Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2014r

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SO Janusz Beim

Sędzia: SO Bożena Cincio-Podbiera

Sędzia: SO Agata Pierożyńska

Protokolant: Z-ca Kierownika Sekret. Rafał Bielski

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2014r w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko I. R.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez stronę powodową

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie

z dnia 31 października 2013r sygn. akt V GC 1125/13/S

oddala apelację.

Sygn. akt XI Ga 342/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 listopada 2014 r.

Strona powodowa (...) spółka z o.o. w K. domagała się zasądzenia nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym od pozwanej I. R. kwoty 19.394,93 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 24.04.2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Na uzasadnienie swojego żądania podała strona powodowa, że na podstawie dokonanego w dniu 29.07.2011 r. indosu wierzytelności z weksla in blanco, wypełnionego w dniu 25.07.2011 r. przez (...) SA w W., wstąpiła w miejsce wierzyciela pozwanej. Wskazała, że weksel wystawiła pozwana jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy współpracy zawartej między pozwaną a (...) SA w dniu 26.11.2009 r. Dalej podała strona powodowa, że przez pierwsze miesiące współpraca stron układała się dobrze, jednakże od lutego 2010 r. pozwana bez podania przyczyn zaprzestała całkowicie sprzedaży kart telefonicznych i doładowań do konta, z którego pobierane był również opłaty za utrzymanie przez (...) SA gotowości terminala do sprzedaży. Celem zdyscyplinowania pozwanej oraz skontrolowania stanu przedsiębiorstwa (...) SA wezwał pozwaną, zgodnie z § 12 ust. 3 i 4, umowy do przedstawienia m. in. dokumentacji księgowej świadczącej o kondycji finansowej przedsiębiorstwa. W odpowiedzi pozwana wniosła o rozwiązanie umowy współpracy z uwagi na brak możliwości utrzymania przez nią sprzedaży na określonym w umowie poziomie. Ponieważ pozwana nie zastosowała się do wezwania, nie zwróciła terminala i nie zapłaciła zaległych faktur VAT, umowę rozwiązano w dniu 8.04.2010 r. (...) SA pismem z dnia 25.11.2010 r. wezwał pozwaną do zapłaty. Strona powodowa wskazała w pozwie należności składające się na sumę wekslową: 206,78 zł tytułem należności za niezapłacone faktury, 55,6 zł tytułem odsetek maksymalnych od zaległych faktur, kary umowne i koszty windykacyjne. Podała, że w dniu 14.02.2012 r. wezwała pozwaną do wykupu weksla. Pozwana weksla nie wykupiła.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w świetle twierdzeń pozwu i dołączonych do niego dokumentów treść weksla budzi wątpliwości i nie zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lecz do rozpoznania sprawy w postępowaniu zwykłym.

Pozwana nie podjęła kierowanej do niej korespondencji, wobec czego pozostawiono ją w aktach ze skutkiem doręczenia na podstawie art. 139 § 1 k.p.c.

Wyrokiem zaocznym wydanym dnia 31 października 2013 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 262,44 zł z odsetkami ustawowymi (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), stwierdził, że strona powodowa ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt III), nadał wyrokowi w pkt I rygor natychmiastowej wykonalności (pkt IV) oraz nakazał ściągnąć od strony powodowej kwotę 727 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu (pkt V).

W oparciu o dowody z dokumentów Sąd ustalił, że pozwana I. R. zawarła w dniu 26.11.2009 r. z (...) S.A. w W. umowę współpracy nr (...)_ (...). Przedmiotem umowy była sprzedaż przez (...) S.A. Partnerowi (pozwanej) telekodów pre-paid celem ich dalszej odsprzedaży. W ramach zawartej umowy (...) S.A. przekazał pozwanej na postawie umowy dzierżawy terminal wraz z kartą SIM. W umowie wskazano, że wartość terminala wynosi 3050 zł. zaś wartość karty SIM 800 zł. W dniu 15.03.2010 r. (...) S.A skierował do pozwanej pismo, w którym wezwał ją przedłożenia w terminie 7 dni dokumentacji księgowej świadczącej o kondycji finansowej prowadzonego przedsiębiorstwa, a także udzielenia w terminie 7 dni dodatkowego zabezpieczenia w postaci gwarancji bankowej lub dodatkowego poręczenia osoby trzeciej. W piśmie zastrzeżono, że bezskuteczny upływ siedmiodniowego terminu skutkował będzie rozwiązaniem umowy współpracy bez dodatkowego wezwania i bez dodatkowego oświadczenia. Jednocześnie wezwano pozwaną do zapłaty kar umownych oraz do zwrotu terminala w terminala w terminie 3 dni od daty rozwiązania umowy. Pismem nieopatrzonym datą (data wpływu 31-03-2010 r.) pozwana zwróciła się z prośbą o rozwiązanie umowy najmu terminala. Pozwana podniosła, że ze względu na niskie obroty, brak gotówki i terminy płatności za towary w hurtowniach jest zmuszona zwrócić się z tą prośbą. Pismem z dnia 25.11.2010 r. zatytułowanym „Przedstawienie weksla do zapłaty” (...) S.A. wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 26545,22 zł. W piśmie wskazano że okazanie weksla nastąpi w dniu 27.12.2010 r. w siedzibie (...) S.A. tj. przy ul. (...) w W.. Sąd ustalił, że weksel został wypełniony w dniu 25.07.2011 r. w W. na kwotę 19394,93 zł., jako miejsce płatności wskazano K.. W dniu 29.07.2011 r. nastąpił indos wierzytelności z weksla na rzecz strony powodowej. Indos został sporządzony na odwrocie weksla i podpisany przez D. G., prezesa zarządu (...) S.A. upoważnioną do samodzielnej reprezentacji. W dniu 14.02.2012 r. strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty sumy wekslowej i wykupu weksla. W treści pisma poinformowano pozwaną o wypełnieniu weksla in blanco oraz o przeniesieniu praw z weksla poprzez indos i wezwano pozwaną do zapłaty kwoty 19394,93 zł. Jednocześnie poinformowano, że po uiszczeniu tej kwoty weksel można odebrać w biurze (...)Sp. z o.o. (...)w K. od 23 marca 2012 r. po wcześniejszym uzgodnieniu terminu. Sąd ustalił, że na sumę wekslową składa się kwota 206,78 zł tytułem zaległych faktur (...), (...), pomniejszona o kaucję wpłaconą przez pozwaną oraz odsetki maksymalne w kwocie 55,66 zł. Ponadto na sumę wekslową składa się stosownie do twierdzeń pozwu:

-kwota 6100 zł tytułem kary umownej za rozwiązanie umowy współpracy z przyczyn dotyczących strony pozwanej,

-kwota 3050 zł tytułem kary umownej stanowiącej równowartość wydzierżawionego terminala za niezwrócenie dzierżawionego terminala w terminie -kwota 800 zł. tytułem kary umownej za rozwiązanie umowy współpracy z przyczyn dotyczących strony pozwanej,

- kwota 800 zł tytułem kary umownej w wysokości równowartości karty SIM za niezwrócenie karty Sim w terminie,

- kwota 5150 zł tytułem kary umownej, za bezumowne korzystanie terminala

- kwota 3232,49 zł z tytułu kosztów windykacyjnych zgodnie z par. 6 ust. 1 lit. k umowy.

Sąd Rejonowy ustalił, że sprzedaż telekodów następowała po dokonaniu wpłaty kaucji i dokonaniu przedpłaty (§4 pkt 5 umowy) ponadto pozwana była zobowiązana do utrzymywania limitu środków pieniężnych w kwocie nie mniejszej niż 100 zł w celu prowadzenia sprzedaży telekodów (§4 pkt 12). Paragraf 8 pkt 9 umowy stanowił, że w przypadku jakiegokolwiek rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub zerwania umowy lub odstąpienia od umowy w dowolnym trybie z dowolnej przyczyny przez Partnera lub w wypadku jakiegokolwiek rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub zerwania umowy lub odstąpienia od umowy przez (...) z przyczyn leżących po stornie partnera niezależnie od innych okoliczności faktycznych, m.in. zwrotu terminala i lub innych zobowiązań finansowych partner zapłaci na rzecz (...) w terminie 3dni od rozwiązania umowy lub jej wygaśnięcia lub zerwania umowy lub odstąpienia od umowy karę umowną w wysokości podwójnej równowartości wszystkich wydzierżawionych terminal łącznie, obliczoną na podstawie ceny jednostkowej brutto. Umowa stanowiła także, że wszystkie kary wynikające z umowy podlegają sumowaniu. Ponadto kary umowne przewidziano w §14 pkt 2 i 5 umowy, w §5 pkt 19 umowy. W paragrafie 6 pkt 1 lit. k przewidziano, że wszystkie koszty windykacji niespłaconych należności i zobowiązań wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie w płatności obciążają Partnera. W umowie przewidziano też, że Partner zapłaci kwotę 50 zł za każdy dzień bezumownego używania terminala ( § 5 pkt 19).

Mając za podstawę tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo było uzasadnione w zakresie kwoty 206,78 zł z odsetkami maksymalnymi od zaległych należności skapitalizowanych na dzień 25.07.2011 r. w kwocie 55,66 zł. Sąd zasądził także odsetki ustawowe należności głównej i skapitalizowanych odsetek. W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo, stwierdzając, że umowa, na zabezpieczenie której wystawiono weksel in blanco była nieważna. Sąd wyjaśnił, że strona powodowa nabywając weksel świadomie działała na szkodę dłużnika (art. 17ustawy prawo wekslowe). W ocenie Sądu indosatariusz wiedział o zarzutach jakie przysługują dłużnikowi wekslowemu, bowiem wynikają one wprost z umowy łączącej pozwaną z (...) S.A., znajdującej się w posiadaniu strony powodowej, a pośrednio wynikają również z twierdzeń pozwu. Zarzuty te istniały przy tym w chwili dokonywania indosu, a pozbawienie dłużnika zarzutów odnoszących się do nieważności stosunku podstawowego jest połączone ze szkodą po stronie dłużnika wekslowego, indosant zaś zbył weksel, aby uniemożliwić dłużnikowi podnoszenie tych zarzutów. Sąd podkreślił, że nabywca weksla zajmuje się obrotem wierzytelnościami na szeroką skalę, a weksel zabezpieczał należności z umowy zawieranej przez (...) SA na podstawie wzorca. Za stanowiskiem, że strona powodowa nabywając weksel znała treść umowy przemawia także i to, w treści pozwu nie tylko szczegółowo wskazał jakie kwoty składają się na sumę wekslową ale również powoływał dalsze szczegóły dotyczące współpracy pozwanej z (...) S.A., np. że umowa początkowo była realizowana przez pozwaną, która osiągała sprzedaż na poziomie przekraczającym normę, że pozwana nie informowała o przyczynach zaprzestania wykonywania umowy oraz iż nie zgłaszała ona reklamacji co do działania terminala. Świadczy to, zdaniem Sądu I instancji, o tym, że strona powodowa znała nie tylko dokumentację dołączoną do pozwu ale też miała dalsze informacje o przebiegu współpracy pozwanej z remitentem, wiedziała też, że pozwana nie kontaktowała się z remitentem telefonicznie. Z tych względów, w ocenie Sądu Rejonowego, nie sposób przyjąć, że nabywca weksla polegał tylko na treści weksla, szczególnie jeśli uwzględni się fakt, że strona powodowa dysponuje kopiami dokumentacji, tj. zarówno kopią umowy zawartej przez pozwaną z (...) S.A. jak i późniejszą korespondencją kierowaną przez (...) S.A. do pozwanej, fakturami i zapisami księgowymi (...) S.A. Ponadto należy domniemywać, że w chwili wypełnienia weksla indos na rzecz strony powodowej był co najmniej planowany jeśli nie postanowiony, skoro jako miejsce płatności wskazano K., mimo iż siedziba (...) S.A. znajduje się w W. i nie ma innych przesłanek, które uzasadniałyby wskazanie K. jako miejsca płatności weksla - w szczególności (...) S.A. nie ma oddziału w K., również miejsce zamieszkania pozwanej nie uzasadnia wskazania K. jako miejsca płatności weksla. Sąd zwrócił także uwagę, że weksel w niniejszej sprawie jest jednym z kilkuset nabytych przez stronę powodową, na co wskazuje ilość spraw sądowych opartych na podobnych okolicznościach. Stwierdził Sąd, że strona powodowa, będąca firmą specjalizującą się w windykacji należności, mająca w zarządzie i wśród wspólników czynnych zawodowo radców prawnych znała skutki indosu, a zatem należy przyjąć, że co najmniej godziła się na to że pozbawia dłużnika zarzutów. Z powyższych względów Sąd Rejonowy w oparciu o art. 17 in fine prawa wekslowego dokonał oceny ważności postanowień umowy leżącej u podstaw wystawienia weksla. W ocenie Sądu umowa w zakresie w jakim zastrzegała kary umowne na rzecz (...) S.A. była nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego a ponadto w odniesieniu do kar umownych zastrzeżonych za rozwiązanie umowy z winy Partnera, zastrzeżenie tych kar było nieważne, jako sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art. 483 k.c. Sąd stwierdził, że umowa świadomie została skonstruowana w traki sposób, aby osoba praktycznie nieobeznana z przepisami prawa nie była w stanie prawidłowo zinterpretować skutki tej umowy, a to z uwagi na zawarte w niej fachowe sformułowania, skomplikowanie regulacji, system odesłań do innych zapisów umowy, umieszczenie postanowień o karach umownych w różnych, niezwiązanych ze sobą miejscach umowy. Nadto Sąd podkreślił, że treść umowy w sposób rażąco niesprawiedliwy zapewnia przewagę (...) SA nad pozwaną, nie gwarantuje choćby minimalnej proporcjonalności uprawnień, jest skonstruowana tak, że pozwana nawet przy dołożeniu maksymalnej staranności praktycznie nie mogła osiągnąć zysku, a to otwierało (...) SA drogę do żądania przedstawienia dokumentacji finansowej i ustanowienia gwarancji bankowej w nierealnym do dotrzymania 7-dniowym terminie, co prowadziło do zakończenia umowy i wiązało się z nałożeniem na pozwaną kar umownych. Sąd uznał, że umowa nie gwarantuje równorzędności stron – pozwana była całkowicie uzależniona od decyzji kontrahenta o naliczeniu kar umownych (co w praktyce było nieuniknione wobec niemożności osiągnięcia zysku na poziomie określonym w umowie), nadto (...) mógł wypowiedzieć umowę bez żadnych konsekwencji w przypadku naruszenia któregokolwiek z postanowień umownych przez partnera, zaś pozwana wyłącznie z „ważnych powodów”, które to pojęcie nie zostało zdefiniowane, a zaistnienie „ważnych przyczyn” i tak nie zwalniało od obowiązku zapłaty kary umownej. Nadto umowa ograniczała możliwość podjęcia współpracy z innymi podmiotami niż (...). Sąd zwrócił uwagę na okoliczność, że praktyką (...) SA było zawieranie umów o współpracy z drobnymi przedsiębiorcami, a okoliczności niniejszej sprawy i podobnych spraw z powództwa (...) sp. z o.o. prowadzą do stwierdzenia, że celem umów było nie prowadzenie długotrwałej współpracy lecz doprowadzenie o zakończenia współpracy z powodu jej nieopłacalności, co otwierało (...) SA drogę do żądania zapłaty wygórowanych i nieuzasadnionych kar umownych.

Od tego wyroku apelację wniosła strona powodowa, zaskarżając go w zakresie pkt II, domagając się jego zmiany w tej części i uwzględnienia powództwa, a nadto zasądzenia od pozwanej kosztów procesu za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi strona powodowa zarzuciła:

I.  naruszenie przepisów postępowania:

- art. 485 § 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie i uznanie, że mimo dołączenia do pozwu oryginału prawidłowo wypełnionego weksla nie zachodzą przesłanki do wdania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

- art. 486 § 1 k.p.c. przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że nie istnieją podstawy do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

- art. 339 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że dokumenty oraz dowody przytoczone przez stronę powodową budzą uzasadnione wątpliwości, podczas gdy stanowiły one podstawę do uznania powództwa i wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę treści umowy o współpracy, w szczególności pominięcie przy ocenie postanowień umowy okoliczności, że pozwana jest przedsiębiorcą posiadającym ponad 10-letnie doświadczenie

-art. 6 § 2 k.p.c., art. 232 zd. 2 k.p.c. oraz art. 31 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP przez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób jaskrawo sprzeczny z zasadą równości stron w procesie, tj. aby dowodził okoliczności wyłącznie korzystnych dla pozwanej i poszukiwanie dowodów jedynie na rzecz pozwanej

- art. 228 § 2 k.p.c. przez powoływanie się na postępowania znane „z urzędu”, toczące się przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy, podczas gdy toczyły się przed innym składem orzekającym

II. naruszenie prawa materialnego:

- art. 17 ustawy in fine prawo wekslowe w zw. z art. 6 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że strona powodowa nabyła weksel z zamiarem pozbawienia pozwanej zarzutów ze stosunku podstawowego co wynika z przedstawionej przez nią dokumentacji dot. współpracy z pozwaną i powiązań osobowych z (...) SA, przy pominięciu stanu świadomości nabywcy weksla w dacie indosu

- art. 10 ustawy prawo wekslowe w zw. z art. 6 k.c. przez nie zastosowanie art. 10 prawa wekslowego w sytuacji, gdy to pozwana miała obowiązek udowodnić, że roszczenie wekslowe nie istnieje lub że nie było przesłanek do wypełnienia weksla

- art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 355 § 1 k.c. przez uznanie, że przewidziane w umowie kary umowne są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, podczas, gdy kary te zostały zastrzeżone na wypadek niewykonania przez pozwaną zobowiązań niepieniężnych i nie były rażąco wygórowane, bowiem uwzględniały wartość powierzonego pozwanej sprzętu i ewentualną utratę zysków związanych z brakiem zwrotu terminala

W uzasadnieniu apelacji strona powodowa podniosła, że dołączyła do pozwu prawidłowo wypełniony weksel z wystawienia pozwanej i wykazała swoją legitymację czynną poprawną adnotacją o indosie, natomiast pozwana nie podniosła zarzutu by strona powodowa nabywając weksel działała świadomie na szkodę pozwanej. Mimo tego Sąd oparł ustalenia na treści stosunku podstawowego łączącego pozwaną z (...) SA i na tej podstawie dokonał rozstrzygnięcia, chociaż zdaniem strony powodowej pozwana nie wdając się w spór uznała roszczenie. W dalszej części apelacji strona powodowa zamieściła obszerne rozważania prawne dotyczące zastosowania art. 17 prawa wekslowego oraz swobody kontraktowej i szczególnej staranności wymaganej od przedsiębiorców przy zawieraniu umów. Podkreśliła, że pozwana posiadała ponad 10 lat doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, mogła skonsultować treść umowy z prawnikiem, a konstrukcja i język umowy nie różniły się od powszechnie stosowanych w umowach z branży telekomunikacyjnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem brak podstaw do wzruszenia zaskarżonego wyroku.

Zarzut naruszenia art. 485 § 2 k.p.c. oraz art. 486 § 1 k.p.c. jest chybiony i nie zasługuje na uwzględnienie. Ocena czy zachodzą podstawy do wydania nakazu zapłaty należy wyłącznie do sądu i nie może być kwestionowana przez powoda poprzez podnoszenie w tym zakresie zarzutów w dalszym toku postępowania w sprawie (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 lutego 2009 r., III CZP 143/08, OSNC 2009/12/164, Biuletyn Sądu Najwyższego 2009, nr 2, s. 7). Badanie podstaw wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym należy do czynności zastrzeżonych dla sądu i podejmowanych na posiedzeniu niejawnym (art. 484 ¹ k.p.c.). Pozytywna ocena występowania tych podstaw znajduje swój wyraz w wydaniu przez sąd orzeczenia - nakazu zapłaty (art. 485 k.p.c.). Ocena negatywna nie przybiera postaci orzeczenia; uzasadnia jedynie sporządzenie na podstawie art. 157 § 3 k.p.c. notatki urzędowej, potwierdzającej odbycie posiedzenia i jego wynik, tj. zaniechanie wydania nakazu zapłaty z powodu braku przesłanek. Ocena ta, dokonana przez sąd, obliguje przewodniczącego do nadania sprawie dalszego biegu. Ten obowiązek ujęty został w art. 486 k.p.c. i wyraża się w powinności skierowania sprawy na rozprawę lub na posiedzenie niejawne, jeśli sprawa może być rozpoznana na takim posiedzeniu. Aktualna treść przepisów o postępowaniu nakazowym stanowi wyraz realizacji koncepcji o przyznaniu sądowi swobody decyzyjnej w zakresie rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym i wyjęciu tej kwestii spod kontroli instancyjnej. Nie budzi wątpliwości, że stanowisko sądu o braku podstaw do wydania nakazu zapłaty nie przybiera kształtu postanowienia i nie jest czynnością podlegającą zaskarżeniu w drodze zażalenia na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. Procesowym wyrazem tego stanowiska jest skierowanie przez przewodniczącego sprawy na rozprawę albo posiedzenie po przeprowadzeniu postępowania mającego za cel należyte opłacenie tego pisma. Zarządzenie przewodniczącego, określające dalszy bieg sprawy, również nie jest zaskarżalne, podlega natomiast zaskarżeniu zarządzenie określające wymiar opłaty należnej od pozwu (art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.). Zasadność niewydania nakazu zapłaty nie podlega kontroli instancyjnej, założenie to jednak byłoby fikcją, gdyby opowiedzieć się za poglądem, że możliwe jest kontrola prawidłowości stanowiska sądu w ramach postępowania zażaleniowego (np. w przedmiocie wezwania do uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu) albo postępowania apelacyjnego. Wyjaśnić trzeba, że postępowanie nakazowe jest tylko jedną z dróg procesowych dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych. Zbliżony skutek powód może osiągnąć w postępowaniu upominawczym lub w postępowaniu zwykłym.

Również pozostałe zarzuty apelacyjne nie są uzasadnione i nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy oraz ich ocenę prawną. Trafnie Sąd I instancji stwierdził, mając na względzie twierdzenia i stanowisko procesowe strony powodowej oraz fakty znane Sądowi z urzędu, że z okoliczności dokonania indosu wynika, że strona powodowa nabywając weksel znała treść umowy łączącej pozwaną z (...) SA, a treść weksla, w szczególności wskazanie jako miejsca płatności siedziby nabywcy weksla (K.) a nie pierwszego remitenta (W.), wskazuje, że już w dacie wypełnienia weksla planowane było jego zbycie na rzecz strony powodowej, będącej podmiotem zajmującym się profesjonalnie windykacją wierzytelności, celem zaś zbycia weksla było pozbawienie dłużnika możliwości podnoszenia zarzutów dotyczących stosunku podstawowego. W ocenie Sądu Okręgowego działanie strony powodowej – wyspecjalizowanego podmiotu zajmującego się windykacją wierzytelności na szeroką skalę – polegające na wykupywaniu weksli wystawianych przez pierwotnych dłużników na zabezpieczenie należności związanych z realizacją adhezyjnej umowy o współpracy z (...) SA, który jest podmiotem powiązanym osobowo i kapitałowo z powodową spółką nie podlega ochronie przysługującej posiadaczowi weksla z mocy art. 17 ustawy Prawo wekslowe.

Abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego nie wyłącza możliwości podniesienia przez osobę, przeciwko której dochodzi się praw z weksla zarzutów opartych na jej stosunkach osobistych z wystawcą lub poprzednim posiadaczem weksla. Fundamentalne znaczenie w kwestii dopuszczalności i rodzajów zarzutów przysługujących dłużnikowi wekslowemu ma art. 17 ustawy prawo wekslowe, z którego wynika zasada ograniczonego zakresu zarzutów przysługujących dłużnikowi wekslowemu. Zgodnie z powołanym przepisem osoby, przeciw którym dochodzi się praw z weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz nabywając weksel świadomie działał na szkodę dłużnika. Przewidziane w tym przepisie wyłączenie dopuszczalności podnoszenia zarzutów opartych na stosunkach osobistych dłużnika z poprzednimi posiadaczami weksla odnosi się - zgodnie z art. 103 Prawa wekslowego - także do weksla własnego i występuje wtedy, gdy zapłaty żąda posiadacz weksla, który nabył go w drodze indosu lub w sposób wskazany w art. 14 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy. Celem regulacji zawartej w art. 17 Prawa wekslowego jest ochrona bezpieczeństwa obrotu wekslowego i ułatwienie obiegu weksla, u jej podstaw legło bowiem założenie, że osoba trzecia nabywająca weksel w jeden ze sposobów właściwych prawu wekslowemu powinna w zasadzie móc polegać, gdy chodzi o treść uzyskiwanego prawa, na tekście weksla i nie obawiać się ze strony dłużnika nieznajdujących wyrazu w tym tekście zarzutów przysługujących mu wobec poprzedników (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1998 r., II CKN 10/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 93, z dnia 18 listopada 1999 r., I CKN 215/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 128, z dnia 7 maja 2004 r., III CK 563/02, OSNC 2005, nr 5, poz. 88). Jednakże przyjęcie restrykcyjnej wykładni art. 17 ustawy prawo wekslowe może sprzyjać występowaniu nadużyć w obrocie wekslami w stosunkach gospodarczych. Wynikająca z art. 17 ustawy prawo wekslowe ochrona nabywcy weksla nie może służyć temu nabywcy, który znając zarzuty, jakie dłużnik mógłby przeciwstawić na podstawie swych stosunków osobistych z wystawcą, remitentem i poprzednimi indosantami przy nabyciu weksla, działa świadomie na szkodę dłużnika, nadużywając abstrakcyjnego charakteru weksla w celu pozbawienia go możliwości podniesienia tych zarzutów. W sytuacji, w której nabywca weksla wstąpił w stosunek podstawowy i stał się jego stroną, nie można przyjmować, że nie była mu znana treść tego stosunku, sposób zabezpieczenia wynikającej z niego wierzytelności. W takim wypadku odpada potrzeba ochrony nabywcy weksla przez wyłączenie dopuszczalności zarzutów, których dotyczy art. 17 Prawa wekslowego (por. uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2012 r., III CZP 6/12, OSNC 2012/12/137). Przyjmuje się, że nabywca weksla działa świadomie na szkodę dłużnika, gdy w chwili nabycia weksla wie o istnieniu po stronie dłużnika podstawy zarzutu wobec poprzedniego posiadacza weksla i nabywając weksel chce pozbawić dłużnika, ze szkodą dla niego, możliwości podniesienia tego zarzutu (tak SN w wyroku z dnia 21 października 1998 r., II CKN 10/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 93). Świadome działanie wierzyciela wekslowego na szkodę dłużnika powinno wynikać z okoliczności towarzyszących nabyciu weksla. W doktrynie i judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że możliwe jest posługiwanie się w tym zakresie każdym środkiem dowodowym, w tym także - domniemaniami faktycznymi (por. wyroki SN z dnia 20 lipca 2008 r., V CK 9/06, Lex nr 421047 oraz z dnia 26 kwietnia 2004 r., III CKN 1050/99, Lex nr 303369). Z tego względu nietrafne i nieskuteczne są podnoszone przez stronę powodową w apelacji zarzuty ustalenia przez Sąd Rejonowy w drodze domniemania z faktów znanych Sądowi z urzędu (nazywane błędnie przez apelującą „domysłami”), że stronie powodowej znane były w chwili nabycia weksla zarzuty kontrahentów (...) SA dotyczące niezasadności naliczenia kar umownych i nieważności umowy. Podkreślić tu trzeba, że strona powodowa, reprezentowana była w postępowaniu przed Sądem I instancji przez radcę prawnego, a nadto zajmuje się profesjonalnym obrotem wierzytelnościami, a zatem miała świadomość rygorów nie tylko procesowych (nieudowodnienia twierdzeń) ale i wynikających z prawa wekslowego. Biorąc wobec tego pod uwagę twierdzenia zawarte w pozwie i treść dołączonych do pozwu dokumentów, a także stanowisko zajmowane przez stronę powodową w ok. 300 innych sprawach wytoczonych przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie Wydziałem V Gospodarczym, a opartych na podobnych stanach faktycznych, w pełni zasadnym jest uznanie, że stronie powodowej znane było już w dacie indosowania weksla stanowisko pozywanych kontrahentów (...) SA co do rażącego wygórowania kar umownych i nieważności umów o współpracy. Świadome działanie z pokrzywdzeniem dłużnika wynika więc z faktu, że strona powodowa przy nabyciu weksla wiedziała o podważaniu ważności umowy z (...) SA (stosunku podstawowego) przez jej kontrahentów na drodze sądowej i mimo tego nabyła weksel w drodze indosu, a następnie powołując się na prawidłowość formalną weksla skierowała sprawę na drogę sądową licząc na uzyskanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i jego uprawomocnienie wobec bezczynności pozwanej.

W tej sytuacji uprawnione było badanie przez Sąd Rejonowy stosunku podstawowego, tj. umowy łączącej pozwaną z (...) SA. Sąd przy tym, co niekwestionowane jest tak w doktrynie jak i judykaturze i na co wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z urzędu obowiązany był wziąć pod uwagę stan bezwzględnej nieważności czynności prawnej.

Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne stanowisko Sadu I instancji, że umowa współpracy z dnia 26.11.2009 r. została tak sformułowana, że dla przeciętnego kontrahenta, nawet prowadzącego od wielu lat działalność gospodarczą i orientującego się w realiach rynkowych, była niejasna, w szczególności w zakresie sankcji za niezrealizowanie jej postanowień co do wysokości osiąganych dochodów ze sprzedaży telekodów oraz w zakresie dopuszczalności jej wypowiedzenia przez strony. Umowa, która stawia w uprzywilejowanej pozycji jedną ze stron, przyznając jej więcej uprawnień niż obowiązków w porównaniu z kontrahentem, a przy tym wykorzystująca brak specjalistycznej wiedzy prawniczej kontrahenta, nawet jeśli została zawarta dobrowolnie, nie zasługuje na ochronę prawną. Sąd Rejonowy obszernie i szczegółowo przeanalizował przyczyny, dla których umowę należy uznać za nieważną i sprzeczną z art. 353 ¹ k.c., a Sąd Okręgowy tę argumentację podziela, stąd zbędne jest jej powtarzanie. W ocenie Sądu Okręgowego, już same postanowienia dotyczące kar umownych – zarówno ich wysokość jak i zastrzeżenie w praktycznie każdej sytuacji nieosiągania minimalnych obrotów bez uwzględniania realiów rynku, na jakim działa kontrahent – a także system zastrzeżenia tych kar w umowie polegający na stworzeniu skomplikowanej konstrukcji odesłań do innych zapisów umownych i rozrzuceniu postanowień o karach w różnych częściach umowy, były wystarczające do zniweczenia roszczenia (...) SA wobec pozwanej. W judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że naruszają zasady współżycia społecznego umowy obligacyjne, które kształtują prawa i obowiązki stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności będą to umowy sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki (por. wyroki SN z 6 stycznia 1976 r., I CR 713/75, LEX nr 7787 oraz 7 stycznia 1980 r., II CR 464/79, OSN 1980, nr 7-8, poz. 145; uchwała SN (7) z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSN 1992, nr 1, poz. 1; uchwała SN (7) z 17 września 1992 r., OSN 1993, nr 3, poz. 24; wyroki SN z: 11 września 2003 r., III CKN 579/01, OSN 2004, nr 10, poz. 167; 8 października 2004 r., V CK 670/03, OSN 2005, nr 9, poz. 162; 23 czerwca 2005 r., II CK 739/04, LEX nr 180871). Nałożenie zatem kar umownych na pozwaną stanowiło nadużycie prawa przez (...) SA, szczególnie rażące jeśli weźmie się od uwagę, że treść umowy została przedstawiona pozwanej do podpisu bez możliwości jej negocjacji, a strona oferująca wzorzec umowy – (...) SA jest pomiotem o silnej pozycji na rynku, prowadzącym działalność na szeroką skalę. W ocenie Sądu Okręgowego, również rzeczywisty cel umowy, a to osiąganie zysku przez jedną tylko ze stron ( (...) SA) przy nałożeniu licznych obowiązków i ograniczeń co do możliwości zarobkowych pozwanego był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując, nie znajdują uzasadnienia podniesione w apelacji zarzuty naruszenia norm prawa materialnego, tj. art. 10 i 17 Prawa wekslowego, art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c.

Chybione są również zarzuty naruszenia norm procesowych, tj. art. 6 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., a także art. 232 zd. 2 k.p.c. Podniesione w apelacji zarzuty uchybienia wskazanym przepisom postępowania stanowią w istocie polemikę z ustaleniami dokonanymi przez Sąd I instancji, gdyż twierdzenia o naruszeniu zasady kontradyktoryjności w procesie oraz o wybiórczej i sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego ocenie dowodów są bezzasadne i stanowią jedynie wyraz przekonania strony powodowej o legalności i skuteczności dokonywanego obrotu wekslami wystawianymi przez kontrahentów (...) SA na zabezpieczenie nieważnych umów o współpracy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdza, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy, a apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, o czym orzeczono w sentencji wyroku na zasadzie art. 385 k.p.c.

s.ref. SSR A. Mianowany