Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Cieśla

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2015 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania A. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 22 stycznia 2015 roku nr (...)

w sprawie A. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

1.  oddala odwołanie;

2.  nowy wniosek odwołującego się A. L. o przyznanie prawa do emerytury z uwzględnieniem stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców przekazuje organowi rentowemu do rozpoznania według właściwości.

Sygn. akt IV U 252/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 10 kwietnia 2015 r.

Decyzją z dnia 22 stycznia 2015 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił A. L. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogów określonych w art. 184 powołanej ustawy, od wystąpienia których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazał co prawda co najmniej 15- letni staż pracy w szczególnych warunkach, ale nie udowodnił co najmniej 25- letniego ogólnego stażu pracy, a jedynie 23 lata, 3 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Decyzję tę zaskarżył A. L., domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że wnosi o ponowne przeliczenie okresów swojego zatrudnienia na kolei zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, gdyż przez cały ten okres był maszynistą.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podał, że po przeprowadzeniu rozmowy telefonicznej z pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) Spółka z o.o. ustalił, że odwołujący był zatrudniony w tym Przedsiębiorstwie jako maszynista maszyn budowalnych
i nie ma do niego zastosowania przelicznik określony z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący A. L., urodzony
(...) r., w dniu (...) r. osiągnął 60 lat życia. Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udokumentował okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 21 lat,
4 miesięcy i 5 dni z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Spółka z o.o. od 28 sierpnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. na stanowiskach: starszego rzemieślnika (od 28 sierpnia 1978 r. do 31 marca 1976 r.), maszynisty maszyn (od 1 kwietnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r.) i specjalisty maszynisty maszyn (od 1 stycznia 1993 r. do 13 grudnia 1998 r.).

Przed organem rentowym wykazał również na dzień 1 stycznia 1999 r. 23 lata,
2 miesiące i 13 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 10 dni okresów nieskładkowych,
tj. łącznie 23 lata, 3 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W ogólnym stażu pracy organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Spółka z o.o. od 28 sierpnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r., w tym okres odbywania zasadniczej służby wojskowej od
23 kwietnia 1976 r. do 10 kwietnia 1978 r. Ze stażu pracy ZUS wyłączył wnioskodawcy okres przerwy pomiędzy zakończeniem odbywania zasadniczej służby wojskowej, a podjęciem zatrudnienia od 11 kwietnia 1978 r. do 24 kwietnia 1978 r., tj. 14 dni.

We wniosku z dnia 19 stycznia 2015 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 22 stycznia 2015 r. ZUS Oddział w T. odmówił A. L. przyznania prawa do tego świadczenia, ponieważ na dzień 1 stycznia
1999 r. wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 25- letniego ogólnego stażu pracy,
a jedynie 23 lata, 3 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Ubezpieczony nie jest członkiem OFE.

(okoliczności bezsporne)

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny sprawy:

Od 28 sierpnia 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. odwołujący A. L. pracował
w Przedsiębiorstwie (...) w K. Spółka
z o.o. Po przyjęciu do pracy został stażystą w Samodzielnej Grupie Spawalniczej. Mocą umowy o pracę na czas nieokreślony z dnia 15 września 1975 r., od 11 września 1975 r. przeniesiony został do Bazy Maszyn i Sprzętu Mechanicznego w K.
i wyznaczony do pełnienia czynności na stanowisku starszego rzemieślnika- elektromontera. Od 1 kwietnia 1976 r. wyznaczono go do pełnienia czynności maszynisty ciężkich maszyn nawierzchniowych i budowlanych, przyznając 8 grupę uposażenia zasadniczego w stawce
I. W dniu 31 marca 1976 r. odwołujący przystąpił do egzaminu ścisłego na maszynistę podbijarki „M.” (...) W dniu 27 marca 1976 r. zdał egzamin praktyczny na maszynistę takiej podbijarki. W latach 1978-1981 był maszynistą ciężkich maszyn w K.
w Pociągu Robót Nawierzchniowych Zmechanizowanych Nr 32. Z dniem 1 lutego 1982 r. przeniesiony został do Pociągu Zmechanizowanego Robót Nawierzchniowych
Nr 31 (K.). Z dniem 1 września 1985 r. mianowany został starszym maszynistą maszyn i urządzeń specjalistą przez Pociąg Zmechanizowany Nr 3211. Pracował też w Pociągu Zmechanizowanym Nr 3214 (P.). W dniu 23 lutego 1988 r. zdał egzamin na prawo do kierowania ciężką drezyną (...), uzyskując świadectwo kierowcy ciężkiej drezyny maszynowej. W wyniku egzaminów z dnia: 31 marca 1976 r. i 23 lutego 1988 r. uzyskał prawo do samodzielnego kierowania podbijarką automatyczną „M.”
(...)i ciężką drezyną motorową. Z dniem 1 stycznia 1993 r. mianowano go na specjalistę maszynistę maszyn do robót nawierzchni kolejowej w P..

dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 30.11.2007 r.- k. 4 cz. II akt ZUS,

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych: umowa o pracę z dnia 28.08.1975 r., umowa o pracę z dnia 15.09.1975 r., wypowiedzenie zmieniające z dnia 01.04.1976 r., protokół egzaminu ścisłego z dnia: 31.03.1976 r. i 23.02.1988 r., protokół z egzaminu praktycznego z dnia 27.03.1976 r., świadectwo złożenia egzaminu ścisłego z dnia 31.03.1976 r., odpis świadectwa egzaminu ścisłego z dnia 23.02.1988 r., angaże, pisma
o przeniesieniu,

Będąc maszynistą ciężkich maszyn nawierzchniowych i budowlanych
w Przedsiębiorstwie (...)w K. Spółka
z o.o. odwołujący pracował na tzw. podbijarce „M.” (...). Była to maszyna o wadze około 25 ton, służąca do remontu lub budowy torów kolejowych, do poziomowania torów, do niwelacji torów i do układania torów w planie. Maszyną tą odwołujący mógł się poruszać samodzielnie po wszystkich torach w celu dotarcia do miejsca, w którym miał wykonać pracę budowlaną, czy remont. Odwołujący poruszał się podbijarką po tarach, tak jak pociągiem roboczym lub gospodarczym, z tym, że nie miał prawa do przewożenia pasażerów. Jego praca wyglądała w ten sposób, że dyżurny ruchu po sprawdzeniu, czy posiada uprawnienia do kierowania pojazdem, przedstawiał mu zadanie, które miał zrealizować. Następnie, udawał się na tor zamknięty i zajmował się na przykład stabilizacyjnym podbijaniem toru, cały czas przy użyciu podpijarki. Na kolei, oprócz pobijarek były oczyszczarki, profilarki, zgrzewarki, układarki torów i drezyny. Po torach jeździły również dźwigi. Pomimo, że w 1988 r. odwołujący uzyskał uprawnienia do kierowania ciężką drezyną maszynową, nadal pracował na podbijarce. Odwołujący należał do taboru kolejowego specjalnego, tj. taboru maszyn wieloczynnościowych. Na co dzień pracował przy remontach bieżących torów, czyli stabilizacji torów. Pracował także za oczyszczarką, co polegało na podnoszeniu toru po układaniu. Jako maszynista podbijarki jeździł nią także w ramach pociągu ratunkowego. Po zgłoszeniu wykolejenia się pociągu bądź wypadku, otrzymywał zlecenie od dyspozytora, aby udać się maszyną jako pociąg ratunkowy do miejsca wykolejenia i tam przy pomocy maszyny wykonać konieczny remont, czy naprawę. Traktowany był wówczas jak maszynista pociągu roboczego. Kiedy wyjeżdżał na zamknięty szlak, traktowano go jak maszynistę pociągu roboczego, a kiedy się przemieszczał z jednej stacji do innej, był traktowany jak maszynista pociągu gospodarczego.

dowód:

-

zeznania odwołującego A. L.- 00:11:16-00:33:17,

W dołączonej do wniosku o emeryturę z dnia 19 stycznia 2015 r. informacji dotyczącej okresów składkowych i nieskładkowych ubezpieczony nie wymienił pracy
w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia i nie domagał się wliczenia tego okresu do ogólnego stażu pracy. Na pracę w gospodarstwie rolnym nie wskazał również
w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych dołączonym do wniosku z dnia 13 czerwca 2003 r. o ustalenie kapitału początkowego. Nie przedkładał też do akt organu rentowego dowodów mających stwierdzać tę okoliczność.

dowód:

-

informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 19.01.2015 r.- k. 8-9 cz. II akt ZUS,

-

kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 03.04.2003 r.- cz. I akt ZUS,

W toku postępowania Sąd zwrócił się do pracodawcy odwołującego o udzielenie informacji, czy, a jeżeli tak, to które z okresów zatrudnienia odwołującego
w Przedsiębiorstwie (...) w K. Spółka
z o.o. na przestrzeni od 28 sierpnia 1975 r. do 30 listopada 2007 r. podlegają przeliczeniu według zasad określonych w art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z FUS. W piśmie z dnia 27 marca 2015 r. pracodawca wskazał, że żaden z okresów zatrudnienia ubezpieczonego w tym Przedsiębiorstwie nie podlega przeliczeniu według takich zasad.

dowód:

-

pismo z dnia 19.03.2015 r.- k. 8,

-

pismo pracodawcy z dnia 27.03.2015 r.- k. 13,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Zeznaniom odwołującego A. L. Sąd przyznał walor wiarygodności
w całości. Ubezpieczony wskazał w nich, czym zajmował się w Przedsiębiorstwie (...)
(...) w K.Spółka z o.o. oraz jaki rodzaj pojazdów prowadził. Dokładnie opisał przy tym na czym polegała jego praca na podbijarce. Zeznania te były wewnętrznie spójne i logiczne, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, a ponadto znalazły potwierdzenie w treści zgromadzonej w aktach osobowej wnioskodawcy dokumentacji pracowniczej.

Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. pełnomocnik odwołującego wniósł
o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka E. S. celem wykazania, że pojazd, na którym pracował wnioskodawca można uznać za pojazd trakcyjny, a zatem pojazd szynowy z własnym napędem.

Sąd wniosek ten oddalił.

W ocenie Sądu, nie było potrzeby przesłuchiwania w niniejszej sprawie świadka (świadków) na okoliczności, które bezsprzecznie wynikają z zeznań odwołującego.
W sprawie nie było kwestią sporną to, że w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K.Spółka z o.o. odwołujący zajmował stanowisko maszynisty maszyn nawierzchniowych i budowlanych, że od 1 kwietnia 1976 r. wyznaczono go do pełnienia czynności maszynisty ciężkich maszyn nawierzchniowych i budowlanych, przyznając 8 grupę uposażenia zasadniczego w stawce
I oraz to, że w dniu 23 lutego 1988 r. zdał egzamin na prawo do kierowania ciężką drezyną
(...), uzyskując świadectwo kierowcy ciężkiej drezyny maszynowej. Nie budziło też wątpliwości, że na co dzień odwołujący obsługiwał podpijarkę „M.” (...) która była traktowana jak pojazd pomocniczy, a ponadto należała do taboru specjalnego. Okoliczności te potwierdził w swoich zeznaniach odwołujący. Wynikają one ponadto z dokumentacji pracowniczej zgromadzonej w aktach osobowych. Spór w sprawie nie dotyczył tego, jaki rodzaj pojazdu był na co dzień obsługiwany przez wnioskodawcę, ale tego czy można go uznać za pojazd zwykłego taboru kolejowego, przystosowanego do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach oraz przeznaczonego do przewożenia osób i przesyłek w rozumieniu art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, czy też za pojazd taboru specjalnego, którego budowa zezwala na kursowanie w pociągach pod pewnymi warunkami, jak miejsce ustawienia i szybkość jazdy, a które są przeznaczone do prac budowlano- remontowych, ratunkowych i innych albo pojazd pomocniczy, tj. taki pojazd, którego budowa nie zezwala na włączenie do składu pociągów. Wskazówki interpretacyjne tych pojęć i definicję zatrudnienia „na parowych, spalinowych lub elektrycznych pojazdach trakcyjnych”, o którym mowa w art. 43 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudni 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS zawiera uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1997 r., II UKN 110/97 (OSNAPiUS 1998/5/162). Sąd nie widział zatem potrzeby przesłuchiwania w sprawie świadka (świadków), skoro żadna ze stron nie kwestionowała, że odwołujący w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...)
(...) w K.Spółka z o.o. obsługiwał podbijarkę. Nie było przy tym kwestią sporną to, jaką maszyną jest podbijarka. Okoliczności te wynikają z akt osobowych, a odwołujący w swoich zeznaniach je tylko potwierdził, dokładnie opisując na czym polegała jego praca na podbijarce i do czego maszyna ta służyła. Dokonane przez Sąd ustalenia faktyczne w oparciu o dokumentację pracowniczą i zeznania ubezpieczonego były wystarczające do dokonania oceny prawnej. Skoro więc spór w sprawie dotyczył kwestii prawnej, przesłuchiwanie świadka (świadków) na okoliczności, których żadna ze stron nie kwestionowała, a w szczególności ZUS, niczego nowego do sprawy tej nie wniosłoby zmierzając jedynie do przewłoki postępowania.

Pozostałe okoliczności sprawy Sąd uznał za bezsporne, gdyż nie były w żaden sposób kwestionowane przez strony, zaś dokumenty przedstawione na ich stwierdzenie nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 poz. 1440 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat- dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje
art. 27 powołanej ustawy, w świetle którego wynosi on co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

Przepis art. 32 ustawy statuuje natomiast, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 1. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu- za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa
w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Mowa tu o rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Jak wynika z § 1 wskazanego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W myśl § 2 ust. 1, okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Zgodnie zaś z § 4 ust. 1, prawo do emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A rozporządzenia, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia, w tym co najmniej okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący osiągnął wiek 60 lat, posiadał na dzień 1 stycznia 1999 r. wymagany 15- letni okres pracy w szczególnych warunkach i nie jest członkiem OFE.

Rozstrzygnąć natomiast należało, czy legitymuje się on co najmniej 25- letnim ogólnym stażem pracy.

Przed organem rentowym wnioskodawca wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. 23 lata, 2 miesiące i 13 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 10 dni okresów nieskładkowych,
tj. łącznie 23 lata, 3 miesiące i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W ogólnym stażu pracy Zakład uwzględnił mu okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
(...)w K.Spółka z o.o. od 28 sierpnia 1975 r. do
31 grudnia 1998 r., w tym okres odbywania zasadniczej służby wojskowej od 23 kwietnia 1976 r. do 10 kwietnia 1978 r., za wyjątkiem przerwy pomiędzy zakończeniem odbywania zasadniczej służby wojskowej, a podjęciem zatrudnienia od 11 kwietnia 1978 r. do
24 kwietnia 1978 r. (14 dni).

Decyzję tę zaskarżył A. L., domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że wnosi o ponowne przeliczenie okresów swojego zatrudnienia na kolei zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, gdyż przez cały ten okres był maszynistą.

Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. pełnomocnik odwołującego wniósł ponadto o uwzględnienie w ogólnym stażu wnioskodawcy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1971-1975 w miejscowości B.. Wniosek o zaliczenie do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w oparciu o poświadczenie zameldowania
i zeznania świadków złożone w Urzędzie Miejskim w B. zgłosił również odwołujący.

W związku z tym w pierwszej kolejności wskazać należy, że w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które ma charakter odwoławczy
i kontrolny, postępowanie dowodowe ogranicza się do sprawdzenia zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie takie jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania decyzji, a więc w chwili ustalania prawa do świadczenia przez organ rentowy (por. wyrok SN z dnia 9 października 2014 r., II UK 11/14, LEX nr 1545033). Jak podniósł Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 16 stycznia 2014 r., III AUa 387/13 (LEX nr 1428115), w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zasadą jest, iż treść zaskarżonej decyzji organu rentowego wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Z kolei w postępowaniu sądowym badana jest legalność decyzji i orzekanie
o niej możliwe jest tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego
w chwili jej wydawania, zaś samo postępowanie dowodowe przed sądem ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem sprawdzającym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Zasadą jest zatem, że sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania.

Analiza akt organu rentowego prowadzi do wniosku, że składając wniosek
o emeryturę, w dołączonej do tego wniosku informacji dotyczącej okresów składkowych
i nieskładkowych ubezpieczony nie wymienił pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia i nie domagał się wliczenia tego okresu do ogólnego stażu pracy. Na pracę
w gospodarstwie rolnym nie wskazał również w kwestionariuszu dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych dołączonym do wniosku z dnia 13 czerwca 2003 r. o ustalenie kapitału początkowego. Nie przedkładał też do akt organu rentowego dowodów mających stwierdzać tę okoliczność. Fakty te wnioskodawca potwierdził na rozprawie. Powyższego nie usprawiedliwia nieświadomość, czy niewiedza, gdyż druk ZUS Rp-6 (Informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych), jaki wypełniał odwołujący składając wniosek
o emeryturę w dniu 19 stycznia 2015 r., zawiera informację (pouczenie) o tym, jakie okresy ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS uznaje za okresy składkowe, a jakie za okresy nieskładkowe. W informacji te wymieniony został jako tzw. uzupełniający okres pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

W konsekwencji, rozpoznając wniosek o emeryturę, ZUS w ogóle nie rozważał możliwości uwzględnienia w ogólnym stażu pracy ubezpieczonego okresu jego pracy
w gospodarstwie rolnym. Nie posiadał bowiem wiedzy, że odwołujący pracę taką wykonywał. Ubezpieczony zresztą się tego nie domagał.

Rozpoznając wniosek o emeryturę ZUS uznał za udowodniony przez wnioskodawcę staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 21 lat, 4 miesięcy i 5 dni oraz ogólny staż pracy w wymiarze 23 lat, 3 miesięcy i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

W związku z tym, że w odwołaniu od decyzji z dnia 22 stycznia 2015 r. ubezpieczony domagał się przeliczenia okresów swojego zatrudnienia na kolei zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), wskazać należy, że stosownie do treści tego przepisu, każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei.

Przepis powyższy wymienia kwalifikowane prace na kolei, uprawniające do zaliczenia każdego pełnego roku takiej pracy przelicznikiem 1,4. Jest nimi zatrudnienie na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy. Ustalony z zastosowaniem tego przelicznika okres zatrudnienia na kolei jest okresem składkowym.

Znaczenie analogicznego pojęcia zatrudnienia na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, użytego w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 23, poz. 99 ze zm.), wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 1997 r., II UKN 110/97 (OSNAPiUS 1998/5/62), stwierdzając, że termin ten obejmuje jedynie zwykłe pojazdy trakcyjne, tzn. przystosowane do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach
i przeznaczone do przewozu osób i przesyłek.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podał, że „trakcja” to rodzaj siły pociągowej pojazdu na szynach (zwłaszcza lokomotywy), zależny od napędu (trakcja parowa, elektryczna, spalinowa). Wynika stąd, że zwrot ustawowy obejmuje „parowe, spalinowe lub elektryczne pojazdy trakcyjne”, a więc tylko niektóre kolejowe pojazdy szynowe. Sąd Najwyższy zauważył, że dalszego podziału takich pojazdów dokonuje zarządzenie Ministra Komunikacji Nr 83 z dnia 6 czerwca 1970 r. w sprawie zatwierdzenia „Przepisów ruchu na kolejach normalnotorowych użytku publicznego” R 1. Jak podał, przepisy ruchu, opublikowane przez Ministerstwo Komunikacji w wydaniu książkowym (ostatnio w 1988 r.), stanowią w § 6 pkt 1, że kolejowe pojazdy szynowe dzielą się na tabor kolejowy (zwykły
i specjalny) oraz pojazdy pomocnicze. Tabor zwykły tworzą pojazdy szynowe przystosowane do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach i przystosowane do przewożenia osób
i przesyłek. Do taboru zwykłego należą pojazdy trakcyjne (m.in. lokomotywy parowe, elektryczne, spalinowe i akumulatorowe) oraz tabor wagonowy (wagony osobowe
i towarowe). Natomiast tabor specjalny stanowią pojazdy, których budowa zezwala na kursowanie w pociągach pod pewnymi warunkami, jak miejsce ustawienia i szybkość jazdy,
a które są przeznaczone do prac budowlano- remontowych, ratunkowych i innych. Do pojazdów pomocniczych należą z kolei pojazdy szynowe, których budowa nie zezwala na włączenie do składu pociągów. Są to: maszyny budowlane na kołach, ciągniki, drezyny, rowery i wózki robocze (§ 6 pkt 3 Przepisów ruchu).

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy odwołał się do zarządzenia Ministra Komunikacji Nr 83 z dnia 6 czerwca 1970 r. i przepisów ruchu, opublikowanych przez Ministerstwo Komunikacji w wydaniu książkowym z 1988 r.

Zarządzenie to obowiązywało również odwołującego do 14 sierpnia 1998 r., a zatem przez większą część jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w K.Spółka z o.o. W dniu 15 sierpnia 1998 r. weszło
w życie i obowiązywało ubezpieczonego do końca grudnia 1998 r., a zatem przez bardzo krótki okres jego zatrudnienia, zarządzenie Nr (...) Zarządu PKP z dnia 6 kwietnia 1998 r.
w sprawie ustalania „Instrukcji o prowadzeniu ruchu pociągów na PKP” R-1. Instrukcję tę
o prowadzeniu ruchu pociągów na PKP (wydanie książkowe z 1998 r.) wnioskodawca przedłożył Sądowi. Instrukcja ta, podobnie jak zarządzenie Ministra Komunikacji Nr (...)
z dnia 6 czerwca 1970 r. zawiera definicję kolejowych pojazdów szynowych, dzieląc je
w ust. 1 na tabor kolejowy i pojazdy pomocnicze, w ust. 2 zaś dzieląc tabor na tabor zwykły
i specjalny.

W powołanym wyżej orzeczeniu Sąd Najwyższy zajmował się zatem treścią pojęć zawartych w zarządzeniu z 1970 r., obowiązującym w zdecydowanej części okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w K.Spółka z o.o. W Instrukcji, która weszła w życie w dniu 15 sierpnia 1998 r., § 6 nie uległ jednak zmianie.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 14 maja 1997 r. (II UKN 110/97) Sąd Najwyższy podniósł również, że przepisy ruchu, wydane na podstawie upoważnienia z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 1960 r. o kolejach (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 52,
poz. 310 ze zm.), pochodzą z 1970 r., a więc z okresu poprzedzającego uchwalenie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych. Należy zatem zakładać, że pojęcie pojazdu trakcyjnego zostało w art. 6 ust. 2 tej ustawy użyte w zgodzie z postanowieniami Przepisów ruchu, a więc jako synonim jednostki zwykłego taboru kolejowego, przystosowanej do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach oraz przeznaczonej do przewożenia osób i przesyłek.

Innymi słowy, jak podniósł Sąd Najwyższy, ustawowe pojęcie pojazdu trakcyjnego nie obejmuje pojazdów taboru specjalnego i pojazdów pomocniczych. Za restryktywną interpretacją tego pojęcia przemawia też cel ustawowej regulacji, polegający na emerytalno- rentowym uprzywilejowaniu pracy na kolei związanej ze szczególnym wysiłkiem psychicznym i odpowiedzialnością za bezpieczeństwo przewożonych osób lub mienia. Taki charakter ma niewątpliwie praca maszynistów lokomotyw kursujących w pociągach na ogólnych warunkach. Stopień uciążliwości ich pracy w niewielkim tylko stopniu daje się porównywać z prowadzeniem pojazdów taboru specjalnego, a zwłaszcza pojazdów pomocniczych.

Z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wynika, że w spornym okresie zatrudnienia odwołujący był maszynistą pojazdu taboru specjalnego i pojazdu pomocniczego. W szczególności, pracował na tzw. podbijarce „M.” (...). Była to maszyna o wadze około 25 ton, służąca do remontu lub budowy torów kolejowych, do poziomowania torów, do niwelacji torów i do układania torów w planie. Maszyną tą odwołujący mógł się poruszać samodzielnie po wszystkich torach w celu dotarcia do miejsca, w którym miał wykonać pracę budowlaną, czy remont. Odwołujący poruszał się podbijarką po tarach, z tym, że nie miał prawa do przewożenia pasażerów. Wnioskodawca należał do taboru kolejowego specjalnego, tj. taboru maszyn wieloczynnościowych. Na co dzień pracował przy remontach torów. Jako maszynista podbijarki jeździł nią także w ramach pociągu ratunkowego. Traktowany był wówczas jak maszynista pociągu roboczego.

To, czy przepis art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ma zastosowanie do pojazdu taboru specjalnego i pojazdów pomocniczych wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 1997 r. (II UKN 110/97).

Jak stwierdził, użyte w art. 43 ust. 2 ustawy pojęcie zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy, obejmuje jedynie zwykłe pojazdy trakcyjne, tzn. przystosowane do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach i przeznaczone do przewozu osób i przesyłek.

Takich zaś zwykłych pojazdów trakcyjnych odwołujący nie obsługiwał.

Skoro tak, w jego przypadku nie mógł znaleźć zastosowania przepis art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Poza tym wskazać należy, że przepis ten nie stanowi jednoznacznie, czy przelicznik 1,4 za każdy pełny rok zatrudnienia na wymienionych w nim stanowiskach podlega uwzględnieniu tylko do ustalania prawa do emerytury kolejowej, czy także do ustalania prawa do innych świadczeń emerytalnych. W art. 43 nie wyjaśnia się również, czy powyższy przelicznik okresów pracy na kolei należy stosować do okresu ubezpieczenia na potrzeby ustalania uprawnień emerytalnych, czy także przy obliczaniu wysokości świadczenia. Dominuje jednak pogląd, że można go stosować do obu rodzaju stażu ( Komentarz do ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (red.) B. Gudowska, wyd. 1 z 2013 r., Legalis ).

Co do zakresu świadczeń, do których prawo ustala się przy zastosowaniu przelicznika z art. 43 ust. 2 zarysowała się rozbieżność w orzecznictwie. W wyroku z dnia 13 marca
2008 r., II SA/Go 718/07 ( Legalis nr 258543) Wojewódzki Sąd Administracyjny siedzibą
w Gorzowie Wielkopolskim stwierdził, że wynikające z art. 43 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS zasady dotyczące wyliczania stażu pracy na kolei mają zastosowanie jedynie przy ustalaniu prawa do emerytury kolejowej. W taki sam sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 26 stycznia 2010 r., III AUa 563/09 (OSA 2011/10/107-116), podnosząc, że przelicznik przewidziany
w art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, nakazujący liczyć każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy ubezpieczony nabył prawo do emerytury na zasadach ogólnych (przejściowych), gdzie to ustawodawca nie przewidział możliwości stosowania przelicznika stażu kolejowego
z art. 43 ust. 2 ustawy.

W opracowaniu i analizie do sprawy Sądu Najwyższego II UZP 7/13, który w uchwale z dnia 4 grudnia 2013 r. stwierdził, że osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie ma prawa do specjalnego przeliczenia okresów składkowych zaliczanych do kapitału początkowego ze względu na rodzaj wykonywanej pracy- w związku z czym kolejarz pracujący jako maszynista nie może domagać się od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, aby ten obliczył wysokość kapitału początkowego na takich samych zasadach jak emeryturę kolejową (G.Prawna NO 2013/245/8) wyrażono pogląd, że ustalając prawo i wysokość emerytury kolejowej, okresy zatrudnienia na kolei uwzględnia się z przelicznikiem, o którym mowa w art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Brak jest jednak przepisu pozwalającego na przeliczenie stażu pracy na kolei przy ustalaniu prawa do emerytury innego rodzaju niż kolejowa (Biuletyn Sądu Najwyższego 1/2014, str. 59).

W niniejszej sprawie odwołujący nie domagał się przyznania prawa do emerytury kolejowej, ale emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy
z dnia 184 powołanej wyżej ustawy.

Przepis art. 40 tej ustawy stanowi, że kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi kolejowemu urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r. Ubezpieczony urodził się zaś po tym dniu.

Nie spełnia zatem przesłanki z powołanego przepisu, warunkującej prawo do emerytury kolejowej. Skoro tak, w jego przypadku przepis art. 43 ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS nie mógłby znaleźć zastosowania.

W tym stanie faktycznym i prawnym Sąd uznał, że zaskarżona decyzja ZUS Oddział w T. z dnia 22 stycznia 2015 r. była zasadna.

Mając to na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie od tej decyzji, o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

Nowy wniosek odwołującego o przyznanie prawa do emerytury z uwzględnieniem stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców Sąd przekazał organowi rentowemu do rozpoznania według właściwości (punkt 2 wyroku).

Sąd nie mógł orzekać w przedmiocie tego wniosku, gdyż nie został przeprowadzony
w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym tryb przewidziany przepisami prawa. Brak jest zatem instrumentu inicjującego i dopuszczającego postępowanie sądowe, którym w zakresie ubezpieczeń społecznych jest odwołanie od decyzji organu rentowego.
W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia
z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne, z wyjątkiem przewidzianym w art. 477 ⁹ § 4 k.p.c., a treść decyzji, od której wniesiono odwołanie, wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu
(por. postanowienie SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601; wyrok SN
z dnia 23 listopada 1999 r., II UKN 204/99, OSNP 2001/5/169). Skoro więc w zakresie możliwości uwzględnienia w ogólnym stażu pracy okresu pracy wnioskodawcy
w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia winien wypowiedzieć się w pierwszej kolejności organ rentowy, a postępowanie przed sądem nie może zastąpić obligatoryjnych procedur przesądowych, zasadnym było nowe żądanie odwołującego przekazać według właściwości do rozpoznania ZUS na podstawie art. 464 § 1 k.p.c.