Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 52/07
POSTANOWIENIE
Dnia 29 listopada 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa B.C., Z.U. i S.Z.
przeciwko W.L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 29 listopada 2007 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 12 czerwca 2007 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 12 czerwca 2007 r. odrzucił jako
nienależycie opłaconą skargę kasacyjną pozwanego na wyrok tego Sądu z dnia 16
lutego 2007 r. W uzasadnieniu wyjaśnił, że nie można przyjąć, iż zwolnienie strony
od kosztów sądowych przez sąd powszechny w postępowaniu rozpoznawczym
rozciąga się także na postępowanie wywołane wniesieniem skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna pozwanego, nie zawierająca wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych i opłacona jedynie opłatą podstawową, choć należała się opłata
stosunkowa, podlegała zatem odrzuceniu na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c.
Pozwany zakwestionował zasadność poglądu, że zwolnienie od kosztów
sądowych nie rozciąga się na postępowanie wywołane wniesieniem skargi
kasacyjnej. Podniósł w zażaleniu, że pogląd ten pozostaje w kolizji
z dotychczasowymi rozstrzygnięciami Sądu Apelacyjnego. Taka różnorodna
interpretacja tych samych przepisów powoduje niepewność sytuacji prawnej stron,
zamyka im dostęp do Sądu Najwyższego i tym samym narusza ich konstytucyjne
prawo do sądu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W stanie prawnym obowiązującym przez dniem 6 lutego 2005 r. dominował
pogląd, że zwolnienie strony od kosztów sądowych przez sąd powszechny dotyczy
także postępowania kasacyjnego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia
20 lipca 2000 r., III CZ 43/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 202, i z dnia 20 października
2006 r., IV CZ 77/06, niepubl.).
Po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22 grudnia
2004 r. (Dz.U. z 2005 r. nr 13, poz. 98), w wyniku której skarga kasacyjna uzyskała
charakter nadzwyczajnego środka zaskarżenia, przysługującego od prawomocnego
orzeczenia sądu drugiej instancji, obok licznych orzeczeń podtrzymujących pogląd,
że zwolnienie od kosztów sądowych udzielone w postępowaniu przed sądem
pierwszej lub drugiej instancji dotyczy także postępowania kasacyjnego
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2007 r., I CZ 54/07, nie
publ. i postanowienie z dnia 21 września 2007 r., V CZ 81/07, nie publ.), pojawiły
3
się orzeczenia przyjmujące, że zwolnienie od kosztów sądowych udzielone
w postępowaniu przed sądem pierwszej lub drugiej instancji nie rozciąga się na
postępowanie kasacyjne (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia
2007 r., III CZ 3/07, nie publ., i z dnia 24 sierpnia 2007 r., I CZ 88/07, nie publ.).
Uzasadnienie wyrażonego w nich zapatrywania powołuje się na nie istnienie
przepisu przesuwającego czasową granice zwolnienia od kosztów sądowych poza
datę prawomocnego zakończenia sprawy.
Zasygnalizowana rozbieżność w orzecznictwie skłoniła Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego do przedstawienia Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
zagadnienia prawnego: „czy zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie
w postępowaniu rozpoznawczym obejmuje także postępowanie wszczęte
wniesieniem skargi kasacyjnej?” (wniosek z dnia 23 listopada 2007 r., BSA I – 4110
– 6/07). Stosowna uchwała Sądu Najwyższego nie została jednak jeszcze podjęta.
W ocenie Sądu Najwyższego w składzie obecnie orzekającym należy
opowiedzieć się za stanowiskiem przyjmującym, że zwolnienie od kosztów
sądowych udzielone stronie w postępowaniu przed sądem pierwszej lub drugiej
instancji rozciąga się także na postępowanie wywołane wniesieniem skargi
kasacyjnej. Za stanowiskiem tym przemawiają następujące argumenty.
Przede wszystkim znajduje ono oparcie w art. 771 k.p.c., który stanowi,
że zwolnienie od kosztów sądowych przyznane przez sąd w postępowaniu
rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy, rozciąga się także na
postępowanie egzekucyjne. Jak zwrócono uwagę w literaturze przedmiotu, przepis
ten wskazuje na utrzymywanie się zwolnienia od kosztów sądowych przez całe
postępowanie rozpoznawcze - a więc także w toku postępowania kasacyjnego,
które jest również postępowaniem rozpoznawczym. Rozciągniecie zwolnienia od
kosztów sądowych na postępowanie egzekucyjne nie oznacza spowodowania
„odżycia” tego zwolnienia w postępowaniu egzekucyjnym po jego nieistnieniu
w okresie obejmującym postępowanie kasacyjne, lecz przesunięcie jego czasowej
granicy poza wszystkie stadia postępowania rozpoznawczego.
Poza tym bronione stanowisko harmonizuje z zawartą w art. 91 k.p.c.
regulacją dotyczącą pełnomocnictwa procesowego. W świetle tego przepisu
4
pełnomocnictwo procesowe obejmuje z mocy samego prawa umocowanie nie tylko
do łączących się ze sprawą czynności procesowych w postępowaniu przed sądem
pierwszej i drugiej instancji, lecz także do łączących się ze sprawą czynności
procesowych wykraczających poza tok instancji w sprawie, w tym - choć nie
zostało to wyraźnie wysłowione w tym przepisie - do wniesienia skargi kasacyjnej
i jej popierania. Warto zaznaczyć, że art. 91 k.p.c. w pierwotnym brzmieniu
wyraźnie wskazywał na objęcie umocowaniem pełnomocnika procesowego
wniesienia podania o złożenie rewizji nadzwyczajnej i podejmowania czynności
w postępowaniu wywołanym złożeniem rewizji nadzwyczajnej. Trudno obecnie
zająć odmienne stanowisko – jeżeli nie chce się aprobować sytuacji
paradoksalnych - co do objęcia umocowaniem pełnomocnika procesowego
możliwości wniesienia skargi kasacyjnej i jej popierania, zwłaszcza w zestawieniu
z wyraźnie przewidzianym w art. 91 k.c. umocowaniem do wniesienia skargi
o wznowienie postępowania oraz do wszelkich czynności dotyczących egzekucji.
Wreszcie – jak trafnie zauważono w piśmiennictwie – upadek sądowego
zwolnienia od kosztów sądowych z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia
kończącego postępowanie apelacyjne zmuszałby do cofnięcia ustanowienia, dla
strony zwolnionej od kosztów sądowych, adwokata lub radcy prawnego (art. 120 §
1 w związku z art. 117 § 1 k.p.c.). W konsekwencji powstawałaby sytuacja trudna
do aprobaty z punktu widzenia zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1
Konstytucji): osoba uboga traciłaby na etapie bezpośrednio poprzedzającym
postępowanie kasacyjne fachową pomoc prawną, natomiast osoba korzystająca
z usług adwokata lub radcy prawnego z wyboru pomoc tę zachowywałaby. Z kolei
konieczność ponownego ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych
w postępowaniu kasacyjnym należałoby ocenić, jako rozwiązanie wysoce
nieracjonalne, wydłużające postępowania sądowe i bezzasadnie narażające strony
na niekorzystne skutki procesowe.
W okolicznościach sprawy za bronionym stanowiskiem, wskazującym na
zasadność rozpoznawanego zażalenia, przemawia także to, że pozwala ono
uniknąć obarczenia strony, która wniosła skargę kasacyjną, negatywnymi skutkami,
wspomnianej wyżej, nie rozstrzygniętej jeszcze autorytatywnie przez Sąd
5
Najwyższy w drodze stosownej uchwały, kontrowersji, co do czasowego zasięgu
zwolnienia od kosztów sądowych.
Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13