Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014 r. po rozpoznaniu sprawy z powództwa Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. przeciwko A. K. (1) o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.160,96 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 25 października 2013 r. do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 159 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powód był zwolniony;

5.  nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 600 złotych tytułem kosztów sądowych tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. w pozwie z dnia 25 października 2013 r. wniósł o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, zobowiązanie pozwanej do zapłaty powodowi kwoty 3.160,96 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 28 sierpnia 2013 do dnia zapłaty należności głównej, zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, rozpoznanie sprawy pod nieobecność powoda i jego pełnomocnika. W uzasadnieniu podał, że wypłacił z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w W. świadczenia pracownicze w kwocie 3.160,96 złotych na podstawie indywidualnego wniosku złożonego przez pracownika pozwanej A. K. (2). Powód wezwał pozwaną do dobrowolnego zwrotu wypłaconych świadczeń pismem z dnia 2 września 2013 r., jednak bezskutecznie. Jako podstawę prawną dochodzonego żądania powód wskazał art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

W odpowiedzi na pozew kurator ustanowiony dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej wniósł o oddalenie pozwu i przyznanie mu wynagrodzenia. Nie kwestionując faktu dokonania przez powoda wypłaty świadczeń pracowniczych wskazał, iż brak jest podstaw do domagania się zasądzenia odsetek ustawowych od należności głównej od dnia następnego po dokonanej wypłacie środków byłym pracownikom. Odsetki te stosownie do art. 455 k.c, i treści wezwania do zapłaty można naliczać dopiero z upływem 14-dniowego terminu od dnia skutecznego doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty. W ocenie kuratora pozwanej z treści art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy nie można wyprowadzić wniosku, że roszczenie funduszu staje się wymagalne już z chwilą dokonania wypłaty. Wynika z niego jedynie to, że z chwilą wypłaty świadczeń powstaje po stronie funduszu konkretne roszczenie. Przepis nie wskazuje jednak, kiedy staje się ono wymagalne. Nie określa bowiem ostatniego dnia pozwalającego dłużnikowi spełnić świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania. Terminowość tego zobowiązania nie wynika także z jego właściwości. Dłużnik bowiem nie posiadał informacji o dacie i wysokości spełnionego przez fundusz świadczenia i w konsekwencji nie miał wiedzy odnośnie ciążącego na nim obowiązku zwrotu.

Sąd Rejonowy dokonał następujących ustaleń faktycznych.

Pozwana prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w K. do dnia 29 sierpnia 2007 r.

Powód, w oparciu o indywidualny wniosek o wypłatę świadczeń pracowniczych, wypłacił z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych byłemu pracownikowi pozwanej -A. K. (2) świadczenia pracownicze w kwocie 3.160,96 złotych.

Pismem z dnia 2 września 2013 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 3.160,96 złotych w terminie 14 dni. Adresatka nie odebrała przesyłki z uwagi na zmianę adresu zamieszkania. W dniu 6 lipca 2009 r. pozwana została wymeldowana z lokalu przy ul. (...) w I. w trybie administracyjnym, po czym nie dopełniła obowiązku meldunkowego w nowym miejscu zamieszkania.

Przystępując do oceny zgłoszonego w pozwie roszczenia Sąd I instancji za bezsporny uznał fakt wypłaty świadczenia przez powoda i jego wysokość, natomiast spornym to, od kiedy powód może domagać się zwrotu tych należności od pozwanej.

Sąd zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 11 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy są zaspokajane roszczenia pracowników, o których mowa w art. 10, a także byłych pracowników oraz uprawnionych do renty rodzinnej członków rodziny zmarłego pracownika lub zmarłego byłego pracownika.

W jego ocenie z art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy nie można wyprowadzić wniosku, że roszczenie funduszu staje się wymagalne już z chwilą dokonania wypłaty. Wynika z niego jedynie to, że z chwilą wypłaty świadczeń powstaje po stronie funduszu konkretne roszczenie. Przepis nie wskazuje jednak, kiedy staje się ono wymagalne. Nie określa bowiem ostatniego dnia pozwalającego dłużnikowi spełnić świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania. Terminowość tego zobowiązania nie wynika także z jego właściwości. Dłużnik bowiem nie posiadał informacji o dacie i wysokości spełnionego przez fundusz świadczenia i w konsekwencji nie miał wiedzy odnośnie ciążącego na nim obowiązku zwrotu.

W efekcie Sąd Rejonowy skonstatował, że mamy do czynienia ze świadczeniem bezterminowym. Przywołując treść przepisu art. 455 k.c. Sąd wskazał, że jeżeli termin świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Wobec faktu nieskutecznego doręczenia w rozpoznawanej sprawie dłużniczce wezwania do zapłaty, Sąd uznał, że odsetki mogą być naliczane dopiero od dnia wniesienia pozwu przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasada odpowiedzialności za jego wynik, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c, zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę stanowiącą wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 600 złotych ustalone w oparciu o § 2 pkt 1 i 2 w związku z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Nadto Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 98 k.p.c. nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 159 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powód był zwolniony, oraz kwotę 600 złotych tytułem kosztów sądowych tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa w związku z przyznanym wynagrodzeniem kuratora.

Wyrok Sądu Rejonowego w zakresie dotyczącym jego punktów I. i II. zaskarżył apelacją powód, zarzucając mu:

- naruszenie prawa materialnego, to jest przepisu art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy poprzez przyjęcie, że powodowi przysługuje prawo do odsetek za opóźnienie od dnia wezwania pozwanej do zapłaty, a nie od dnia wypłaty

świadczenia przez powoda na rzecz uprawnionego.

Wskazując na powyższe naruszenie skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

W odpowiedzi na apelację kurator ustanowiony dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej wniósł o:

- oddalenie apelacji,

- przyznanie mu wynagrodzenia za udział w postępowaniu apelacyjnym według norm
przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała w całości na uwzględnienie.

Na wstępie należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o których mowa w art. 233 § 1 k.p.c. Ustalenia te Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Analizując zasadność podniesionego w apelacji powoda zarzutu naruszenia prawa materialnego warto przypomnieć, że z brzmienia art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2014 r., poz. 272 ze zm.; dalej zwana ustawą) wynika wprost, że wypłata świadczeń ze środków Funduszu powoduje z mocy prawa, iż Fundusz wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt 4 k.c). Następstwem jest nabycie przezeń spłaconej wierzytelności do wysokości dokonanej zapłaty. W związku z tym, że zaspokojenie roszczeń pracowniczych ze środków Funduszu może obejmować jedynie należności główne (arg. ex art. 6 ust. 2 ustawy), wstąpienie Funduszu w prawa zaspokojonego pracownika nie może prowadzić do wygaśnięcia roszczeń pracowników o zapłatę odsetek z tytułu nieterminowego regulowania zobowiązań przez pracodawcę. Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że pracownikowi, któremu świadczenie zostało wypłacone po ustalonym terminie, przysługuje wobec pracodawcy roszczenie z tytułu nieterminowego wykonania zobowiązania, natomiast Funduszowi - roszczenie wobec tożsamego podmiotu z tytułu spłaconego zobowiązania pracowniczego.

Wypada zauważyć, że w polskim systemie prawa wprowadzono instytucje czy też mechanizmy systemowe nadając im przymiot funduszy. Dla części z nich przewidziano szczególny charakter wynikający z obowiązku dokonywania wypłat na rzecz osób uprawnionych do określonych świadczeń w sytuacji, w której podmiot zobowiązany takich wypłat nie realizuje. Do takich funduszy należą między innymi Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz alimentacyjny działający w oparciu o ustawę z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r., poz. 1228 ze zm.).

Co oczywiste, aktywizacja tych funduszy następuje dopiero po ustaleniu, czy rzeczywiście podmiot zobowiązany nie realizuje obciążających go wypłat, pomimo że ustalony w umowie lub ustawie termin świadczenia już nadszedł. Wypłata środków przez te fundusze następuje zawsze na zaspokojenie zobowiązań wymagalnych. Owa wymagalność jest każdorazowo warunkiem sine qua non uruchomienia środków finansowych Funduszu. Badanie istnienia tej przesłanki odbywa się przy uwzględnieniu treści art. 85 k.p. i art. 86 k.p., które to przepisy normują zasady dokonywania wypłat wynagrodzenia za pracę.

W konsekwencji Sąd Okręgowy nie podziela argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jakoby dłużnik nie mając informacji o dacie i wysokości spełnionego przez fundusz świadczenia, nie miał wiedzy odnośnie ciążącego na nim obowiązku zwrotu. Pozwana nie realizując obowiązków wobec swojego pracownika musiała liczyć się z tym, że następstwem opóźnień w dokonywaniu wypłat, stanie się obowiązek poniesienia należnych odsetek. Powinna uwzględniać i to, że przy spełnieniu określonych ustawą przesłanek jej obowiązki zostaną tymczasowo przejęte przez Fundusz, który wstąpi w miejsce zaspokojonego pracownika. Pozwana nie dokonując wypłaty świadczeń przez cały czas pozostawała w opóźnieniu w rozumieniu art. 481 § 1 k.c. i przez cały ten czas dysponowała wiedzą o ciążącym na niej obowiązku świadczenia.

Warto zauważyć, że przyjęcie stanowiska Sądu pierwszej instancji mogłoby w efekcie prowadzić do bezpodstawnego premiowania nierzetelnych postaw pracodawcy, który nie realizuje zobowiązań wobec pracowników. Oto pracodawca byłby zobowiązany ponosić odsetki wobec pracownika za nieterminową wypłatę świadczeń z terminem końcowym - dniem wypłaty tych świadczeń przez Fundusz oraz wobec Funduszu - dopiero od dnia wniesienia pozwu, z niczym nieuzasadnioną przerwą w okresie od dnia wypłaty świadczeń przez Fundusz do dnia wystąpienia przezeń z powództwem.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że z dniem wypłaty środków przez Fundusz roszczenie o ich zwrot staje się wymagalne i uzasadnione jest żądanie odsetek od dnia następnego po przekazaniu środków niewypłacalnemu pracodawcy. Analogiczne zapatrywanie wyrażano dotąd w judykaturze (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CSK 102/08, niepubl.).

Można dodatkowo wspomnieć i o tym, że w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów przewidziano, że dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Przepis art. 27 ust. 1a tego aktu normatywnego stanowi wprost, że odsetki są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, do dnia spłaty.

Z przedstawionych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2. w ten sposób, że zasądził od pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty 3.160,96 złotych za okres od dnia 28 sierpnia 2013 r. do dnia 24 października 2013 r.

O wynagrodzeniu kuratora za reprezentowanie nieznanej z miejsca pobytu pozwanej w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w oparciu o przepisy § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 1476) w związku z § 13 ust. 1 pkt 1 w związku z art, 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu {Dz. U. z 2013 r.t poz. 461).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd drugiej instancji rozstrzygnął stosownie do art. 108 § 1 k.p.c. i zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego należnych powódce od pozwanej ustalono w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w związku z § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r.F poz. 490).

Orzeczenie w przedmiocie kosztów należnych Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy (punkt IV. wyroku) wydano na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.; dalej; u.k.s.c.) w związku z art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość opłaty od apelacji ustalono w oparciu o przepis art. 13 ust. 1 u.k.s.c, natomiast wydatki tymczasowo poniesione przez Skarb Państwa wynikają z wynagrodzenia za postępowanie apelacyjne kuratora ustanowionego dla celów reprezentowania interesów nieznanej z miejsca pobytu pozwanej.