Pełny tekst orzeczenia

510/5/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 4 lipca 2014 r.

Sygn. akt Ts 145/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej D.C. w sprawie zgodności:

art. 485 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 5 czerwca 2014 r. D.C. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 485 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.), jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 76 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Pozwem z 30 lipca 2010 r. powód – Bank Polska Kasa Opieki S.A. – wniósł o zasądzenie od skarżącej kwoty 197 476,05 zł wraz z kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego oraz kosztami opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i od prokury. Nakazem zapłaty z 30 sierpnia 2010 r. (sygn. akt I Nc 374/10), wydanym w postępowaniu nakazowym, Sąd Okręgowy w Gdańsku I Wydział Cywilny orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. W zarzutach od nakazu zapłaty skarżąca wniosła o uchylenie nakazu zapłaty w całości, rozłożenie zasądzonej na rzecz powoda kwoty zadłużenia na raty i nieobciążanie jej kosztami postępowania. W odpowiedzi na te zarzuty powód zakwestionował w całości wnioski skarżącej, wskazawszy, że nie przedstawiła ona żadnej możliwości spłaty zasądzonego świadczenia w ratach. Ponadto – jak wskazał – jej sytuacja materialna, zgodnie z tym, jak sama ją przedstawiła, nie pozwala przyjąć, że skarżąca będzie w stanie terminowo regulować należności wobec powoda. W piśmie z 7 listopada 2011 r. skarżąca wniosła o zawieszenie postępowania, oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania.

Wyrokiem z 23 grudnia 2011 r. (sygn. akt I C 414/11) Sąd Okręgowy w Gdańsku I Wydział Cywilny – na podstawie art. 496 k.p.c. – w całości utrzymał nakaz zapłaty z 30 sierpnia 2011 r. Wyrokiem z 25 października 2012 r. (sygn. akt I ACa 565/12) Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział I Cywilny (dalej: Sąd Apelacyjny w Gdańsku) oddalił apelację skarżącej oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego. Orzeczenie to, wraz z uzasadnieniem, doręczono skarżącej 21 grudnia 2012 r., co Trybunał ustalił z urzędu (art. 19 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku skarżąca wniosła skargę kasacyjną. Postanowieniem z 25 września 2013 r. (sygn. akt IV CSK 223/13) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

W dniu 5 grudnia 2013 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Gdyni, VII Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Gdyni) z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej (co Trybunał także ustalił z urzędu). Postanowieniem z 5 marca 2014 r. (sygn. akt VII Co 5504/13) Starszy Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Gdyni ustanowił dla skarżącej pełnomocnika z urzędu.

W skardze konstytucyjnej skarżąca zakwestionowała art. 485 § 3 k.p.c. Stwierdziła, że jest on niekonstytucyjny dlatego, że uprzywilejowuje banki w postępowaniu nakazowym. Ponadto, powoławszy się na art. 50 ust. 1 ustawy o TK, skarżąca wniosła o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z 30 sierpnia 2010 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji „[k]ażdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Zasady korzystania z tego środka ochrony wolności i praw precyzuje ustawa o TK.

W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarżący może wnieść skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich środków prawnych przysługujących mu w toku instancji, które umożliwiają merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Wniesienie nadzwyczajnych środków prawnych nie ma wpływu na bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. W chwili uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia sądowego, a więc orzeczenia, od którego nie przysługują już zwyczajne środki odwoławcze, zostaje spełniony obowiązek wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Prawomocne orzeczenie nadaje bowiem – niezbędny w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – walor ostateczności rozstrzygnięciu, z którego wydaniem skarżący wiąże zarzut naruszenia swoich wolności lub praw. Podjęcie dalszych kroków zmierzających do wzruszenia takiego orzeczenia, także wtedy, gdy towarzyszy temu wydanie następnych rozstrzygnięć w sprawie, nie mieści się już w zakresie pojęcia „wyczerpanie drogi prawnej” (zob. postanowienia TK z: 6 czerwca 2001 r., Ts 7/01, OTK ZU nr 5/B/2001; 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU 1/B/2007, poz. 55; 16 maja 2007 r., Ts 105/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 123; Ts 99/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 119 oraz 13 sierpnia 2010 r., Ts 20/10, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 464).

Trybunał podkreśla, że ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK, wydanym w postępowaniu cywilnym, jest prawomocny wyrok lub postanowienie, a skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Tym samym termin do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, przy czym wniesienie skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.

Jak ustalił Trybunał, w sprawie, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną, ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji jest prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 25 października 2012 r. oddalający apelację skarżącej. Właśnie to orzeczenie ostatecznie ukształtowało sytuację prawną skarżącej, z którą wiążą się stawiane przez nią zarzuty. A zatem w dniu doręczenia tego orzeczenia, tj. 21 grudnia 2012 r., rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Ostatnim dniem biegu tego terminu był 21 marca 2013 r. Skarżąca złożyła skargę konstytucyjną dopiero 5 czerwca 2014 r., a zatem przekroczyła, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, termin do jej wniesienia.

W związku z powyższym należy również stwierdzić, że wystąpienie przez skarżącą do sądu z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu było już bezprzedmiotowe, nastąpiło bowiem po terminie do wniesienia skargi. Trybunał zwraca także uwagę na to, że złożenie wniosku, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o TK, powoduje zawieszenie, nie zaś – co przyjęła skarżąca – przerwanie biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 21 marca 2013 r., SK 32/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 37 i przywołane tam orzecznictwo).

Okoliczności te są – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że wniesiona skarga nie spełnia także innego warunku przekazania jej do merytorycznej oceny.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko to, które dotyczy wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i te naruszone, określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Analizowanej skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także dlatego, że skarżąca nie sformułowała zarzutów naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Żadne z postanowień Konstytucji przywołanych w skardze nie wyraża wolności lub praw podmiotowych, a zatem nie może być podstawą skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał na to, że przedmiotem rozpoznania w trybie skargowym nie mogą być sformułowane samodzielnie zarzuty naruszenia zasad wywodzonych z klauzuli demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji). Żadna z tych zasad nie jest źródłem konstytucyjnych wolności i praw. W związku z tym zarzuty ich naruszenia mogą być w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej rozpatrywane wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia tych postanowień Konstytucji, które są dla skarżących źródłem przysługujących im wolności i praw (w odniesieniu do art. 2 Konstytucji zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; w odniesieniu do art. 32 ust. 1 Konstytucji zob. postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

Źródłem konstytucyjnych wolności lub praw nie jest także przywołany przez skarżącą art. 76 Konstytucji. Zgodnie z tym przepisem ustawy zasadniczej „[w]ładze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa”. Postanowienie to określa zadanie władzy publicznej, tworzy normę o charakterze kierunkowym – „zasadę programową” adresowaną do „władzy publicznej”, kształtującą jej politykę legislacyjną i regulacyjną (zob. postanowienie TK z 20 stycznia 2009 r., Ts 240/07, OTK ZU nr 3/B/2010, poz. 149).

W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdza, że skarżąca nie wskazała naruszonych praw, a w konsekwencji nie określiła sposobu ich naruszenia. Analizowana skarga nie spełnia zatem podstawowego warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – następną podstawą odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

Ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na uwzględnienie nie zasługuje wniosek o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z 30 sierpnia 2010 r.



Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał postanowił jak w sentencji.