Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 września 2011 roku powódka E. C. wystąpiła przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa –Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie o zasądzenie tytułem odszkodowania na rzecz spadkobierców A. M. kwoty 2.563 634 złotych , zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych .

W uzasadnieniu podniosła ,że orzeczenie Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970 roku w sprawie I Ns 115/70 przejmujące na własność Skarbu Państwa gospodarstwo rolne (...) bez ustalania stanu faktycznego zadłużenia właścicielki nieruchomości wobec Skarbu Państwa uznać należy za działanie bezprawne , sprzeczne z obowiązującymi przepisami .Swoje roszczenie powódka oparła na art.77 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art.417 i nast. kodeksu cywilnego .

W odpowiedzi na pozew z dnia 23 listopada 2011 roku Skarb Państwa –Sąd Rejonowy w Bełchatowie wnosił o oddalenie powództwa w całości podniósł ,że próba stwierdzenia nieważności w/w orzeczenia okazała się nieskuteczna wynika to z kserokopii orzeczenia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11 stycznia 2011 roku w sprawie III Ko 368/10.Przejęcie gospodarstwa rolnego (...) jest więc zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi i nie ma podstaw do jakiejkolwiek odpowiedzialności Skarbu Państwa , co powinno skutkować oddaleniem powództwa w niniejszej sprawie . /k-38/

W piśmie procesowym z dnia 2 stycznia 2012 roku Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wnosiła o oddalenie powództwa w niniejszej sprawie i zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa –Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z załączonych do pozwu kopii orzeczeń spadkowych wynika, że powódka posiada udział w spadku po A. M. wynoszący jedynie 1/12 .Powódka nie wskazała informacji z jakiego tytułu domaga się zasądzenia na rzecz spadkobierców i nie wskazała tych osób co do tożsamości, nie przedstawiła pełnomocnictwa do działania w imieniu i na rzecz tych osób. Żądanie zasądzenia kwot pieniężnych na rzecz innych spadkobierców jest niezasadne z uwagi na brak legitymacji powódki do występowania z takimi roszczeniami na rzecz innych osób .Powódka podnosi ,że domaga się odszkodowania za wadliwe jej zdaniem orzeczenie , orzeczenie z dnia 29 maja 1970 roku Sądu Powiatowego w B. wydane w sprawie I Ns 115/70 jest prawomocne i jako takie korzysta z domniemania zgodności z prawem. Postępowanie odszkodowawcze nie służy badaniu zasadności orzeczeń sądowych wydawanych w innych sprawach sadowych , gdyż temu celowi służą właściwe środki zaskarżenia .Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczeń deliktowych gdyż zdarzenie wskazywane jako zdarzenie szkodzące miało miejsce w 1970 roku , nie może budzić wątpliwości upływ okresu przedawnienia roszczeń deliktowych . /k-41-43/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Orzeczeniem z dnia 29 maja 1970 roku Sąd Powiatowy w B. w sprawie I Ns 115/70 postanowił przejąć na własność Państwa całe gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami położone we wsi D. o powierzchni 7 ha 01 a, a składające się z działek o nr (...) wartości 37.918,- zł uwidocznione na mapie sytuacyjnej sporządzonej przez Z. K. i wpisanej do ewidencji w składnicy geodezyjnej w dniu 12 lutego 1969r. za nr 221/2/106/69 Powiatowego Biura Geodezji i (...) w B., stanowiące własność A. M. na poczet zaległości na rzecz Skarbu Państwa w kwocie 39.144,25 zł oraz zasądził A. M. na oddanie w posiadanie Skarbowi Państwa tego gospodarstwa i zakazał czynienia jakichkolwiek przeszkód w przejęciu wyżej wymienionego gospodarstwa.

/dowód: postanowienie Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970r. sygn. akt I Ns 115/70 k-14/

A. M. była właścicielem całego gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami położonego we wsi D. gromady C., obecnie obręb D. gmina K. o powierzchni 7 hektarów i 01 ara, składającego się z działek Nr (...) uwidocznionego na mapie sytuacyjnej sporządzonej przez Z. K. w dniu 12 lutego 1969 roku za Nr 221/2/106/69 Powiatowego Biura Geodezji i (...) w B..

dowód: Mapa sytuacyjna-9 , Wypis z rejestru gruntów k- 10 , /

Postanowieniem z dnia 9 marca 2010r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie I Ns 620/09 stwierdził, że spadek po A. M. nabyli synowie S. M., L. M. oraz wnuk M. M. (1) po 1/3. Postanowieniem z dnia 12 października 1999r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie I Ns 544/99 stwierdził, że spadek po M. M. (1) nabyli żona K. M. oraz córki K. F. i D. W. po 1/3. Postanowieniem z dnia 22 września 2010r. Sąd Rejonowy w Częstochowie w sprawie II Ns 1302/10 stwierdził, że spadek po L. M. nabyli żona H. M. oraz dzieci M. M. (2), H. K. i E. C. po 1/4.

dowód: Postanowienia o nabyciu praw spadku k- 11,12,13

W sprawie z wniosku D. W., o stwierdzenie nieważności orzeczenia Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970r. wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 115/70 na podstawie art. 1 ust. l ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa Polskiego ( Dz. U. Nr 34, poz. 149 z 1991 r. z późniejszymi zmianami). Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim Wydział III Karny nie uwzględnił wniosku i ustalił ,że koszty postępowania poniesie Skarb Państwa . Orzeczenie Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970 roku zawiera rozstrzygnięcie o charakterze cywilnoprawnym i zostało wydane z inicjatywy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w B. w sprawie przejęcia na własność Państwa gospodarstwa rolnego za zaległe należności , a zatem brak w nim istotnego i wymaganego elementu represyjnego .Dlatego też wniosek D. W. został uznany za nieuzasadniony .

/ dowód : postanowienie Sądu Okręgowego III Wydział Karny w P., sygn. akt III Ko 368/10 w sprawie z wniosku D. W. o unieważnienie postanowienia Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970r.wydanego w sprawie I Ns 115/70 k-15-16 /

Sąd zważył, co następuje:

Powódka jako podstawę prawną swojego żądania wskazała art.77 ust.1 konstytucji RP oraz art.417 i nast. kc .

Stosownie do treści art.77 ust.1 konstytucji RP każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W przedmiotowej sprawie powódka dochodzi roszczenia związanego z orzeczeniem z dnia 29 maja 1970 roku Sądu Powiatowego w B. w sprawie I Ns 115/70 .

Zgodnie z obowiązującym w latach 70-tych art. 418 § 1 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego na skutek wydania orzeczenia lub zarządzenia, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy przy wydaniu orzeczenia lub zarządzenia nastąpiło naruszenie prawa ścigane w trybie postępowania karnego lub dyscyplinarnego, a wina sprawcy szkody została stwierdzona wyrokiem karnym lub orzeczeniem dyscyplinarnym albo uznana przez organ przełożony nad sprawcą szkody.

§ 2 w/w przepisu z kolei stanowi , iż brak stwierdzenia winy w wyroku karnym lub orzeczeniu dyscyplinarnym nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę, jeżeli wszczęciu albo prowadzeniu postępowania karnego lub dyscyplinarnego stoi na przeszkodzie okoliczność wyłączająca ściganie.

Wymaganie stwierdzenia w wyroku karnym lub orzeczeniu dyscyplinarnym bądź też uznania przez organ przełożony dotyczy winy . Nie każde zatem zawinione nawet działanie funkcjonariusza państwowego przy wydaniu orzeczenia lub zarządzenia uzasadnia odpowiedzialność Skarbu Państwa lecz tylko takie które stanowi przestępstwo lub występek dyscyplinarny.

Powódka wskazała jedynie ,że rozstrzygnięcie z dnia 29 maja 1970 roku Sądu Powiatowego w B. w sprawie I Ns 115/70 było niekorzystne , bezprawne .

W tej sytuacji powódka winna wykazać , iż funkcjonariusze resortu sprawiedliwości w taki sposób naruszyli obowiązujące ówcześnie prawo , że podlegali ściganiu w drodze postępowania karnego lub dyscyplinarnego .

W chwili obecnej odpowiedzialność Skarbu Państwa została ukształtowana w sposób całkowicie odmienny w art. 417 i nast. k.c. jednakże z mocy art. 5 ustawy z 17.06.2004r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych ustaw ( Dz. U. nr 162 poz. 1692 ) do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie w/w ustawy stosuje się m.in. przepisy art. 417, art. 419, art. 420 , art. 420 (1) , art. 420 (2) i art. 421 k.c. ( a do czasu wejścia w życie konstytucji RP także art. 418 k.c. ) w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie w/w ustawy tj. do dnia 1 września 2004r.

Zatem do roszczeń powódki znajdą zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie nowelizacji z 17 czerwca 2004r.

Powódka nie tylko nie wykazała przesłanek omówionych powyżej ale także nie wykazała wysokości szkody. Poczynając od 1 września 2004r. do odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa znajdzie zastosowanie art. 417 i nast. k.c.

Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialności Skarb Państwa lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Z koli w myśl art. 417 ¹§2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji , jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem .

Obecnie obowiązujący art. 417 ¹§2 k.c. w zw. z art. 424 ^b k.p.c. umożliwia dochodzenie odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem od którego skarga nie przysługuje , bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba, że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych .

Nawet gdyby nie podzielić tych poglądów to i tak powództwo należałoby oddalić bowiem roszczenie powódki jest przedawnione, a stosowny zarzut został zgłoszony przez pełnomocnika pozwanego w piśmie procesowym z dnia 2 stycznia 2012 roku . Zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem Sądu Najwyższego zarzut przedawnienia może być złożony w każdym stadium postępowania , a zwłaszcza winien być zgłoszony przed sądem I instancji .

Zgodnie z art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten przeciwko któremu komu roszczenie przysługuje , może uchylić się od jego zaspokojenia , chyba ,że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia .

Z kolei w myśl art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej termin przedawnienia wynosi lat 10 .

Szczególne wobec art. 118 k.c. uregulowanie przewiduje art. 442 § 1 k.c. ( w brzmieniu obowiązującym w chwili wyrządzania rzekomej szkody powódce ) zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia . Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę .

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego rozpoczęcie biegu przedawnienia jest niezależne od świadomości uprawnionego co do przysługującego mu roszczenia i rozpoczyna swój bieg od chwili gdy powód przy dochowaniu należytej staranności mógł uzyskać informacje o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia . ( por. wyrok SN z 17.05.2006r. I CSK 176/05 , baza LEX nr 191138). Ponadto w orzecznictwie Sądów powszechnych został przyjęty pogląd sprowadzający się do uznania ,że art. 442 § 1 k.c. wiąże rozpoczęcie biegu przedawnienia z powzięciem przez poszkodowanego wiadomości o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia , a nie o zakresie szkody czy trwałości jej następstw. Właściwą chwilą dla określenia początku trzyletniego biegu terminu przedawnienia jest moment „dowiedzenia się o szkodzie”, gdy poszkodowany „zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazującego na fakt powstania szkody , gdy „ma świadomość doznanej szkody” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 21.03.2006r. I ACa 1116/05 baza LEX nr 194518, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 4 października 2006r. I ACa 415/06 baza LEX nr 279971, wyrok SN z 20.01.2005r. II CK 358/04 , baza L.).

Powódka domaga się odszkodowania za wadliwe jej zdaniem orzeczenie sądowe postanowienie Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970 roku wydane w sprawie I Ns 115/70 dotyczące przejęcia na własność Państwa gospodarstwa rolnego należącego do A. M. .Powódka nie przedłożyła żadnego prejudykatu pozwalającego na twierdzenie , iż orzeczenie to było wadliwe i jako takie mogło wyrządzić szkodę .Orzeczenie to jest prawomocne i jako takie korzysta z domniemania zgodności z prawem .Argumentacja powódki zmierzająca do zakwestionowania merytorycznej zasadności tego orzeczenia nie może być rozważana w przedmiotowym postępowaniu gdyż postępowanie odszkodowawcze nie służy badaniu zasadności orzeczeń sądowych wydawanych w innych sprawach sądowych , gdyż temu celowi służą właściwe środki zaskarżenia .Podjęta próba stwierdzenia nieważności w/w orzeczenia , jak to wynika z kserokopii orzeczenia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11 stycznia 2011 roku w sprawie III Ko 368/10 okazała się nieskuteczna .Przejęcie powyższego gospodarstwa rolnego jest więc zgodne z prawomocnym orzeczeniem sądu , nie ma więc podstaw do jakiejkolwiek odpowiedzialności Skarbu Państwa , co powinno skutkować oddaleniem powództwa .Należy również podnieść w niniejszej sprawie zarzut przedawnienia roszczeń deliktowych gdyż przejęcie gospodarstwa rolnego nastąpiło na podstawie postanowienia Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 maja 1970 roku w sprawie I Ns 115/70 , które jest prawomocne od dnia 20 czerwca 1970 roku nastąpił więc upływ okresu przedawnienia roszczenia deliktowego i z tego powodu powództwo w niniejszej sprawie podlega oddaleniu .

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art.102 kpc .

Przepis ten stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zastosowanie tego przepisu winno być ocenione w kontekście całokształtu okoliczności. Okoliczności te powinny być związane z przebiegiem samego procesu jak i mogą być to fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego ( sytuacji życiowej) strony. Okoliczności te powinny być ocenione przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego . ( por. postanowienie SN z 14.01.1974r. II CZ 223/73 nie publ.) .

Powódka istotnie obecnie znajduje się w trudnej sytuacji pobiera rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w wysokości 778,56 złotych i alimenty od byłego męża w wysokości 300 złotych miesięcznie .

Mając zatem na uwadze sytuację osobistą i materialną powódki oraz przytoczone wyżej rozważania Sąd uznał ,iż zachodzą „szczególne okoliczności” w rozumieniu art. 102 k.p.c. które usprawiedliwiają odstąpienie od ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik sprawy i dlatego też orzekł jak w pkt 2 wyroku.