Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2015r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2015 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa H. J.

przeciwko E. J. (1) i R. J. (1)

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek skargi pozwanych R. J. (2) i E. J. (1) o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Ełku

z dnia 13 maja 2014r. w sprawie sygn. akt III RC 555/13

na skutek apelacji powoda H. J.

od wyroku Sądu Rejonowego w Ełku

z dnia 19 grudnia 2014r. sygn.akt III RC 386/14

I.  Oddala apelację.

II.  Odstępuje od obciążania H. J. kosztami postępowania przed

Sądem II-ej instancji.

Sygn. akt: I. Ca. 84/15

UZASADNIENIE

Pozwani E. J. (1) i R. J. (1) wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie sygn. akt III RC 555/13 i domagali się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał w stosunku do R. J. (1) dnia 1 września 2010 r., a wobec E. J. (1) w dniu 1 września 2013 r.

H. J. wniósł o oddalenie skargi o wznowienie postępowania.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt: III RC 386/14 Sąd Rejonowy w Ełku III Wydział Rodzinny i Nieletnich zmienił zaskarżony wyrok w części dotyczącej pozwanych: E. J. (1) i R. J. (1) w ten sposób, że ustalił, iż obowiązek alimentacyjny H. J. wynikający z wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 26 września 2002 r. w sprawie sygn. akt: III RC 703/12 wygasł: w stosunku do R. J. (1) z dniem 1 września 2010 r., a w stosunku do E. J. (1) z dniem 1 września 2013 r., w pozostałym zaś zakresie oddalił powództwo oraz zniósł między stronami koszty procesu.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy wynika, że powód H. J. dnia 12 grudnia 2003 r. wystąpił z pozwem o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego przeciwko R. J. (1), U. J. i E. J. (1), w którym domagał się ustalenia, że jego obowiązek alimentacyjny wobec pozwanych ustał. Odpis tego pozwu R. J. (1) odebrał w dniu 22 stycznia 2014 r. i ustosunkowując się do roszczenia, nie uznał w/w powództwa. Natomiast pozwane nie odebrały korespondencji sądowej, a ich matka M. J. nie zgodziła się być ich kuratorem procesowym. W toku tego postępowania strona powodowa w piśmie procesowym z 26 marca 2014 r. zmodyfikowała powództwo w ten sposób, że domagała się ustalenia ustania obowiązku alimentacyjnego wobec R. J. (1) z dniem 31 grudnia 2005 r., w stosunku do E. J. (1) z dniem 31 stycznia 2011 r., a wobec U. J. z dniem 31 sierpnia 2003 r. Odpis pisma, w którym powód rozszerzył powództwo nie został doręczony ani pozwanemu R. J. (1), ani kuratorom procesowym E. J. (1) i U. J.. Ostatecznie na rozprawie dnia 13 maja 2014 r., na której nie było strony pozwanej, powód wniósł o uchylenie obowiązku alimentacyjnego z datą zakończenia wypłaty świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. Tego samego dnia Sąd Rejonowy w Ełku rozstrzygnął co do istoty sprawy. Przedmiotowy wyrok uprawomocnił się dnia 4 czerwca 2014 r., którego odpis powód odebrał dnia 17 czerwca 2014 r., a pozwany R. J. (1) wystąpił ze stosownym wnioskiem dnia 1 sierpnia 2014 r. Ponadto z pisma pozwanego z dnia 18 sierpnia 2014r. wynika, że w międzyczasie Fundusz Alimentacyjny wystąpił o zwrot nadpłaconych alimentów.

Pozwany R. J. (1) w okresie od dnia 1 września 2004 r. do 25 kwietnia 2008 r. był uczniem technikum elektronicznego, a w okresie od dnia 1 września 2008 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. był słuchaczem policealnego studium informatycznego. Pozwana E. J. (1) w 2013 r. ukończyła dzienne technikum logistyczne. Pozwana E. J. (1) w spornym okresie nie uzyskiwała żadnych dochodów podlegających opodatkowaniu, a pozwany R. J. (1) tylko na przełomie sierpnia i września 2008 r. zarobił około 300,00 zł.

Matka pozwanych M. J. dysponowała pełnomocnictwem syna R. J. (1) do reprezentacji w sprawach uzyskiwania i wypłaty świadczeń alimentacyjnych w okresie od dnia 1 listopada 2008 r. do 30 września 2010 r., a pełnomocnictwem córki E. J. (1) w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2013 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy przyjął, że skarżący wnieśli w ustawowym terminie skargę o wznowienie postępowania. Zwrócił przy tym uwagę, że w sprawie o sygn. akt: III RC 555/13 doszło do naruszenia przepisów proceduralnych, które wpłynęły na możliwość podejmowania czynności procesowych przez pozwanych. W tym kontekście Sąd I instancji wskazał, że w piśmie procesowym z dnia 26 marca 2014 r. doszło do istotnej zmiany powództwa z ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego w przyszłości na ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną i które to pismo winno być doręczone stronie przeciwnej stosownie do art. 193 § 3 k.p.c. Tymczasem w sprawie o sygn. akt: III RC 555/13 żadnemu z pozwanych nie doręczono tego pisma. W tym stanie rzeczy – w ocenie Sądu Rejonowego - zaniechanie doręczenia pozwanym odpisu pisma zawierającego oświadczenie strony powodowej o zmianie powództwa spowodowało pozbawienie ich możliwości obrony praw w procesie zakończonym wyrokiem z 13 maja 2014 r. i efekcie skutkowało nieważnością postępowania uzasadniającą jego wznowienie. Ponadto Sąd I instancji zwrócił uwagę, że w skarżonym orzeczeniu doszło do naruszenia art. 321 k.p.c. w stosunku do pozwanej E. J. (2).

W tych warunkach Sąd I instancji przyjął, że sprawę stosownie do art. 412 § 1 k.p.c. należy rozpoznać na nowo w granicach podstawy wznowienia i w konsekwencji zmienił zaskarżony wyrok zgodnie z żądaniem pozwanych. W ocenie Sądu Rejonowego, obowiązek alimentacyjny powoda trwał tak długo jak długo pozwani uczyli się. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego równocześnie z zaprzestaniem pobierania przez pozwanych alimentów, czyli kilka miesięcy po faktycznym zakończeniu nauki nie godzi w zasadę słuszności, albowiem przedmiotowe alimenty to łącznie mniej niż ¼ ówczesnej minimalnej płacy, a młodzi ludzie bezpośrednio po szkole potrzebują czasu na ogarnięcie się na trudnym lokalnym rynku pracy.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy postanowił na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku w zakresie pkt I ppkt 1 lit. a/ i b/ oraz pkt II wywiódł powód H. J., zarzucając Sądowi Rejonowemu w Ełku:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 133 § 1 k.r.o. poprzez ustalenie, że pozwani R. J. (1) i E. J. (1) mieli prawo do alimentów od powoda do dnia 1 września 2010 r. odnośnie R. J. (1) i do dnia 1 września 2013 r. odnośnie E. J. (1),

b)  art. 133 § 3 k.r.o. w zw. z art. 138 k.r.o. poprzez nieuwzględnienie przy orzekaniu okoliczności, że pozwani mimo odpowiedniego wieku i dobrego stanu zdrowia nie podejmują żadnych kroków zmierzających do możliwości przynajmniej częściowego usamodzielnienia się, a ich sytuacja wiekowa i zdrowotna w porównaniu z powodem jest znacznie lepsza i nie uzasadnia alimentowania,

2)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 401 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c. i art. 193 § 3 k.p.c. poprzez uwzględnienie skargi z powołaniem się na brak należytej reprezentacji strony pozwanej, mające uniemożliwiać jej efektywne działanie w sprawie, w sytuacji, gdy pozwanemu R. J. (1) był doręczony pozew, wypowiadał się w sprawie i dobrowolnie zrezygnował z osobistego uczestnictwa w postępowaniu, a pozwana E. J. (1) była reprezentowana przez ustanowionego kuratora jako jej reprezentanta,

b)  art. 407 § 1 k.p.c. w zw. z art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 412 § 1 i 2 k.p.c. poprzez nieuzasadnione uwzględnienie skargi i jej nieodrzucenie, ewentualnie jej oddalenie jako skargi wniesionej po upływie przepisanego terminu z powołaniem się na zarzuty o charakterze apelacyjnym, a nie uzasadniającym skargę o wznowienie postępowania,

c)  art. 136 § 1 k.p.c., art. 143 k.p.c. w zw. z art. 144 § 1 i 3 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że strona pozwana nie była należycie reprezentowana bądź pozbawiona możności działania,

d)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niepełne wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku okoliczności faktycznych stanowiących podstawę wydanego rozstrzygnięcia oraz dowodów, które Sąd uznał za wiarygodne i zasługujące na uwzględnienie,

e)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów skutkujące błędnym określeniem wymiaru i czasu obowiązywania obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanych, w szczególności poprzez uznanie za wiarygodne i istotne w sprawie, wewnętrznie sprzecznych zeznań matki pozwanych M. J.,

f)  art. 98 k.p.c. poprzez jego nieuwzględnienie w konsekwencji błędnego uznania, że strona powodowa nie wygrała procesu i w związku z tym zniesienie kosztów procesu pomiędzy stronami, w sytuacji gdy zasadne było obciążenie nimi w całości strony pozwanej, wnoszącej zarazem skargę o wznowienie postępowania.

Mając na względzie powyższe, apelujący wniósł o odrzucenie skargi o wznowienie postępowania jako wniesionej z uchybieniem przepisanego terminu i umorzenie postępowania oraz zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie skargi o wznowienie postępowania w całości i zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania i kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Podniesione w apelacji zarzuty nie mogą odnieść oczekiwanego przez jej autora skutku. Sąd Okręgowy w pełni podziela bowiem ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne. Aprobuje też ich ocenę prawną. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego została bowiem przeprowadzona przez Sąd I instancji wnikliwie, wszechstronnie i z zachowaniem reguł określonych w art. 233 § 1 k.p.c., co pozwoliło na wyciągnięcie trafnych wniosków i w konsekwencji wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia.

Odnosząc się do zarzutów skarżącego należy wskazać, że Sąd II instancji nie podziela poglądu wyrażonego w apelacji, iżby Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy prawa materialnego, tj. art. 133 k.r.o. w zakresie, w jakim przyjął, że pozwany R. J. (1) miał prawo do alimentów od powoda do dnia 1 września 2010 r., a E. J. (1) do dnia 1 września 2013 r. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił daty ustania obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanych.

Zgodnie z art. 133 k.r.o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Przepisy nie ograniczają w żaden sposób czasowo roszczeń alimentacyjnych dziecka względem rodziców, poza rozgraniczeniem sytuacji, w której dziecko nie jest jeszcze w stanie samo się utrzymać, oraz tej gdy może ono samo się utrzymywać ale pozostaje w niedostatku.

Dorosłe dziecko zatem jest uprawnione do alimentów od rodzica. Przepisy nie określają terminu, w jakim ustaje obowiązek alimentacyjny, wskazując jedynie, że obowiązek ten trwa tak długo jak dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10.12.1998 roku sygn. akt I CKN 1104/98, nawet jeżeli dorosłe dziecko ma wyuczony zawód i możliwość pracy oraz chce dalej kontynuować naukę, rodzice obowiązani są łożyć na jego utrzymanie w miarę swoich materialnych możliwości.

W ocenie Sądu Okręgowego, należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że R. J. (1) i E. J. (1) byli osobami, które pobierały naukę, a więc należycie przygotowywały się do usamodzielnienia. W związku z powyższym należy stwierdzić, że do czasu ukończenia tej nauki niewątpliwie należało uznać obowiązek alimentacyjny wobec pozwanych za uzasadniony. W ocenie Sądu Okręgowego, również data 1 września, która to data jest początkiem kolejnego roku szkolnego jest datą właściwie ustaloną. Należy bowiem mieć na względzie, że osoby, które ukończyły szkołę w miesiącach letnich muszą mieć czas na znalezienie pracy i ustabilizowanie swojej sytuacji. Po zakończeniu edukacji trudno jest wymagać od absolwentów, aby kończąc naukę już posiadali zatrudnienie. W związku z powyższym również w tym zakresie Sąd Okręgowy podziela stanowisko, iż po ukończeniu nauki okres alimentacyjny wobec pozwanych należało przedłużyć o czas niezbędny na znalezienie pracy, która pozwoliłaby im na samodzielne utrzymanie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, chybiony okazał się również zarzut apelacji skierowany wobec naruszenia przepisów proceduralnych dotyczących wznowienia postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia umożliwiającym wzruszenie prawomocnych orzeczeń, dlatego podlega szczególnym rygorom odnośnie formy i treści, zaś przepisy regulujące tę instytucję nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 1999 r., III CKN 184/98). Ustawowe przesłanki dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania zostały enumeratywnie wyliczone w art. 401, 401 ¹ oraz 403 k.p.c.

Zgodnie z utrwaloną wykładnią przepisu art. 403 § 2 k.p.c. zwrot „późniejsze wykrycie środków dowodowych” oznacza powzięcie wiadomości w sposób umożliwiający powołanie się na nie po raz pierwszy, zatem dotyczy tylko takiej sytuacji, gdy strona nie miała obiektywnej możliwości powołania się na dowód w toku wcześniejszego postępowania (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 6/12, z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 137/11). Pod podjęciem „wykrycie” należy rozumieć okoliczności i dowody w poprzednim postępowaniu w ogóle nie ujawnionych i wówczas nieujawnialnych, bo nieznanych stronom, a nie dotyczy okoliczności i dowodów jawnych z materiału poprzedniego postępowania, tylko nie dostrzeżonych przez stronę (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013 r., III CZ 19/13).

Uwzględniając powyższe zasady, należy wskazać, że w sprawie o sygn. III RC 555/13 pozwany R. J. (1) i kurator reprezentujący pozwaną E. J. (1) nie byli poinformowani o dokonanej modyfikacji powództwa, która ewidentnie zmieniała zasady dotyczące terminów, od których obowiązek alimentacyjny miał ustać. W tej sytuacji należy stwierdzić, że były to nowe okoliczności nieznane pozwanym, ponieważ nie doręczono im żadnego pisma, ani też odpisu protokołu, w którym odnotowano zmianę powództwa. W konsekwencji uznać należy, że nie istniały podstawy do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania. Zdaniem Sądu Okręgowego, niepowiadomienie strony pozwanej o modyfikacji powództwa skutkowało pozbawieniem jej możliwości obrony praw i tym samym istniały podstawy do wznowienia postępowania w sprawie o sygn. akt: III RC 555/13.

W świetle powyższego, należy uznać, że zarzuty apelacji, w których nie wykazano, aby Sąd I instancji uchybił zasadom logiki lub doświadczenia życiowego bądź przekroczył zasady swobodnej oceny dowodów, a które sprowadzają się w istocie do polemiki z dokonaną przez Sąd Rejonowy oceną dowodów i poczynionymi przezeń ustaleniami poprzez przeciwstawianie ich swoim korzystnym dla siebie ustaleniom, nie mogły zostać uwzględnione. Zdaniem Sądu Okręgowy, Sąd Rejonowy w sposób wystarczający i prawidłowy dla potrzeb rozpoznawanej sprawy uzasadnił okoliczności faktyczne i na ich podstawie wyciągnął właściwe wnioski.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., uznając, że zasady słuszności przemawiają za odstąpieniem od obciążania tymi kosztami pozwanego H. J..