Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 267/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania M. Ś.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 marca 2010 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 kwietnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 25 września 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych -
Oddział w O. odmówił M. Ś. prawa do emerytury, a decyzją z dnia 12 listopada
2007 r. uchylił wymienioną wyżej decyzję i odmówił wnioskodawcy prawa do
emerytury nauczycielskiej wobec braku 30 lat okresów składkowych i
nieskładkowych.
2
Wnioskodawca wniósł odwołanie od decyzji z dnia 25 września 2007 r., a w
toku postępowania zakwestionował również decyzję z dnia 12 listopada 2007 r.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z
dnia 30 kwietnia 2008 r. oddalił odwołanie M. Ś. od decyzji organu rentowego z
dnia 25 września 2007 r. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące
ustalenia.
Wnioskodawca od urodzenia (25 kwietnia 1960 r.) do 27 grudnia 1990 r. był
zameldowany w miejscowości S. i zamieszkiwał z rodzicami, którzy nie posiadali
gospodarstwa rolnego. W latach 1975-1980 wnioskodawca uczęszczał do
Technikum Mechaniczno-Elektrycznego w O. Po zakończeniu zajęć lekcyjnych
wracał ze szkoły około godziny 15.00. W odległości około 100 metrów od miejsca
zamieszkiwania wnioskodawcy mieszkała jego ciotka Z. Ś., posiadająca w
miejscowości W. gospodarstwo rolne o powierzchni 1,04 ha. Wnioskodawca
pomagał jej w prowadzeniu gospodarstwa rolnego wykonując prace przy żniwach,
obrządku inwentarza, rąbaniu drewna zimą i odgarnianiu śniegu, za co
wynagradzany był drobnymi kwotami. Ciotka wnioskodawcy nie pracowała poza
rolnictwem, a z uwagi na nieznaczną wielkość gospodarstwa i konieczność
poświęcania przez wnioskodawcę czasu na naukę w domu brak jest podstaw do
przyjęcia, że pracował on w gospodarstwie rolnym krewnej w znacznym rozmiarze
czasu. Ostatnio wnioskodawca był zatrudniony w OHP – W. Komendzie Głównej i
zatrudnienie to ustało z dniem 31 sierpnia 2007 r. na jego wniosek. Wnioskodawca
wykazał łącznie 26 lat, 9 miesięcy i 7 dni pracy nauczycielskiej, których organ
rentowy nie kwestionował.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że
wnioskodawca nie spełnia wymaganego przez art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela
warunku 30-letniego okresu stażu ubezpieczeniowego. Zgodnie bowiem z art. 10
ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
okres pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadający
przed dniem 1 stycznia 1983 r. uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury,
jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do
przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. W
judykaturze wykształcił się pogląd, że o uwzględnieniu okresów pracy w rolnictwie
3
jako uzupełniających przesądza wystąpienie dwóch okoliczności. Po pierwsze -
wykonywanie czynności rolniczych winno odbywać się zgodnie z warunkami
określonymi w legalnej definicji „domownika" sformułowanej w art. 6 pkt 2 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a po drugie -
czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa
ustawowego wymiaru czasu pracy, a więc minimum 4 godziny dziennie. Nauka w
systemie dziennym w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania z reguły
wyklucza pracę w gospodarstwie w wymiarze połowy etatu. Gdy zaś chodzi o
ustawową definicję domownika, to wymaga się, aby była to osoba bliska, powyżej
16 lat, pozostająca z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub
zamieszkująca na terenie gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracująca
w gospodarstwie i nie związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Tymczasem
wnioskodawca nie wykazał, aby pozostawał ze swą ciotką we wspólnym
gospodarstwie domowym, za wykonywaną pracę ciotka wynagradzała go drobnymi
sumami, w spornym okresie zamieszkiwał z rodzicami i dom rodzinny stanowił
centrum, w którym koncentrowała się jego aktywność życiowa, a zatem nie miał
przymiotu domownika ciotki, a nadto praca wnioskodawcy w jej gospodarstwie nie
miała charakteru stałego w wymiarze 4 godzin dziennie. Była to doraźna pomoc w
wykonywaniu niektórych czynności, a taka pomoc nie może być traktowana jak
okres składkowy.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, wnioskodawca nie wykazał również 20 lat
pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, uprawniających do
emerytury w razie wykazania 25-letni okres zatrudnienia. Definicję szkoły lub
oddziału specjalnego zawiera art. 3 pkt 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty. Z przepisu tego wynika, że pojęcie szkolnictwa specjalnego
odnoszone jest wyłącznie do tych instytucji, w których realizowany jest
przedszkolny lub szkolny obowiązek nauki. Praca w Ochotniczych Hufcach Pracy
nie jest traktowana jako praca w szkolnictwie specjalnym w rozumieniu art. 88 ust.
1 Karty Nauczyciela.
Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego wyroku, dokonując - na zasadzie art. 350 § 1 i 3
k.p.c. - sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej zawartej w jego komparycji i
4
wskazując, że Sąd pierwszej instancji nie zamieścił w niej daty decyzji z dnia 12
listopada 2007 r., chociaż niewątpliwie odwołanie od tej decyzji rozpoznał, co
wynika wprost z uzasadnienia wyroku, a sprostowanie to w żadnym zakresie nie
prowadzi do zmiany treści rozstrzygnięcia.
Wskazując na różnice pomiędzy prawem do emerytury nauczycielskiej
przysługującej na warunkach określonych w art. 88 Karty Nauczyciela oraz
emerytury przysługującej na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przysługującej z tytułu pracy w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd drugiej instancji stwierdził, że w
rozumieniu art. 88 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 1 Karty Nauczyciela zatrudnieniem
traktowanym jako praca w szczególnym charakterze jest praca nauczycieli,
wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w szkołach i
placówkach wymienionych w art. 1. Ten ostatni przepis wskazuje w pkt 5
pracowników zatrudnionych w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach
wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadających
kwalifikacje, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1, wykonujących pracę dydaktyczną
i wychowawczą co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy. Spełnienie
tych warunków przez wnioskodawcę nie było kwestionowane przez organ rentowy.
Wnioskodawca przez wymagane 20 lat wykonywał pracę w szczególnym
charakterze w rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty, a odmowa prawa do emerytury
nastąpiła wskutek niespełnienia kumulatywnej przesłanki posiadania
trzydziestoletniego okresu zatrudnienia. Okres pracy wnioskodawcy w
gospodarstwie rolnym ciotki nie może zostać zaliczony do uprawnień emerytalnych
na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, gdyż w przepisie tym nie
chodzi o okresy zwyczajowej pomocy dzieci w gospodarstwach rodziców czy
innych osób bliskich, ale o taką pracę, która stanowi główne zajęcie. Głównym
zajęciem wnioskodawcy w spornym okresie było zdobywanie wykształcenia, gdyż
uczył się wówczas w technikum w systemie dziennym, zamieszkując z rodzicami i
dojeżdżając do szkoły. Pomoc w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, szczególnie
w okresach nasilonych prac sezonowych, jak też przy tzw. obrządku, nie może być
traktowana na równi z okresami składkowymi w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
5
Okoliczności takie jak wielkość i rodzaj gospodarstwa położonego w W.,
zamieszkiwanie wnioskodawcy z rodzicami w S. i pozostawanie z nimi we
wspólnocie gospodarczej, ilość czasu wolnego od nauki w szkole i w domu nie
pozwalają na ustalenie, że wnioskodawca stale pracował w tym gospodarstwie w
połowie ustawowego wymiaru czasu pracy. Ewentualne uwzględnienie okresu
pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym w wakacje i ferie szkolne (10-12
miesięcy) nie wpłynie na rozstrzygnięcie, gdyż w dalszym ciągu wnioskodawca nie
będzie się legitymował wymaganym 30-letnim okresem składkowym i
nieskładkowym.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca nie spełnia również warunków
do przyznania emerytury nauczycielskiej z tytułu posiadania 25-letniego okresu
zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w
szkolnictwie specjalnym, gdyż pracy takiej nie wykonywał. W myśl art. 3 pkt 1a
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty szkołami lub oddziałami
specjalnymi są: po pierwsze - placówki dla uczniów posiadających orzeczenie o
potrzebie kształcenia specjalnego, zorganizowane zgodnie z przepisami
wykonawczymi wydanymi na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 tej ustawy, czyli
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w
sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i
młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych
przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach, które w § 1 wśród
placówek, do których przepisy rozporządzenia mają zastosowanie, nie wymienia
Ochotniczych Hufców Pracy, nie są one bowiem jednostkami przeznaczonymi dla
uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i nie są
zorganizowane zgodnie z przepisami wykonawczymi wskazanymi w powołanym
przepisie, toteż nie odpowiadają pojęciu szkoły specjalnej w wymienionym
znaczeniu; po drugie - jednostki w zakładach opieki zdrowotnej, a także w
jednostkach pomocy społecznej, zorganizowane zgodnie z przepisami wydanymi
na podstawie art. 71 c ust. 2 ustawy o systemie oświaty, tj. rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie organizacji
kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo-
wychowawczych w szkołach specjalnych zorganizowanych w zakładach opieki
6
zdrowotnej i jednostkach pomocy społecznej, którym to warunkom nie odpowiadają
Ochotnicze Hufce Pracy jako jednostki niezorganizowane w zakładach opieki
zdrowotnej ani w jednostkach pomocy społecznej. Do Ochotniczych Hufców Pracy
ustawa o systemie oświaty odnosi się tylko w art. 69 ust. 1 stanowiąc, że zadania w
zakresie kształcenia i wychowania młodzieży wykonują także Ochotnicze Hufce
Pracy organizowane na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Hufce te
nie stanowią zatem elementu szkolnictwa specjalnego, a nauczyciele w nich
zatrudnieni nie są nauczycielami wykonującymi pracę w szkolnictwie specjalnym w
znaczeniu art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku wnioskodawca zarzucił: I.
naruszenie prawa procesowego przez niewłaściwe zastosowanie art. 350 § 1 k.p.c.
i: 1) błędne przyjęcie, że Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 30 kwietnia 2008 r.
oddalając odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 25 września 2007 r., a nie
oddalając odwołania od tego organu z dnia 12 listopada 2007 r. dokonał oczywistej
omyłki pisarskiej; 2) błędne dokonanie w komparycji wyroku Sądu pierwszej
instancji sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej w ten sposób, że po zwrocie „z
dnia 25 września 2007 r." dodano „i z dnia 12 listopada 2007 r.", co jest
niedopuszczalne; II. naruszenie prawa materialnego przez błędna wykładnię: 1) „cz.
2 (po myślniku) ust. 1 art. 88” Karty Nauczyciela poprzez przyjęcie, że
wnioskodawcy jako nauczycielowi zatrudnionemu w Ochotniczych Hufcach Pracy
nie przysługuje uprawnienie do emerytury po przepracowaniu w szczególnych
warunkach w szkolnictwie specjalnym 24 lat 11 miesięcy i 1 dnia; 2) art. 6 pkt 2
ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez
przyjęcie, że wnioskodawcy nie można uznać za domownika ciotki prowadzącej
samotnie gospodarstwo rolne; 3) art. 10 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 6 i 7 ustawy z
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i
w związku z art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wnioskodawca jako uczeń
Technikum Mechaniczno-Elektrycznego w O. nie mógł świadczyć pracy w
gospodarstwie rolnym w wymiarze większym niż 4 godziny; 4) „cz. 2 (po myślniku)
ust. 1 art. 88” Karty Nauczyciela w związku z art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że
„wnioskodawcy ze względu na to, iż nie będzie przydatny do czasokresu stażu
emerytalnego uznany przez Sąd 10-12 miesięczny okres pracy w gospodarstwie
7
rolnym (ferie i wakacje), to nie zaszły przesłanki do uchylenia wyroku Sądu
pierwszej instancji”.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie w całości
zaskarżonego wyroku, a także o uchylenie w całości wyroku Sądu Okręgowego i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie o
uchylenie obu zaskarżonych wyroków i orzeczenie co do istoty sprawy „poprzez
uznanie apelacji ubezpieczonego w całości”.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że skorzystanie przez Sąd
Apelacyjny z instytucji sprostowania wyroku Sądu pierwszej instancji wykraczało
poza granice prostowania oczywistych omyłek pisarskich oraz usankcjonowało
nieważność obu decyzji. Decyzja z dnia 25 września 2007 r. nie istnieje, ponieważ
została uchylona przez decyzję z dnia 12 listopada 2007 r., a ta z kolei również nie
istnieje, ponieważ jej wydanie było niedopuszczalne w sytuacji istnienia tej
pierwszej o identycznej treści. Rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji w zakresie
sprostowania wyroku miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, gdyż
orzekające Sądy „nie miały żadnej bazy (decyzji), żadnego punktu odniesienia -
przy prawnym nieistnieniu decyzji ZUS - do dokonania rozstrzygnięć, a mimo to
rozstrzygnięć dokonały”.
Skarżący wskazał, że po pierwsze - z art. 1 ust. 5 w związku z „cz.2 ust. 1
art. 88” Karty Nauczyciela wynika, iż prawo do emerytury przysługuje nauczycielom
zatrudnionym w szkole, placówce, zakładzie specjalnym, zakładzie poprawczym i
schronisku dla nieletnich, które miały oddziały specjalne lub prowadziły szkolnictwo
specjalne, po drugie - zadania OHP są tożsame z zadaniami jednostek pomocy
społecznej, o których stanowi art. 3 pkt 1a ppk b ustawy o systemie oświaty, po
trzecie - nauczyciele zatrudnieni w OHP „zajmują się tą samą młodzieżą co szkoły
specjalne”; po czwarte - termin „szkolnictwo specjalne”, którym posługuje się art. 88
ust. 1 Karty Nauczyciela obejmuje wszystkie wymienione w tym przepisie instytucje
pod warunkiem, że zajmują się one dziećmi i młodzieżą wymagającą kształcenia
specjalnego, co dotyczy również OHP. W rezultacie okres jego pracy w
szczególnych warunkach w Ochotniczych Hufcach Pracy wynoszący 24 lata, 11
miesięcy i 1 dzień stanowi okres zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym w
rozumieniu art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela.
8
W ocenie skarżącego, art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników nie wymaga pozostawania domownika we wspólnym gospodarstwie
domowym, wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym ciotki w czasie dłuższym niż
4 godziny dziennie, jeżeli - według Sądu drugiej instancji - zostały przez
wnioskodawcę spełnione wymagania w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników w okresie wakacji i ferii, to spełnił je również w
pozostałym okresie, a nadto uznany przez Sąd drugiej instancji okres pracy w
gospodarstwie rolnym powinien być uwzględniony w zaskarżonym wyroku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów.
W pierwszym rzędzie nieskuteczny jest zarzut naruszenia przez Sąd drugiej
instancji art. 350 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd może z urzędu
sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne
oczywiste omyłki. W myśl § 3 tego artykułu, jeżeli sprawa toczy się przed sądem
drugiej instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji.
Skarżący nie łączy obrazy przez Sąd drugiej instancji art. 350 § 1 k.p.c. ani z § 3
tego artykułu będącym elementem podstawy prawnej sprostowania w drugiej
instancji orzeczenia sądu pierwszej instancji, ani z art. 380 k.p.c., który z mocy art.
39821
k.p.c. pozwala na rozpoznanie przez Sąd Najwyższy niepodlegającego
zaskarżeniu w drodze zażalenia postanowienia sądu drugiej instancji (również
zawartego w wyroku), jeżeli miało ono wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. W myśl
art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Przez podstawy te rozumie się konkretne
przepisy, które zostały w niej przytoczone z jednoczesnym stwierdzeniem, że w
wyniku wydania orzeczenia doszło do ich naruszenia w sposób określony w
skardze kasacyjnej. Tymczasem skarżący nie powołuje ani podstawy prawnej
wydania przez Sąd Apelacyjny zawartego w zaskarżonym wyroku postanowienia w
przedmiocie sprostowania wyroku Sądu pierwszej instancji, ani podstawy prawnej
wniosku o rozpoznanie tego postanowienia w ramach skargi kasacyjnej, pomimo,
że nie podlega ono zaskarżeniu w drodze zażalenia do Sądu Najwyższego.
Zarzut obrazy art. 350 § 1 k.p.c. jest niezasadny również przy przyjęciu, że
stanowi on jednoznaczny wyraz woli skarżącego rozpoznania przez Sąd Najwyższy
9
postanowienia Sądu Apelacyjnego, niewymagający przytoczenia podstawy prawnej
takiego wniosku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 r., I CSK
535/08, LEX nr 518133 i orzeczenia tam powołane). W judykaturze Sądu
Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że tryb prostowania orzeczeń sądowych
służy do usuwania z tekstu orzeczenia niedokładności i prowadzi do przywrócenia
w treści dokumentu orzeczenia rzeczywistej woli składu orzekającego. Z tego
względu wymienione w art. 350 § 1 k.p.c. wady orzeczenia musi charakteryzować
cecha oczywistości, co oznacza, że zastosowanie tego przepisu nie może
doprowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia, zastąpienia orzeczenia
merytorycznego formalnym, podmiotowego i przedmiotowego przekształcenia
procesu lub wypełnienia braku rozstrzygnięcia (por. miedzy innymi postanowienia z
dnia 11 lutego 2000 r., III CKN 1041/99, LEX nr 529743; z dnia 10 grudnia 2001 r., I
PZ 93/01, OSNAPiUS 2003 nr 24, poz. 597; z dnia 3 lipca 2003 r., I CZ 17/03,
niepublikowane; z dnia 11 sierpnia 2005 r., V CK 758/04, LEX nr 365063; z dnia 31
stycznia 2007 r., II CSK 314/06, LEX nr 445207). Skoro Sąd drugiej instancji uznał,
że w postępowaniu sądowym wszczętym na skutek odwołania wnioskodawcy od
decyzji z dnia 25 września 2007 r. skarżący zakwestionował także decyzję z dnia
12 listopada 2007 r., a z uzasadnienia Sądu pierwszej instancji wynika, że objął on
rozpoznaniem obie te decyzje, to dokonanie sprostowania wyroku nie wykraczało
poza zakres objęty art. 350 § 1 k.p.c. i było dopuszczalne. Sprostowanie to nie
doprowadziło bowiem ani do zmiany przedmiotowej rozstrzygnięcia, ani jego
zmiany merytorycznej, skoro obie decyzje organu rentowego negatywnie
rozstrzygały o prawie skarżącego do emerytury nauczycielskiej. Natomiast
prawidłowość i skuteczność dokonanego przez ten organ uchylenia wcześniejszej
decyzji w uzasadnieniu decyzji późniejszej nie mieści się w płaszczyźnie art. 350 §
1 k.p.c.
Nieusprawiedliwione są również zarzuty naruszenia prawa materialnego.
W myśl art. 47 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227, powoływanej dalej jako ustawa o emeryturach i rentach), odrębne przepisy
określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli
urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.
10
Przepisami tymi są przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), a w szczególności jej art.
88 stanowiący w ust. 1, że nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia,
w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele
szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla
nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania
pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po
rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Przepis ten
określa zatem dwie grupy nauczycieli, którym przysługuje prawo do emerytury bez
względu na wiek, po pierwsze - nauczycieli posiadających ogólny trzydziestoletni
okres składkowy, nieskładkowy i uzupełniający, w tym 20-letni okres wykonywania
pracy w szczególnym charakterze, oraz po drugie - nauczycieli ostatnio
zatrudnionych w szkołach, placówkach, zakładach specjalnych oraz zakładach
poprawczych i schroniskach dla nieletnich, którzy legitymują się ogólnym
dwudziestopięcioletnim okresem składkowym, nieskładkowym i uzupełniającym, w
tym 20-letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze w
szkolnictwie specjalnym. Z uwagi na brzmienie art. 86 Karty Nauczyciela nie ma
wątpliwości, że nauczyciel, którego definicję zawiera art. 3 pkt 1 w związku z art. 1
ust. 1 i 1a tej ustawy, zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w
szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88. Oznacza to, że art. 88 ust. 1 ustawy
za pracę w szczególnym charakterze uznaje w każdym przypadku pracę
nauczyciela, wychowawcy i innego pracownika pedagogicznego, niezależnie od
tego czy była ona wykonywana w szkolnictwie specjalnym, czy też nie. Ostatnie
zatrudnienie w szkole, placówce, zakładzie specjalnym, zakładzie poprawczym lub
schronisku dla nieletnich oraz wykonywanie pracy w szczególnym charakterze
(mówiąc ogólnie - pracy nauczycielskiej) w szkolnictwie specjalnym przez
wymagany okres ma natomiast znaczenie dla innego warunku nabycia prawa do
emerytury bez względu na wiek, jakim jest spełnienie wymagania legitymowania się
trzydziestoletnim lub dwudziestopięcioletnim łącznym okresem zatrudnienia
(okresami składkowymi, nieskładkowymi i uzupełniającymi). Z mocy art. 91b ust. 2a
Karty Nauczyciela przepisy art. 86-88 tej ustawy mają również zastosowanie do
pracowników, o których stanowi jej art. 1 ust. 2 pkt 5, a więc zatrudnionych w
11
Ochotniczych Hufcach Pracy (powoływanych dalej jako OHP) na stanowiskach
wychowawców, pedagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, o ile posiadają
wymagane przez ustawę kwalifikacje i wykonują pracę dydaktyczną i wychowawczą
co najmniej w połowie obowiązującego ich czasu pracy. W świetle poczynionych w
sprawie ustaleń nie budzi więc wątpliwości, że praca skarżącego w łącznym
rozmiarze 26 lat, 9 miesięcy i 7 dni, w tym ostatnio w OHP w rozmiarze 24 lat, 11
miesięcy i 1 dnia była pracą w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 88 ust.
1 Karty Nauczyciela. Aby jednak okres ten mógł stanowić przesłankę nabycia
prawa do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek, to albo skarżący
musiałby wykazać posiadanie okresów składkowych, nieskładkowych i
uzupełniających w łącznym rozmiarze trzydziestu lat, albo okres wykonywania
przez niego pracy w OHP musiałby stanowić pracę w szkolnictwie specjalnym, a
jednostka ta – być szkołą, placówką lub zakładem specjalnym w rozumieniu
ostatnio powołanego przepisu (w takim przypadku wystarczające byłoby wykazanie
tylko dwudziestopięcioletniego ogólnego okresu zatrudnienia). Tymczasem żadnej
z tych przesłanek ustanowionych w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela skarżący nie
spełnia.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, przy ustalaniu
prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również -
traktując jak okresy składkowe - między innymi przypadające przed dniem 1
stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku
życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego
do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. W
myśl art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), za domownika
uważa się osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we
wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa
rolnego lub w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie
jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego z
jednej strony przyjmuje się, że za przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r.
okresy pracy gospodarstwie rolnym uważa się okresy wykonywania takiej pracy na
warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem
12
społecznym rolników (tak w wyroku z dnia 3 lipca 2001 r., II UKN 466/00,
OSNAPiUS 2003 nr 7, poz. 186), z drugiej natomiast strony prezentowane jest
stanowisko, iż okres pracy w gospodarstwie rolnym według ustawy o emeryturach i
rentach nie może być uważany za przewidziany w art. 6 pkt 2 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników okres ubezpieczenia społecznego domownika,
gdyż po pierwsze - okresy pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia
1983 r. nie były okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu i nie była za nie
opłacana składka na ubezpieczenie społeczne oraz po drugie - art. 10 ust. 1 pkt 3
ustawy o emeryturach i rentach nie jest adresowany do osób objętych
ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym, ale reguluje
kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy,
którym okres pracy w gospodarstwie rolnym jest zaliczany wprost i traktowany jak
okres składkowy niezależnie od uregulowań zawartych w ustawie o ubezpieczeniu
społecznym rolników (por. wyroki z dnia 19 grudnia 2000 r., II UKN 155/00,
OSNAPiUS 2002 nr 16, poz. 394 oraz dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 246/09,
niepublikowany). Rozstrzygnięcie powyższej rozbieżności nie ma jednak znaczenia
dla wyniku sprawy, w której wniesiona została rozpoznawana skarga kasacyjna,
gdyż podstawę rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji stanowiło w pierwszym
rzędzie ustalenie, że skarżący - poza okresem ferii i wakacji - nie pracował w
gospodarstwie rolnym ciotki co najmniej w połowie ustawowego wymiaru czasu
pracy. Ustalenie to należy do sfery faktów, a nie prawa i z tego względu nie może
być skutecznie wzruszone zarzutem naruszenia prawa materialnego polegającego,
w ocenie skarżącego, na „błędnej wykładni art. 10 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 6 i 7
ustawy o emeryturach i rentach (…) i w związku z art. 233 k.p.c.” poprzez przyjęcie,
że wnioskodawca „nie mógł świadczyć pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze
większym niż 4 godziny”. Ustalenie to nie zostało również skutecznie
zakwestionowane zarzutem obrazy art. 233 k.p.c. (przy czym z wywodów
skarżącego wynika, że chodzi mu o § 1 tego artykułu), gdyż przepis ten po
pierwsze - jest normą prawa procesowego i jego naruszenie nie może być
podnoszone w ramach kasacyjnej podstawy naruszenia prawa materialnego, a po
drugie - odnosi się wprost do sfery ustalania faktów i oceny dowodów, a w
konsekwencji zarzut jego naruszenia nie może stanowić podstawy skargi
13
kasacyjnej z mocy art. 3983
§ 3 k.p.c. Oznacza to, że Sąd Najwyższy związany jest
stanem faktycznym stanowiącym podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia (art.
39813
§ 2 k.p.c.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zgodnie wyrażany jest pogląd, że - z
uwagi na treść art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach, wymagającego
przy uwzględnianiu okresów wykonywania pracy przed dniem 15 listopada 1991 r.
jej świadczenia w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy -
przesłanką zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art.
10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy jest wymiar czasu pracy przekraczający 4 godziny
dziennie. Dokonana przez Sąd drugiej instancji ocena, że odbywanie przez
skarżącego nauki w szkole średniej w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania
i niż znajdowało się gospodarstwo rolne oraz rozmiar związanych z nauką
obowiązków szkolnych, uniemożliwiały mu wykonywanie pracy w wymiarze
pozwalającym na zaliczenie jej do okresu zatrudnienia, a jedynie możliwe było
uwzględnienie okresu tej pracy w czasie wolnym od nauki, jest zgodna z poglądem
wyrażanym w judykaturze Sądu Najwyższego. W świetle tego stanowiska,
warunkom stałej pracy w gospodarstwie rolnym rozumianej jako dyspozycyjność
osoby pracującej w tym gospodarstwie nie odpowiada co do zasady pomoc w
pracach rolniczych osób uczących się w szkołach położonych w innej miejscowości
niż gospodarstwo rolne. Przesłanka ta może być natomiast spełniona sezonowo,
np. w czasie wolnym od nauki, w tym w okresie ferii lub wakacji szkolnych (por. np.
wyrok z dnia 19 grudnia 2000 r., II UKN 155/00, OSNP 2002 nr 16, poz. 394).
Uwzględnienie tych okresów w oczywisty sposób nie spowodowałoby wykazania
przez skarżącego łącznie trzydziestoletniego okresu zatrudnienia wymaganego
przez art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, a zatem nie nabyłby on prawa do emerytury
nauczycielskiej pomimo spełnienia warunku 20 lat pracy w szczególnym
charakterze. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub
więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w
sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od
niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego. Jest tak dlatego, że istota tej
decyzji polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia jako
całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo (por.
14
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2000 r., II UKN 147/00, OSNAPiUS
2002 nr 16, poz. 389 oraz z dnia 12 stycznia 2005 r., I UK 160/04, OSNP 2005 nr
16, poz. 255). Tym bardziej sąd - rozstrzygając pozytywnie lub negatywnie o prawie
do świadczenia - nie jest uprawniony do ustalania w sentencji wyroku okoliczności,
które w ogóle nie stanowią elementów tego prawa, jak ma to miejsce w przypadku
poszczególnych okresów składkowych, nieskładkowych lub uzupełniających
składających się na wymagany łączny okres zatrudnienia.
Nie są również trafne wywody skarżącego mające służyć wykazaniu, że
OHP są placówkami oraz zakładami specjalnymi, a praca w nich stanowi pracę w
szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym w rozumieniu art. 88 ust. 1
Karty Nauczyciela. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że przepis ten
znajduje zastosowanie do pracowników OHP nie wprost poprzez art. 1 ust. 1 i 1a,
ale wyłącznie w zakresie określonym ustawą (art. 1 ust. 2 pkt 5), a więc poprzez
art. 91b ust. 2a. Oznacza to, że pracownicy OHP nie są nauczycielami,
wychowawcami i innymi pracownikami pedagogicznymi zatrudnionymi u
pracodawców wymienionych w art. 1 ust. 1 i 1a Karty Nauczyciela, w tym
działających na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), aczkolwiek - stosownie
do art. 2 pkt 8 ostatnio powołanej ustawy - do dnia 21 kwietnia 2009 r. OHP były
objęte systemem oświaty w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników. Nie
można jednak pomijać zawartego w art. 69 ust. 1 ustawy o systemie oświaty
zastrzeżenia, że wykonujące zadania w zakresie kształcenia i wychowania
młodzieży OHP są organizowane na zasadach określonych w odrębnych
przepisach, a nadto że celem ich działania jest umożliwienie młodzieży w wieku
powyżej 15 lat, która nie ukończyła szkoły podstawowej lub gimnazjum albo nie
kontynuuje nauki po ukończeniu tych szkół, zdobycie kwalifikacji zawodowych oraz
uzupełnienie wykształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego
wykształcenia ogólnego i zawodowego (art. 69 ust. 2 tej ustawy, a od dnia 1
czerwca 2004 r. art. - 12 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.,
powoływanej dalej jako ustawa o promocji zatrudnienia), oraz że zasady organizacji
kształcenia młodzieży określa, w drodze rozporządzenia, Rada Ministrów (art. 69
15
ust. 3 ustawy o systemie oświaty, a od dnia 1 czerwca 2004 r. - art. 17 ustawy o
promocji zatrudnienia). Oznacza to, że w pierwszym rzędzie skarżący nie jest
nauczycielem, o którym stanowi art. 1 ust. 1 i 1a ustawy - Karta Nauczyciela, a
nadto - wbrew jego wywodom - OHP nie są i nigdy nie były placówkami lub
zakładami specjalnymi w rozumieniu art. 88 ust. 1 tej ustawy, w których odbywał się
proces kształcenia i wychowania młodzieży niekwalifikującej się do szkolnictwa
ogólnodostępnego z uwagi na niepełnosprawność fizyczną lub psychiczną albo
fizyczną i psychiczną.
Aczkolwiek dla oceny zasadności skargi kasacyjnej znaczenie ma stan
prawny obowiązujący w dniu rozwiązania na wniosek skarżącego stosunku pracy
(31 sierpnia 2007 r.), należy mieć na uwadze, że art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela
posługuje się określeniem „placówki i zakłady specjalne” poczynając od dnia
wejścia ustawy w życie. Zdefiniowania tych pojęć należy zatem w pierwszym
rzędzie poszukiwać na gruncie ówczesnego stanu prawnego. Obowiązująca
wówczas ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania
(Dz.U Nr 32, poz. 160 ze zm.) obejmowała swoim zakresem szkoły i inne placówki
oświatowo-wychowawcze (rozdział II), w tym określone w podrozdziale 5 rozdziału
II zatytułowanym „Szkoły i zakłady specjalne”, stanowiąc w art. 20, że kształcenie i
wychowanie dzieci i młodocianych przewlekle chorych, opóźnionych w rozwoju
umysłowym i upośledzonych fizycznie lub umysłowo odbywa się w specjalnych
przedszkolach, szkołach i oddziałach przy szkołach podstawowych lub ośrodkach
szkolno-wychowawczych (ust. 1), a szkoły i zakłady specjalne zapewniają
młodzieży opiekę wychowawczą, wiedzę w dostępnym dla niej zakresie oraz
przygotowanie do odpowiedniego zawodu (ust. 2). Wydane na podstawie art. 36a
ust. 1 pkt 1 tej ustawy rozporządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 19
sierpnia 1987 r. w sprawie zasad tworzenia sieci szkolnej (Dz.U. Nr 26, poz. 149 ze
zm.) w § 29 ust. 1 za szkoły specjalne i inne ośrodki kształcenia specjalnego
uznawało przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły przysposobienia do zawodu,
zasadnicze szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące, technika i licea zawodowe,
klasy specjalne i specjalne oddziały przedszkolne oraz ośrodki szkolno-
wychowawcze organizowane dla młodzieży, która - stosownie do § 33 - nie miała
możliwości realizowania obowiązku szkolnego lub dalszego kształcenia się w
16
miejscu zamieszkania. Wskazówkę dla zdefiniowania zakładu specjalnego zawierał
§ 7 ust. 1 - wydanego na podstawie art. 4 ust. 2 dekretu z dnia 23 marca 1956 r. o
obowiązku szkolnym (Dz.U. Nr 9, poz. 52 ze zm.) - rozporządzenia Ministra
Oświaty i Wychowania z dnia 30 września 1974 r. w sprawie uznawania dzieci za
niezdolne do nauki w normalnych szkołach podstawowych (Dz.U. Nr 39, poz. 233),
zgodnie z którym orzeczenie kwalifikujące dziecko z odchyleniami do odpowiednich
form kształcenia specjalnego stanowiło podstawę wydania decyzji administracyjnej
o skierowaniu takiego dziecka do odpowiedniej klasy specjalnej, szkoły specjalnej
(zakładu wychowawczego, leczniczo-wychowawczego, specjalnego ośrodka
szkolno-wychowawczego) lub zarządzenia nauczania indywidualnego dziecka w
domu. Należy więc uznać, że placówkami i zakładami specjalnymi w rozumieniu
art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela były inne niż szkoły specjalne placówki oświatowo-
wychowawcze (np. przedszkola) oraz zakłady specjalne, w tym zakłady
wychowawcze, zakłady leczniczo-wychowawcze i specjalne ośrodki szkolno-
wychowawcze. W takim kontekście należy definiować te pojęcia również w
aktualnie obowiązującym stanie prawnym.
Ustawa o systemie oświaty określa w art. 1 zadania tego systemu, w tym
zapewnienie możliwości pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i
młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z
indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami (pkt
5) oraz opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwienie realizowania
zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć
rewalidacyjnych (pkt 5a). Przepis art. 2 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym
przed dniem 22 kwietnia 2009 r. wyodrębniał między innymi: przedszkola, w tym
specjalne (pkt 1), szkoły, w tym specjalne (pkt 2), młodzieżowe ośrodki
wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-
wychowawcze oraz specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży
wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7
(upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim), a także dzieciom i młodzieży z
upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację
odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3 (przygotowania
17
przedszkolnego), obowiązku szkolnego i obowiązku nauki (pkt 5) oraz oddzielnie -
Ochotnicze Hufce Pracy (pkt 8). Za placówki i zakłady specjalne w rozumieniu art.
88 ust. 1 Karty Nauczyciela należy więc obecnie uznać placówki i ośrodki specjalne
określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca
2005 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych,
warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad
odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach
(Dz.U. Nr 52, poz. 467 ze zm.), wydanym na podstawie art. 71 ust. 1 pkt 1 ustawy o
systemie oświaty, w tym - w odniesieniu do dzieci i młodzieży określonych w art. 16
ust. 7 ustawy - ośrodki prowadzące zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze
organizowane na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30
stycznia 1997 r. w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-
wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu
głębokim (Dz.U. Nr 14, poz. 76), wydanego na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z dnia
19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze
zm.). Wcześniej kwestie objęte rozporządzeniem z dnia 7 marca 2005 r.
regulowane były przez przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
21 lutego 1994 r. w sprawie rodzajów i zasad działania publicznych placówek
opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych oraz ramowych statutów tych
placówek (Dz.U. Nr 41, poz. 156 ze zm.). Ani ostatnio powołane rozporządzenie (w
§ 2), ani rozporządzenie z dnia 7 marca 2005 r. (w rozdziale 3) wśród placówek i
ośrodków specjalnych nie wymienia OHP jako jednostek prowadzących kształcenie
specjalne. Wszystko to oznacza, że skarżący, jako pracownik OHP, nie był
nauczycielem szkoły, placówki lub zakładu specjalnego w rozumieniu art. 88 ust. 1
Karty Nauczyciela.
Nietrafne są również wywody skarżącego, jakoby Sądy obu instancji przy
interpretacji zawartego w wymienionym wyżej przepisie określenia „szkolnictwo
specjalne” pominęły art. 3 pkt 1a ppkt b ustawy o systemie oświaty. Przepis ten
uznaje za szkołę specjalną i oddział specjalny szkołę lub oddział zorganizowane w
zakładzie opieki zdrowotnej, w tym w zakładzie opiekuńczo-leczniczym i zakładzie
lecznictwa uzdrowiskowego, a także w jednostce pomocy społecznej, w celu
kształcenia dzieci i młodzieży przebywających w tym zakładzie lub jednostce, w
18
których stosuje się odpowiednią organizację kształcenia oraz specjalne działania
opiekuńczo-wychowawcze, zorganizowane zgodnie z przepisami wydanymi na
podstawie art. 71c ust. 2 ustawy. Przytoczony przepis jednoznacznie odnosi się
zatem do takiej szkoły (przedszkola) lub oddziału specjalnego, który został
zorganizowany w zakładach i jednostkach w nim wymienionych. Sąd drugiej
instancji uznał, że OHP warunkom tym nie odpowiadają, gdyż nie są organizowane
w zakładach opieki zdrowotnej ani jednostkach pomocy społecznej. Pogląd ten
należy podzielić już tylko dlatego, że jednostki pomocy społecznej tworzone są na
podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.; wcześniej ustawy z dnia 29 listopada
1990 r. o pomocy społecznej, jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze
zm.), a ich zadania - wbrew twierdzeniom skarżącego - nie są tożsame z zadaniami
OHP. Zresztą OHP w ogóle nie są szkołami (ich oddziałami) działającymi na
podstawie ustawy o systemie oświaty, w tym szkołami specjalnymi (ich oddziałami)
zorganizowanymi zgodnie z przepisami wydanego na podstawie art. 71c ust. 2 tej
ustawy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 27 lutego 2003
r. w sprawie organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych
działań opiekuńczo-wychowawczych w szkołach specjalnych zorganizowanych w
zakładach opieki zdrowotnej i jednostkach pomocy społecznej (Dz.U. Nr 51, poz.
446) ani też szkołami specjalnymi (ich oddziałami) lub ośrodkami wymienionymi w
art. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty, zorganizowanymi zgodnie z przepisami
wydanego na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 tej ustawy rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków
organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych
przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U. Nr 19, poz. 166).
Nie były nimi również w świetle przepisów wcześniejszego zarządzenia Nr 29
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993 r. w sprawie zasad
organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w
ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i
placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego (Dz.Urz. MEN Nr 9, poz. 36
ze zm.). Pozwala to przyjąć, że OHP - zorganizowane na podstawie
19
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie sposobu
organizacji uzupełnienia wykształcenia ogólnego młodzieży w Ochotniczych
Hufcach Pracy oraz zdobywania przez nią kwalifikacji zawodowych (Dz.U. Nr 263,
poz. 2604), a wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 maja 1995 r. w
sprawie Ochotniczych Hufców Pracy (Dz.U. Nr 59, poz. 309 ze zm.) i których
zakres zadań określony zostały odpowiednio w § 2 i § 1 tych rozporządzeń - nie
wpisywały się w żadną z wymienionych form kształcenia specjalnego, a tym samym
zatrudnienie w nich nie może być uznane za pracę w szkolnictwie specjalnym.
Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c.