Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Dorota Rzeźniowiecka

del. SSO Joanna Baranowska(spr.)

Protokolant: stażysta Weronika Skalska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2015 r. w Ł.

sprawy P. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji P. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 27 marca 2014 r., sygn. akt: VIII U 2539/13,

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten tylko sposób, że kwotę 73,20 ( siedemdziesiąt trzy złote dwadzieścia groszy) zastępuje kwotą 73,80 ( siedemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt groszy);

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi adwokatowi R. G. kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w drugiej instancji.

Sygn. akt III AUa 786/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 grudnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 4 grudnia 2012 r. odmówił P. S. prawa do zmiany wysokości emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji z dnia 20 maja 2013 r. P. S. podniósł, że nie zgadza się z decyzją organu rentowego. Wniósł o ponowne przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem wykonywanej pracy podczas pobytu w zakładach karnych: S. od 8 czerwca 1972 r. do 26 sierpnia 1977 r. , S. od 16 lutego 1967 r. do 5 października 1968 r., S. od 12 października 1968 do 5 czerwca 1972 r. ,w R. od 15 sierpnia 1965 r. do 7 lutego 1967 r. , K. od 29 sierpnia 1977 r. do 10 października 1978 r.

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 17 czerwca 2013 r. organ rentowy wniósł o odrzucenie odwołania lub o jego oddalenie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wskazał, że odwołanie od decyzji z dnia 21 maja 2013 r. zostało złożone po terminie i związku z tym podlega odrzuceniu. Niemniej jednak w odniesieniu do odwołania organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie przedstawił nowych dowodów, które mogą mieć wpływ na prawo lub wysokość świadczenia. Tym samym wydana decyzja jest prawidłowa.

Na rozprawie w dniu 18 marca 2014 r. Sąd Okręgowy postanowił przywrócić termin do złożenia odwołania zaś P. S. oświadczył, że „chodzi mu o emeryturę mundurową a nie składkową”.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2014 roku w sprawie VIII U 2539/13 Sąd Okręgowy oddalił odwołanie i zasądził od Skarbu Państwa Sądu O. w Ł. na rzecz pełnomocnika odwołującego kwotę 73,20 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe rozstrzygnięcie poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

P. S. urodził się (...) , w dniu 4 grudnia 2012 r. złożył wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia. Decyzją z dnia 5 marca 1998 r. zostało przyznane wnioskodawcy prawo do emerytury począwszy od dnia 20 lutego 1998 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Podczas odbywania kary pozbawienia wolności w następujących okresach

- od 12 sierpnia 1965 r. do 7 lutego 1967 r.(pobyt w ZK R.)

- od 16 lutego 1967 r. do 5 października 1968 r.. (pobyt w ZK S.)

- od 12 października 1968 do 5 czerwca 1972 r.. (pobyt w ZK S.)

- od 8 czerwca 1972 r. do 5 stycznia 1973 r. (pobyt w ZK Nr 1 S.)

- od 6 lutego 1973 r. do 26 sierpnia 1977 r. (pobyt w ZK Nr 1 S.)

- od 29 sierpnia 1977 r. do 10 października 1978 r. (pobyt w ZK R.)

wykonywał pracę zarobkową.

Okresy pracy podczas odbywania kary pozbawienia wolności zostały zaliczone przez ZUS do ogólnego stażu pracy. Organ rentowy przyjął najkorzystniejszy dla wnioskodawcy wskaźnik podstawy wymiaru wynoszący 55,26 %. Wnioskodawca nie przedstawił nowych dowodów wskazujących na wyższe wynagrodzenie za pracę wykonywaną podczas odbywania kary pozbawienia wolności.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o znajdujące się w aktach organu rentowego i aktach sprawy dokumenty, uznając je za wiarygodne.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne podnosząc, że zgodnie z art. 111 ust l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. 2009 Nr 153, poz. 1227, ze zm.) wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do

ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W myśl ust. 2 wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych wart. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia. Zgodnie z ust. 3 podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 114 ust. 1 wyżej przytoczonej ustawy, wskazując, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby , zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz. U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Wskazana powyżej regulacja wyznacza kierunek postępowania dowodowego, ale nie oznacza, że wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być dowiedziona w inny sposób. W postępowaniu sądowym nie obowiązują bowiem ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97 OSNP 1998/11/342/, a tym samym wysokość uzyskiwanych dochodów może być ustalana wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, które Sąd uzna za celowe i pożądane.

Reasumując, Sąd Okręgowy podkreślił, że ponowne przeliczenie świadczenia jest możliwe w sytuacji, gdy wnioskodawca przedstawia nowe dowody wskazujące na wyższe wynagrodzenie. Z uwagi na brak przedstawienia nowych dowodów nie było możliwe uwzględnienie odwołania wnioskodawcy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że przyjęty przez organ rentowy wskaźnik podstawy wymiaru wynoszący 55,26 % jest najkorzystniejszy ze wszystkich hipotetycznych wskaźników.

Odnosząc się do stanowiska P. S. w przedmiocie emerytury mundurowej Sąd Okręgowy podkreślił, że zgodnie z art. 1 ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.(tekst jednolity Dz.U. 2013 poz. 667) funkcjonariuszom Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej Służby Więziennej, zwanym dalej "funkcjonariuszami", zwolnionym ze służby, przysługuje z budżetu państwa, na zasadach określonych w ustawie, zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat lub w razie całkowitej niezdolności do służby, a członkom ich rodzin - w razie śmierci żywiciela. Sąd Okręgowy podniósł jedynie, że wnioskodawca nie spełnia podstawowej przesłanki tzn. nie był funkcjonariuszem służby więziennej.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § l k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił w oparciu o § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 12 ust. 1 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późno zm.). Sąd Okręgowy uwzględniając nakład pracy niezbędnej do prawidłowej realizacji obowiązków profesjonalnego pełnomocnika procesowego zasądził kwotę określoną w punkcie 2 sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. naruszenie przepisu postępowania w postaci art. 477 ¹⁰ § 2 k. p. c., mogące mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia, poprzez nieprzekazanie żądania zgłoszonego na rozprawie przez P. S. o przyznanie tzw. emerytury "mundurowej" organowi rentowemu i orzeczenie o tym żądaniu w treści zaskarżonego wyroku, pomimo iż żądanie to nie zostało wcześniej rozpoznane przez organ rentowy

2. naruszenie przepisu postępowania w postaci art. 233 k. p. c., mogące wpływ na treść zapadłego orzeczenia, poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego prowadzący do przyjęcia, iż decyzja organu rentowego zawiera wszelkie wymagane przepisami prawa elementy, w tym wyczerpujące uzasadnienie faktyczne i prawne;

3. naruszenie przepisów § 12 ust. 2 w zw. z § 2. ust. 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r., mogące mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia, poprzez zasądzenie na rzecz pełnomocnika P. S. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwoty 73, 20 zł, czyli niższej, aniżeli przewidziana tymi przepisami stawka minimalna, wynosząca w dniu orzekania 73,80 zł.

Skarżący wniósł o:

a) w zakresie zarzutów opisanych w pkt. 1 i 2, na podstawie art. 477 ^14a k. p. c., o uchylenie zaskarżonego wyroku wraz z poprzedzającą go decyzją organu rentowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu,

b) w zakresie zarzutu opisanego w pkt. 3, na podstawie art. 386 § l k. p. c., o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu P. S. kwoty nie mniejszej niż 73, 80 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu,

c) na podstawie § 20 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r., o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów pomocy prawnej udzielonej P. S. z urzędu.

Organ rentowy wniósł oddalenie apelacji jako bezzasadnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Słuszny jest jedynie zarzut naruszenia § 12 ust. 2 w zw. z § 2. ust. 3 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r., poprzez zasądzenie na rzecz pełnomocnika P. S. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwoty 73,20 zł, zamiast 73,80 zł, co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku jedynie w tym marginalnym zakresie. Sąd Okręgowy rozstrzygając o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej na rzecz ubezpieczonego z urzędu pomylił się o 60 groszy. W konsekwencji przedstawionej oceny Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 zaskarżonego wyroku.

Apelacja w pozostałej części jest bezzasadna, co skutkuje jej oddaleniem.

Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) możliwe jest ponowne obliczenie wysokości emerytury lub renty od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15 ustawy, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Stosownie zaś do art. 114 ust. 1 ustawy prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Z cytowanego przepisu art. 114 ust. 1 wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr. 18, poz. 442/.

Środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury i renty, zgodnie z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.), są - dla pracowników - zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie druk Rp-7) albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

W prawie ubezpieczeń społecznych związanie sądu (a także organu rentowego) ostateczną decyzją nie ma charakteru bezwzględnego. Istnieje możliwość dokonania ponownych ustaleń warunkujących prawo lub wysokość przyznanego wcześniej świadczenia, jednak dopiero po spełnieniu przesłanek określonych w art. 114 ust. 1 u.e.r.f.u.s.

ZUS nie ma podstaw do ponownego ustalenia emerytury, jeśli zainteresowany nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r. III UK 150/13; LEX nr 1458793).

W niniejszej sprawie ubezpieczony reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie przedłożył żadnych przedłożył "nowych" dowodów. W ocenie Sądu Apelacyjnego załączone do wniosku z dnia 4 grudnia 2012 roku do wniosku dowody w postaci zaświadczeń potwierdzających zatrudnienie w zakładach karnych nie "ujawniły" okoliczności, które nie byłyby znane w poprzednim postępowaniu. Okresy pracy podczas odbywania kary pozbawienia wolności zostały zaliczone przez ZUS do ogólnego stażu pracy. Organ rentowy przyjął najkorzystniejszy dla wnioskodawcy wskaźnik podstawy wymiaru wynoszący 55,26 %. Ubezpieczony nie przedstawił nowych dowodów wskazujących na wyższe wynagrodzenie za pracę wykonywaną podczas odbywania kary pozbawienia wolności. Zatem zarzut naruszenia przepisu postępowania tj. art. 233 k.p.c., mogący mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia, poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego jest całkowicie bezpodstawny zaś przytoczona przez apelującego argumentacja jest pozbawiona racji bytu, bowiem Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił zgromadzony materiał dowodowy.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisu postępowania w postaci art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., mogące mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia, poprzez nieprzekazanie żądania zgłoszonego na rozprawie przez P. S. o przyznanie tzw. emerytury "mundurowej" organowi rentowemu i orzeczenie o tym żądaniu w treści zaskarżonego wyroku, pomimo iż żądanie to nie zostało wcześniej rozpoznane przez organ rentowy podnieść należy w pierwszej kolejności, że w ocenie Sądu Apelacyjnego wniosek taki nie został przez ubezpieczonego skutecznie złożony.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c. odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji lub orzeczenia, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego albo osoby odwołującej się . W myśl § 2 jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. Rację ma skarżący jedynie w tym, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie jest dopuszczalne dochodzenie przed Sądem świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego (por. wyrok SN z dnia 23 listopada 1999 r. II UKN 204/09 OSNP 2001/5/169).

Ubezpieczony w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji (w tym w toku rozprawy w dniu 18 marca 2014 roku) był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. W trakcie składania informacyjnych wyjaśnień P. S. podniósł jedynie, że „chodzi mu o emeryturę mundurową a nie składkową”, po czym jego pełnomocnik poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Nie sprecyzował zatem żadnego nowego wniosku, żądania dotychczas nierozpoznanego przez organ rentowy sformułowanego w taki sposób, by sąd przyjął to żądanie do protokołu i przekazał go do rozpoznania odpowiedniemu organowi rentowemu. Przede wszystkim nie zdefiniowano wniosku o jaką „emeryturę mundurową” chodzi, który organ emerytalny byłby właściwy do rozpoznania takiego wniosku i na podstawie jakich dowodów. Wprawdzie Sąd Okręgowy w pisemnych motywach rozstrzygnięcia podniósł, że ubezpieczony nie był funkcjonariuszem służb mundurowych zatem emerytura mundurowa mu nie przysługuje, należy jednak przyjąć, że uczynił to marginalnie, bowiem nie rozstrzygał o wniosku w przedmiocie przyznania prawa do jakiegokolwiek świadczenia lecz o jego wysokości, co bezspornie wynika z komparycji zaskarżonego wyroku.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt. 2 wyroku.

O kosztach postępowania w drugiej instancji orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku ( Dz. U. z 2013 r. , poz. 461 ze zm.) w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.