Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 4/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa S. O.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 15 października 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 września 2013 r.
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270
(dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 6 września 2013 r., oddalił apelację S. O.
(powód) od wyroku Sądu Okręgowego w W. z 2 października 2012 r., w sprawie z
odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 22
listopada 2010 r.
Sąd drugiej instancji wyjaśnił, że w odniesieniu do każdego ze wskazanych
w decyzji zachowań powoda zachodziły podstawy do stwierdzenia stosowania
praktyk naruszających zbiorowy interes konsumentów. W pierwszej kolejności Sąd
drugiej instancji wyjaśnił, że prowadzona przez powoda strona internetowa […]
miała charakter ofertowy. Stosowany przez powoda regulamin zawierał essentialia
2
negotii umowy przewozu. Stanowił ofertę w rozumieniu art. 66 k.c. Postanowienia
składające się na treść proponowanej umowy mogą zostać w całości określone
bezpośrednio w samej ofercie albo też w ofercie może zostać zawarte odesłanie do
innego oświadczenia woli określającego treść umowy, w szczególności gdy do
zawarcia umowy dochodzi przy wykorzystaniu wzorca umownego. W konsekwencji
nie podanie na stornie internetowej […] w opublikowanym Regulaminie imienia,
nazwiska oraz adresu przedsiębiorcy stanowiło zaniechanie bezprawne w
rozumieniu art. 6 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym. Prawodawca wymienił expressis verbis imię,
nazwisko i adres przedsiębiorcy jako istotne informacje potrzebne konsumentowi
do podjęcia decyzji dotyczącej umowy, których niepodanie powoduje lub może
powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy,
której inaczej by nie podjął. Unormowanie to jest wyrazem uznania przez
ustawodawcę prawa konsumenta do informacji za prawo fundamentalne
konsumenta, którego naruszenie zagraża swobodzie decyzji co do związania się
umową z danym przedsiębiorcą.
Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej jako
uokik) oraz art. 7, art. 63 ust. 1 i 2 oraz art. 17 ust. 4 Prawa przewozowego.
Brzmienie wskazanych w decyzji postanowień regulaminu stosowanego przez
powoda jest sprzeczne z powołanymi przepisami Prawa przewozowego, w związku
z czym stosowanie regulaminu o treści sprzecznej z bezwzględnie obowiązującymi
przepisami prawa stanowi zakazaną praktykę godzącą w zbiorowy interes
konsumentów. Zwolnienie się przedsiębiorcy z obowiązku wykonania przewozu,
„jeżeli klient nie podporządkował się poleceniom obsługi pojazdu” narusza art. 7
Prawa przewozowego, który wylicza wyczerpująco okoliczności zwalniające
przewoźnika z obowiązku wykonania przewozu. Okoliczność, że art. 15 ust. 2
Prawa przewozowego pozwala na niedopuszczenie do przewozu lub usuniecie ze
środka transportowego osób zagrażających bezpieczeństwu lub porządkowi w
transporcie, a ust. 3 osób uciążliwych dla podróżnych lub odmawiających
zapłacenia należności za przewóz nie uzasadnia przyjęcia założenia, że powołane
postanowienie Regulaminu nie jest bezprawne.
3
Sąd Apelacyjny przyjął także, że postanowienie stosowanego przez powoda
Regulaminu o treści „Firma C. nie ponosi odpowiedzialności za przewożone rzeczy
i bagaże” jest sprzeczne z art. 63 ust. 1 Prawa przewozowego, który stanowi, że za
rzecz, które podróżny przewozi ze sobą pod własnym nadzorem przewoźnik ponosi
odpowiedzialność, jeżeli szkoda powstała z jego winy oraz że przewoźnik
odpowiada za przewożone przez podróżnego rzeczy jak za przesyłkę, jeżeli
podróżny umieści je, bez możliwości sprawowania nad nimi stałego nadzoru, w
miejscu wskazanym przez przewoźnika lub na ten cel przeznaczonym.
Sąd Apelacyjny uznał także za sprzeczne z ustawą postanowienie
Regulaminu dotyczące zwrotu zakupionego biletu jedynie u kierowcy autobusu oraz
najpóźniej na 1 h przed odjazdem autobusu, podczas gdy z art. 17 ust. 1 i 4 Prawa
przewozowego wynika, że podróżny może odstąpić od umowy przed rozpoczęciem
podróży. Przepis ten nie określa terminu, ani osoby wobec której ma zostać
złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy przewozu.
Za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Sąd Apelacyjny uznał także
praktykę polegającą na niepodawaniu w ofercie numeru NIP.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości,
zarzucając naruszenie art. 66 § 1 k.c., art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik w związku z
art. 6 ust. 1 i 4 pkt 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej jako upnpr); art. 24 ust. 1 i 2 uokik w
związku z art. 7, art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 17 ust. 4 Prawa przewozowego, a także
art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 21 pkt 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. nr 155, poz. 1095).
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powód powołał się na
potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, czy wydany przez przewoźnika na
podstawie art. 4 Prawa przewozowego regulamin przewozu bagażu i osób, nie
zawierający elementu przedmiotowego istotnego umowy przewozu, jakim jest cena,
lecz zawierający wyłącznie pewien zakres czynności technicznych dotyczących
wykonywania umowy przewozu może być uznany za ofertę w rozumieniu art. 66
k.c.? Ponadto, powód powołał się na potrzebę wykładni art. 66 § 1 k.c., jako
przepisu budzącego poważne wątpliwości.
4
Prezes Urzędu wniósł o wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania.
Skarga kasacyjna nie jest zwykłym środkiem zaskarżenia. Jej rozpoznanie
następuje tylko z przyczyn kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c.,
gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, bądź istnieje potrzeba
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów, czy też zachodzi nieważność postępowania
lub gdy skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W konsekwencji tegoż w
art. 3984
§ 2 k.p.c. wśród istotnych wymagań skargi kasacyjnej ustawodawca
wymienił obowiązek złożenia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego
uzasadnienie. Wymóg ten wiąże się z tzw. przedsądem, polegającym m.in. na
możliwości odmowy przez Sąd Najwyższy przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.). Wypełnienie tego wymogu polega na
przedstawieniu wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym skarżący wykaże,
jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na uwzględnienie wniosku o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie uzasadnieniu, dlaczego
odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek. Mając na względzie, że
skarga kasacyjna realizuje przede wszystkim interes publiczny polegający na
usuwaniu rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych oraz na
wspomaganiu rozwoju prawa, uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do
rozpoznania powinno koncentrować się na wykazaniu, iż takie okoliczności w
sprawie zachodzą (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r.,
III SK 55/12 i powołane tam orzeczenia).
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w przypadku
powołania się w podstawie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego (art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c.) skarżący ma obowiązek sformułować zagadnienie zawierające w swej treści
5
konkretny przepis (przepisy) prawa, na którym zostaje oparte (postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 9 sierpnia 2012 r., III SK 4/12; z dnia 20 marca 2013 r., III SK
33/12; z dnia 20 marca 2013 r., III SK 37/12) oraz przedstawić odpowiednią
jurydyczną argumentację wskazującą na dopuszczalność i celowość rozwiązania
problemu prawnego w sposób preferowany przez skarżącego, a odmienny od
sposobu rozstrzygnięcia tego problemu przy wykorzystaniu zapatrywań wyrażonych
przez Sąd drugiej instancji. Wywód ten powinien być zbliżony do tego, jaki jest
przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na
podstawie art. 390 k.p.c.
Uzasadnienie wniosku powoda o przyjęcie skargi do rozpoznania nie spełnia
wyżej wymienionych wymogów. W części uzasadniania dotyczących występowania
istotnego zagadnienia prawnego powód, zamiast przedstawić jurydyczny wywód
odpowiadający utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego i wskazanym w
piśmiennictwie standardom, ograniczył się do polemiki z poglądami wyrażonymi w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku bez prezentacji jakiegokolwiek głębszego
wywodu prawnego na okoliczność wadliwości rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego przy użyciu zapatrywań wyrażonych przez Sąd drugiej instancji.
Dodatkowo Sąd Najwyższy uznaje, że przedstawione do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne nie jest zagadnieniem prawnym sprawy, gdyż kwestia statusu
regulaminu stosowanego przez powoda jako oferty w rozumieniu art. 66 k.c. nie ma
znaczenie dla ewentualnego rozpoznania prawidłowości zastosowania przez Sąd
drugiej instancji art. 24 ust. 1 i 2 uokik w związku z art. 6 ust. 1 i 4 pkt 2) upnpr.
Powodowi zarzucono stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na
wprowadzającym w błąd zaniechaniu informacyjnym poprzez posługiwanie się
regulaminem pozbawionym określonych informacji. W ocenie Sądu Najwyższego,
w obecnym składzie, posługiwanie się w obrocie konsumenckim regulaminem
wykonywania usług jest zachowaniem, które rzutuje na decyzje podejmowane
przez konsumentów, gdy regulamin ten określa zasady, na jakich wykonywane
będą przez przedsiębiorcę usługi.
Z kolei w przypadku powołania się na art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z
dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego, skarżący powinien nie tylko
określić, które przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ale także wskazać,
6
na czym polegają poważne wątpliwości związane ze stosowaniem tych przepisów
lub przedstawić rozbieżności w orzecznictwie sądów (postanowienie Sądu
Najwyższego z 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01). Skarżący ma obowiązek
podania doktrynalnego lub orzeczniczego źródła tych wątpliwości lub rozbieżności
w orzecznictwie sądów (postanowienie Sądu Najwyższego z 6 listopada 2012 r.,
III SK 17/12 i powołane tam orzecznictwo). Konieczne jest opisanie tych
wątpliwości lub rozbieżności; wskazanie argumentów, które prowadzą do
rozbieżnych ocen prawnych przy użyciu różnych metod wykładni, a także
przedstawienie własnej propozycji interpretacyjnej (postanowienie Sądu
Najwyższego z 3 listopada 2003 r., II UK 184/03; z 17 grudnia 2007 r., I PK 233/07).
Pamiętać przy tym należy, że w art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. chodzi o rozbieżności w
wykładni przepisów, a nie rozbieżności w ich stosowaniu (postanowienie Sądu
Najwyższego z 5 grudnia 2013 r., III SK 23/13).
W odniesieniu zaś do potrzeby wykładni art. 66 § 1 k.c. powód nie
przedstawił żadnej analizy co do występowania takich wątpliwości w
dotychczasowym orzecznictwie lub piśmiennictwie.
Na etapie „przedsądu”, kiedy Sąd Najwyższy podejmuje decyzję o przyjęciu
skargi do rozpoznania, ocenie i analizie podlega, obok elementów konstrukcyjnych
skargi, tylko wniosek o jej przyjęcie i jego uzasadnienie. Dlatego nawet wynikająca
z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wadliwość rozstrzygnięcia
orzeczenia Sądu drugiej instancji w odniesieniu do zachowania powoda
polegającego na niepodawaniu numeru identyfikacji podatkowej na stronie
internetowej powoda (por. wyrok SN z 3 października 2013 r., III SK 50/12) nie
wpływa na możliwość przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, jeżeli wniosek o
jej przyjęcie do rozpoznania został wadliwie sformułowany lub uzasadniony.
Analogicznie jest w odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3) uokik
w związku z art. 6 ust. 1 i 4 pkt 2 upnprp, w sytuacji gdy wprowadzenie w błąd bada
się z perspektywy przeciętnego odbiorcy o cechach określonych normatywnie w
art. 2 pkt upnprp, zaś powód posługiwał się Regulaminem nie zawierającym danych
pozwalających na identyfikację podmiotu świadczącego usługi w taki sposób, że
przeciętny konsument w rozumieniu upnprp mógł z łatwością do nich dotrzeć, o ile
7
nie posiadał ich już w momencie wejścia na stronę internetową prowadzoną przez
powoda.
W odniesieniu do przypisanych powodowi praktyk naruszających zbiorowe
interesy konsumentów dotyczących Prawa przewozowego Sąd Najwyższy
wypowiedział się już w powołanym wyżej wyroku z 3 października 2013 r., III SK
50/12. W tym zakresie rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego jest zbieżne z poglądami
wyrażonymi w uzasadnieniu powołanego orzeczenia. W podstawach skargi
kasacyjnej powód nie kwestionował zaś wysokości kary pieniężnej z tytułu
przypisanych mu uchybień, co wyłączało ewentualną kasacyjną kontrolę zarówno
samej publicznoprawnej potrzeby karania powoda za stwierdzone naruszenia (art.
1 uokik), jak i wysokości nałożonych kar (art. 106 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 111
uokik).
Ponadto, w przypadku przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i
uwzględnienia sformułowanych w niej zarzutów wnioski kasacyjne powoda nie
mogłyby zostać uwzględnione. Powód wniósł bowiem o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w
W., lecz nie wnosił o uchylenie orzeczenia Sądu pierwszej instancji. Uchylenie zaś
wyroku Sądu pierwszej instancji mogłoby mieć miejsce tylko w przypadku
nierozpoznania przez ten Sąd istoty sprawy, co w niniejszej sprawie nie miało
miejsca. Alternatywnie powód wnosił o „uchylenie zaskarżonego postanowienia
Sądu Apelacyjnego […] oraz orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie
odwołania i uchylenie decyzji […] Prezesa Urzędu”, bez wniosku o uchylenie także
wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Stwierdzając, że nie zachodzą przyczyny przyjęcia skargi, określone w
art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił zgodnie z art. 3989
§ 2 k.p.c.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego ma swoją podstawę w
art. 98 k.p.c. w związku z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 490).
8