, że orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej z 1959 roku dokonano wywłaszczenia między innymi parceli l. kat. (...) o powierzchni 94 m ^{( 2)}, należącej do M. P. (2). Powód i jego pełnomocnik twierdzą, że parcela ta ma powierzchnię wynoszącą 504 m ^{( 2)}. Jednak jak wynika z załączonego orzeczenia Prezydium Rady Narodowej (k. 4) 504 m ^{( 2 )}mają łącznie wszystkie wywłaszczone parcele objęte lwh (...). Dodać należy - o czym Sąd Rejonowy nie wspomniał -, że M. P. (2) była współwłaścicielką w 1/16 wszystkich (...) parceli objętych lwh (...). Następnie pełnomocnik powoda i powód wskazują, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że nasadzenie krzaków przez (...) miało miejsce w roku 2006, gdyż zarówno wcześniej, jak i później powód miał problemy ze znajdującą się na tym terenie roślinnością uniemożliwiającą mu realizację jego uprawnienia. Jednak powołane przez nich argumenty nie prowadzą do powyższych wniosków. Po pierwsze wskazać należy, że z przedstawionej opinii dendrologicznej z dnia 23 stycznia 2013 roku (k. 12) - abstrahując od jej wartości dowodowej - wynika jedynie, że dr inż. B. W. ocenił wiek jednego modrzewia, rosnącego na działce (...) na 9 lat, podając że zasadzono go w 2004 roku. Nie wiadomo jednak, w której części działki (...) zostało to drzewo posadzone, a więc czy znajduje się na wytyczonej drodze koniecznej, gdyż powód nie dołączył mapy sytuacyjnej (która stanowiła załącznik do opinii). Zaznaczyć należy, że ewentualne nasadzenia drzew czy krzewów przed 2006 roku nie mogły w żaden sposób naruszyć posiadania służebności powodów, gdyż Gmina Miejska K. jako właściciel działki (...) była uprawniona do takich działań, a postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej zostało wydane dopiero w dniu 12 lipca 2006 roku (uprawomocniło się w dniu 20 grudnia 2006 roku). Jeżeli zaś chodzi o okres późniejszy, to K. P. zeznał, że: "W obrębie szlaku drogi koniecznej nie doszło do żadnej zmiany na przestrzeni lat 2006-2014" (k. 190), a także "Innych działań poza nasadzeniami roślinności ze strony pozwanej Gminy nie było, nie było również takich działań po wydaniu orzeczenia w sprawie I C 466/11/K" (k. 190v).

Ponadto pełnomocnik powoda kwestionuje ustalenie Sądu I instancji wskazujące na to, że część działki (...), po której przebiega droga konieczna została odgrodzona przez powodów siatkowym ogrodzenie, a ogrodzenie to w rzeczywistości zostało postawione przez (...) K.. Jednak sam powód w apelacji podnosi, że "W związku z panującymi zasadami odbiegającymi daleko od zdrowych zasad C. Unii Europejskiej powód zmuszony był część szlaku drogi koniecznej przebiegającej przez działkę (...) w obszarze 38m ² odgrodzić "(k. 245). Ponadto z pism Wydziału Skarbu Miasta Urzędu Miasta K. z dnia 9 lipca 2008 roku oraz 26 maja 2009 roku wynika, że K. P. postawił bramę wjazdową i ogrodzenie oddzielające drogę służebną od pozostałych części działek nr (...) (k. 167, 170). Zdaniem Sądu Okręgowego pełnomocnik powoda, wskazując na ogrodzenie postawione przez (...) K., błędnie utożsamia ogrodzenie znajdujące się wzdłuż granicy działki (...) z tym znajdującym się w północno-wschodnim narożniku działki (...) wzdłuż zewnętrznej granicy szlaku drogi koniecznej.

Kolejnym zarzutem był zarzut naruszenia prawa materialnego, a to art. 289 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że wybudowanie drogi wymagającej specjalistycznych parametrów obciąża K. i M. P. (1). Powyższy zarzut nie zasługuje jednak na uwzględnienie. Nie mają racji skarżący twierdząc, iż czynności adaptacyjne i koszty przystosowania działki obciążonej dla potrzeb wykonywania służebności drogi koniecznej spoczywają na pozwanej spółce. Ciężary powinna ponosić osoba uzyskująca korzyści, a zatem właściciel nieruchomości władnącej. Znajduje to uzasadnienie także z powodu zaliczania służebności gruntowej, jako uprawnienia do części składowych nieruchomości, w myśl art. 50 k.c. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd I instancji, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego. A zatem to powodowie na własny koszt muszą dokonać robót adaptacyjnych polegających na zabezpieczeniu kanału, w którym znajdują się rury cieplne, w sposób dopuszczający ruch drogowy nad siecią cieplną. Argumentacja przedstawiona w apelacji powoda i jego pełnomocnika stanowi powtórzenie tej prezentowanej w pismach procesowych w toku procesu pierwszoinstancyjnego, do której odniósł się już Sąd Rejonowy i które to rozważania - jak wskazano wyżej - Sąd odwoławczy podziela w całości.

Uprawnienie do żądania niedokonywania naruszeń, o którym mowa w art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 251 k.c. znajduje zastosowanie w sytuacji istnienia realnego niebezpieczeństwa powtarzających się działań bezprawnych, wkraczających trwale w sferę ograniczonego prawa własności i ma ono na celu zapobieżenie naruszeniom w przyszłości (tak: wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1021/00, Lex nr 55512). Nie jest zatem takim naruszeniem w rozumieniu art. 222 § 2 k.c. zw. z art. 251 k.c. wkroczenie w sferę służebności drogi koniecznej w okolicznościach wskazujących na to, że się to więcej nie powtórzy. Słusznie zatem Sąd Rejonowy ocenił, że roszczenie w zakresie zakazania Gminie Miejskiej K. czynienia przeszkód w korzystaniu ze służebności, nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż powodowie nie wykazali, aby pozwana gmina po listopadzie 2006 roku podejmowała w obrębie przedmiotu sporu jakąkolwiek aktywność, która mogłaby się sprowadzać do czynienia powodom przeszkód w korzystaniu z ustanowionej na ich rzecz służebności. Również nieskuteczne okazały się zarzuty apelacyjne powoda i jego pełnomocnika dotyczące błędnych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego w tym zakresie, o czym była już mowa. Co więcej sam powód potwierdził w składanych przez siebie zeznaniach, że po zamontowaniu bramy w ogrodzeniu, dostęp do pasa gruntu obciążonego służebnością nie jest możliwy dla osób trzecich, a także że w obrębie szlaku drogi koniecznej nie doszło do żadnej zmiany na przestrzeni lat 2006-2014 (k. 190).

Przechodząc dalej, wskazać należy, że słusznie nie zostało uwzględnione żądanie powodów o zmianę terminów płatności rat wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, jednak nie sposób podzielić wywodu prawnego Sądu Rejonowego w tym zakresie. W ocenie Sądu Okręgowego nie jest dopuszczalne stosowanie do wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej zasądzonego na podstawie art. 145 § 1 k.c., którego płatność została rozłożona na raty na podstawie art. 320 k.p.c. przepisów o rencie, w tym w szczególności art. 907 § 2 k.c. Dodać również należy, że art. 907 § 2 k.c. dotyczy zmiany wysokości lub czasu trwania renty i tylko te dwa kryteria nie są związane prawomocnością materialną prawomocnego orzeczenia sądowego, a powodowie wnosili jedynie o przesunięcie terminów płatności (wymagalności) poszczególnych rat.

Kluczowe dla dalszych rozważań będzie rozróżnienie dwóch pojęć - świadczenie okresowe oraz świadczenie jednorazowe rozłożone na raty (tzw. również świadczenie sukcesywne). Z samej istoty świadczenia okresowego wynika, że dłużnik zobowiązany jest spełniać je periodycznie – regularnie, w określonych z góry odstępach czasu. Wielkość tego świadczenia nie jest z góry określona, przy czym niekiedy pojęcie świadczeń okresowych dotyczy także sytuacji, gdy możliwym jest określenie ogólnej ich sumy (np. przy umowie najmu zawartej na czas określony strony umowy są w stanie z góry określić całkowitą wielkość świadczeń z tego tytułu). Wysokość świadczeń okresowych ściśle uzależniona jest więc od czasu trwania stosunku prawnego. Świadczenia okresowe nie są więc częścią składową jednego większego świadczenia i należy je, każde z osobna, traktować jako świadczenie samoistne. W odróżnieniu od świadczeń okresowych, świadczenie rozłożone na raty pozostaje wciąż świadczeniem jednorazowym o z góry ustalonej wielkości np. cena w umowie sprzedaży pozostaje określoną z góry wartością nawet pomimo uzgodnienia jej płatności w ratach. Strona umowy zobowiązana jest co do zasady spełnić je w całości i jedynie od woli wierzyciela zależy czy zostanie ono rozłożone na raty.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2006 r., sygn. akt I Ns 2485/01/K Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie zasądził od solidarnie M. P. (1) i K. P. na rzecz Gminy Miejskiej K. wynagrodzenie za ustanowienie służebności w wysokości 17 078,22 zł, płatne w dziesięciu równych ratach po 1 707,82 zł rocznie, wskazując że zapłata I raty ma nastąpić w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, a następne raty w odstępach rocznych od tej daty z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat. W ocenie Sądu Okręgowego rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. na raty nie pozbawia świadczenia charakteru świadczenia jednorazowego. Bezsprzecznie wynagrodzenie w powyższym postanowieniu zostało zasądzone w formie świadczenia jednorazowego (określono jednoznacznie wartość całego wynagrodzenia) rozłożonego na raty, co uniemożliwia odwołanie się do powołanych przez Sąd Rejonowy orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1969 roku (III CRN 379/68), z dnia 1 grudnia 1970 roku (III CZP 68/70) oraz z dnia 8 września 1988 r. (III CZP 76/88).

Zgodnie z art. 903 k.c. renta jest świadczeniem jednej na rzecz drugiej strony okresowo płatnych sum pieniężnych lub rzeczy rodzajowo oznaczonych. Skoro wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej rozłożone na raty nie spełnia kryterium formy świadczenia okresowego, to nie stosuje się do niego art. 907 § 2 k.c.

Nie sposób zaaprobować stanowiska Sądu Rejonowego, że ustalanie wynagrodzenia za ustanowienie drogi koniecznej na raty wynikało z przewidywania możliwości przyszłej zmiany wysokości tak ustalonego wynagrodzenia. Art. 320 k.p.c. daje sądowi możliwość orzekania o sposobie spełnienia świadczenia jednorazowego w sposób bardziej dogodny dla zobowiązanego, aniżeli wynikałoby to z regulacji prawa materialnego i tylko "w szczególnie uzasadnionych wypadkach", tj. wówczas, gdy ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny spełnienie świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Nie ma znaczenia dla zastosowania tego przepisu kwestia ewentualnej zmiany stosunków pomiędzy właścicielami nieruchomości władnącej i obciążonej, zmiany wartości poszczególnych nieruchomości czy przewidywane problemy związane z korzystaniem ze służebności.

Brak możliwości korzystania ze służebności drogi koniecznej nie może uzasadniać zmiany terminów płatności rat wynagrodzenia za jej ustanowienie, ustalonego w prawomocnym postanowieniu Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy wydanym w sprawie I Ns 2485/01/K. Podkreślić trzeba, że wynagrodzenie jest ustawowo związane tylko z powstaniem służebności drogi koniecznej poprzez orzeczenie sądowe. Zgodnie z art. 523 k.p.c. prawomocne postanowienie orzekające co do istoty nie może być zmienione lub uchylone, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Takie postanowienie wiąże nie tylko uczestników i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz organu państwowe i organy administracji publicznej.

Odnosząc się do ostatniego żądania powodów- zobowiązania pozwanego (...) S.A. w K. do złożenia oświadczenia w postaci wyrażenia zgody na przeprowadzenie służebności drogi koniecznej po szlaku magistrali ciepłowniczej o tonażu do 3,5 tony - wskazać należy, że Sąd Rejonowy słusznie uznał, że nie jest ono zasadne. W ocenie Sądu Okręgowego dla uwzględnienia powództwa na podstawie art. 64 k.c. koniecznym jest ustalenie, że obowiązek złożenia oświadczenia woli przez konkretny podmiot rzeczywiście istnieje, mając swe źródło w innej czynności prawnej lub ustawie. Tym samym Sąd Odwoławczy w całości podziela dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę prawną tego żądania. Na gruncie niniejszej sprawy nie istnieje żadna prawnomaterialna podstawa źródła obowiązku złożenia oświadczenia o żądanej treści. Powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie wskazał, na czym opiera zasadność swojego żądania w tym zakresie. Na pewno taką podstawą nie może być postanowienie o ustanowieniu drogi koniecznej czy sam fakt, że szlak drogi koniecznej koliduje z istniejącą siecią cieplną (...). Wydając orzeczenie, sąd może opierać się tylko na materialnym prawie cywilnym wyznaczającym przesłanki istnienia takiego obowiązku. Przepisy prawa materialnego nie poszerzają kompetencji sądu w tym zakresie i nie pozwalają na dowolne ustalanie istnienia takiego obowiązku.

Powód w swojej apelacji podnosi również zarzuty związane z niesłusznością wydania decyzji wywłaszczeniowej i nieprzeznaczeniem terenów wywłaszczonych na przeznaczony w tej decyzji cel. Wskazać jednak należy, że w postępowaniu cywilnym sądy nie są władne badać prawidłowości podjęcia decyzji administracyjnej, a w szczególności, czy istnieją przesłanki, które w świetle przepisów prawa materialnego stanowiły podstawę jej podjęcia. Sąd nie może pominąć stanu prawnego stworzonego przez decyzję ani stanąć na stanowisku, że do stanu faktycznego będącego podstawą decyzji administracyjnej należało ustosunkować się inaczej niż uczynił to organ administracyjny, byłoby to bowiem równoznaczne z niedopuszczalnym kwestionowaniem przez sąd powszechny merytorycznej zasadności decyzji administracyjnej. Zachodzi zatem konieczność przyjęcia stanu prawnego wywołanego decyzją administracyjną i włączenia go do podstawy orzeczenia w sprawie cywilnej. Takie stanowisko zostało już ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (tak m.in.: SN w wyroku z 16 grudnia 2009 r., I CSK 175/09, LEX Nr 575811; w postanowieniu z dnia 4 czerwca 2009 r., III CZP 28/09, LEX Nr 508951; w wyroku z dnia 5 czerwca 2009 r., I CSK 504/08, LEX Nr 511981).

Poza zakresem kognicji sądu cywilnego i tym bardziej niniejszego postępowania znajduje się kwestia prawidłowości prowadzenia postępowania wykroczeniowego i odpowiedzialności K. P. za wykroczenie w sprawie o sygn. akt IV W 173/03/K (wyrok kończący niniejsze postępowanie - k. 164). Na marginesie dodać należy, że w powyższym postępowaniu nie ma zastosowania Kodeks postępowania cywilnego w kwestii doręczeń tylko Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia i odpowiednio stosowany Kodeks postępowania karnego.

Podsumowując, wyrok Sądu Rejonowego - mimo częściowo błędnego uzasadnienia - jest prawidłowy i odpowiada prawu. Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie II wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., uznając, iż powód jako przegrywający powinien zwrócić (...) S.A. koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 50 % stawki minimalnej należnej przed Sądem I instancji, zgodnie z § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 in principio rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy